You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
karnımızın guruldadığını bazen<br />
hissederiz; ama kalp kaslarımızda<br />
veya sinirlerimizde iletilen minik<br />
elektriksel dalgaları ve bunların<br />
bütün bedenimizde yarattığı<br />
elektrik ve manyetik değişiklikleri<br />
bir aygıt kullanmadan fark<br />
edemeyiz. Biyolojik geri bildirim<br />
denen fikir de işte bu noktadan<br />
hareket eder: organ veya<br />
sistemlerin çalışması hakkında<br />
fikir veren değişkenlerin<br />
kaydedilip bu kayıtların bedende<br />
istenen değişiklikleri yapmak için<br />
kullanılması.<br />
Gerçekten de çok farklı<br />
yöntemlerle uygulanabilen<br />
biyolojik geri bildirim, aslında<br />
bilincimizden bağımsız olarak<br />
süregiden soluk alıp verme,<br />
kalp atışı, sinir ateşlemeleri gibi<br />
biyolojik faaliyetlerimizin gerçek<br />
zamanlı yansımasının yardımıyla<br />
fizyolojimizin kontrolünü<br />
kazanmamızı sağlar. Nasıl ki<br />
üstünüzü başınızı düzeltmek,<br />
saçlarınıza istediğiniz şekli vermek<br />
için aynaya bakıyorsanız, bu tip<br />
yöntemlerle de bedeninizde daha<br />
önce istemsiz olarak süregelen<br />
bedensel aktivitelerinizi, sanki bir<br />
aynada izlermiş gibi görebiliyor<br />
ve zamanla değişik düzeylerde<br />
kontrol etmeyi öğrenebiliyorsunuz.<br />
Bu sayede, beynimizin<br />
bilincimizden gizli işleyen<br />
karmaşık mekanizmalarına<br />
bağlı olarak ortaya çıkan duygu,<br />
düşünce ve davranışlarınızın<br />
farkına vararak, zamanla kendi<br />
öz-düzenlemenizi yapmak artık<br />
mümkün. Bu yöntemle kalp atışı,<br />
(stres düzeyinin bir göstergesi<br />
olan) deri elektrik iletkenliği,<br />
ağrı algısı gibi süreçlerimizin<br />
kontrolleri sağlanabildiği gibi,<br />
özellikle son zamanlarda beyin<br />
dalgaları üzerinden beyin ve zihin<br />
eğitimi de yapabiliyoruz.<br />
Peki, bu nasıl oluyor? Beynimiz,<br />
birbiri ile elektrik sinyalleri<br />
aracılığıyla haberleşen milyarlarca<br />
hücreden kurulu olduğu için<br />
aslında farklı frekanslarda<br />
elektromanyetik dalgalar üreten<br />
bir üreteç gibi çalışır. Dr. Hans<br />
Berger’in 1924 yılında bu dalgaları<br />
ilk defa elektroensefalografi (EEG)<br />
olarak adlandırılan yöntemle<br />
kaydetmesi sonucu insanoğlu<br />
ilk defa beynin faaliyetlerinin<br />
dışarıdan görüntülenmesini<br />
sağladı. Bugün sinirsel geribildirim<br />
(neurofeedback) dediğimiz<br />
yöntemler de işte bu esasa<br />
dayanıyor.<br />
Sinirsel (yahut<br />
duyusal) geribildirim,<br />
beyin<br />
dalgalarının<br />
kafa derisinden<br />
kaydedilmesi ile<br />
başlar.<br />
Saçlı deriye yerleştirilen ve<br />
beynin elektrik aktivitesini gerçek<br />
zamanlı algılayan minik alıcılar<br />
sayesinde saniyede binlerce kez<br />
dijital olarak toplanan veriler<br />
bilgisayara aktarılır. Kaydedilen<br />
bu dalgasal faaliyet, yüksek<br />
teknoloji ürünü yazılımlarla<br />
bir dizi analize tabi tutularak<br />
görme, işitme ve dokunma gibi<br />
duyu yollarının yardımıyla kişi,<br />
beyin dalgalarını doğru banda<br />
taşıması yönünde motive edilir.<br />
Normal şartlarda varlıklarının<br />
bile farkında olmadığımızdan<br />
beyin dalgalarımızı bilinçli<br />
yönde yönlendirmemiz mümkün<br />
değildir. Ancak böyle bir yöntem<br />
kullandığımız takdirde, tıpkı<br />
beynimize bir ayna tutulmuş<br />
gibi, beyin dalgalarımızı eş<br />
zamanlı olarak bilgisayar<br />
ekranında görebilmekteyiz. Tabii<br />
ki bu karmaşık dalgaları sadece<br />
görmek uzmanlar için bile çok<br />
bilgi verici bir deneyim değildir;<br />
o yüzden o dalgaların anlaşılır<br />
niteliklere dönüştürülebilmesi için<br />
analizlerden geçirilmesi gerekir.<br />
Geri bildirimin en önemli bileşeni<br />
“ödül”dür.<br />
Beynimiz, dopamin<br />
adlı kimyasal<br />
maddenin salgılandığı<br />
durumlarda kendini<br />
ödüllendirilmiş<br />
hisseder ve o<br />
davranışı bir daha<br />
sergileme olasılığı<br />
artar.<br />
Yemek yediğimizde, cinsel<br />
ilişkiye girdiğimizde, birisi<br />
söylediğimiz bir sözü<br />
beğendiğinde, arkadaşlarımızla<br />
birlikteyken veya bir işi başarıyla<br />
tamamladığımızda, beynimizde<br />
bu maddenin miktarı artar.<br />
Sinirsel geri bildirimde aslında<br />
beynin bu doğal sistemi kullanılır.<br />
Cihaza bağlı olan kişi ne zaman<br />
istenen beyin dalgalarını vermeye<br />
başlarsa, ekranda gördüğü<br />
[ n ]BEYİN DERGİSİ OCAK 2016 [ 73]
Change language