Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
DOSYA<br />
BAĞIMLILIK<br />
ÖDÜL<br />
BEYNİN “ÖDÜL”<br />
MERKEZLERİ<br />
Bilim insanları<br />
ilk kez afyon<br />
reseptörlerinin<br />
beynin her<br />
tarafında<br />
bulunduğunu<br />
keşfettiklerinde<br />
çok şaşırmıştı.<br />
Bu reseptörler,<br />
beynin “ödül” ve<br />
“ceza” bölgelerinde<br />
çok daha sıklıkla<br />
bulunuyordu.<br />
Peki, beyinde neden afyon<br />
reseptörleri vardı? Afyon ve<br />
türevleri olan morfin ve eroinin<br />
ağrıyı engellediğini ve kendini<br />
iyi hissetme hali yarattığını<br />
biliyoruz. Demek ki beyin de<br />
afyona benzer bir maddeyi üretiyor<br />
olmalı ki afyon reseptörleri<br />
yaratmaya ihtiyaç duyuyordu.<br />
Nitekim 1973 yılında memeli<br />
hayvanların beyinlerinin ağrıyı<br />
ve anksiyeteyi azaltan morfin<br />
benzeri bir madde ürettiği<br />
keşfedildi. Bu ilk keşfedilen doğal<br />
beyin afyonuna “enkefalin” adı<br />
verildi. Enkefalin Yunan dilinde<br />
“kafada olan” anlamına geliyor.<br />
Enkefalin sadece ağrıyla bağlantılı<br />
olan bölgelerde değil, haz ve iyilik<br />
halinin hissedildiği bölgelerde de<br />
bulunuyordu.<br />
O tarihten sonra çok sayıda doğal<br />
beyin afyon çeşitleri keşfedildi. Bu<br />
opiat çeşitlerinin tümüne “bedenin<br />
içinde üretilen morfin” anlamına<br />
gelen “endorfin” adı verildi.<br />
Endorfinler beynin<br />
ödül sisteminde<br />
büyük rol oynuyor<br />
Endorfinler salgılandığında<br />
dopamin reseptörlerine bağlanıyor.<br />
Dopamin ön beyine ulaşarak<br />
endişenin azalmasına ve o andaki<br />
konumuza odaklanmamıza yol<br />
açıyor. Bu da genel olarak kendimizi<br />
iyi hissetmemizi sağlıyor.<br />
Bu ödül sisteminin evrim<br />
sürecinin başlangıcında ortaya<br />
çıktığı düşünülüyor. Çünkü ödül<br />
sistemi, varlığımızı sürdürebilmek<br />
için gerekli olan davranışları<br />
güçlendirmeyi amaçlıyor.<br />
Evrim ağacının üstlerinde<br />
yer alan memeli hayvanların<br />
çevreleriyle ilişkilerinde, varlıklarını<br />
sürdürebilmek için gerekli bilgilerin<br />
hatırlanması önemlidir. Buna, o<br />
lezzetli böğürtlenlerin ormanın<br />
hangi bölgesinde olduğunun<br />
bilgisinin hatırlanması da dâhil.<br />
Endorfin - dopamin ödül sistemi<br />
daima varlığı sürdürme temelli<br />
seçimler yapar. Bu nedenle beynin<br />
ödül sistemini, öğrenme ve bellek<br />
geliştirme üzerinde olağanüstü<br />
motive edici güçlere sahip olan bir<br />
“havuç” olarak da betimleyebiliriz.<br />
[ 24] OCAK 2016 [ n ]BEYİN DERGİSİ
Change language