You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
NİL<br />
GÜN<br />
YAZAR<br />
ÖDÜL<br />
VE<br />
CEZA<br />
BAĞIMLILIKLAR<br />
NASIL OLUŞUYOR?<br />
Beyinde deneyimlerle ilgili “bellek”<br />
oluşumunun en önemli öğesi ödül<br />
ve ceza temelli olan duygusal<br />
bağlantıdır. Beyinde bir deneyimle<br />
ilgili veri depolanmasının beynin<br />
hangi bölgesinde olacağı ve ne<br />
kadar iyi hatırlanacağı, “duygusal”<br />
bağlantısının gücü ile ilgilidir.<br />
Beyin o olayla ilgili gelen verileri<br />
nasıl değerlendiriyor? Zevk olarak<br />
mı acı olarak mı, iyi hissettiren<br />
olarak mı, kötü hissettiren olarak<br />
mı?<br />
Özetle, ödül<br />
olarak mı<br />
ceza olarak<br />
mı?<br />
Bir deneyimin anı olarak<br />
depolanması ve hatırlanması<br />
limbik sistemin kararına<br />
dayanıyor; özellikle hipotalamus,<br />
amigdala, hipokampus ve ön<br />
beynin bazı bölgelerinde ödül<br />
ve ceza için primer ve ikincil<br />
merkezler yer alıyor.<br />
BU MERKEZLER<br />
NE İŞE YARIYOR?<br />
Üç sene önce California’da oğlum,<br />
gelinim ve minik torunumla<br />
çıktığımız bir orman yürüyüşünde,<br />
dalları leziz böğürtlenlerle dolu<br />
çalılıkların olduğu bir bölgeye<br />
rast gelmiştik. Hep birlikte<br />
böğürtlenlere dalmış ve bir<br />
taraftan midemizi, diğer taraftan<br />
elimizdeki torbaları doldurarak<br />
şen şakrak, keyifli bir gün<br />
geçirmiştik. Dallara uzanabilmesi<br />
için kucağımızda taşıdığımız<br />
torunum da hayatında ilk kez<br />
yiyeceğini kendisinin toplamasının<br />
hazzını yaşıyordu. Çok keyif<br />
aldığı, attığı mutlu çığlıklardan<br />
ve minik elleriyle topladıklarını<br />
anında mideye indirmesinden<br />
belli oluyordu. Daha sonra<br />
orada olduğum zamanlarda<br />
pazar günleri öğleden sonra ne<br />
yapacağımızın programı belli<br />
olmuştu. Beynimiz için böğürtlen,<br />
“ödül”ü temsil ediyordu; açlığı<br />
gideren lezzetli bir gıda.<br />
Oğlum ve ailesi iki sene önce<br />
Seattle’a taşındı. Ama torunum<br />
her sabah kahvaltıda böğürtlen,<br />
çilek, ahududu, gibi meyveler<br />
olmasını istiyor ve bol miktarda<br />
tüketiyor. (O dönemde henüz<br />
dünyaya gelmemiş kardeşinin<br />
böyle bir talebi yok.) Bu tür<br />
meyveleri sevmesinin, sadece<br />
bu meyvelerin lezzetinden değil,<br />
aynı zamanda orman keyfinin<br />
anılarında “ödül” olarak yer almış<br />
olmasından kaynaklandığını<br />
düşünüyorum. Ne de olsa kendini<br />
besleyebilmek için ilk yiyeceğini<br />
orada topladı. Büyük başarı!<br />
Büyük keyif!<br />
Duygularla bağlantılı ve olumlu<br />
sonuç yaratan bir şey yaptığımızda,<br />
beynimiz sonucu “ödül” olarak<br />
algılar. Biz yetişkinler, California’ya<br />
yıllar sonra dönsek bile o ormanın<br />
yolunu hatırlarız. Belki torunum<br />
bile hatırlar; kim bilir. Yetişkin<br />
olduğunda bir gün tesadüfen<br />
bile yolu o ormana düşse anılar<br />
kendiliğinden canlanır.<br />
[ n ]BEYİN DERGİSİ OCAK 2016 [ 23]
Change language