ekJUJqZ

Revolutionair medicijn voor zeldzame mitochondriale aandoening
Santhera Pharmaceuticals introduceert Raxone
Mitochondriale aandoeningen zijn relatief onbekend. Specifieke geneesmiddelen bestonden
niet. Het Zwitserse Santhera Pharmaceuticals focuste zich op de behandeling van Lebers
Hereditary Optic Neuropathy (LHON), een mitochondriale ziekte die blindheid veroorzaakt.
Het bedrijf introduceerde het effectieve middel Raxone, dat inmiddels Europees geregistreerd
is. Als vervolg wordt Raxone ontwikkeld voor behandeling van Duchenne en primair
progressieve MS.
Geert Jan van Daal
Om Raxone in de markt te introduceren, werden binnen
Europa diverse regiodirecteuren aangesteld. Geert Jan van
Daal kreeg de verantwoordelijkheid voor de Benelux en
Frankrijk. Weesziekten, zoals we mitochondriale aandoeningen
zeker kunnen noemen, hebben altijd op zijn belangstelling
kunnen rekenen. In het begin van zijn carrière richtte hij zich
onder meer op MS, dat ondanks de relatief hoge bekendheid
feitelijk ook tot de weesziekten gerekend zou kunnen worden
maar formeel niet als zodanig is gedefinieerd. Later werkte hij
als medisch directeur bij Actelion, waar hij in aanraking kwam
met zeldzame long- en stofwisselingsziekten. Vervolgens zette
hij voor InterMune een Benelux-vestiging op om een middel
tegen IPF op de markt te brengen. Santhera is een nieuwe uitdaging:
“Voor de weesgeneesmiddelen waar ik me op richt,
geldt dat ze weliswaar een relatief kleine groep patiënten betreffen,
maar wel een groep die tot dan toe weinig tot geen
perspectief had. Je maakt dus echt een groot verschil. Dat is
voor mij een belangrijke drijfveer.”
Verstoorde energievoorziening
Het mitochondrion is de energievoorziening van de cellen.
Hier worden stoffen uit suiker en vet met behulp van zuurstof
omgezet in energie, die ervoor zorgt dat het lichaam kan
functioneren. “Mitochondriale aandoeningen zijn ziekten
waarbij de energievoorziening van de het weefsel verstoord
is”, legt Van Daal uit. “Dat komt bij LHON door een afwijking
in het mitochondriale DNA. De energiefabriek werkt niet
meer naar behoren, waardoor de cellen in het netvlies te
weinig ATP krijgen en blindheid ontstaat. Omdat
mitochondriën in vrijwel alle cellen en weefsels van het
lichaam voorkomen, kan een mitochondriale afwijking
aanleiding geven tot een grote variatie aan problemen. Ook de
ernst van de ziekte en de wijze waarop de ziekte zich uit,
varieerden sterk. Behalve problemen in de hersenen en
spieren, komen bij sommige aandoeningen ook hartklachten,
nierafwijkingen en oogaandoeningen voor. Allemaal organen
met een hoge energiebehoefte”
LHON
Leber hereditary optic neuropathy (LHON), ofwel de erfelijke
opticus neuropathy van Leber, is de meest voorkomende
mitochondriale aandoening van het oog. De ziekte treft de
oogzenuw, die de visuele informatie naar de hersenen stuurt.
In negentig procent van de gevallen wordt de aandoening
veroorzaakt door veranderingen in het mitochondriale DNA.
Van Daal: “De ziekte uit zich vaak bij mannen van rond de 30,
veel vaker dan bij vrouwen. Het mitochondrium heeft een
eigen DNA. De algemene veronderstelling is dat het
mitochondrium in een vroeg stadium in de evolutie een
bacterie was en vervolgens fuseerde met zoogdiercellen. Op
die manier kunnen we verklaren dat de aandoeningen los
staan van de bekende genetische aandoeningen.” Overerving
gaat via de moeder, waarbij al haar kinderen drager van de
afwijking zijn.
Ernstige aandoening, erfelijke
blindheid
Mitochondriale aandoeningen komen bij een op de achtduizend
mensen voor. In Nederland zijn ongeveer
vierhonderd patiënten geregistreerd. “Onbekend maakt
onbemind”, zegt Van Daal. “Dat geldt voor veel weesziekten.
Het gevolg is dat farmaceuten zich niet aan de ontwikkeling
van een medicijn wagen. Patiënten hebben te maken met
progressief zichtverlies. Dit begint meestal bij een oog en
binnen enkele weken tot maanden wordt ook het tweede oog
aangetast. Binnen een jaar na het eerste symptoom zijn ze
blind. Een patiënt vertelde me dat hij plotseling moeite had
om een verkeersbord te lezen. Er zat een zwarte vlek in zijn
gezichtsveld, ook wel scotoom genoemd. Die vlek werd
iedere dag groter. Voor de duidelijkheid: het gaat hier vaak om
jonge mensen die nog volop in het leven staan. Zij kunnen niet
meer functioneren op de arbeidsmarkt en vaak ook niet meer
in de thuissituatie.”
Effectief
Het middel Raxone richt zich op de energiehuishouding in de
cellen en heeft als doel het herstel van de energievoorziening.
“We zien drie soorten effecten”, zegt Van Daal. “De eerste
mogelijkheid is dat er geen reactie komt. Daarnaast zien we
bij verschillende patiënten dat het proces tot stilstand wordt
gebracht. Een derde, zeer wenselijk effect is dat mensen die
“off-chart” zijn, weer “on-chart” komen. Ze kunnen weer
letters op de kaart bij de oogarts lezen waar ze dit eerder
niet meer konden. In een aantal gevallen gaat dit heel ver.
Een patiënt kon bijvoorbeeld weer gaan autorijden. Zo kan
bij mensen die goed reageren op de behandeling het zicht
deels worden behouden of zelfs weer veel beter gaan zien.
Hierdoor behouden zij dan bijvoorbeeld hun zelfstandigheid”
Breed toepasbaar
Raxone is niet alleen een uitkomst voor patiënten met LHON.
Er zijn ook andere ziektebeelden die in aanmerking komen
voor het geneesmiddel, zoals Duchenne. “Ook voor deze
ziekte gaan we marketingauthorisatie aanvragen”, zegt Van
Daal. “We hebben een positieve fase drie studie, de eerste
ooit bij Duchenne. Bij Duchenne wordt onderzoek vaak
gefocust op genetische aspecten, terwijl ons middel zich richt
op de energiehuishouding in de cellen. Bij Duchenne
bijvoorbeeld, treden ernstige complicaties op. De jongens
met Duchenne komen in een rolstoel terecht en vervolgens
ontstaan problemen met de ademhaling, met allerlei
ernstige complicaties. Raxone vertraagt dit proces. Dit kan
betekenen dat de jongens langer zelfstandig kunnen ademhalen.”
Awareness
Samen met de introductie van Raxone wil Santhera ook de
awareneness voor mitochondriale ziekten vergroten. Van
Daal: “LHON wordt in eerste instantie vaak aangezien voor
een vorm van MS. Dat vertraagt de uiteindelijke diagnose en
dat is jammer. Hoe sneller mensen op de juiste plaats terechtkomen,
bij voorkeur bij een van de drie specialistische centra
die Nederland telt, hoe beter het is. In de centra in Groningen,
Rotterdam en Maastricht zijn neuro-ophtalmologen actief met
speciale interesse in LHON. Dit is een zeer specialistisch
vakgebied, het zijn artsen die op het grensvlak van neurologie
en oogheelkunde werken. We zullen de komende tijd steeds
intensiever met deze centra gaan samenwerken, net als met
centra in andere Benelux-landen en Frankrijk.” Vanaf begin
2016 moet Raxone beschikbaar komen voor alle patiënten met
LHON. De Europese registratie voor Duchenne zal later
volgen, waarschijnlijk in de tweede helft van 2016. Voorlopig
staat Santhera niet stil. Er is nog enorm veel te onderzoeken en
te winnen als het gaat om mitochondriale aandoeningen. Santhera
wil voorop lopen in dit veld.
Meer weten over het werk van Santhera Pharmaceuticals?
Kijk dan op www.santhera.com.
52