ekJUJqZ

KHONDRION
Medicijn tegen mitochondriële ziekten breder toepasbaar
Er zijn maar weinig artsen die zelf een
medicijn ontwikkelen voor de ziekte die zij
behandelen. Eén van hen is professor Jan
Smeitink, oprichter van Khondrion. Hij staat
op het punt de eerste patiënt het
middel te geven dat hij met zijn bedrijf
heeft ontwikkeld tegen mitochondriële
ziekten. Op basis van preklinische onderzoeksresultaten
voorziet hij dat dit door
Khondrion ontwikkelde middel meer ziekten
kan genezen.
Het is inmiddels heel lang geleden dat een vriendin van hem
stierf aan een afwijking aan de mitochondriën. Tot op dat moment
had de arts in opleiding nog nooit van deze zeldzame
groep stofwisselingsziekten gehoord. Hij werd gegrepen door
de ernst van het ziektebeeld en ging zich zelfs in stofwisselingsziekten
specialiseren. Na zijn opleiding zette hij in 1996
het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten, NCMD,
op. Ook specialiseerde hij zich als kinderarts in de behandeling
ervan. Enkele jaren geleden vond hij het tijd een stapje
meer te zetten. ‘Ik keek in de spiegel en dacht.: ‘Wat hebben
we bereikt? Er is een goed klinisch , diagnostisch en fundamenteel
onderzoek centrum, het NCMD, maar ondertussen
gaan de patiënten wel dood. Ga je daar nog wat aan doen?’
Het is dat moment dat hem er toe zette Khondrion op te richten.
Huzarenstukje
Het was geen eenvoudige taak waar de CEO zich tot verplichtte,
want een afwijking op celniveau is lastig te genezen.
Bij patiënten met slecht functionerende mitochondriën, door
een fout in het eigen DNA van de mitochondriën (mtDNA)
of het kern-DNA, zijn de symptomen bovendien heel divers.
Er bestaan nu al meer dan 250 verschillende mutaties die
tot een energiestoornis aanleiding geven. Een van de meest
voorkomende klinische verschijningsvormen staat bekend als
het MELAS-syndroom. Voor deze en andere mitochondriële
ziekten heeft Khondrion binnen drie en een half jaar een’ optimized
lead’ ontwikkeld. ‘We gingen voor een zo generaal
mogelijk toepasbare benadering en hebben ons gericht op de
consequenties van die mutaties op celniveau die aanleiding
geven tot onder andere spierzwakte, hartfalen, epileptische
aanvallen en vroege dementie.’
Dat hun KH176 het doodgaan van de cellen tegengaat, is al
een hele vooruitgang. Ook in preklinische in-vivo studies is er
klinische relevantie aangetoond. Tenslotte is ook de klinische
fase 1 studie in gezonde volwassenen net afgerond. ‘Een echt
huzarenstukje, want binnen een aantal jaren vanuit een hit in
de klinische fase komen, is ronduit snel. We verwachten in het
tweede/derde kwartaal van 2016 met de fase 2 klinische trials
bij volwassen patiënten te kunnen gaan starten. Ik ben dan ook
apetrots op mijn team.’
Khondrion kon mede zo snel van start gaan door de korte lijnen
met het Radboud universitair medisch centrum in Nijmegen.
Het bedrijf heeft binnen de muren van het ziekenhuis een
eigen laboratorium en een kantoor. Zo loopt Jan Smeitink aan
het begin en het einde van zijn werkdag als arts altijd even binnen
bij zijn collega’s van Khondrion. ‘Ik combineer dit werk
nog steeds met mijn baan als kinderarts en merk dat het zijn
tol eist deze twee met elkaar te combineren. Toch kan ik me
geen betere invulling van mijn werkzame leven voorstellen.
Ik kan mijn patiënten echt iets bieden als ik mijn kennis kan
omzetten in iets dat klinisch relevant is. Anders blijf ik hangen
bij de mededeling dat ze een biochemisch of genetisch
defect hebben. Het enige verschil voor hen is dat ze dan weten
waaraan ze dood gaan.’ Omdat hij dagelijks de patiënten ziet
waar hij een medicijn voor ontwikkelt, is het hele traject voor
de bedreven hoogleraar in de mitochondriële geneeskunde
extra spannend. Belangrijk voor hem is realistisch te blijven.
‘Je wilt de patiënten niet te veel hoop geven, want zelfs in de
laatste fase kan het nog minder positief uitpakken. Zo moeten
we tijdens de fase 2 van de klinische trial gaan aantonen dat er
positieve effecten zijn.’
De vraag waar de CEO nu volop mee worstelt, is of hij voor
de laatst te nemen horde wel of niet zal gaan samenwerken
met financiers. ‘De strategische scenario’s zijn zelfstandig
doorgaan, zoals we tot nu toe gedaan hebben, samenwerking
zoeken met een private equity partij en via deze of rechtstreeks
naar de beurs te gaan. Licenties zijn een andere optie. We zitten
midden in dat proces. Het geluk is dat we veel organisaties
hebben die ons steunen, waardoor we deze afweging rustig
kunnen maken. Natuurlijk vragen we ook subsidies aan, maar
de succesratio daarvan is met vijf tot tien procent erg laag.’
Stiekem hoopt de kinderarts op een nieuwe stimulans van het
Prinses Beatrix Spierfonds, want de 1,25 miljoen subsidie die
hij in 2006 uit handen van toenmalig Koningin Beatrix ontving,
gaf zijn onderzoek een flinke boost. ‘Dat is volgend jaar
tien jaar geleden, dan bestaat het NCMD twintig jaar en het
PBF 60 jaar.’
Parkinson en ALS
En dan die verwachting dat zijn medicijn ook andere ziekten
kan genezen. Als expert in de mitochondriële geneeskunde
durft Jan Smeitink gerust te beweren dat ook veel andere –
meer voorkomende- ziektebeelden een relatie of zelfs hun
oorsprong hebben in de mitochondriën. ‘Zeldzame ziekten,
zoals mitochondriële ziekten, zijn in die zin een speling van de
natuur om meer voorkomende ziekten te begrijpen. Een voorbeeld
hiervan zijn bepaalde vormen van Parkinson en ALS.
Ook bijwerkingen van veel voorgeschreven medicijnen, zoals
de cholesterol verlagende statines, hebben hun oorsprong
in de mitochondriën. De consequenties hiervan kunnen een
target zijn voor door Khondrion ontwikkelde potentiële medicijnen,
zoals KH176. In die zin ziet Smeitink Khondrion’s
KH176 als het eerste in een reeks van “mitochondriële medicijnen”
die door hun aangrijpingspunt ook meer voorkomende
ziekten positief kunnen gaan beïnvloeden. Khondrion participeert
sinds kort in een Europees Parkinson consortium om ook
dit onderzoek naar een volgende fase te brengen.
www.khondrion.com
Steun stichtingen
Om het onderzoek van professor Jan Smeitink te ondersteunen
worden er tal van evenementen georganiseerd
om energiestofwisselingsziekten onder de aandacht te
brengen en om geld in te zamelen. Zelf organiseerde hij
jaren geleden, samen met de CliniClowns voor kinderen
en ouders regelmatig concerten – PoP4Kids. Dit liep zo
uit de hand, dat het organiseren van activiteiten inmiddels
is overgenomen door stichtingen zoals Energy4all,
Join4Energy, Ride4Kids, Biking4Energy, Road4energy,
Tim Foundation en Zeldzame Ziekten Fonds. Jaarlijks
halen de vrijwilligers die hiervoor werken veel geld op
voor de ontwikkeling van een medicijn. Via nieuwsbulletins,
het Energy4all Magazine, en websites houden ze
iedereen van hun verrichtingen op de hoogte.
18