TÜRKİYE NOTERLER BİRLİĞİ HUKUK DERGİSİ

Prof. Dr. A. Füsun ARSAVA
1 - Uluslararası Hukuka Aykırı İhmaller Nedeniyle Doğan
Sorumluluk
Sivil halkı koruma yükümlülüğünün BM misyonu tarafından
yerine getirilmesi bağlamında öngörülen “olanaklar izin verdiği nispette”
çekincesi karşımıza sadece barış misyonu yükümlülükleri ile sınırlı
olarak çıkmamaktadır. Ayın durum genel uluslararası hukuktan doğan
mükellefiyetler çerçevesinde de söz konusudur. İnsani uluslararası hukuk
işgal güçlerini olanaklara göre işgal edilen bölgede kamu düzenini
yeniden tesis etmek ve korumakla yükümlü kılmaktadır 47 . Cenevre
sözleşmelerinin ortak 1.maddesinde öngörülen sorumlulukla ilgili mükellefiyet
ve soykırımı önleme ve cezalandırma sözleşmesinin 1.maddesinde
öngörülen koruma mükellefiyeti 48 somut durumun hukuki ve
fiili koşullarına esnek olarak uyum olanağı vermektedir. Somut durumda
olanaklar çerçevesinde gerekli olanın yapılmadığı yönündeki iddialar
gerek devletler, gerekse BM barış misyonları için yapılabilmektedir.
Bu çerçevede alınması mümkün önlemlerin sonucu değiştirme durumunda
olmadığı gerekçesinin kabul edilmesi mümkün değildir. Hernekadar
Uluslararası Adalet Divanı kararında BM Koruma Güçleri’nin
(UNProFor’un) tutumu nedeniyle BM’in Srebrenica soykırımında birlikte
sorumluluğunu önlemişse de, tasarrufta bulunmaya ilişkin hukuki
mükellefiyetin koşullarının uluslararası standart olarak tüm uluslararası
aktörler bakımından aynen geçerli olduğunu ifade etmiştir 49 . BM barış
misyonu misafir ülkenin ordusunu askeri, siyasi ve hatta mali olarak etkileme
olanağına sahip olduğu nispette, bu ordunun uluslararası bir suç
işlemesini önlemek için olanaklar çerçevesinde elinden geleni yaptığı
takdirde BM misyonunun sorumluluğunu yerine getirdiği kabul edilebilir.
47 La Haye kara savaşı kuralları md.43
48 Uluslararası Adalet Divanı’nın soykırımı önleme ve cezalandırma sözleşmesinin
1.maddesine ilişkin görüşü için bknz.: “A State does not incur Responsibility
simply because the desired result is not achieved; Responsibility is however incurred
if the State manifestly failed to take all measures to prevent genocide which
were in its power, and which might have contributed to preventing the genocide.
In this area the notion of, due diligence, which calls for an assesestmen in concreto,
is of critical importance (ICJ Reports 2007, Rn.430)
49 Giorgio Gaja, The Role of the United Nations in Preventing and Suppressing Genocide,
bknz.: Paola Gaeta (Hrsg.), The UN Genocide Convention, A Commentary,
2009, s.405
Hukuk Dergisi / 2015-2 | 97