PREVENCIJA I SANIRANJE POSLJEDICA
Zbornik2015-I Zbornik2015-I
Prof. dr Mirko Kuli 1 Doc. dr Nedeljko Stankovi 2 Mr. Albina Abidovi 3 ULOGA MEUNARODNIH INSTITUCIJA U PREVENCIJI I SANIRANJU POSLEDICA KATASTROFA Abstrakt: U poslednje vreme više od 200 miliona ljudi u svetu godišnje pogodi neka katastrofa. U tim katastrofama strada veliki broj ljudi i nastaje ogromna materijalna šteta. One ostavljaju dugotrajne štetne posledice na socijalni i ekonomski sistem, kao i na životnu sredinu. Naglo poveanje broja katastrofa u svetu nametnulo je obavezu meunarodnim institucijama da posvete veu pažnju aktivnostima njihove prevencije i saniranja njihovih posledica. Zbog toga one preduzimaju mere na poveanju svesti o riziku s kojim se mogu suoiti države prilikom nastanka katastrofa, o tome kako da se smanji ranjivost i kako da se ponašaju ljudi kad katastrofa nastane. Na značaj smanjenja rizika od katastrofa ukazano je u velikom broju međunarodnih dokumenata. Kljune rei: katastrofe, klimatske promene, meunarodne institucije, prevencija, saniranje posledica. THE ROLE OF INTERNATIONAL INSTITUTIONS IN THE PREVENTION AND MITIGATION OF CONSEQUENCES OF CATASTROPHES Abstract: Recently, more than 200 million people worldwide are affected by some kind of catastrophes annually. In these catastrophes a large number of people suffer and enormous material damages ensue. They leave bad long-term effects on the social and economic system, as well as on the environment. A sudden increase of the number of catastrophes in the world put on an obligation to international institutions to pay more attention to the activities of prevention and rehabilitation of their consequences. That is why they are taking measures to increase awareness of the risks which states may face upon occurrence of a catastrophe, how to reduce the vulnerability and how people should behave when a catastrophe occurs. On the importance of disaster risk reduction has been pointed out in a number of international documents. Key words: catastrophes, climate change, international institutions, prevention, mitigation of the consequences. 1 Redovni profesor Evropskog univerziteta Brko distrikt. 2 Docent na Evropskom univerzitetu Brko distrikt. 3 Asistent na Evropskom univerzitetu Brko distrikt.
1. Uvod Pojam katastrofa se može razliito definisati. Pod njim se podrazumeva tragian dogaaj koji prouzrokuje velike i raznovrsne gubitke. Prema Okvirnom zakonu o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih nesrea u Bosni i Hercegovini 4 katastrofa je ozbiljan poremeaj funkcionisanja zajednice ili društva izazvan široko rasprostranjenim ljudskim, materijalnim, ekonomskim ili gubicima u životnoj sredini, koji prevazilaze sposobnost pogoene zajednice ili društva da se njima bave upotrebom sopstvenih resursa. Ona je rezultat kombinacije opasnosti, uslova ranjivosti i nedovoljnih kapaciteta ili mera da se smanji potencijalno negativna posledica tog rizika 5 . Katastrofe se dele na prirodne, tehniko-tehnološke i humanitarne. Prirodne katastrofe su posledica prirodnih nepogoda. Zakonodavac u Bosni i Hercegovini ove pojave naziva prirodnim nesreama. Prirodna nesrea je dogaaj koji je prouzrokovan iznenadnim delovanjem prirodnih sila, sa ili bez ovekovog uticaja, koji ugrožava zdravlje ili život ljudi i životinja, i koji prouzrokuje štetu materijalnim dobrima i životnoj sredini 6 . U ove dogaaje spadaju zemljotresi, vulkanske erupcije, poplave, suše, tornada, uragani, klizišta i dr. Tehniko-tehnološke katastrofe nastaju usled havarija, previda i grešaka koje nastanu u odreenom tehniko-tehnološkom sistemu ili ih prouzrokuju ljudi. I one se negativno odražavaju na živote ljudi i na okolinu. Od ovih katastrofa posledice se naješe oseaju u vazduhu, na površini zemlje i u vodi. One ostavljaju posledice na ljude životinje i biljke, kao i na proizvode životinjskog i biljnog porekla. U ove katstrofe spadaju: rušenje zgrada, mostova i drugih graevinskih objekata usled inženjerskih propusta; požari; radioaktivne kontaminacije; eksplozije; nesree u rudnicima; avionske nesree; železnike nesree; izlivanje nafte i naftnih derivata i sl. Humanitarne katastrofe su: epidemije zaraznih bolesti, posledice teroristikih aktivnosti, posledice ratnih dejstava i slino. Prirodne ili druge nepogode prelaze u katastrofe kada poinju da nanose štetu populaciji, koja se ogleda u materijalnim, finansijskim i ljudskim gubicima, ili u narušavanju životne sredine. Gubici zavise od toga koliko je pogoeno stanovništvo prirpemljeno da pruži otpor nepogodi, odnosno, koliko je otporno na nepogodu, to jest, koliko je elastino u odnosu na nepogodu. Prema nekim procenama, katastrofe su 20 puta vee u državama u razvoju nego u razvijenijim državama. Imajui ovo u vidu, meunarodna zajednica i svaka država pojedinano, preduzimaju mere i aktivnosti kojima se smanjuju ili spreavaju mogunosti nastanka opasnosti, odnosno smanjuju posledice prirodnih ili drugih nesrea. Katastrofe imaju humanitarni, ekonomski i ekološki efekat. Humanitarni efekat se ogleda u gubitku ljudskih života i nastajanju postkatastrofalnih efekata. Ekonomski efekti mogu da budu: direktni, indirektni i makroekonomski. Direktni efekti obuhvataju gubitke koji su direktna posledica fizike štete nanete infrastrukturi, zgradama i opremi. Indirektni efekti nastaju kao rezultat smanjenog protoka roba i usluga, kao posledica smanjenih aktivnosti ošteenih privrednih subjekata. Sve ovo utie na makroekonomska kretanja u nacionalnoj 4 Okvirni zakon o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih nesrea u Bosni i Hercegovini objavljen je u „Službenom glasniku BiH“, broj 50/08. 5 lan 2 stav 5 Okvirnog zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih nesrea u Bosni i Hercegovini. 6 lan 2 stav 3 Okvirnog zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih nesrea u Bosni i Hercegovini.
- Page 2 and 3: EVROPSKI UNIVERZITET BRKO DISTRIKT
- Page 4 and 5: SADRŽAJ 1. ULOGA MEUNARODNIH INSTI
- Page 8 and 9: privredi koja je zahvaena katastrof
- Page 10 and 11: (SF6). Smanjenje emisije bilo kog o
- Page 12 and 13: Disaster Response Coordination Cent
- Page 14 and 15: nastaju pri prelasku državnih gran
- Page 16 and 17: zdravlje ljudi, opstanak mnogih pri
- Page 18 and 19: Danilovi Neo, Gordi Miodrag, Savrem
- Page 20 and 21: , 26 1986, , . .
- Page 22 and 23: « », «» , . [9]
- Page 24 and 25: , ; , . 2011,
- Page 26 and 27: Prof. DDr Alexios Panagopoulos (Gre
- Page 28 and 29: . . .
- Page 30 and 31: - Monitoring and Information Center
- Page 32 and 33: , , / . .
- Page 34 and 35: . , , .
- Page 36 and 37: 15. Harrington S.E, and Niehaus G.
- Page 38 and 39: a b c d Figure 1. NTUA has got the
- Page 40 and 41: a b Figure 5. Monitoring small vess
- Page 42 and 43: The method is usable in several oth
- Page 44 and 45: consider only weapon used in war, n
- Page 46 and 47: za masovno uništenje ljudi, život
- Page 48 and 49: transporta; kapacitet da budu efika
- Page 50 and 51: Upotreba biološkog oružja u odnos
- Page 52 and 53: za rukovanje. Napredak biotehnologi
- Page 54 and 55: - - - shaban.saliu@d
1. Uvod<br />
Pojam katastrofa se može razliito definisati. Pod njim se podrazumeva tragian<br />
dogaaj koji prouzrokuje velike i raznovrsne gubitke. Prema Okvirnom zakonu o zaštiti i<br />
spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih nesrea u Bosni i Hercegovini 4<br />
katastrofa je ozbiljan poremeaj funkcionisanja zajednice ili društva izazvan široko<br />
rasprostranjenim ljudskim, materijalnim, ekonomskim ili gubicima u životnoj sredini, koji<br />
prevazilaze sposobnost pogoene zajednice ili društva da se njima bave upotrebom sopstvenih<br />
resursa. Ona je rezultat kombinacije opasnosti, uslova ranjivosti i nedovoljnih kapaciteta ili<br />
mera da se smanji potencijalno negativna posledica tog rizika 5 .<br />
Katastrofe se dele na prirodne, tehniko-tehnološke i humanitarne. Prirodne katastrofe<br />
su posledica prirodnih nepogoda. Zakonodavac u Bosni i Hercegovini ove pojave naziva<br />
prirodnim nesreama. Prirodna nesrea je dogaaj koji je prouzrokovan iznenadnim<br />
delovanjem prirodnih sila, sa ili bez ovekovog uticaja, koji ugrožava zdravlje ili život ljudi i<br />
životinja, i koji prouzrokuje štetu materijalnim dobrima i životnoj sredini 6 . U ove dogaaje<br />
spadaju zemljotresi, vulkanske erupcije, poplave, suše, tornada, uragani, klizišta i dr.<br />
Tehniko-tehnološke katastrofe nastaju usled havarija, previda i grešaka koje nastanu u<br />
odreenom tehniko-tehnološkom sistemu ili ih prouzrokuju ljudi. I one se negativno<br />
odražavaju na živote ljudi i na okolinu. Od ovih katastrofa posledice se naješe oseaju u<br />
vazduhu, na površini zemlje i u vodi. One ostavljaju posledice na ljude<br />
životinje i biljke, kao i na proizvode životinjskog i biljnog porekla. U ove katstrofe spadaju:<br />
rušenje zgrada, mostova i drugih graevinskih objekata usled inženjerskih propusta; požari;<br />
radioaktivne kontaminacije; eksplozije; nesree u rudnicima; avionske nesree; železnike<br />
nesree; izlivanje nafte i naftnih derivata i sl.<br />
Humanitarne katastrofe su: epidemije zaraznih bolesti, posledice teroristikih aktivnosti,<br />
posledice ratnih dejstava i slino.<br />
Prirodne ili druge nepogode prelaze u katastrofe kada poinju da nanose štetu<br />
populaciji, koja se ogleda u materijalnim, finansijskim i ljudskim gubicima, ili u narušavanju<br />
životne sredine. Gubici zavise od toga koliko je pogoeno stanovništvo prirpemljeno da pruži<br />
otpor nepogodi, odnosno, koliko je otporno na nepogodu, to jest, koliko je elastino u odnosu<br />
na nepogodu. Prema nekim procenama, katastrofe su 20 puta vee u državama u razvoju nego<br />
u razvijenijim državama. Imajui ovo u vidu, meunarodna zajednica i svaka država<br />
pojedinano, preduzimaju mere i aktivnosti kojima se smanjuju ili spreavaju mogunosti<br />
nastanka opasnosti, odnosno smanjuju posledice prirodnih ili drugih nesrea.<br />
Katastrofe imaju humanitarni, ekonomski i ekološki efekat. Humanitarni efekat se<br />
ogleda u gubitku ljudskih života i nastajanju postkatastrofalnih efekata. Ekonomski efekti<br />
mogu da budu: direktni, indirektni i makroekonomski. Direktni efekti obuhvataju gubitke koji<br />
su direktna posledica fizike štete nanete infrastrukturi, zgradama i opremi. Indirektni efekti<br />
nastaju kao rezultat smanjenog protoka roba i usluga, kao posledica smanjenih aktivnosti<br />
ošteenih privrednih subjekata. Sve ovo utie na makroekonomska kretanja u nacionalnoj<br />
4 Okvirni zakon o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih nesrea u Bosni i<br />
Hercegovini objavljen je u „Službenom glasniku BiH“, broj 50/08.<br />
5 lan 2 stav 5 Okvirnog zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih nesrea<br />
u Bosni i Hercegovini.<br />
6 lan 2 stav 3 Okvirnog zakona o zaštiti i spašavanju ljudi i materijalnih dobara od prirodnih ili drugih nesrea<br />
u Bosni i Hercegovini.
Change language