PREVENCIJA I SANIRANJE POSLJEDICA

3)….prošlost ne interesuje nauku samo kao nešto minulo, što je otišlo u nepovrat i mrtvo,
nego i kao aktivni sadržaj kasnijih istorijskih stanja u kome se ona pojavljuje u obliku
istorijskog pamenja prouavanih društava i njihovih užih klasnih i etnikih delova“. 4 U
„Enciklopedijskom leksikonu – Istorija, grupa istoriara pod redakcijom profesora Dr R.
Samardžia dala je definiciju istorije, prema kojoj se istorija shvata „.. kao objektivni razvitak
svega što postoji (i u užem smislu objektivnog razvoja društva); drugo, istorija u
subjektivnom smislu... kao odraz objektivnog razvitka svega što postoji u našoj svesti, našem
saznanju tog razvoja i njegovom istraživanju i obradi“. 5
Dragan Tani pod istorijom shvata: „Istorija je nauka o prošlosti društva koja svoja
saznanja zasniva na kritikom prouavanju materijalnih tvorevina, pisanih izvora i usmenog
predanja o zbivanjima u bitnim oblastima života društva. Nezavisno od nekih izraženih
sumnji da je istorija i negiranje istorije kao nauke, te nastojanja nekih da je svedu na prostu
hronološku deskripciju i naraciju, ostali smo na stanovištu da je istorija nauka iz razloga što
ona svoj predmet i metod. Predmet prošlost, ma kako bio složen i obuhvatan, struktuiran itd.,
ipak je definisan odredbama o prošlosti ljudskog društva. Istorijski metod je metod nauke
istorije ako se metod nauke shvata kao skup metoda primerenih potrebama sticanja naunog
saznanja o predmetu nauke. 6
Dalibor Elezovi navodi da je predmet prouavanja istorijske nauke (samim tim i
istorijskog metoda), pored svih društvenih pojava i ono što nije proizvod oveka, odnosno
prirodne pojave. 7 Primena istorijskog metoda u nauci zahteva odreene procedure dokazivanja
i opovrgavanja, koje se sastoje iz dva osnovna pola suprotne usmerenosti. Na prvom mestu je
dokazivanje, ija je usmerenost pozitivna; na drugom opovrgavanje, ija je usmerenost
negativna, pri emu se isti ne mogu razdvojiti niti izolovano posmatrati. Naime, kada se
primenjuje istorijski metod nužno je imati u vidu da se dokazivanje i opovrgavanje
odigravaju istovremeno. To znai da pretpostavka mora biti proverljiva i jasno formulisana,
da se argumenti moraju odnositi na bitne odredbe pretpostavki, da se argumenti moraju
metodski valjano upotrebiti i vrednovati. Opovrgavanje je proces dokazivanja, ali ne
istinitosti, ve lažnosti pretpostavke tj. istinitosti antiteze - ukoliko je ona zaista formulisana, a
što ima posebnu težinu in znaaj prilikom primene istorijskog metoda. Prilikom primene
istorijskog metoda posebno je znaajna istorijska analiza 8 , istorijska sinteza, istorijska
analogija i komparacija „istorijskih modela“ kojim se uoavaju bitni inioci ostvarivanja
odreene pojave, procesa i njihovo predstavljanje u nekom vremenu, na nekom prostoru, i sl..
Istorijski modeli mogu biti raznovrsni, poev od modela država, prava, vojnih modela,
porodinih odnosa, politikih i državnih institucija, prirodnih katastrofa, poplava, i njihovog
predstavljanja. Primenjujui istorijski metod, istim se utvruje sastav, struktura, ponašanja
subjekata i njihove aktivnosti, metode i sredstva, rezultati, i dr., odreenih istorijskih modela,
koja su predmet datog istraživanja. Primena istorijskog metoda zahteva i poznavanje bitnih
4 Vojin Mili, Sociološki metod, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1996, str. 532- 534.
5 Enciklopedijski leksikon – Mozaik znanja – Istorija – grupa autora, Beograd, 1970, str. 273-274.
6 Dragan Tani, Osnove istorijskog metoda, Institut za srpsku kulturu iz Prištine- Leposavi, Beograd, 2012, str.
11.
7 Dalibor Elezovi, Seifert’s explication of historicism and the subject of research of historical science, European
Science Rewiev, 9-10 (2014): 16-17.
8 „Istorijski metod u poetnoj fazi istraživanja koristi pre svega analizu, i to pre svega pojmovnu analizu, i to
prilikom projektovanja istraživanja. Naime, nesporno je da se prošlost, prošla stvarnost istražuje pre svega sa
analizom, do koje se dolazi posredstvom analize sadržaja odreenih dokumenata, i to posredstvom svojstava
pojave i svojstava samih dokumenata.“
Dragan Tani, Istorijski metod u istraživanju politikih pojava, doktorska teza, Fakultet politikih nauka,
Beograd, 2009, str. 71.