PREVENCIJA I SANIRANJE POSLJEDICA

podataka, obrade podataka i operativnim metodama) u teorijskim, empirijskim i
metodološkim istraživanjima iji se predmet odnosi na procese, zbivanja, dogaanja, delanja
i akcija. Posebnosti društvenih, istorijskih, politikih i drugih pojava nameu specifinosti
primene istorijskog metoda koje se izražavaju kroz procese izgraivanja istorijskih modela,
poredaka, hronologija i identifikacija, karakteristika i odnosa kao osnove za razumevanje i
prognoziranje društvenih, istorijskih i politikih kretanja. Kada se razmatra postojea
literatura o istorijskom metodu uoava se odreen broj poteškoa. Prva se odnosi na
definisanja naunog metoda, sledea na shvatanje predmeta i metoda nauke i naunih
disciplina.
Mora se naglasiti, da je istorijska metoda u svojoj primeni u neposrednom i
funkcionalnom odnosu sa svim osnovnim („osnovnim posebnim“) metodama kako
analitikim tako i sintetikim. Prodornost istorijskog metoda je posebno odreena metodom
dokazivanja i opovrgavanja, sa hipotetiko- deduktivnom i statistikom metodom, kao i sa
metodom modelovanja preko „istorijskih modela“ koji imaju karakteristike „post facto“
eksperimenta, a kada se koriste u prognostike svrhe, karakteristike „teorijskog modalnog
eksperimenta“. Prema akademiku Iliji Stanojiu, prvi poeci upotrebe istorijskog i
komparativnog metoda datiraju od antike politike teorije, poev od Aristotelovih
istraživanja i Ustava Atenskog. Radomir Luki istie da se u feudalizmu razvija istorijski
metod a na osnovu njega istorija prava i obiajnog prava. Isti autor navodi da je zahvaljujui
istorijskom izuavanju prava, prikupljen veoma veliki faktiki materijal, koji pokazuje
nastanak i evoluciju prava i države ne samo jednog ili drugog naroda, nego prava i države
uopšte. Luki smatra da su se u primeni istorijskog metoda razlikovala dva naina u modernoj
buržoaskoj pravnoj nauci. Prvo, istorija države i prava se shvatala kao prouavanje prošlih
država i prava, koje više ne postoje. Cilj je bio da se utvrde kakvi su oni stvarno bili tj. ovako
shvaen istorijski metod je imao svojstva pozitivnopravnog metoda. Sledei vid primene
istorijskog metoda sastojao se u sociološkoj obradi istorije prava i države, gde su se država i
pravo istraživale kao društvene pojave, sa ciljem utvrivanja zakona istorijskog razvoja date
države i prava. Ovaj pristup je u stvari sociološki metod primenjen na prošlost. Branko
Petranovi kada je razmatrao istorijski metod naveo je:. „... predmet istorije su završeni i
neponovljivi dogaaji. Polazei od tog merila, savremeno doba samo svojim završenim i
uslovno završenim procesima i dogaajima pripada istoriji. Teškoe nastaju zbog prožimanja
i preplitanja sadašnjih i bivših procesa. Juerašnja stvarnost ne predaje se lako
istoriji....Posledice dogaaja ne nastupaju uvek neposredno za uzrocima koji su ih izazvali.
Tragovi objektivno završenih dogaaja, kakav je drugi svetski rat, zadržavaju se dugo po
njegovom prestanku u vidu neregulisanih posledica (mirovni ugovori, podele interesnih zona,
raseljena lica, granina pitanja, ekstradicije ratnih zloinaca, itd.)....Granicu izmeu starije i
savremene istorije teško je odreivati, jer sadašnjost i prošlost ine jedinstven proces“. 3 Kada
se govori o istorijskom metodu nužno je istai i nekoliko osnovnih shvatanja i pojma istorije.
Vojin Mili smatrao je da „... istorija prouava društvo posredno putem raznih izvora u
kojima su ranija društvena stanja i razne ljudske delatnosti ostavile svoj trag. Po svom obimu,
potpunosti i naunoj vrednosti, izvori na osnovu kojih se prouava neki istorijski dogaaj ili
period znatno se razlikuju od jedne do druge istorijske epohe, pa ak i u raznim konkretnim
društvima koja pripadaju istim epohama...Saznanje o prošlosti pojavljuje se bar u tri osobena
vida: 1) ono se pre svega javlja kao rezultat uspešnih napora da se utvrdi injenino stanje o
stvarnom toku nekih istorijskih zbivanj, 2) Bitna razlika izmeu prirodnih procesa i istorije
kao prirodno- istorijskog procesa sastoji se u tome što se u istoriji pojavljuje svest o toku
zbivanja, koja se može nalaziti u razliitom odnosu prema njihovom stvarnom sadržaju,
3 Branko Petranovi, Savremena istorija i njeni problemi“, Trei program, Radio Beograd, prolee 1970, str. 236.