istanbuldergisi12sayi

aşılabileceği düşünülmüştü. Bu düşünce
de, Batı medeniyetinden nelerin alınıp,
nelerin alınmayacağı konusunda karar
vermede ayırt edici kriter olmuştur. 2 Bu
düşünce yıllar boyu aydınımızın kafasını
meşgul etmiştir. Güç bela elde edilen devlete
sahip çıkma ve onu yüceltme anlayışı
Cumhuriyet’in ilk yıllarında gençliğe çeşitli
araçlarla sunulmuştur.
Mustafa Kemal Paşa ve Gençlik
Mustafa Kemal Paşa, gençlik üzerinde
önemle durmuş, onun eğitimi ve bilinçlendirilmesini
öncelikli konuları arasına
almıştır. Cumhuriyet’in ilk yılları, başta
Mustafa Kemal Paşa olmak üzere, devlet
adamları ve aydınlar için gençliğin “Cumhuriyet’in
koruyucuları” olarak tavsif edildiği
yıllardır. Yeni rejim bu düşünceyi herkeste
ve bilhassa genç nesilde canlı tutmak için de
devletin ve milletin kıyamete dek yaşaması
idealini hareket noktası olarak yapmıştır.
Mustafa Kemal Paşa ülkenin geleceğine
yönelik bütün hayallerini, güvendiğini sıklıkla
tekrarladığı Türk gençliğine emanet ederek
şunları söylemiştir: “Gençler! Cesaretimizi
takviye ve devam ettiren sizsiniz. Siz almakta
olduğunuz eğitim ve kültür ile insanlık meziyetinin,
vatan, fikir hürriyetinin en kıymetli
sembolü olacaksınız. Ey yükselen yeni nesil!
İstikbâl sizindir. Cumhuriyet’i biz kurduk; onu
yükseltecek ve devam ettirecek sizsiniz.” Bu
sözleri ile Cumhuriyet’i yalnızca korumak
değil, yükseltmek görevini de gençlere veren
Mustafa Kemal millî ve manevî değerlerimize
bağlı kalmayı, tarihimizle gurur duymayı,
bununla birlikte yüzümüzü de sürekli geleceğe
dönük tutmayı öngören ilkelerinin
ayakta tutulmasına dikkat çekmiştir. Bu
yüzden Millî Mücadele’yi başlattığı 19 Mayıs
gününü gençlere armağan etmiştir. Mustafa
Kemal Paşa, Türk milletinin müşterek
eğilimlerini temsil eden Kemalizm dışında
hiçbir akımın, ideolojinin esiri olmayan
bir gençlik tasavvur etmiştir. Bu yüzden,
Türk gençliğinde fikir, inanç, ideal birliği
oluşturma çabasında olunmuştur.
2
Fatma Acun, Osmanlı’nın Torunları Cumhuriyet’in
Çocukları: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Değişme
ve Süreklilik, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal
Bilimler Dergisi Mayıs 2007, S. 15, s. 40-50
Yeni Cumhuriyetin Öngördüğü
Genç Modeli
Cumhuriyet dönemi eğitim paradigmaları ve
insan yetiştirme disiplini, öncül dönemlerde alt
yapısı hazırlanmış, ulusal ve uluslararası fikir
gelişmelerinden, siyasî ve sosyal hareketlerden
etkilenmiş ve beslenmiştir. Cumhuriyet eğitimde
gençlerin milliyetçi olarak yetişmesi hedefiyle
onlara okulu sevdirme gayesi gütmüştür. Eğitim
yoluyla ailesini, vatanını, ulusunu seven ve
onu yüceltmeye çalışan, Türkiye Cumhuriyeti
Devleti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen,
insan haklarına saygılı, hür ve demokratik bir
ülkenin vatandaşlarında bulunması gereken
niteliklere kavuşturma düşüncesiyle “iyi insan”
ve “iyi yurttaş” yetiştirmek amaçlanmıştır. Türkiye
Cumhuriyeti’nin ilk yıllarındaki eğitime ve
birey yetiştirme anlayışına damgasını vuran
Atatürk devrimleridir. Bu devrimlerin bir ulusal
modernleşme ideolojisi olduğu ve milliyetçilik
dışında pragmatizm, laiklik, ulusal egemenlik
ve devletçilik gibi ilkelere de dayanan sürekli
bir dinamizm oluşturulduğu görülmektedir.
Cumhuriyet’in ilk günden itibaren öğretim
ülküsünü büyük bir ciddiyetle ele almış ve
eğitimin yurdun her yanında yaygınlaştırılmasını
hedeflemiştir. Yurttaşların ırka değil de, daha
çok kültüre, dile ve vatana dayanan bir Türk
milliyetçisi olarak yetiştirilmesi iktidarların
temel hareket noktası olmuştur. 3
3
Nurhayat Çelebi, H. Tezer Asan, Cumhuriyet’in İlk
Yıllarındaki (1923-1946) İnsan/Birey Yetiştirme
Gençliğin Dönüştürülmesinde
Eğitim
İmparatorluklardan ulus devletlere geçiş
sürecinde millî eğitim sistemleri, devletin
ve millî yurttaşın inşasında anahtar bir rol
oynamıştır. 20. yy.’a kadar eğitim; aile, dinî
yapılar ve sivil toplum örgütlenmelerinin
ilgi alanıyken, bu dönemle birlikte devlet
otoritesi eğitim alanını denetim altına almış,
eğitimin çerçevesini ve içeriğini kendisi belirlemek
üzere kamusal bir hizmet alanına
dönüştürmüştür. İdeolojisini aktarmak için
kullanılacak en önemli araç ise her zaman
toplumsal eğitim kurumları olmuştur. Yeni
kurulan devletin yaşamasının İslamî-Osmanlı
geçmişi ile bağlarını kopartarak,
Batılı kültürü benimsemesine bağlı olduğu
düşünülmüştü. Devlet, bu zihniyetini eğitim
kurumları yoluyla yaymayı ilke edinmişti.
Eğitim yoluyla tasarlanan insan modeli
topluma sunulmuştu. Yeni kurulan rejimin
güçlendirilmesi, yeni toplumsal düzenin
sağlanması, millî bilincin oluşturulması ve
ekonominin ihtiyaç duyduğu eğitilmiş insan
gücünün yetiştirilmesi eğitime biçilen rollerdendi.
Eğitim, değişimi gerçekleştirecek
en güçlü mekanizma olarak görüldüğünden;
onun, sosyalleştirme, sistemin devamını
sağlama ve sistemsel değerleri vatandaşlara
Paradigmasının Son Osmanlı Birikimi ile Karşılaştırmalı
Analizi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları
Dergisi Şubat 2013, C. 2 S. 1
İstanbul Eğitim ve Kültür Dergisi 11