DE CENTRALE AS

Themanummer fotografie . 2015 .
DE CENTRALE AS
in beeld en woord
DE CENTRALE AS
de centrale as
DE CENTRALE AS
de centrale as

THEMANUMMER
FOTOGRAFIE
VOORWOORD
De Centrale As in beeld en woord
Sietske Poepjes en Johannes Kramer,
gedeputeerden provincie Fryslân
Rechts, van boven naar beneden de wethouders:
Pytsje de Graaf gemeente Dongeradeel
Emke Peterson gemeente Dantumadiel
Houkje Rijpstra gemeente Tytsjerksteradiel
Marja Krans gemeente Smallingerland
Voor u ligt het Themanummer Fotografie De Centrale As,
de derde in een reeks van een aantal magazines die jaarlijks
wordt uitgebracht totdat De Centrale As gereed is. Na het
voltooien van de weg worden de themanummers gebundeld
en verspreid onder de mensen in het gebied. De themanummers
komen tot stand onder verantwoordelijkheid van de
gedeputeerden Sietske Poepjes en Johannes Kramer, samen
met de betrokken wethouders Pytsje de Graaf, Emke Peterson,
Houkje Rijpstra en Marja Krans.
“De Centrale As is in unyk projekt”, aldus gedeputeerde Poepjes.
“En we binne mei faasje dwaande mei de útfiering. Oeral
yn it gebiet binne de wurksumheden te sjen. De earste trajektdielen
– de rûnwei Garyp en it noardlik part tusken Dokkum
en Broeksterwâld – binne al yn gebrûk naam. Yn it neijier fan
2016 reizget men oer in folslein nije dyk tusken Dokkum en
Nijegea, troch moaie lânskippen. Ein 2016 wurdt ek de rûnwei
Hurdegaryp yn gebrûk naam. De Centrale As ferbettert
de berikberens fan Noardeast-Fryslân, de ferkearsfeiligens yn
it gebiet en de leefberens yn ‘e doarpen. De berikberens is fan
grut belang om de ekonomy te sterkjen. En dat hat it gebiet
hurd nedich.”
Gedeputeerde Kramer licht toe. “Ek fanút de gebietsûntjouwing
“Oer weide, sompe en wâld” binne ferskate resultaten sichtber.
En dêr bin ik bliid om. Wy hawwe tasein it gebiet mei in plus
efter te litten nei alle wurksumheden oan de dyk, en dan is it
wichtich dat men dat ek barren sjocht. Yn 2015 is it werynrjochtingsprojekt
Lits-Leijen ôfmakke. De lânboustruktuer en
wetterhúshâlding binne ferbettere en der is nije natuer ynrjochte.
Hjirby is rekken hâlden mei lânskip en rekreaasje. Ek
is de ekologyske ferbining by De Falom tusken De Houtwiel en
De Swemmer ta stân brocht. Dit barde troch de oanlis fan in
wiete griene as wêr bygelyks reeën gebrûk fan meitsje kinne.
It giet om it langste ekodukt fan Nederlân, fan mar leafst 157
meter! Yn totaal is hjir in gebiet fan likernôch 300 bunder ynrjochte
foar de natuer. Dêrnjonken is by de Stinswei ten noarden
fan Garyp in greidfûgelgebiet fan likernôch 100 bunder
realisearre.”
In het volgende Themanummer fotografie wordt een aantal
resultaten van de gebiedsontwikkeling weergegeven. Ook
komt het project kansen in kernen dan aan bod. Kansen in
kernen (KiK) omvat de herinrichting van de dorpen die na
de aanleg van De Centrale As niet meer door de provinciale
weg worden doorsneden. Wethouder Peterson van Dantumadiel
licht één van de KiK-projecten, de herinrichting van
Feanwâlden, toe.
“Gemeente en Provinsje hawwe keazen foar in yntegrale oanpak
fan it stasjonsgebiet en KyK Feanwâlden. Dêrfoar hawwe
gemeente en provinsje, yn nau oerlis mei de mienskip, in fisy
ûntwikkele. Us doel is de leefberens, de ferkearsfeiligens en de
kwaliteit fan de iepenbiere romte yn Feanwâlden te ferbetterjen
en it stasjon as in regionaal iepenbier ferfiersknooppunt te fersterkjen.
Mei it kommen fan in ekstra fluggetreinstop yn Feanwâlden
freget dit lêste ekstra omtinken. Wy hoopje dat troch
de ferbetteringsmaatregels ek de sosjale gearhing yn it doarp
fersterke wurdt. Yn 2015 en 2016 wurdt de fisy yn gearwurking
mei de mienskip (ynwenners Feanwâlden) útwurke yn konkrete
maatregels.”
Zoals gezegd, deze thema’s komen in het volgende magazine
aan bod. In dit nummer worden eerst diverse specifieke projectonderdelen
van de weg in beeld gebracht. Het gaat om de
ingebruikname van de rondweg Garyp. Vlak daaraan voorafgaand
mocht men over de weg wandelen en fietsen. In grote
getale is hiervan gebruik gemaakt. Daarnaast gaat het om
de bouw van het Hendrik Bulthuis Akwadukt bij Burgum,
de spooronderdoorgang Feanwâlden, de faunapassage De
Falom, de rotondes bij Dokkum en het viaduct Woudweg.
Bouwfotografe Chantal van den Berg heeft hieraan op een
geheel eigen manier invulling gegeven. Vooral de detailfoto’s
geven een kleurrijke illustratie van de diversiteit aan werkzaamheden.
Op de middenpagina ziet u een foto van een
schilderij dat is gemaakt door Jan Jansma. Het schilderij geeft
een mooi beeld van de aanleg van De Centrale As onder de
Doniawei door en laat zien dat er heel wat moet gebeuren
voordat de weg er ligt. Dit wordt nog duidelijker als u kijkt
naar het laatste deel van dit themanummer. Dit zijn foto’s van
drie leden van de Fotoclub Objectief uit Hurdegaryp, Harmen
Westra, Jan Venema en Richard Gerrits. Zij hebben vol
enthousiasme een vervolg gegeven aan het beeldverhaal over
de bouw van de onderdoorgang Doniawei. Eind september
2015 zijn deze werkzaamheden afgerond en vlak voorafgaande
aan de ingebruikname van dit trajectdeel was hier een
puzzeltocht voor fietsers waar maar liefst ruim 650 mensen
aan deelnamen.
Wij danken een ieder die een bijdrage heeft geleverd aan dit
themanummer en wensen u veel lees en vooral ook volop
kijkplezier.
Sietske Poepjes (gedeputeerde verkeer en vervoer)
Johannes Kramer (gedeputeerde ruimtelijke ordening)
Emke Peterson (wethouder Dantumadiel)

RONDWEG GARYP
Op 16 januari 2015 is de rondweg Garyp in gebruik genomen. Eind oktober 2012 begon aannemer Haarsma met de aanleg van deze rondweg.
Na ruim twee jaar is het werk afgerond. Een mijlpaal voor het project De Centrale As. Voorafgaand aan de ingebruikname door het autoverkeer
werd op 14 januari 2015 voor de inwoners van Garyp en omstreken een feestelijk gebeuren georganiseerd. Voor één keer mochten de deelnemers
bijvoorbeeld wandelend, fietsend of op skeelers de rondweg betreden. Zo’n 260 deelnemers, jong en oud, trotseerden sneeuw, hagel en regen,
met zo nu en dan een zonnetje. Halverwege konden ze genieten van koek en zopie en aan het eind, na 6 kilometer, kregen ze als de stempelkaart
vol was een klein aandenken. De officiële opening was twee dagen later. Gedeputeerde Sietske Poepjes onthulde samen met Haarsma de naam
van het viaduct de ‘Gariperhoeke’. Samen met de betrokken wethouders van de gemeenten knipte ze het lint door waarmee de rondweg geopend
werd. Gedeputeerde Johannes Kramer en wethouder Doeke Fokkema onthulden het informatiepaneel dat aan de Stinswei staat. Dit paneel
geeft informatie over het weidevogelgebied dat in het kader van de Gebiedsontwikkeling De Centrale As is gerealiseerd. Tot slot werd de oude
N913 overgedragen aan de gemeente en onthulden Johannes Kramer en wethouder Houkje Rijpstra het bouwbord van Kansen in Kernen. De
opening van de rondweg Garyp markeert namelijk ook de start van de uitvoering van Kansen in Kernen in Garyp. De leerlingen van CBS de
Wrâldpoarte uit Garyp werkten mee aan de opening. Zij hadden de doeken versierd die werden gebruikt tijdens de opening. 1 van de 4 bussen
was gereserveerd voor de kinderen en na de officiële ingebruikname was er een versnapering in het Dorpshuis It Geahûs in Garyp.

HENDRIK BULTHUIS AKWADUKT
Een markant onderdeel van het project De Centrale As is de bouw
door aannemerscombinatie Nije Daam van een aquaduct bij
Burgum. De auto’s over De Centrale As rijden hier straks onder het
Prinses Margrietkanaal door. Een aquaduct bestaat uit een gesloten
deel, dat deel waar de auto’s onder het water door rijden en aan
beide kanten daarvan een open deel waar de auto’s geleidelijk naar
beneden rijden. Bij de bouw van het aquaduct is begonnen met
het uitgraven van het gesloten deel, dus dat deel waar de schepen
over heen gaan varen. Daarna is de bouwkuip gevuld met water
zodat er voldoende tegendruk is totdat de betonvloer gereed is. De
betonvloer is onder water gestort. Na uitharding van het beton is
de bouwkuip leeggepompt en gestart met de bouw van de vloer
en de wanden. De open delen van het aquaduct krijgen deels
damwanden en deels een folieconstructie waarop het zandpakket
wordt aangebracht waarop de nieuwe weg vervolgens wordt
aangelegd. Over het aquaduct komt aan weerszijden van het
kanaal een ecologische plas-dras zone met een fietspad. De naam
van het aquaduct wordt Hendrik Bulthuis Akwadukt. Hiermee
wordt Hendrik Bulthuis (19 augustus 1892-31 december 1948),
een kapper uit Burgum, geëerd. Bulthuis ontwierp en bouwde in
1928 de BM-er, een zeilboot genoemd naar het Burgumermeer. De
BM-er maakte de watersport toegankelijk voor de gewone man. Bij
het bereiken van het diepste punt van het aquaduct, in april 2015,
werd op een bijzondere manier stilgestaan. Een aantal leden van
het Iepenloftspul Burgum kroop als ierdmântsjes naar boven om
de wroeters in hun aarde (de bouwers van het aquaduct) op hun
donder te geven.

SPOORWEG
Spooronderdoorgang Feanwâlden
Ten oosten van Feanwâlden gaat De Centrale As onder de
spoorlijn Leeuwarden-Groningen door. Vanwege het bijzondere
karakter van het bouwen van een spooronderdoorgang is er voor
belangstellenden een spotterplek gemaakt van waaruit men het
inschuiven van de onderdoorgang van dichtbij kon volgen. Deze
werkzaamheden voltrokken zich in de periode 15 t/m 19 oktober
2014. De spotterplek was een succes. Ongeveer 1.000 mensen
hebben er gebruik van gemaakt. Tijdens het inschuiven zelf, dat
ongeveer 2 uur duurde en ’s nachts plaatsvond, waren er ongeveer
300 belangstellenden aanwezig. Ook via de webcam kon men de
werkzaamheden volgen. Op 16 oktober waren er meer dan 26.000
webcambezoekers. Om de onderdoorgang te kunnen maken, moest
eerst een veetunnel worden verwijderd. Ook moest ter plaatse van
de onderdoorgang het spoor worden verwijderd. Dit betekende
dat de spoorstaven moesten worden doorgeslepen. Daarna werd
de zogenoemde schuiflaag met geleiders aangebracht waarover de
onderdoorgang werd ingeschoven. Vervolgens moest het spoor
weer worden teruggebouwd. Het lassen van het spoor gebeurt door
middel van thermietlassen. Door een goede samenwerking tussen
ProRail, Max Bögl, de provincie Fryslân en de onderaannemers
kon dit complexe werk in korte tijd succesvol worden uitgevoerd.
Alles verliep voorspoedig en de 1e trein kon volledig op tijd het
spoor weer gebruiken. Ook in de rondweg Hurdegaryp wordt op
een soortgelijke wijze een spooronderdoorgang gebouwd.

RONDWEG DOKKUM
Rondweg Dokkum
Ten zuidoosten van Dokkum sluit De Centrale As met een nieuwe
rotonde aan op de nieuwe oostelijke rondweg van Dokkum. Ten
noordoosten van Dokkum, daar waar de oostelijke rondweg
aansluit op de Lauwersseewei (N361), komt eveneens een rotonde.
Naast deze rotonde wordt aan de kant van Dokkum in het kader
van het kunstproject De Centrale As een bastion van 6 meter hoog
gemaakt. Dit bastion kan als rustplek voor wandelaars en fietsers
worden gebruikt en gaat onderdeel vormen van It Nije Bolwurk
Dokkum, een plan van de gemeente Dongeradeel om “de stad open
te breken” en het omringende landschap toegankelijk te maken.
De nieuwe Rondweg Oost gaat met een viaduct over de Strobosser
Trekfeart en de Strobosserweg heen. De bestaande zuidelijke
rondweg om Dokkum wordt doorgetrokken tot aan op de rotonde
Dokkum Zuid. Ook aan het lokale wegennet bij Dokkum worden
in samenhang met de nieuwe rondweg verbeteringsmaatregelen
doorgevoerd.

DE FALOM
De Falom
Dat de Centrale As meer is dan een weg alleen, wordt duidelijk
zichtbaar bij De Falom. Ten zuiden van De Falom kruist De
Centrale As een belangrijke verbinding tussen de Nature 2000
gebieden de Alde Feanen en de Grutte Wielen. Omdat hier het
ecologisch functioneren voorop staat, heeft aannemer Heijmans
de opdracht gekregen de weg verhoogd aan te leggen. De
verhoogd over het natuurgebied gelegen weg, de Faunapassaazje
Falomsterleien, is 157 meter lang. Daarnaast is rond De Falom
een gebied van 300 hectare ingericht als natuurgebied en is in
de faunapassage een voorziening voor vleermuizen gemaakt. In
samenhang hiermee wordt de Haadwei in de Falom afgewaardeerd
en krijgen natuur en landschap een plus. Op deze manier is de
ecologische verbindingszone tussen de Houtwiel en De Swemmer
tot stand gebracht.

SINTRALE A S
Sintrale As
Op 28 september 2015 is het noordelijk deel van De Centrale As
tussen Dokkum en Broeksterwâld door het verkeer in gebruik
genomen. Tijdens de feestelijke opening van de weg is ook de naam
onthuld: Sintrale As. Op dat moment wordt nog volop gewerkt aan
de andere trajectonderdelen, dit met uitzondering van de rondweg
Garyp die al begin 2015 in gebruik was genomen. O.a. worden er
diverse viaducten gebouwd zodat de lokale wegen De Centrale As
ongelijkvloers kunnen kruisen. Voordat het beton van de viaducten
kan worden gestort, worden er ijzeren vlechtwerken en bekistingen
gemaakt. Het is de planning dat de volledige noord-zuidroute
in het najaar van 2016 en de rondweg Hurdegaryp eind 2016 in
gebruik worden genomen.

DONIAWEI VERVOLG
Begin 2014 is aannemersbedrijf Heijmans in samenwerking met regionale
bedrijven gestart met de werkzaamheden aan de Doniawei. De Centrale As
gaat met een tunnel onder de Doniawei door. Tijdens de werkzaamheden
is de Doniawei tijdelijk omgelegd. In juni 2015 is de Doniawei weer opengesteld
voor het verkeer. Daarna zijn de werkzaamheden aan De Centrale
As afgerond.
FOTOCLUB OBJECTIEF HURDEGARYP
beeldverhaal werkzaamheden Doniawei
(zie vorig Themanummer)
Onderdeel zijkant Doniawei {RG} Maken van het landhoofd {RG} Wegdek en zijkanten maken {HHW}
Het beton wordt gestort {JV}
Beton storten {RG}

Schafttijd {HHW}
Laswerkzaamheden wapening {HHW}
Aanvoeren zijwand {JV}
Het op spanning brengen van de leggers van het viaduct {JV}
Voorbereiden zijwanden van de tunnel (HHW)
Afreien van het zand {JV}

Aanbrengen rand {JV}
Voorbereiden wegdek {HHW}
Betonresten wegspuiten {RG}
De overspanning Doniaweg is gereed {HHW}
De wandbekleding (Cortenstaal) wordt aangebracht {JV}

De wanden worden afgewerkt, het zandbed gemaakt en nadat het asfalt is aangebracht,
wordt het restmateriaal afgevoerd {HHW}
De geleiderail is klaar. Daar waar vleermuizenroutes zijn, worden in de middenberm bomen van een behoorlijke
omvang geplaatst zodat de vleermuizen de weg kunnen oversteken {HHW} En de Doniaweg is klaar {foto onder RG}

Vlak voorafgaande aan de ingebruikname van het noordelijk deel van De Centrale As, waaronder de
Doniawei, mag er op de rijbaan worden gefietst {JV}
Ruim 650 mensen namen deel aan de puzzeltocht {HHW}

Op 28 september 2015 wordt het noordelijk deel van De Centrale As feestelijk geopend {foto’s JV}
En de weg wordt in gebruik genomen {HHW}

COLOFON
De Centrale As
Fotografie (Linker pagina, rechts onder)
Bouwfotografe Chantal van den Berg
Bouwwerkzaamheden
Schilderij (Linker pagina, links onder)
Kunstschilder Jan Jansma
Onderdoorgang Doniawei
Fotoclub Objectief Hurdegaryp (Linker pagina, boven van links naar rechts)
Harmen Westra {HHW}
Jan Venema {JV}
Richard Gerrits {RG}
Vormgeving
Frank Janszoon van Dijk, Dokkum
Drukwerk
Rekladruk, Giekerk
www.byfrank.nl
wwww.rekladruk.nl
Contact
Wilt u meer informatie over De Centrale As, kijk dan op www.decentraleas.nl of neem contact op met de medewerkers
van het projectbureau.
Projectbureau De Centrale As
Postadres
Postbus 213
9250 AE Burgum
Bezoekadres
Florynwei 3c
9251 MP Burgum
telefoon (0511) 548 598
info@decentraleas.nl
twitter @centraleas
www.decentraleas.nl