Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Libër për mësuesin<br />
“Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Përgatitur nga:<br />
Lindita Isufi<br />
Ma. Artan Xhaferaj<br />
Ma. Niazi Xhaferaj<br />
Botime shkollore Albas
Botues:<br />
Latif AJRULLAI<br />
Rita PETRO<br />
Redaktore:<br />
Natasha PEPIVANI<br />
Redaktore letrare:<br />
Vasilika DINI<br />
Arti grafik:<br />
Eva KUKALESHI<br />
© Albas, Tiranë 2010<br />
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara<br />
Shtëpia Botuese Albas<br />
Në Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Clasic Construction”, zyra nr. 2<br />
Tel/Fax: ++ 355 4 2379184<br />
e-mail: albas_tr@yahoo.com<br />
Në Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105<br />
Tel: 044 344047<br />
e-mail: albas_te@yahoo.com<br />
Në Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47<br />
Tel: 038 5457139<br />
e-mail: albas_pr@yahoo.com
10
11
12
Rubrika: Të folurit<br />
Tema: Teksti dhe llojet e tij<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të flasë rreth klasifikimeve dhe funksioneve të teksteve.<br />
• Të shprehë mendimet e tij rreth llojeve letrare.<br />
• Të ushtrohet për të klasifikuar tekstet letrare dhe joletrare.<br />
Materialet dhe mjetet mësimore:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra, fletore.<br />
Teknika dhe metoda mësimore:<br />
bashkëbisedim, lexim i koduar,<br />
Diagrami i Venit, diskutim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Ora e parë e mësimit për vitin e ri mësimor nis me një bisedë të shkurtër<br />
rreth pushimeve verore. Mësuesi/ja shtron për bashkëbisedim pyetjet:<br />
- Si ndiheni ditën e parë të shkollës?<br />
- Çfarë të veçantash kishin pushimet për ju?<br />
- A keni lexuar libra?<br />
- Cilët ju kanë pëlqyer më tepër?<br />
Vëmendja e nxënësve përqendrohet në dhënien e përgjigjeve, në ndërtimin e një<br />
teksti, që të përfshijë këto të dhëna.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të lexojnë temën: “Teksti dhe llojet e tij”,<br />
për t’iu përgjigjur pyetjeve që ai/ajo shënon në tabelë.<br />
- Çfarë është teksti?<br />
- Përse shërben ai?<br />
- Ku i përdorim tekstet?<br />
- Ç’kuptoni me: Tekstet përdoren në mënyrë pasive dhe aktive?<br />
Konkretizojeni me shembuj pyetjen e fundit.<br />
Nxënësit diskutojnë rreth pyetjeve të shtruara, plotësojnë njëri-tjetrin, pyesin.<br />
Hapi III. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të lexojnë nënçështjen: Klasifikimi i<br />
teksteve sipas qëllimit:<br />
• Teksti me funksion praktik – tekst joletrar.<br />
• Teksti me funksion artistik – tekst letrar.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë pyetje, të cilave do t`u përgjigjen nxënësit pas marrjes<br />
së informacionit (përmes leximit individual).<br />
- Ku i përdorim tekstet letrare?<br />
- Çfarë qëllimi kanë këto tekste?<br />
- Përse shërbejnë tekstet joletrare?<br />
- Cili është funksioni i tyre në jetën e përditshme?<br />
- Ç’është letërsia?<br />
- Cili është funksioni i saj?<br />
- Si klasifikohen tekstet letrare?<br />
- Ç’lloje të tekstit letrar kemi në varësi të anës së jashtme a të brendshme?<br />
Përgjigjet e nxënësve (të saktat) mësuesi/ja i shkruan në tabelë.<br />
13
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Veprimtari: Diagrami i Venit<br />
Klasifikimi i teksteve sipas qëllimit<br />
Teksti joletrar<br />
(gazeta, revista, udhëzues,<br />
tekste mësimore, enciklopedi, programe<br />
televizive etj.)<br />
- Qëllimi kryesor është sjellja e informacionit.<br />
- Funksioni praktik<br />
- Ndihmon për të informuar<br />
- Për të ditur si e kur duhet bërë diçka<br />
- Për të mësuar<br />
- Për të thelluar njohuritë<br />
- Kryesisht <strong>gjuha</strong> standarde<br />
Teksti letrar (mite, legjenda, përralla,<br />
tregime, novela, romane, poezi, drama etj.)<br />
- Qëllimi kryesor është edukimi artistik i<br />
lexuesit.<br />
- Funksioni estetik - artistik<br />
- Përdoret për kënaqësinë e të lexuarit.<br />
- Për nxitjen dhe zhvillimin e imagjinatës<br />
- Për t`u argëtuar etj.<br />
- Gjuha e figurshme<br />
Janë tekste të shkruara.<br />
Shfrytëzohen në mënyrë pasive dhe aktive.<br />
I shërbejnë njeriut për pasurimin e kulturës së tij.<br />
Hapi V. Praktikë e pavarur, punohet ushtrimi 5.<br />
Nxënësit ushtrohen për të klasifikuar sipas tabelës, llojet e teksteve.<br />
Tekstet letrare<br />
Tekstet joletrare<br />
14<br />
Hapi VI. Mësuesi/ja u shpërndan nxënësve fletë A 4<br />
, në të cilën është fotokopjuar<br />
një tekst letrar (një fragment nga poezia “Gjuha <strong>shqipe</strong>” e shkrimtarit Gjergj Fishta)<br />
dhe një tekst joletrar (“Këshilla për jetën”).<br />
Nxënësit do të shkruajnë në fletoret e tyre dallimet ndërmjet teksteve duke u<br />
përqendruar te:<br />
•<br />
•<br />
Qëllimi përse përdoret teksti.<br />
Lloji, p.sh., tregim, poezi, reportazh etj.<br />
Gjuha që përdor autori, e figurshme ose jo.<br />
•<br />
Për këtë veprimtari nxënësve u vihen në dispozicion deri në 7 minuta.<br />
Mësuesi/ja plotëson tabelën në dërrasën e zezë me përgjigjet e nxënësve.<br />
Vlerësohen nxënësit për përgjigje të shprehura bukur, saktë, për pjesëmarrje në<br />
bashkëbisedim e diskutim, në mënyrë që të nxiten, të motivohen për të qenë aktivë<br />
në orët e ardhshme.<br />
Detyrë shtëpie. Për tekstet e dhëna (“Gjuha <strong>shqipe</strong>” dhe “Këshillat për jetën”),<br />
analizoni dallimet në gjuhën e përdorur: përshkruese, rrëfyese, poetike, argumentuese,<br />
informuese, shtjelluese, udhëzuese, sugjeruese.
Rubrika: Të folurit<br />
Tema: Teksti rrëfimtar (letrar dhe joletrar)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë elementin formal gjuhësor të teksteve të ndryshme.<br />
• Të flasë për veçoritë e tekstit rrëfimtar letrar dhe joletrar.<br />
• Të klasifikojë tekste rrëfimtare letrare dhe joletrare.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, mjete<br />
shkollore, shkumësa me ngjyra.<br />
Metodologjia e mësimdhënies:<br />
bashkëbisedim, diskutim,<br />
lexim i koduar, vështrim krahasues.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis orën e mësimit me diskutimin e detyrës së shtëpisë. Për<br />
të dyja tekstet bëhet një analizë mbi dallimet gjuhësore.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re mësimore, të cilën e shkruan<br />
në dërrasë:“Klasifikimi i teksteve sipas veçorive gjuhësore”. Nxënësit lexojnë<br />
informacionin e dhënë me tabelë në faqen 10. Më pas, së bashku me mësuesin/en<br />
plotësojnë në dërrasë.<br />
Teksti rrëfimtar - ka si veçori gjuhësore rrëfimin në vetën I ose në vetën III.<br />
– (tregimtar) - elementi formal, lloji: tregim, novelë, roman etj.<br />
Vazhdon plotësimi i veçorive gjuhësore për çdo tekst.<br />
Nxënësit i lihet hapësirë që materialin e lexuar ta interpretojë.<br />
Hapi III. Mësuesi/ja shkruan në qendër të tabelës:<br />
një ndodhi<br />
vende<br />
rrëfej → tregoj ku përfshihen personazhe<br />
disa ndodhi<br />
situata të vërteta<br />
imagjinare<br />
Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:<br />
- Ç’do të thotë të rrëfesh?<br />
Mësuesi/ja plotëson pemën e mendimit me informacionin që sjellin nxënësit duke<br />
shkruar ato mendime që janë të sakta.<br />
Ditari dypjesësh. Mësuesi/ja shkruan në tabelë tekstet e klasifikuara në dy grupe,<br />
për të cilat nxënësit, pas shtjellimit, do t`u përgjigjen pyetjeve të mëposhtme.<br />
- A kanë tekstet e të dyja grupeve element të përbashkët rrëfimin?<br />
- Rrëfehet një ngjarje e vërtetë apo e imagjinuar?<br />
- A kanë një autor?<br />
- A është ai dëshmitar?<br />
- Autori shkruan në bazë të të dhënave e dokumenteve të mbledhura nga të tjerët?<br />
- Autori shkruan duke shfrytëzuar fantazinë e tij?<br />
15
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
- A është qëllimi praktik, pra të informojë marrësin?<br />
- Qëllimi është të përfshijë marrësin në lojën e krijimit letrar?<br />
Tekstet joletrare Komenti Tekstet letrare Komenti<br />
- udhëpërshkrimi<br />
- biografia<br />
- autobiografia<br />
- shkrimi në formë dialogu<br />
- intervista<br />
- ditari<br />
- reportazhi<br />
- kronika<br />
- legjenda<br />
- miti<br />
- përralla<br />
- fjalë të urta<br />
- anekdota<br />
- tregimi<br />
- novela<br />
- romani<br />
Çdo përgjigje që do të japin nxënësit do të shkruhet në tabelë.<br />
Nxënësit u përgjigjen pyetjeve, duke shkëmbyer mendime me njëri-tjetrin. Në fund<br />
të përgjigjeve të dy grupet vendosin titujt: ndodhi imagjinare/ndodhi të vërteta; rrëfim<br />
letrar/rrëfim joletrar.<br />
Hapi IV. Në këtë hap nxënësit plotësojnë grafikun Rruga e krahasimit, ku nëpërmjet<br />
krahasimit veçojnë tiparet dalluese midis rrëfimit letrar dhe atij joletrar.<br />
Hapi V. Nxënësit lexojnë informacionin në faqen 11, Rrëfimi letrar (në prozë).<br />
Ata plotësojnë tabelën. Mësuesi/ja përdor hartën e mendimit, përdor shkumësa me<br />
ngjyra ose forma gjeometrike.<br />
- më e çlirët se poezia<br />
- <strong>gjuha</strong> afër komunikimit të<br />
përditshëm<br />
- fjalia nuk fillon me rend të ri<br />
- kuptimi shprehet me fjali, fraza,<br />
tekste, pjesë, krerë, vëllime<br />
P<br />
R<br />
O<br />
Z<br />
A<br />
vetën I<br />
- rrëfim në vetën III<br />
- ligjërata e zhdrejtë<br />
- ligjërata e drejtë<br />
- dialog<br />
- monolog<br />
Hapi VI. Lojë në çift. Mësuesi/ja u shpërndan nxënësve fletë A 4<br />
, ku janë shkruar<br />
llojet e tekstit rrëfimtar letrar. U kërkohet t’i renditin mbi bazën e traditës së hershme<br />
dhe mënyrës si janë zhvilluar llojet e prozës: romani, novela, mitet, tregimi, anekdota,<br />
legjenda, përralla, fabula, fjalët e urta.<br />
16
Mësuesi/ja i sqaron nxënësit se ç’duhet të kuptojnë me:<br />
bazë të traditës së hershme<br />
format elementare<br />
mënyrë e zhvillimit të prozës<br />
format e përbëra<br />
Kjo veprimtari të zgjasë deri në 10 minuta. Mësuesi/ja zgjedh nga një përfaqësues<br />
të dy çifteve që të japin përgjigjet.<br />
Nxënësi I. → Renditja e tekstit rrëfimtar letrar mbi bazën e traditës së hershme:<br />
legjenda, miti, përralla, fabula, anekdota, fjalët e urta, tregimi,<br />
novela, romani.<br />
Nxënësi II. → Renditja e prozës mbi bazën e mënyrës së formimit.<br />
Format elementare<br />
legjenda, miti, përralla<br />
fabula, anekdota, fjalë të urta<br />
Format e përbëra<br />
tregimi, novela<br />
romani<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi VII. Mësuesi/ja bashkë me nxënësit do të rikujtojnë informacionet e marra vitin<br />
e kaluar për llojet e prozës. Nxënësit lexojnë informacionin në faqen 11 për romanin.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë informacionin që sjellin nxënësit, si p.sh.:<br />
lloji sipas temës romani toni i shkrimit<br />
tema<br />
përmbajtja<br />
- sentimental<br />
- humoristik<br />
- didaktik<br />
historik<br />
shoqëror<br />
erotik<br />
psikologjik<br />
filozofik<br />
fantastik<br />
fantastiko-shkencor<br />
fantastiko-filozofik<br />
reale<br />
- rrjedhë e<br />
natyrshme e<br />
ngjarjeve<br />
- karakterizim i<br />
personazheve<br />
-moderne<br />
- nuk ka subjekt të<br />
përcaktuar<br />
- anon nga shkrimet<br />
eseistike, poetike<br />
- personazhet sjellin<br />
ide, nuk portretizohen<br />
- koha e papërcaktuar<br />
Diskutim: - Cili nga dy romanet e studiuara i përket romanit realist dhe cili atij<br />
modern:<br />
- “Odin Mondvalsen” (Kasëm Trebeshina)<br />
- “Vdekja e Ali Pashës” (Sabri Godo). Pse?<br />
Nxënësit do të argumentojnë përgjigjen duke u mbështetur edhe te pema e<br />
mendimit më sipër.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës. Vlerësohet<br />
ora e mësimit.<br />
17
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Muji dhe Halili<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e legjendës në letërsinë gojore.<br />
• Të përmbledhë legjendën në pak fjali dhe t`i vendosë një titull.<br />
• Të dallojë dhe të interpretojë figurën e hiperbolës, si karakteristikë e këtij lloji.<br />
• Të dallojë elementin fantastik nga ai real.<br />
• Të gjejë shprehje me forcë të madhe shprehëse dhe të shpjegojë rolin e tyre.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
mjete shkollore, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Stuhi mendimi, diskutim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja përzgjedh një nxënës për të lexuar detyrën e shtëpisë.<br />
Hapi II. I njeh nxënësit me titullin e ri të mësimit, me llojin e tekstit letrar dhe<br />
zhvillon me nxënësit një stuhi mendimesh për legjendat. Shkruan në tabelë titullin e<br />
mësimit dhe plotëson stuhinë e mendimit.<br />
Hapi III. Mësuesi/ ja lexon fragmentin “Muji dhe Halili” duke ruajtur gjatë leximit<br />
karakteristikat e gegërishtes. Nxënësit do të nënvizojnë hiperbolën dhe elementin<br />
fantastik.<br />
tekst letrar<br />
lloji i veçantë i rrëfimit popullor<br />
elemente fantastike<br />
legjenda<br />
mrekullia dhe e<br />
jashtëzakonshmja<br />
përcillet gojë<br />
më gojë<br />
flet për një<br />
ngjarje<br />
figurë historike<br />
Ka një qëllim, është<br />
trillim poetik:<br />
a. hiperbolë<br />
b. personifikim<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. Do të zhvillohet në formë diskutimi.<br />
Ushtrimi 2.<br />
Përgjigje të mundshme:<br />
Të dy kreshnikët largohen nga vendi, futen nën dhè, sepse na s’kemi shka ba<br />
mbi ftyrë të tokës.<br />
Tragjikja qëndron në largimin e tyre nga jeta mbi tokë; tërheqja e tyre jo prej<br />
luftërave, por prej një sendi: pushkës, plumbit.<br />
18
Ushtrimi 3.<br />
Përgjigje. Ilustrimi: Muji e shtrëngoi aq fort çelikun, sa e shtypi si të ishte prej dylli.<br />
Forca e një vendi matet nga fuqia e banorëve të tij.<br />
Ushtrimi 4. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të thonë tituj gojëdhënash, përzgjedh<br />
dhe shkruan në tabelë titujt më të përshtatshëm.<br />
Ushtrimi 5. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik- gjuhësor”.<br />
Pikat e përbashkëta që lidhin dy gojëdhënat.<br />
Vendi: nëpër male<br />
Personazhet: Muji, Halili, bariu<br />
Mesazhi: Zhvillimi i shoqërisë, largimi prej skenës së luftërave dhe jetës<br />
shqiptare të Mujit dhe Halilit.<br />
Diskutim i lirë<br />
Ushtrimi 6. Shprehja: “Jo fort larg prej këtyre kohëve tona”, gojëdhëna e dytë<br />
rrëfen për një kohë të papërcaktuar, që qëndron shumë larg kohëve të lashta dhe<br />
më pranë kohës së luftërave me armë baruti.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 7. Do të punohet me tabelën e figurave.<br />
Fjalia<br />
Mos ia shtje dorën, se<br />
t’a kputë<br />
Lloji i figurës<br />
Hiperbolë<br />
Interpretimi im<br />
Imazhi që përftohet është i<br />
madhështisë fizike. Njerëz me fizik<br />
të madh, që jetojnë nëpër malet e<br />
Shqipërisë, ashtu siç është dhe vetë<br />
natyra shqiptare.<br />
Ushtrimi 8. Do të punohet me teknikën Ditari dypjesësh.<br />
Fragmenti<br />
Ai vend po ishte i dam tanë<br />
megja-megja e aty gjindej Muji me Halilin.<br />
Komenti i nxënësit<br />
Ushtrimi 9. Toponimet e vendeve reale që u përmendën në legjendë janë:<br />
Shpella e Bjeshkëve të Kelmendit, Qafa e Diellit, Dukagjini.<br />
Ushtrimi 10. Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre për gjetjen dhe interpretimin<br />
e shprehjeve. Më pas përfaqësues të grupeve do të japin përgjigjet, të cilat mësuesi<br />
i shkruan në tabelë.<br />
Shprehja<br />
E shpon anë m’anë<br />
Mbi ftyrë të tokës<br />
Asht ende gjallë ndër shpella<br />
Interpretimi<br />
Përdorimi i shprehjes anë m’anë në kuptimin<br />
që përftojnë sot, tregon për lashtësinë e<br />
gjuhës dhe legjendës. Plaga që lë pushka<br />
ndihet në çdo pjesë të trupit.<br />
Detyrë shtëpie. Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja bën vlerësimin e nxënësve.<br />
19
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Dielli dhe Hëna, Gjarpri ylber<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e mitit për fenomenet e natyrës.<br />
• Të interpretojë shpjegimin mitologjik të fenomenit nga ai shkencor.<br />
• Të dallojë figurën e personifikimit dhe të metamorfozës.<br />
• Të interpretojë figurën e personifikimit dhe të metamorfozës, si figurë qendrore<br />
të këtij lloji.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, enciklopedi,<br />
foto të Sistemit Diellor, mjete shkollore.<br />
Metodat e teknikat e mësimdhënies:<br />
Stuhi mendimesh, lexim i drejtuar,<br />
pema e mendimit, shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë titullin “Dielli dhe hëna”.<br />
U drejton pyetje nxënësve:<br />
- Cilat janë informacionet që keni për yjësinë?<br />
U shpërndan nxënësve foto të Sistemit Diellor. Nxënësit japin informacione, të<br />
cilat mësuesi/ja i shkruan në tabelë.<br />
- Si i identifikonte këto fenomene njeriu në hershmëri përmes vizatimit?<br />
Zgjidhen dy nxënës që punojnë në tabelë.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re mësimore, të cilën e shkruan<br />
në tabelë “Dielli dhe hëna”, “Gjarpri ylber”. I njeh me mitet, informacion i marrë në<br />
njohuritë e kaluara, lexojnë informacione “Mitet për dukuritë”.<br />
Përzgjidhen tre nxënës që të lexojnë me role, dy personazhe dhe një autor. I nxit<br />
nxënësit që të lexojnë bukur, me intonacion, rrjedhshëm.<br />
Gjatë kohës që nxënësit lexojnë, nxënësit e tjerë do të nënvizojnë:<br />
a) fjalët që nuk i kuptojnë – shpjegimin e të cilave do ta bëjë mësuesi/ja,<br />
b) personifikimet (shpirtëzimi i dukurive).<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. - Cilat personazhe veprojnë në këto tregime mitologjike?<br />
- Cilat dukuri natyrore mundohen t’i shpjegojnë?<br />
Këtyre pyetjeve nxënësit u përgjigjen duke interpretuar informacionin që lexuan,<br />
pa ilustrime.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit i jepet mundësia të interpretojë informacionin e mësipërm,<br />
përmes krahasimit të shpjegimit të dukurisë në mit dhe atij shkencor.<br />
Marrëdhënia ndërmjet Diellit dhe Hënës:<br />
20<br />
Në mit: - shkojnë për vizitë te njëri-tjetri<br />
- bëjnë dhurata të ndërsjella<br />
- bisedojnë, gëzojnë, mërziten dhe hidhërohen.<br />
Në shkencë: Nxënësit përdorin informacione të marra nga lëndët shkencore.<br />
- Drita që merr Hëna nëpërmjet Diellit...<br />
- Hëna e ndryshon formën për shkak të fazave të saj, gjatë rrotullimit<br />
rreth Tokës...etj.
Në mit: - gjarpri - ylber rrinte në një kanistër dhe:<br />
- u puq me dheun<br />
- u harkua si një urë mbi valë.<br />
Në shkencë: Nxënësit përdorin informacione nga enciklopedia.<br />
- Pikat e shiut e zbërthejnë dritën e Diellit në ngjyra të ndryshme<br />
duke formuar ylberin.<br />
- Prej rrumbullakësisë së Tokës ylberi duket si një hark... etj.<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.<br />
Analiza e strukturës: Nxënësit rikthehen në tekst te paragrafët.<br />
Ushtrimi 3. - Cilat personazhe janë të pranishme?<br />
o Dielli<br />
o Hëna<br />
o yjet<br />
o ylberi<br />
o dy motrat plaka?<br />
- Si do ta shpjegonit nga pikëpamja e drejtshkrimit përdorimin e shkronjës së<br />
madhe te fjalët: Dielli dhe Hëna?<br />
Ushtrimi 4. - Në ç’vend zhvillohet ngjarja në këto mite?<br />
o në qiell<br />
o në fushë<br />
o pranë një lumi?<br />
Ushtrimi 5. - Cila është koha kur ndodhin këto ngjarje?<br />
o bashkëkohësia<br />
o lashtësia<br />
o apo një kohë e papërcaktuar?<br />
Ushtrimi 6. - Me cilin ngjason fillimi i këtyre miteve? Me atë të një:<br />
o legjende<br />
o përralle<br />
o tregimi?<br />
Argumento pse.<br />
Nxënësit punojnë individualisht për të përcaktuar strukturën e mitit.<br />
Pasi kanë përcaktuar fillimin e strukturës, duke ilustruar me fjalët kyç, kërkohet<br />
prej tyre të dallojnë pikën kulmore të të dyja miteve.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
a. Pika kulmore: A më mëson si t’ia pres këto petka?<br />
Zgjidhja: Një fjalë po ta them, në paç nevojë për dritën time, merr sa të duhet për<br />
me hijeshu trupin tënd, për tjetër të mirë u pafshim.<br />
Mbyllja: Hëna u zbeh prej hidhërimit, që atë ditë zuri me e këqyrë Diellin disi<br />
tërthorazi.<br />
b) Pika kulmore: Papritmas u gjend pranë një lumi, që pak më parë nuk ishte e<br />
që i bllokonte rrugën.<br />
Zgjidhja: Dhe ja ku ylberi u harkua si një urë mbi valë –e dinte që ai ishte<br />
gjarpër.<br />
Mbyllja: Çdo mëngjes para se të lindte dielli...<br />
21
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Duke analizuar strukturën u tërhiqet vëmendja nxënësve që: Teksti rrëfimtar letrar<br />
ka strukturën e vet:<br />
struktura e tekstit tregimtar<br />
hyrje zhvillim pikë kulmore zgjidhje mbyllje<br />
Ushtrimi 8. - Në cilin mit kemi metamorfozë (shndërrim)? Tregojeni atë me fjalët tuaja.<br />
Ushtrimi 9. Gjatë leximit, nxënësit kishin për detyrë të nënvizonin personifikimet<br />
(shpirtëzim të dukurive):<br />
Hëna shkon te Dielli; mbolli nëpër qiell; Ç’ka t’i çoj?<br />
U vrenjt vetullash; hijeshu trupin tënd.<br />
Hapi V. Mësuesi/ja shkruan në qendër të tabelës Mitet dhe krijon me përgjigjet<br />
e nxënësve pemën e mendimit.<br />
për origjinën e botës<br />
lindën bashkë<br />
me kultet dhe festat<br />
personifikimi<br />
Mitet<br />
rrëfime të lashta<br />
për dukuritë natyrore<br />
formë e thjeshtë tregimi<br />
me strukturë<br />
Hapi VI.<br />
Kalohet te rubrika “Detyrë”.<br />
Nxënësit ndahen në dy grupe:<br />
Grupi I. Shkruani një fund tjetër për mitin e parë.<br />
Grupi II. Rishkruajeni me fjalët tuaja mitin e dytë, duke respektuar strukturën e mitit.<br />
Nxënësit lihen të punojnë rreth 7 minuta. Dëgjohen tre-katër nxënës dhe<br />
vlerësohen.<br />
Kjo detyrë përfundon në shtëpi.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve për pjesëmarrjen.<br />
22
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Përemrat vetorë dhe trajtat e shkurtra<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë në rasën, numrin dhe vetën e duhur përemrat vetorë.<br />
• Të përdorë në rasën, numrin dhe vetën e duhur trajtat e shkurtra dhe trajtat e<br />
shkurtra të bashkuara të përemrave vetorë.<br />
• Të zbërthejë trajtat e shkurtra të bashkuara në tekste të ndryshme.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Kllaster, punë në çift, diskutim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Kontrollohen e diskutohen detyrat e shtëpisë. Mblidhen disa fletore të<br />
nxënësve të niveleve të ndryshme për t’u korrigjuar dhe për t’u vlerësuar me notë<br />
brenda orës së mësimit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Shkruhet në qendër të tabelës së zezë fjala përemrat dhe nxiten nxënësit<br />
të flasin për ta pa u shqetësuar për gabimet që mund të bëjnë.<br />
vetorë<br />
Përemrat<br />
Hapi III. Përqendrohet vëmendja te përemrat vetorë. Rikujtohen njohuritë së<br />
bashku me nxënësit duke i ndihmuar me pyetjet:<br />
- Çfarë tregon përemri vetor i secilës vetë?<br />
- Në cilat rasa dalin trajtat e shkurtra?<br />
- Si formohen trajtat e shkurtra të bashkuara?<br />
Duke kujtuar tabelën e lakimit të përemrave vetorë në rasën dhanore dhe kallëzore,<br />
sqarohet se të gjitha trajtat e shkurtra të rasës dhanore bashkohen me trajtën e<br />
shkurtër e të rasës kallëzore, veta e tretë, numri njëjës dhe me trajtën e shkurtër<br />
të rasës kallëzore i, veta e tretë, numri shumës. Në këtë mënyrë formohen trajtat e<br />
shkurtra të bashkuara.<br />
më + e = ma të + e = ta<br />
më + i = m’i të + i = t’i<br />
Mësuesi/ja sqaron se për të zbërthyer një trajtë të shkurtër të bashkuar, në fillim do<br />
të bëjmë pyetjen kujt? të rasës dhanore dhe pastaj pyetjen kë? të rasës kallëzore.<br />
Hapi IV. Hapet teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9” në f. 180. Ndahen nxënësit në grupe dyshe<br />
dhe nxiten të lexojnë fjalitë në kuti e të shikojnë me kujdes fjalët e shkruara me<br />
shkronja të zeza. Udhëzohen të diskutojnë për përdorimin e drejtë ose të gabuar të<br />
përemrave vetorë ose të trajtave të shkurtra. Këmbëngulet që të dallohen gabimet<br />
në rasë, numër dhe vetë.<br />
Hapi V. Bëhet një test i vogël për të matur rendimentin e orës së mësimit, duke i<br />
udhëzuar nxënësit të punojnë në fletore në grupe dyshe. Njërit grup i jepet ushtrimi<br />
23
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
1 në faqen 182; tjetrit i jepet ushtrimi 2 në faqen 182. Grupet alternohen në mënyrë<br />
që të mos kopjojnë nga njëri-tjetri.<br />
Bëhet vlerësimi i punës së nxënësve duke inkurajuar nxënësit e niveleve të<br />
ndryshme.<br />
Detyrë shtëpie.<br />
a) Shpërndahen për çdo nxënës fisha me tekste, në të cilat ata duhet të korrigjojnë<br />
gabimet që janë bërë në përdorimin e përemrave vetorë dhe trajtave të shkurtra.<br />
b) Ushtrimi 3 në faqen 182.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Ushtrime për përemrat vetorë dhe trajtat e shkurtra<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë në rasën, numrin dhe vetën e duhur trajtat e shkurtra dhe trajtat e<br />
shkurtra të bashkuara të përemrave vetorë.<br />
• Të formojë fjali dhe të argumentojë me anë të pyetjeve (kujt? dhe kë?) përdorimin<br />
e trajtave të shkurtra të bashkuara.<br />
• Të dallojë trajtën e shkurtër të vetës së parë njëjës më nga pjesëza më.<br />
• Të dallojë trajtën e shkurtër të vetës së tretë shumës u nga pjesëza u, që shërben<br />
për të formuar formën joveprore të foljeve.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
shkumësa me ngjyra, fisha.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Diskutim, punë e drejtuar,<br />
punë në grup.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Punohet ushtrimi 1 në faqen 183, sipas kërkesës. Nxënësit punojnë me<br />
grupe dyshe.<br />
Hapi II. Nxënësit zgjidhin me shkrim ushtrimet 2, 4 dhe 5 në faqen 183, sipas<br />
kërkesave, dhe i diskutojnë.<br />
Në ushtrimin 6, mësuesi/ja sqaron se fjala më është trajtë e shkurtër e përemrit<br />
vetor, veta e parë njëjës, rasa dhanore ose kallëzore. Kur ndodhet para foljes u<br />
përgjigjet pyetjeve kujt? ose kë?. Më-ja është pjesëz përforcuese, ajo mund të hiqet<br />
pa u prishur kuptimi i fjalisë.<br />
Hapi III. Në ushtrimin 7, mësuesi/ja sqaron se u është trajtë e shkurtër e vetës<br />
së tretë, shumës, rasa dhanore, kur i përgjigjet pyetjes kujt?. U-ja është pjesëz, kur<br />
shërben për të formuar formën joveprore të foljeve. Kjo ilustrohet me shembujt e<br />
këtij ushtrimi.<br />
Hapi IV. Ushtrimet 8, 9 dhe 10 zgjidhen e diskutohen sipas kërkesës.<br />
Në fund, bëhet përmbledhja e orës së mësimit, vlerësimi për arritjen e objektivave<br />
dhe vlerësimi i motivuar me notë i disa nxënësve të niveleve të ndryshme.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Ushtrimi 11 në faqen 184 dhe ushtrime nga Fletorja e<br />
punës, f. 4, sipas niveleve.<br />
24
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Narcisi<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar mitin për hyjnitë.<br />
• Të lexojë bukur mitin duke iu përmbajtur rrjedhës së ngjarjes.<br />
• Të dallojë ngjashmëritë ndërmjet hyjnive, njerëzve dhe dukurive natyrore.<br />
• Të dallojë dhe të interpretojë figurën e epitetit dhe të metamorfozës, si figura<br />
qendrore të këtij lloji.<br />
• Të vlerësojë qëndrimin e tij në raport me mitin.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
Teknikat dhe metodat:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletë formati A 4 stuhi mendimi, pema e mendimit,<br />
me ngjyra, fjalor mitologjik, CD,<br />
lexim zinxhir, ditari dypjesësh,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
hartë semantike e personazheve,<br />
rrjeti i diskutimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Stuhi mendimi. Rikujton njohuritë për mitin. Mësuesi/ja shkruan në qendër<br />
të tabelës me shkumës me ngjyrë: MITET dhe së bashku me nxënësit ribën pemën<br />
e mendimit.<br />
për origjinën e botës<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
rrëfime të lashta<br />
lindën bashkë<br />
me kultet dhe festat<br />
Mitet<br />
personifikimi<br />
formë e thjeshtë tregimi<br />
për dukuritë natyrore<br />
me strukturë<br />
Pas kësaj veprimtarie nxënësit (dy –tre) lexojnë detyrën e shtëpisë. Nxënësit bëjnë<br />
vlerësime për punët e shokëve.<br />
Hapi II. Nxënësve u shpërndahen skeda me informacion të shkurtër për historinë<br />
e veçoritë e disa heronjve të Mitologjisë së Greqisë së lashtë.<br />
Afërdita - e bija e Zeusit dhe e Dionës, por është i përhapur edhe miti që<br />
ka lindur nga shkuma e detit. Orët (stinët) e veshën dhe ua paraqitën zotave<br />
të Olimpit. Mbahet si perëndesha e dashurisë dhe e bukurisë, por edhe e jetës<br />
në përgjithësi dhe e pjellshmërisë.<br />
Narcisi – djalë i perëndisë lumore Cefis dhe i nimfës Liriopa. Sipas mitit, pak<br />
pasi lindi, e ëma e tij pyeti falltarin Tirezia për jetëgjatësinë e të birit. Falltari iu<br />
përgjigj se do të rronte gjatë në qoftë se nuk do të shikonte vetveten. Narcisi<br />
ishte një djalosh me bukuri të jashtëzakonshme, që kishte refuzuar dashurinë e<br />
25
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
të gjitha nimfave. Ai u ndëshkua nga Nemesi, që i nxiti një dashuri të çmendur<br />
ndaj vetvetes. U dashura me imazhin e vet që reflektohej në ujin e burimit<br />
Ramnusia. U mbyt në ujë (ra apo e shtynë perënditë) dhe u shndërrua në<br />
lulen që mban emrin e tij.<br />
Nimfa Jehonë (Ekoja)- njëra nga nimfat e maleve, bijë e Arias dhe e Gjeas.<br />
U dashurua më kot me Narcisin që e refuzoi. E drobitur nga dhimbja, nimfa<br />
u fsheh në pyll ku vazhdoi të tretej derisa i mbeti vetëm zëri.<br />
(Për hollësi të tjera rreth figurave mitologjike shih Fjalorin mitologjik.)<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin e mësimit të ri: “Narcisi”dhe përzgjedh nxënësit<br />
që do të lexojnë. Me këtë metodë ai/ajo u jep mundësinë nxënësve të lexojnë të gjithë<br />
dhe të kontrollohet leximi.<br />
Gjatë leximit nxënësit do të nënvizojnë epitetet dhe shprehjet frazeologjike.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika“Reflektimi kuptimor”.<br />
Edhe në këtë temë, nxënësit njihen me një mit për zotat dhe heronjtë.<br />
Një nga veçoritë e miteve është se perënditë sillen njësoj si njerëzit.<br />
- Gjeni në mit rastet kur personazhet:<br />
o dashurojnë (Jehona mbeti e mahnitur nga bukuria e djalit...)<br />
o qajnë (Vajtuan në pyll nimfat e reja...)<br />
o vuajnë (Jehona vuante atje nga dashuria për Narcisin....)<br />
o dënojnë (Perëndesha e dashurisë Afërdita e ndëshkoi Narcisin...)<br />
o hakmerren (Dëshira e nimfës u përmbush...)<br />
o vdesin (Narcisi vdiq...)<br />
Përgjigjet i ilustroni me pjesë nga teksti.<br />
Ushtrimi 2. Ndaluni në ngjashmëritë ndërmjet hyjnive dhe dukurive natyrore:<br />
Nimfa Jehonë - dukuria e jehonës; kthimi i zërit mbrapsht.<br />
Afërdita - dashuria njerëzore kërkon përkushtim, sakrificë dhe respekt ndaj atij që<br />
dashuron, sepse gjithkujt mund t’i ndodhë që të vuajë nga mospërgjigjja e dashurisë<br />
(siç i ndodhi Narcisit).<br />
Narcisi - lulja e vdekjes. Të dashuruarit e vetvetes dhe mohimi i tjetrit të çon në<br />
vuajtje të madhe deri në shkatërrim.<br />
Ushtrimi 3. Ritregoni me fjalët tuaja përmbajtjen e këtij miti.<br />
Nxënësve u rikujtohet skema përmbledhëse e përmbajtjes.<br />
Kur e ku zhvillohet ngjarja?<br />
Cili është mesazhi?<br />
Si shkoi Narcisi drejt rrugës tragjike? Përmbajtja Cilat janë personazhet?<br />
26<br />
Çfarë dënimi rëndonte mbi Nimfën Jehonë?<br />
Pse e ndëshkoi Narcisin<br />
perëndesha Afërditë?<br />
Si ndodhi që Narcisi shkoi<br />
drejt rrugës tragjike?
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.<br />
Në këtë veprimtari nxënësit do të ndalen te veçoritë e rrëfimit mitologjik.<br />
Nxënësit do të ndahen në grupe dhe do të flasin duke ilustruar.<br />
Grupi I. Flisni për rrëfimin e veprimeve, p.sh.:<br />
po gjuante, hodhi sytë përqark, thirri me të madhe, vështroi përqark etj.<br />
Grupi II. Dialogu: Hej, kush është këtu? Këtu! Shpejt, eja këtu tek unë!<br />
Grupi III. Përshkrimi i mjedisit:<br />
pyll i dendur, nuk dukej asnjeri, burim me ujë të ftohtë.<br />
Grupi IV. Ushtrimi 5. Përshkrimi i liqenit, ku sheh veten të pasqyruar, përshkruhet<br />
si mjedis i virgjër. Cilat janë ato detaje që e shprehin këtë?<br />
Deri në atë ditë në ujët e këtij burimi nuk kishte vënë buzët asnjë bari apo<br />
ndonjë dhi mali, mbi ujët e tij nuk kishte... ishte i kulluar.<br />
Për çdo grup do të dalë një përfaqësues, që do të japë zgjidhjen e detyrës.<br />
Mësuesi/ja plotëson në tabelë:<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
rrëfimi i veprimeve Veçoritë e rrëfimit mitologjik përshkrimi i mjedisit<br />
Hapi V. Ushtrimi 6. Nxënësit do të përqendrohen te personazhet Narcisi dhe<br />
Jehona. U kërkohet të gjejnë epitetet në tekst dhe t’iu shtojnë edhe të tjera për të<br />
cilësuar personazhet. Ky ushtrim punohet me hartën semantike të personazheve.<br />
Narcisi në raport me:<br />
dialogu<br />
vetveten → i bukur, i dashuruar.<br />
mjedisin → i çuditur.<br />
nimfat → i zemëruar, kryelartë.<br />
perëndeshën Afërditë → zemërgur.<br />
vetveten → e dënuar, fatzezë.<br />
Jehona në raport me: mjedisin → e heshtur.<br />
Narcisin → e hutuar, e mahnitur, e përbuzur.<br />
Për këtë ushtrim nxënësit do të gjejnë detajet artistike me të cilat përshkruhet<br />
vuajtja e Narcisit dhe fundi i tij tragjik sipas shkallës së rritjes së emocionit, nga vuajtja<br />
në fund tragjik.<br />
Hapi VI. Ushtrimi 7. Nxënësit do të punojnë me ditarin dypjesësh.<br />
Detajet artistike<br />
Narcisi harroi gjithçka:<br />
- nuk largohej dot nga burimi<br />
- nuk ia shqiste sytë pamjes së vet<br />
- as nuk hante, as nuk pinte, as nuk flinte<br />
- kulmi i dëshpërimit<br />
- po tretej si vesë<br />
- i rraskapitur<br />
- me zë të shuar<br />
Komenti im<br />
Mësuesi/ja përzgjedh disa nxënës që do të bëjnë komentin.<br />
Ushtrimi 8. Kjo veprimtari zgjat deri në 10 minuta.<br />
27
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
- Cila është metamorfoza që ndodh në këtë mit?<br />
Nxënësit do të ilustrojnë mendimin me pjesë nga teksti.<br />
- Pse Narcisi quhet sot Lulja e Vdekjes?<br />
Gjeni fjalinë në tekst dhe argumentoni.<br />
Hapi VII. Rrjeti i diskutimit. Mësuesi/ja shkruan në tabelë për të diskutuar. Çdo<br />
mendim nxënësit duhet ta argumentojnë.<br />
Po Mendoni se dënimi që i dha Afërdita Narcisit ishte Jo<br />
shumë i rëndë? Pse?<br />
Ndahen nxënësit në pro dhe kundër duke sjellë argumentet e tyre.<br />
Në fund nxirret përfundimi.<br />
Diskutim i ngrohtë: Mësuesi/ja është i vëmendshëm për të njohur edhe qëndrimin<br />
e nxënësve. Shkruan pyetjen:<br />
- Si do të vepronit ju, po të ishit në vend të personazhit apo perëndisë?<br />
Me këtë veprimtari, mësuesi/ja synon të nxisë nxënësit drejt një qëndrimi kritik.<br />
Hapi VIII. Ushtrimi 10. Këtë ushtrim nxënësit do ta punojnë në fletoren e klasës,<br />
ndërsa mësuesi në tabelë bën ditarin dypjesësh.<br />
Nxënësit mund të punojnë në çift. Ushtrimit i lihet një kohë për t`u menduar prej<br />
5 - 7 minutash.<br />
Mësuesi do të dëgjojë tre- katër nxënës pa i ndërprerë, pa marrë pjesë në diskutim,<br />
po duke i nxitur që të jenë sa më aktivë e të lirshëm në shprehjen e mendimeve.<br />
Në fund të diskutimit mësuesi/ja bën një përmbledhje të interpretimit, duke e<br />
shkruar atë në tabelë.<br />
Fjalia<br />
Komenti im<br />
Detyrë shtëpie. Jepet ushtrimi i rubrikës “Detyrë”.<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja bën një vlerësim për detyrat e kryera, për<br />
pjesëmarrjen e nxënësve gjatë orës së mësimit.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Djali, shkabonja dhe e Bukura e Dheut<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar përrallën si lloj të letërsisë gojore.<br />
• Të zbërthejë strukturën e përrallës.<br />
• Të dallojë rolin e paragrafëve në çdo element të strukturës së saj.<br />
28
Mjetet:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
mjete shkollore,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Në këtë orë mësimi, nxënësit do të njihen me përrallën, si lloj i letërsisë<br />
rrëfimtare letrare.<br />
Në temat e kaluara nxënësit janë njohur me mitet. Mësuesi/ja mund të bëjë një<br />
përmbledhje të njohurive të marra në vitet e kaluara për përrallat.<br />
I njeh me temën e re: “Djali, shkabonja dhe e Bukura e Dheut”. Lexojnë nxënësit<br />
informacionin për përrallat në faqen 2.<br />
Veprimtari: Diagrami i Venit<br />
Teknika e metoda e mësimdhënies:<br />
lexim zinxhir, diagrami i Venit,<br />
praktikë e drejtuar, praktikë e pavarur.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Mitet<br />
- rrëfime të lashta<br />
a. për origjinën e botës<br />
b. për dukuritë natyrore<br />
- lindën bashkë me kultet dhe festat<br />
- formë e thjeshtë tregimi me strukturë<br />
- personifikimi<br />
Rrëfenja<br />
Përrallat<br />
- tregime popullore ku gërshetohen<br />
elementet reale me ato fantastike<br />
- trillim i gjerë poetik, fantazia e<br />
guximshme, e pasur<br />
- tema kryesore është:<br />
a. e mira kundër së keqes,<br />
b. e bukura kundër së shëmtuarës,<br />
c. virtyti kundër vesit<br />
- personazhet – pozitive dhe negative<br />
- struktura – hyrja dhe mbyllja<br />
- mbizotëron fryma e aventurës<br />
- ka të papritura.<br />
- <strong>gjuha</strong> popullore e pasur<br />
- figuracion i fuqishëm<br />
- kthesa të papritura të ngjarjes<br />
Nxënësit plotësojnë në fletoren e klasës, ndërsa mësuesi/ja në tabelë.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja përzgjedh nxënësit që të lexojnë zinxhir përrallën. Zgjedhja<br />
mund të jetë e rastit ose dy –tri nxënës që lexojnë më bukur. Gjatë leximit nxënësit<br />
e tjerë nënvizojnë figurat letrare, shprehjet frazeologjike dhe shprehjet nga gurra<br />
popullore.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Për të kuptuar përrallën mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet.<br />
- Përse vasha vendosi të ikë me të Paemrën?<br />
- Cilat janë vështirësitë që kapërcen djali?<br />
- Si iu shpërblye e mira që bëri?<br />
29
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 1. Mësuesi/ja informon nxënësit për strukturën e përrallës.<br />
Përralla është e ndarë në paragrafë, të cilët janë të lidhur me njëri-tjetrin, ku secili<br />
sjell një informacion të ri. Për çdo paragraf nxënësit do të vendosin një titull dhe do<br />
të analizojnë duke iu përgjigjur pyetjeve.<br />
Paragrafi I - situata fillestare.<br />
- Kur zhvillohet ngjarja?<br />
- Me çfarë njihemi? (me temën)<br />
- Si e quanin njerëzit?<br />
Paragrafi II - urdhri i ndaluar.<br />
- Ç’do të thotë për ju “urdhër i ndaluar?”<br />
- Përse vajza lidhi fjalën me të Paemrën?<br />
Paragrafi III - thyerja e urdhrit të ndaluar.<br />
Analizoni: - Kush ishte djali?<br />
- Përse niset të kërkojë vashën?<br />
- Cili është elementi fantastik?<br />
- Çfarë parashikimi për jetën i kishte thënë në gjumë?<br />
Paragrafi IV - ndërhyrja e heroit.<br />
- A mund të quhet djali hero?<br />
- Pasi lexoni fjalët e nënës, mendoni se djali duhej të hiqte dorë nga<br />
rruga e ndërmarrë?<br />
Paragrafi V- peripecitë e heroit.<br />
- Cilat janë të papriturat, peripecitë e heroit?<br />
- Çfarë roli luajnë ato në plotësimin e figurës së heroit?<br />
- A shërben ajo si një mjet për të shpërblyer heroin?<br />
Paragrafi VI - takimi me ndihmësin.<br />
- A menduat se shqiponja mund ta vriste djalin?<br />
- Çfarë mjeti stilistik përdoret në përrallë për të zgjidhur konfliktin?<br />
- Mendoni se mirësia shpërblehet?<br />
Paragrafi VII - përdorimi i një ndërmjetësi për ndihmë.<br />
- Cili është mesazhi që nxirrni nga ky paragraf?<br />
- Çfarë mendimesh ju lindën kur shqiponja mbërtheu me sqep merimangën?<br />
- Cili është roli që luan merimanga?<br />
Paragrafi VIII - mbërritja në vendin e synuar.<br />
- Mendoni se në këtë paragraf mund të përdoreshin më tepër detaje për<br />
udhëtimin e tyre deri në vendin e synuar?<br />
- Pse është përdorur një përshkrim i zhveshur?<br />
- Çfarë përshkrimesh dhe detajesh mund të përdornit ju?<br />
Për këtë pyetje nxënësit shkruajnë në fletoren e tyre.<br />
Kjo veprimtari zgjat deri në 5 minuta. Më pas dëgjohen dy përshkrime.<br />
Paragrafi IX - arritja e synimit.<br />
- Cilat janë synimet që arrin heroi?<br />
- A ishte e lehtë arritja e synimeve?<br />
Paragrafi X– martesa.<br />
- A u vërtetuan fjalët që i tha Mira heroit në gjumë?<br />
- Fundi i përrallës mbyllet me fundin klasik të një përralle?<br />
30
Përgjigjet e nxënësve mësuesi/ja i shkruan në tabelë te veçoritë e përrallës, që u<br />
punuan në hapin e parë.<br />
Hapi V. Ushtrimi 2. Meqenëse në paragrafët përkatës, nxënësit, jo vetëm<br />
vendosën titujt, por edhe analizuan duke ilustruar, tashmë ata e kanë më të lehtë që<br />
të përcaktojnë se në cilët paragrafë mbizotëron rrëfimi, përshkrimi apo dialogu.<br />
Mësuesi/ja i vë në punë nxënësit:<br />
- Gjeni fjalët kyç.<br />
o rrëfimi → në paragrafin e pestë.<br />
o përshkrimi → i së Bukurës së Dheut.<br />
o dialogu → në paragrafin e gjashtë.<br />
Hapi VI. Ushtrimi 3. Nxënësit nëpërmjet zhvillimit të ushtrimeve u njohën me<br />
përrallën, si: letërsi gojore; me paragrafët, që përcjellin qëllimin, mesazhin e përrallës,<br />
pjesëmarrjen e elementit fantastik. Në çdo tekst rrëfimtar përralla ka strukturën e saj.<br />
Nxënësit do të përcaktojnë se cilët paragrafë hyjnë në strukturë.<br />
o Hyrja → paragrafi 1.<br />
o Zhvillimi → paragrafët 2, 3, 4 dhe 5.<br />
o Pika kulmore → paragrafi 6.<br />
o Mbyllja → paragrafi 10.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi VII. Mësuesi/ja shkruan në tabelë: Gjuha e përrallës<br />
Për këtë veprimtari punon me tabelën:<br />
Figura letrare<br />
Shprehje frazeologjike<br />
Cilat?<br />
Si e kuptoj?<br />
Fjalë të marra nga gurra popullore<br />
Detyrë shtëpie. Rishkruani ata paragrafë të përrallës, të cilët do të donit t’i<br />
ndryshonit.<br />
Mësuesi/ja në fund të orës së mësimit bën vlerësimin e nxënësve pjesëmarrës,<br />
duke motivuar çdo nxënës aktiv në zhvillimin e temës.<br />
Bëni vlerësimin e orës së mësimit.<br />
31
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të shkruarit<br />
Tema: Rolet e personazheve të përrallës<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të analizojë me shkrim rolin e personazheve të përrallës sipas modelit të<br />
dhënë.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Teknika dhe metoda:<br />
Diskutim, punë me shkrim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re mësimore “Rolet e personazheve<br />
të përrallës” dhe me objektivin që duhet të arrijnë, të cilin e shkruan në dërrasë.<br />
Rikujtohen njohuritë mbi përrallën nëpërmjet pyetjeve:<br />
- Si paraqitet rrëfimi i një përralle?<br />
- Si i njohim personazhet?<br />
- Po karakterizimi i personazheve?<br />
Rrëfimi i përrallave paraqitet si një ngjarje, në të cilën personazhet kryejnë veprime<br />
dhe e arrijnë suksesin në çastet më kulmore të jetës së tyre.<br />
Nxënësit udhëzohen të lexojnë informacionin në faqen 24, duke përzgjedhur me<br />
nënvizime informacionin e nevojshëm për punën me shkrim.<br />
Hapi II. Nxënësit punojnë në çift për 10 minuta. Ata, duke u mbështetur në përrallën<br />
“Djali, shkabonja dhe e Bukura e Dheut” analizojnë me shkrim personazhet: dallimi<br />
nga emri, paraqitja e jashtme, vendbanimi, mënyra si hyjnë në përrallë dhe si është<br />
fundi i tyre.<br />
Heroi<br />
Djali<br />
Dërguesi<br />
Mira<br />
Antagonisti<br />
E Paemra<br />
Ndihmësi<br />
Shkabonja<br />
Marrësi<br />
E Bukura e Dheut<br />
Personazhe të tjerë:<br />
nëna e djalit, zogjtë e shkabonjës, gjarpri ezhdërha, merimanga.<br />
Hapi III. Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur për të bërë analizën e<br />
personazheve në përrallë, duke u ndihmuar nga informacioni i f. 24. P.sh.:<br />
Heroi, djali është personazhi që mban peshën kryesore të zhvillimit të ngjarjeve.<br />
Ai është djali i një nëne të varfër, që zotëron aftësi të rralla në krahasim me djemtë e<br />
tjerë, që dëshironin të Bukurën e Dheut...etj.<br />
Dërguesi, Mira, i flet djalit në gjumë duke e nxitur që ai të ndërmarrë aventurën e<br />
guximshme për të gjetur të Bukurën e Dheut... etj.<br />
Në fund të orës së mësimit mblidhen fletoret për të bërë vlerësimin e të gjitha<br />
punëve.<br />
32
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Foljet ndihmëse<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kur e njëjta folje përdoret si folje ndihmëse dhe si folje me kuptim të<br />
plotë leksikor.<br />
• Të dallojë format foljore që formohen me anë të foljeve ndihmëse.<br />
• Të zgjedhojë format foljore, që formohen me anë të foljeve ndihmëse.<br />
• Të formojë fjali ku foljet kam dhe jam të përdoren si folje ndihmëse dhe si folje<br />
me kuptim të plotë.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
fisha, shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Kllaster, punë në çift, diskutim,<br />
punë e pavarur.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Shkruhet në qendër të tabelës së zezë togfjalëshi Kohët e foljes. Nxiten<br />
nxënësit të thonë fjalë apo fjali rreth kësaj teme, pa gjykuar rreth tyre.<br />
të përbëra Kohët e foljes të thjeshta<br />
kanë folje ndihmëse<br />
nuk kanë folje ndihmëse<br />
Shkrimi i fjalëve a fjalive ndërpritet kur mbaron koha e caktuar.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja paraqet një tabelë, ku është shkruar teksti i faqes 185 ose e<br />
shkruan atë në dërrasën e zezë. Diskutohet rreth foljeve të nënvizuara. Sqarohen foljet<br />
ndihmëse kam dhe jam, të cilat përdoren si mjete gramatikore për të formuar kohët<br />
e përbëra.<br />
Hapi III. Nxënësit hapin tekstet në faqen 185 dhe lexojnë shembujt me zgjidhjen<br />
përkatëse. Diskutohet rreth fjalive për të sqaruar kur foljet kam dhe jam janë ndihmëse<br />
dhe kur janë me kuptim të plotë.<br />
Shkruhen në dërrasë të zezë përfundimet:<br />
o Foljet ndihmëse i paravendosen pjesores së foljes.<br />
o Folja jam nuk është ndihmëse, kur përdoret në kuptimin ndodhem, gjendem.<br />
o Folja kam nuk është ndihmëse kur ka kuptimin zotëroj.<br />
Hapi IV. Paraqitet në dërrasën e zezë një tabelë me zgjedhimin e foljeve të formës<br />
veprore dhe joveprore në kohët e përbëra të të gjitha mënyrave, sipas modelit të tekstit.<br />
Diskutohet rreth formave që marrin foljet ndihmëse kam dhe jam.<br />
Theksohet se ajo që ndryshon gjatë zgjedhimit të foljeve në kohët e përbëra është<br />
folja ndihmëse.<br />
Mësuesi/ja thekson:<br />
o Folja ndihmëse kam shërben për të formuar edhe format foljore kam për të<br />
shkruar, kisha për të shkruar.<br />
33
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Shkruhen shembujt e tekstit dhe sqarohet kuptimi i foljes.<br />
o Folja ndihmëse jam vendoset para përcjellores së foljeve, duke formuar format<br />
foljore jam duke lexuar, isha duke lexuar.<br />
Sqarohet kuptimi i tyre nëpërmjet shembujve të tekstit.<br />
Hapi V. Punë në grupe sipas bankave. Grupi A punon ushtrimet 1 dhe 3 në faqen<br />
186; grupi B punon ushtrimet 3 (faqe 186) dhe 4 (faqe 187).<br />
Diskutohet puna e grupeve.<br />
Hapi VI. Për të matur rendimentin e orës së mësimit jepet punë e pavarur. Nxënësit<br />
ndahen në dy grupe. Grupit A i jepet ushtrimi 6, ndërsa grupit B i jepet ushtrimi 7.<br />
Bëhet vlerësimi i punës së pavarur dhe i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet ushtrimi 5 në faqen 187 si dhe ushtrime nga Fletorja e<br />
punës, f. 5, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Foljet gjysmëndihmëse<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë foljet gjysmëndihmëse.<br />
• Të bëjë dallimin kur e njëjta folje përdoret si folje gjysmëndihmëse dhe kur<br />
përdoret me kuptim të plotë leksikor.<br />
• Të përdorë me kuptimin e duhur në fjali foljet gjysmëndihmëse.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra, fisha.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Diskutim, organizuesi grafik,<br />
punë në dyshe, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Vendoset në dërrasë të zezë tabela e parapërgatitur me fjalitë e tekstit në<br />
fillim të faqes 188 ose ajo shkruhet paraprakisht në dërrasë. Diskutohet me nxënësit<br />
e të gjitha niveleve për kuptimin e foljeve të nënvizuara.<br />
Bashkë me nxënësit arrihet në përfundimin se:<br />
o Foljet që përdoren me kuptim të zbehtë leksikor quhen gjysmëndihmëse.<br />
Si të tilla përdoren:<br />
1. Folja këpujore jam, kur është pjesë përbërëse e kallëzuesit emëror.<br />
2. Foljet me vlerë modale, të cilat shprehin qëndrimin e folësit për veprimin që<br />
emërton folja vijuese, të tilla janë: mund, duhet, do.<br />
3. Foljet që shprehin mënyrën e zhvillimit të veprimit, si: filloj, vazhdoj, mbaroj.<br />
Bashkë me nxënësit bëhet organizuesi grafik si më poshtë:<br />
Foljet gjysmëndihmëse<br />
Folja këpujore<br />
jam<br />
Foljet modale<br />
Foljet që shprehin mënyrën<br />
e zhvillimit të veprimit<br />
34<br />
mund duhet do fillim vazhdim mbarim
Nxënësit e shkruajnë organizuesin grafik në fletore.<br />
Hapi II. Bashkë me nxënësit diskutohen kuptimet e foljeve gjysmëndihmëse në<br />
faqen 189. Sqarohen nxënësit se në dialektin gegë, në vend të foljes në mënyrën<br />
lidhore, foljet modale bashkohen me paskajoren gege:<br />
- Duhet të vij atje sa më shpejt. (në <strong>shqipe</strong>n standarde)<br />
- Duhet me ardhë atje sa më shpejt. (në gegërisht)<br />
- Sapo nisa të flas, ra zilja dhe gjithçka u harrua. (në <strong>shqipe</strong>n standarde)<br />
- Sapo nisa me fol, ra zilja dhe gjithçka u harrue. (në gegërisht)<br />
Hapi III. Punë në dyshe. Sipas bankave formohen dyshet dhe punohen sipas<br />
kërkesave ushtrimet 1 dhe 2, në faqen 190. Diskutohet puna e nxënësve.<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Ndahen nxënësit në dy grupe. Grupi A punon ushtrimin<br />
3, ndërsa grupi B, ushtrimin 4. Puna e pavarur ndiqet nga mësuesi/ja. Në fund bëhet<br />
vlerësimi. Korrigjohen dhe vlerësohen me notë dy fletore për secilin grup.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Bëhet vlerësimi i orës së mësimit. Falëndero nxënës të niveleve të ndryshme për<br />
pjesëmarrjen në orën e mësimit dhe për dhënien e përgjigjeve të sakta.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet ushtrimi 5 në faqen 190 dhe ushtrime nga Fletorja e punës,<br />
f. 5, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Rinë Katerinëza (ora e parë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar rrëfenjën si llojin e tregimit.<br />
• Të dallojë situatën fantastike ku zhvillohet rrëfimi nëpërmjet vendit dhe<br />
personazheve.<br />
• Të gjejë veçoritë e përbashkëta të rrëfenjës me përrallën.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
mjete shkollore, shkumësa.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
pema e mendimit, DRTA, ditari dypjesësh,<br />
vështrim krahasues.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja paraqet temën e re mësimore, të cilën e shkruan në tabelë.<br />
Më pas, përmes teknikës Pema e mendimit, rikujton njohuritë e marra për autorin<br />
Mitrush Kuteli, si dhe për rrëfenjat: “Vendosa të shkoj në mërgim” dhe“Gjonomadhë<br />
e Gjatollinj”.për këtë ndihmohen nxënësit edhe me anë të pyetjeve:<br />
- Kush është Mitrush Kuteli?<br />
- Ç’dini për të?<br />
- Ç’vepra të tij keni lexuar?<br />
- Cili është ndryshimi i këtij prozatori nga prozatorët e tjerë?<br />
35
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
fjalë të gjuhës popullore<br />
shprehje frazeologjike<br />
rrëfen rrëfenjën<br />
për ngjarje<br />
ruan tiparet e<br />
prozës popullore<br />
Gjuha<br />
Mitrush Kuteli<br />
bashkëjetesë të dy<br />
tipave të shkrimit<br />
mbart tiparet e<br />
prozës së shkruar<br />
Dhimitër Pasko<br />
(emri i vërtetë i Kutelit)<br />
vepra<br />
“Tregime të moçme shqiptare”<br />
përshtatje në prozë e Ciklit të kreshnikëve.<br />
.....................................................<br />
........................................................ etj.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit se fragmenti është shkëputur nga tregimi me<br />
të njëjtin titull.<br />
Hapi III. Do të punohet me teknikën “DRTA”.<br />
Mësuesi/ja do të lexojë me ndalesa, të cilat janë përgatitur më parë. Nxënësit do të<br />
sqarojnë, së bashku me mësuesen, fjalët dialektore apo fjalët e vjetra (arkaizmat).<br />
Paragrafi I. Hëna... deri te ... qivur të Kirolloit.<br />
Mësuesi/ja drejton pyetjet:<br />
- Ku zhvillohet ky rrëfim? (vendi)<br />
- Kur zhvillohet? (koha, si kohë e ditës, është natë)<br />
- Cilat janë personazhet pjesëmarrëse?<br />
- Çfarë parashikoni se do të ndodhë?<br />
- Cilat janë detajet që ju bindin për parashikimin tuaj?<br />
Paragrafi II. U hoq... deri te ... Katerinëza i foli.<br />
Mësuesi/ja nuk komenton rreth parashikimit të bërë nga nxënësit. Përgjigjen, nëse<br />
ishte i saktë apo jo ky parashikim, ata e marrin gjatë leximit.<br />
Mësuesi/ja drejton pyetjet:<br />
- Mbështetet ky tregim në rrëfimet fantastike popullore?<br />
- Për ç’element fantastik bëhet fjalë?<br />
- Cilat janë mjetet sugjestionuese që mbizotërojnë?<br />
- Si e përfytyroni Rinë Katerinëzën? Përshkruajeni atë duke përdorur detaje<br />
nga teksti.<br />
- Si mund ta përshkruani Kirolloin?<br />
Paragrafi III. Sa i tretur je o im Zot... deri te ... e mejtuar.<br />
- Përse M. Kuteli zgjedh pikërisht varrezat për të zhvilluar rrëfimin e tij:<br />
a) Për të treguar fatalitetin e vdekjes apo<br />
b) forcën e dashurisë?<br />
Argumentoni zgjedhjen e alternativës së dytë.<br />
- Cili është mesazhi që merrni?<br />
o Vdekja e trimit na njeh si lexues edhe me një temë tjetër që ka ndikuar në<br />
historinë e vendit tonë, në jetën sociale e kulturore të popullit shqiptar.<br />
- Mendoni se është një zgjidhje e rastësishme apo autori e ka sjellë për të<br />
karakterizuar personazhin Kirillo?<br />
36
- Kjo e dhënë na ndihmon për të përcaktuar kohën e rrëfenjës?<br />
o Po aq e rëndësishme në jetë, sa lidhja e dy të dashuruarve, është edhe lidhja<br />
e nënës me fëmijën e saj. Ku shprehet kjo në tregim?<br />
Paragrafi IV. Vështronte... deri te ... së Rinë Katerinëzës.<br />
- Në ç’dilema i vendos autori personazhet?<br />
Ndaluni në ndjesitë e kundërta.<br />
Hapi IV. Në këtë etapë mësuesi/ja mund të punojë me teknikën Ditari dypjesësh<br />
ose me organizuesin grafik për të komentuar ndjesitë e kundërta të personazheve.<br />
Ushtrimi 4.<br />
Paragrafi<br />
Komenti im<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
ose<br />
Fragmenti nga tregimi<br />
(rrëfenja)<br />
Ç’ndjenja e mendime ju<br />
shkaktojnë këto fjalë?<br />
Ç’tipare të karakterit dalin<br />
nga këto fjalë?<br />
Mësuesi/ja u lë nxënësve një kohë të mjaftueshme 7’-10’ dhe u kërkon mendimet,<br />
të cilat i shkruan në tabelë. Duhen shmangur përsëritjet. Nëse është e nevojshme<br />
mësuesi jep mendimin e vet duke shtuar një kolonë me titull komenti i mësuesit.<br />
Hapi V. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.<br />
- Flisni për veçoritë e përbashkëta të kësaj rrëfenje (tregimi) me përrallën.<br />
Çdo tipar do të plotësohet me të dhëna nga fragmenti i tregimit nëpërmjet fjalive<br />
dhe fjalëve kyç.<br />
Rrëfenja<br />
Përralla<br />
a. Komunikimi “i fshehtë” i rrëfyesit me lexuesin.<br />
E askush s’duhej të dinte besën e martesës së tyre...<br />
b. Elementi fantastik.<br />
Trak-trak, kërcitnë ca drrasa që thyheshin; drrasat e qivurit të Kirollojit.<br />
c. Dialogu i pasur me shprehje popullore.<br />
- O im-zoti Kirollo<br />
As unj veshin më dëgjo<br />
As zgjat krahun më shpëto...<br />
d. Gjuha dialektore.<br />
Ndenjnë në një tjatër varr...<br />
e. Dëshira për shndërrim (metamorfoza).<br />
- Ç’do deshe të bëhej ti, o im-zot?<br />
- Qiparis, o vasha ime.<br />
- Edhe unë dhriz’ e bardhë...<br />
37
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Pas kësaj merret për krahasim një përrallë dhe mësuesi së bashku me nxënësit<br />
ndalet në pikat e mësipërme:<br />
a. Kujtoni si komunikon autori i përrallës me lexuesin (hyrja, mbyllja, gjatë rrëfimit etj.)<br />
b. Jofrymorët shpirtëzohen.<br />
c. Gjuha e përrallës është e mbushur me shprehje popullore e arkaizma.<br />
ç. Murosja e të gjallëve ose sjellja e tyre prapë në jetë; shndërrimi i princit në<br />
bretkosë, i vajzës në zog etj.<br />
Detyrë shtëpie.<br />
Zgjidhni një nga alternativat e detyrës në f. 28. Udhëzohen nxënësit që detyra e<br />
parë lidhet me shumë elemente dhe duhet vënë në plan të parë fantazia, por edhe<br />
shfrytëzimi i skenave nga filmat që ata kanë parë. Ndërsa alternativa tjetër lidhet më<br />
tepër me ndjenjat e tyre në një raport krejtësisht personal.<br />
Vlerësimi i orës së mësimit dhe i nxënësve pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Rinë Katerinëza (ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dëshmojë vjetërsinë e kohës së ngjarjes nëpërmjet të folurit dhe veshjeve të<br />
personazheve (të arbëreshëve).<br />
• Të gjejë shprehje të rralla figurative, të cilat nxitin imagjinatën e lexuesit.<br />
• Të përshkruajë mjedisin dhe gjendjet shpirtërore të personazheve.<br />
• Të vlerësojë veçoritë gjuhësore të Mitrush Kutelit.<br />
• Të vlerësojë stilin e këtij shkrimtari.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
fletore, tabelë, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Diskutim, lexim i detajuar, punë me shkrim,<br />
kllaster.<br />
38<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja do ta nisë këtë orë mësimi duke kontrolluar detyrat e shtëpisë.<br />
Pesë nxënës do të lexojnë detyrën. Janë nxënësit, ata që do të vlerësojnë punën<br />
e shokëve.<br />
Mësuesi/ja u bën këto pyetje:<br />
- Përse vlerësuat këtë detyrë?<br />
- Cilat janë ndryshimet ndërmjet dy alternativave të detyrave?<br />
Nxënësit mund të citojnë ato shprehje, përshkrime që u kanë pëlqyer më<br />
shumë.<br />
Hapi II. Ushtrimi 6. Nxënësit do të nxjerrin nga teksti detajet që dëshmojnë për<br />
vjetërsinë e kohës së ngjarjeve.<br />
...Kirolloj me opinga telatine...<br />
...Katerinëza rrinte tanithi krye-unjur,si nuse e nusëruar...me mandilezën në dorën<br />
e mëngjër...
Ushtrimi 7. Nxënësit do të gjejnë shprehje të rralla figurative, figura letrare, që<br />
përdoren në përshkrime të mjedisit.<br />
Nxënësi I → mjedisi: hëna e ruante; hija besnike; hëna e larë ndë ar, e ndë ergjënd;<br />
re si linja të bardha; mermer i bardhë si borë.<br />
Nxënësi II → personazhi: me gojë e zemër plot, si rusp e shkruar ruspi, si nuse e<br />
nusëruar, hapi gojën.<br />
Nxënësi III → gjendja shpirtërore: sikur bredhin në qiell, tjetër gja më të ëmbël<br />
as që ka ...etj.<br />
Nxënësit plotësojnë tabelën:<br />
Figura letrare<br />
Shprehja figurative<br />
Hapi III. Në këtë etapë do të punohet teknika “Punë me shkrim”.<br />
Klasa ndahet në grupe. Pas përfundimit të ushtrimit mësuesi/ja është i interesuar<br />
të njohë dhe të vlerësojë botën imagjinare të nxënësit, që është nxitur nga figurat,<br />
shprehjet, përshkrimet.<br />
Punë në grupe. Duke përdorur shprehjet, figurat letrare bëni një përshkrim si e<br />
parafytyrojmë:<br />
Grupi I - mjedisin.<br />
Grupi II - personazhet.<br />
Grupi III - Si mund të përshkruani gjendjen e tyre shpirtërore?<br />
- Cilat janë ngjyrat që do të përdorni në përshkrim?<br />
Lloji<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Ushtrimi 8. Nxënësit do të kujtojnë ndonjë baladë tjetër, ku i vdekuri dhe<br />
i gjalli bisedojnë mes tyre.<br />
- Çfarë elementesh të përbashkëta do të gjenit?<br />
- (varrezat, yjet, nata, ngjyra e mykut, e baltës etj.)<br />
Hapi V. Në këtë etapë do të përdoret teknika “Kllaster”.<br />
Nga të gjitha informacionet e marra, nxënësit duhet të dallojnë veçoritë gjuhësore<br />
të krijimtarisë së Kutelit.<br />
bashkëbisedim me lexuesin mbart karakteristika të prozës popullore<br />
përdor kohën e shkuar<br />
përdor fjalë të vjetra dhe dialektore<br />
Veçoritë gjuhësore<br />
pasues i gjuhës së rilindësve<br />
rënie të tingujve në fjalë për të ruajtur<br />
ritmin e brendshëm (muzikalitetin)<br />
Informacioni plotësohet nga mësuesi në tabelë nga përgjigjet e nxënësve.<br />
bashkëbisedim me lexuesin<br />
rrëfen rrëfimin për ngjarjen<br />
përdor shumë figura letrare Veçori të stilit shprehje të rralla<br />
bashkëjetojnë dy tipa të shkrimeve<br />
proza tradicionale<br />
proza moderne<br />
39
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Ai (ora e parë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e tregimit psikologjik.<br />
• Të njihet me elementin karakteristik të prozës së Mopasanit.<br />
• T’i përgjigjet pyetjeve për fragmentet e tregimit.<br />
• Të komentojë lidhjen logjike ndërmjet fjalëve:<br />
halucinacion→ frika→ nënvetëdija<br />
realja→ gjakftohtësia→ vetëdija<br />
• Të diskutojë rreth ndjenjës së frikës dhe vetmisë.<br />
• Të shpjegojë domethënien e fjalisë së fundit të tregimit “...se ai është... vetëm<br />
se unë jam vetëm”.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
parashikim, lexim, bisedë, punë në çift.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, të cilën e shkruan në<br />
tabelë: “Ai”. Shpjegohen veçoritë e tregimit. Pastaj nxënësve iu tërhiqet vëmendja te<br />
piktura në faqen 30. U kërkohet të zbulojnë misterin e përbashkët që lidh këtë pikturë<br />
me titullin e tregimit “Ai” - si një i panjohur apo si pjesa e panjohur e vetvetes.<br />
40<br />
Hapi II. Mësuesi/ja zgjedh një nxënës të lexojë fragmentin. Nxënësit njihen me<br />
autorin francez Gi de Mopasan dhe me veçoritë e prozës së tij. Emri i plotë i tij është<br />
Anri Rene Alber Gi dë Mopasan. Ka lindur më 5 gusht të vitit 1850.<br />
(Jepet një informacion i shkurtër për jetën dhe veprën e Mopasanit).<br />
Hapi III. Ndahet tregimi në fragmente:<br />
Fragmenti I. Kur dal nga apartamenti... për t’i prekur supin.<br />
Fragmenti II. Dora më ndeshi... Natyrisht nuk isha fare i qetë.<br />
Fragmenti III. Bëra disa hapa... Kjo kishte marrë fund!<br />
Fragmenti IV. Që nga ajo kohë... se unë jam vetëm!<br />
Nxënësit do të punojnë në çift për të nxjerrë një përfundim dhe për të punuar në<br />
një kohë të shkurtër.<br />
Ata do t`u përgjigjen pyetjeve, që mësuesi u shpërndan në skeda. Përgjigjet<br />
nxënësit do t’i shkruajnë në fletore.<br />
Pyetjet për fragmentin I:<br />
1. Fjalia hyrëse e tregimit është ndryshe (për nga ndërtimi), po ta krahasojmë me<br />
hyrjet e veprave të tjera, cili është detaji që na paralajmëron se do të ndodhë diçka?<br />
2. Cili ishte mendimi i parë që ju erdhi në mendje?<br />
3. Pse personazhi nuk pati frikë?<br />
Argumento duke ilustruar me fjalë apo fjali nga fragmenti.<br />
Pyetjet për fragmentin II:<br />
1. Cilat janë detajet që përshkruajnë fillimin e ankthit, burimin e frikës?<br />
2. Cilat janë detajet që tregojnë për mendime të arsyeshme, pa emocion?<br />
Shkruajini.
3. Cili është shpjegimi që do t`ju bënit dy fjalive:<br />
...Kalova një halucinacion, kaq ishte.<br />
...Natyrisht, nuk isha fare i qetë.<br />
Pyetjet për fragmentin III:<br />
1. Cilat janë veprimet që bën personazhi për t’i treguar vetes se ai nuk ka frikë,<br />
por është i sigurt?<br />
2. A është i qetë personazhi? Ilustro me fjali.<br />
3. Midis vetëdijes dhe nënvetëdijes zhvillohet një luftë e frikshme. Në ç’paragrafë e gjetët?<br />
Pyetjet për fragmentin IV:<br />
1. A i shfaqet më ai vizioni?<br />
2. Ku ndodhet Ai? Gjeni fjalët kyç dhe bëni komentin tuaj. Për këtë do të punohet<br />
me teknikën “Ditari dypjesësh”.<br />
Fjalët kyç<br />
Ai është përpara dyerve, në<br />
dollapin e mbyllur, nën shtrat, në të<br />
gjitha qoshet e errëta, në të gjitha<br />
hijet, ai është prapa meje.<br />
Komenti i nxënësit<br />
- Ai (frika) shfaqet vetëm:<br />
- në errësirë<br />
- është reagim i nënvetëdijes<br />
- frika e të ndjerit vetëm<br />
- shfaqet te njeriu që në fëmijëri e deri sa...<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Mësuesi/ja përzgjedh përfaqësues nga çiftet që do të lexojnë përgjigjet. Aktivizon<br />
nxënësit e tri niveleve dhe shkruan në tabelë përgjigjet që do t’i hyjnë në punë dhe<br />
do ta ndihmojnë për të zhvilluar veprimtaritë dhe ushtrimet e tjera.<br />
Hapi IV. Ushtrimi 3. Te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
- Ç’do të thotë personazhi në fund të tregimit “...sepse ai është, ...vetëm se unë<br />
jam vetëm”.<br />
Nxënësit do të ndihmohen nga mësuesi/ja për të kuptuar më saktë se ç’ka dashur<br />
autori të zbulojë tek individualiteti i njeriut me pyetjen:<br />
- Personazhi ynë ka frikë nga Ai, ka frikë nga vetmia?<br />
Shpjegimet, analiza e nxënësve për këtë fjali duhen kontrolluar nga mësuesi për<br />
të mos dalë jashtë temës dhe për të mos përsëritur mendimet.<br />
Ushtrimi 4. Komentoni lidhjen logjike ndërmjet fjalëve:<br />
Halucinacion→frika→nënvetëdija (Mund të jetë e nevojshme që mësuesi ta<br />
shkruajë në tabelë shpjegimin e këtyre fjalëve.)<br />
Realja→gjakftohtësia→vetëdija<br />
Hapi V. Diskutohen ushtrimet 5, 6 dhe 7.<br />
Do të zhvillohet një diskutim i lirshëm. Dy nxënës do të tregojnë ndonjë rast kur<br />
kanë ndier frikë.<br />
Ushtrimi 6. - Pse në përgjithësi njerëzit kanë frikë nga vetmia?<br />
Mund të përdoren mendime të psikologëve rreth kësaj pyetjeje, shpjegimet<br />
shkencore që ata bëjnë.<br />
Ushtrimi 7. - Si mund të shmanget frika sipas jush?<br />
Detyrë shtëpie. Përpiquni të shkruani edhe ju një tregim psikologjik për ndonjë<br />
rast kur keni pasur frikë nga vetmia. Bëni kujdes në strukturën e tregimit.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi për nxënësit pjesëmarrës dhe mendimet<br />
e tyre.<br />
41
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Ai (ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë se në cilën vetë është shkruar rrëfimi.<br />
• Të gjejë në tekst detajet që përdor autori në përshkrimin e personazhit, gjendjes<br />
psikike, gjendjes së turbulluar.<br />
• Të vlerësojë veçoritë e stilit të Mopasanit në tregim.<br />
Mjete:<br />
teksti “Gjuha Shqipe 9”,<br />
fletore, tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
Punë në çift, pema e mendimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis orën e mësimit duke lexuar disa nga detyrat e shtëpisë.<br />
Nxënësit do të vlerësojnë punën e shokëve duke argumentuar në ndërtimin e strukturës<br />
së tregimit, ngjarjen, përshkrimin e frikës. Mësuesi/ja bën vlerësimin përfundimtar për<br />
punën e nxënësve.<br />
42<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 8. - Në cilën vetë është shkruar rrëfimi?<br />
Nxënësi – Rrëfimi është shkruar në vetën e parë. Autori ia ka dorëzuar rrëfimin e<br />
tij protagonistit. Pse?<br />
1) Përjetimi i situatës së ankthit, tensionit, frikës, gjendjes psikologjike të personazhit<br />
krijon një situatë terrori, që përjetohet nga lexuesi.<br />
2) Nisur nga veçoria e krijimtarisë së Mopasanit që analizon, i bën një studim<br />
natyrës shoqërore të mendimit, të individualitetit të njeriut, që bën një tregim të<br />
vërtetë, realist.<br />
Ushtrimi 9. Nxënësit do të shkruajnë detajet në fletore duke punuar në çift. Më<br />
pas, mësuesi/ja u shkruan në tabelë detajet e lexuara nga përfaqësues të çifteve që<br />
përzgjedh.<br />
Objektet e dhomës:<br />
dera e shtyrë, zjarri në vatër, kolltuku, dollapi, shtrati,<br />
njeriu i panjohur, halucinacioni....<br />
Halucinacioni (i panjohuri):<br />
Njëri krah i varej, rrinte këmbë mbi këmbë, koka ishte mbështetur<br />
pak në të majtë të kolltukut...<br />
Gjendja psikike e personazhit:<br />
Kalova një halucinacion...nuk kisha asnjë turbullim mendor... natyrisht nuk<br />
isha fare i qetë... u zgjova i përhumbur... kam frikë të jem vetëm natën...<br />
Mjaft më, në emër të Zotit! Nuk dua të merrem më me të...<br />
Ushtrimi 10. Plotësohet në libër.<br />
- Nisur nga detajet, si do ta përshkruanit personazhin e tregimit?<br />
Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre për rreth 15 minuta. Do të dëgjohen trikatër<br />
punë të nxënësve, duke bërë dhe vlerësimet e punës nga vetë nxënësit, dhe<br />
më pas nga mësuesi/ja.
Hapi III. Në këtë etapë nxënësit do të bëjnë një përmbledhje të njohurive për<br />
autorin Gi de Mopasan dhe veçoritë e stilit, të ndërtimit të tregimit me teknikën “Pema<br />
e mendimit”. Nxënësit do të punojnë në çift në fletoret e tyre. Më pas, me përgjigjet<br />
e përfaqësuesve të çifteve që mësuesi përzgjedh për të vlerësuar, plotëson pemën<br />
e mendimit në tabelë.<br />
objekteve<br />
përdorimin e detajeve<br />
gjendjes psikologjike<br />
Ai<br />
Gi de Mopasan<br />
tregimi psikologjik<br />
shkrimtar realist<br />
studim analitik i njeriut dhe mendimit shoqëror<br />
rrëfim në vetën e parë<br />
struktura<br />
hyrja<br />
zhvillimi<br />
mbyllja<br />
në gojën e protagonistit<br />
Vazhdon plotësimi i pemës së mendimit.<br />
Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja vlerëson nxënësit që morën pjesë në orën<br />
e mësimit, nxit dhe nxënësit që ishin më pak aktivë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Detyrë shtëpie. Ripunojeni punimin e orës së kaluar, duke shkruar një ese<br />
psikologjike të shkurtër me temë: “Frikë nga vetmia”.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Ushtrime për foljet ndihmëse dhe gjysmëndihmëse<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• T`i konkretizojë njohuritë e marra për përdorimin e foljeve ndihmëse dhe<br />
gjysmëndihmëse.<br />
• Të shkruajë në formën e duhur foljet ndihmëse kam e jam në mënyra e kohë<br />
të ndryshme.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
punë në grupe, punë e drejtuar, diskutim,<br />
stuhi mendimesh, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje punimin e detyrës së shtëpisë. Aktivizon<br />
dy nxënës të niveleve të ndryshme të lexojnë fletoret. Nga niveli i detyrës shikohet<br />
përgatitja e nxënësve. Paqartësitë që mund të kenë nxënësit plotësohen në këtë orë<br />
ushtrimesh.<br />
43
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Punohen ushtrimet.<br />
Ndahen nxënësit në dy grupe sipas bankave. Njërit grup i jepet ushtrimi 1,<br />
faqe 191, ndërsa tjetrit ushtrimi 2, faqe 192. Diskutohet puna e secilit grup. Bëhen<br />
vlerësimet e duhura në fillim nga nxënësit, pastaj nga mësuesi/ja.<br />
Punohet ushtrimi 3 në faqen 191. Në fillim diskutohet për formimin e fjalive, pastaj<br />
nxënësit formojnë fjalitë sipas kërkesës.<br />
• Një zgjidhje e mundshme e ushtrimit mund të ishte kjo:<br />
1. Sot kisha për të lexuar një libër të bukur.<br />
2. Nesër kemi për të bërë shumë detyra.<br />
3. Në darkë ishim duke pirë kafe me shokët.<br />
4. Nuk kam kohë, se jam duke shkruar një ese.<br />
Punohet nga nxënësit sipas kërkesës ushtrimi 4, faqe 191.<br />
Ushtrimi 5, faqe 191, plotësohet duke vendosur ku duhet foljet që janë në fund<br />
të ushtrimit.<br />
Ushtrimi 6, faqe 192, veprohet njëlloj si tek ushtrimi 5.<br />
Ushtrimi 7 plotësohet sipas kërkesës. Aktivizohen dy nxënës të niveleve të<br />
ndryshme të thonë cilat folje janë përdorur si folje gjysmëndihmëse dhe cilat janë<br />
përdorur me kuptim të plotë leksikor.<br />
Ushtrimi 8 mund të zgjidhet kështu:<br />
1. Nuk mund të kalosh pa mësuar.<br />
2. Duhet qeverisur vetja, pastaj të tjerët.<br />
3. Do menduar mirë kjo punë, pastaj të vendosim.<br />
4. Nisa të shkruaj poezi.<br />
5. Vazhdoj t’i përsëris çdo mëngjes pjesët që do të recitoj para shkollës.<br />
6. Pushoi së rrahuri zemra e një njeriu të mirë.<br />
Bëhet vlerësimi për orën e mësimit dhe vlerësimi i motivuar me notë i disa nxënësve<br />
të niveleve të ndryshme.<br />
Sipas kohës që mbetet në dispozicion, mësuesi/ja punon edhe ushtrime të Fletores<br />
së punës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 9 në faqen 192 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f.<br />
6-7, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Kategoria gramatikore e diatezës<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë katër diatezat e foljeve (veprore, pësore, mesore dhe vetvetore).<br />
• Të përdorë në fjali folje të ndryshme në diatezën e duhur.<br />
44<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Stuhi mendimesh, pema e mendimit,<br />
diskutim, punë e pavarur, organizuesi grafik,<br />
Çfarë? E çfarë? Po tani, çfarë?
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Stuhi mendimesh. Mësuesi/ja i nxit nxënësit të kujtojnë çfarë kanë mësuar<br />
për foljen. Mendimet e nxënësve për foljen mësuesi/ja i përmbledh në pemën e<br />
mendimit, të cilën e vizaton në tabelë me shkumësa me ngjyra.<br />
vetat<br />
folje pavetore<br />
ndihmëse<br />
gjysmëndihmëse<br />
kohët<br />
mënyrat<br />
folje njëvetore Folja kalimtare<br />
zgjedhimi<br />
joveprore<br />
veprore<br />
jokalimtare<br />
Hapi II. Rikujtohen njohuritë për formën veprore dhe joveprore të foljeve, duke i<br />
nxitur nxënësit me anë të pyetjeve:<br />
- Si formohet forma joveprore e foljeve?<br />
- Cilat trajta foljore e formojnë formën joveprore me pjesëzën u?<br />
- Cilat trajta foljore e formojnë formën joveprore me foljen ndihmëse jam?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi III. Vendoset në dërrasë të zezë një tabelë kartoni me fjalitë e faqes 193. Në<br />
të janë nënvizuar foljet e theksuara në tekst. Diskutohet me nxënësit:<br />
- A janë në formën veprore apo joveprore foljet me të zeza?<br />
- Kush e kryen apo e pëson veprimin e shprehur nga këto folje?<br />
Diskutohet për çdo folje.<br />
Shkruhet në dërrasë të zezë kuptimi i diatezës.<br />
Diateza është një kategori gramatikore e foljes me të cilën shprehet lidhja<br />
midis veprimit të emërtuar nga folja dhe kryefjalës së fjalisë.<br />
Bashkë me nxënësit argumentohet se kur folja është në diatezën veprore, pësore,<br />
mesore dhe vetvetore. Përdoren shembujt e tekstit për ilustrim.<br />
Bëhet organizuesi grafik për diatezat e foljes.<br />
Diateza<br />
veprore pësore mesore vetvetore<br />
Diateza Folja në formën Folja në formën Veprimin e kryen Veprimin e pëson<br />
veprore joveprore kryefjala kryefjala<br />
Veprore + +<br />
Pësore + +<br />
Vetvetore + + +<br />
Mesore + +<br />
45
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Diskutohen të përbashkëtat dhe dallimet që kanë diatezat në gjuhën <strong>shqipe</strong>.<br />
Hapi IV. Punohet rubrika Ushtrime.<br />
Ushtrimet 1 dhe 5 (faqe 194-195).<br />
Ushtrimi 5 mund të zgjidhet kështu:<br />
1. veprore Pastruesja lan shkallët.<br />
2. pësore Fëmija u la nga nëna.<br />
3. vetvetore Fëmijët u lanë në det.<br />
Hapi V. Bëhet përmbledhja e orës së mësimit duke vizatuar tabelën e mëposhtme<br />
në dërrasë të zezë. Bashkë me nxënësit arrihet në këto përfundime:<br />
Çfarë?<br />
Diateza është kategori<br />
gramatikore e foljes.<br />
Me anë të saj shprehet<br />
lidhja mes veprimit të<br />
emërtuar nga folja dhe<br />
kryefjalës së fjalisë.<br />
E çfarë?<br />
Diatezat e foljes në<br />
gjuhën <strong>shqipe</strong> janë katër:<br />
1. veprore<br />
2. pësore<br />
3. mesore<br />
4. vetvetore<br />
Po tani, çfarë?<br />
Diateza veprore shprehet me<br />
folje në formën veprore.<br />
Diateza pësore, vetvetore<br />
dhe mesore shprehen me<br />
folje në formën joveprore.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet Ushtrimi 5 në faqen 195 dhe ushtrime nga Fletorja e punës,<br />
f. 8-9, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Të dëgjuarit dhe të folurit<br />
Tema: Frika dhe misteri në arte<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të flasë rreth ndjenjës së frikës dhe ankthit në jetën e përditshme.<br />
• Të shpjegojë lidhjen e frikës me misterin, të panjohurën.<br />
• Të flasë rreth tematikës (horrorit) në kinematografi.<br />
• Të shprehë opinionin e tij për anët pozitive dhe negative të këtij lloji.<br />
Mjetet:<br />
teksti “Gjuha Shqipe 9”,<br />
pamje të frikshme, foto,<br />
pamje filmike, DVD “Harri Potteri”,<br />
“Drakula”, video, TV.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Bisedë, Di – Dua të di – Mësova.<br />
46<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesja e nis këtë temë mësimi duke i njohur nxënësit me titullin: “Frika<br />
dhe tmerri në arte”. Për këtë temë nxënësit kanë lexuar dhe mësuar në temën “Ai”,<br />
një tregim psikologjik. Nxënësit lexojnë në faqen 32 a dhe b.<br />
Nxënësit shprehin me fjalët e tyre se cilat janë gjërat që kanë frikë, që i trembin më shumë.<br />
Gjatë të folurit të nxënësve mund të ketë gjëra të përbashkëta, por duhet të bëjnë kujdes në<br />
individualitetin e interpretimit të ndjesive, përjetimeve, duke shmangur përsëritjen.
Hapi II. Lexohet pika b.<br />
Mësuesi/ja do të punojë me teknikën “Di – Dua të di – Mësova”. Nxënësit punojnë<br />
në të majtë të tekstit me fragmentin duke vendosur shenjat përkatëse.<br />
Mësuesi/ja plotëson në tabelë përgjigjet e nxënësve. Kjo veprimtari do të zgjasë<br />
deri në 15 minuta.<br />
(Mësuesi/ja jep informacion për lindjen e këtyre skenave, të kësaj letërsie në Angli,<br />
ndonjë personazh etj.)<br />
Hapi III. Ushtrimi 3. Nxënësit kanë punuar që në klasën e 6-të pjesë nga libri<br />
“Harri Potter” dhe mund të kujtojnë ndonjë skenë prej tij.<br />
Mësuesi/ja vendos një DVD me filmin “Harri Potter” dhe zgjedh një pjesë nga seritë<br />
e filmave. Pas filmit u drejton nxënësve disa pyetje për diskutim:<br />
- Cila ishte skena më e frikshme?<br />
- Çfarë emocioni ndjetë?<br />
- Si mund të jetë realizuar teknikisht kjo skenë?<br />
- Ç’ndodh kur njeriu ka frikë?<br />
Nxënësit flasin, dëgjojnë, diskutojnë për këto dhe të tjera pyetje që u lindin.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Ushtrimi 4.<br />
- Cili prej jush ka lexuar librin “Drakula” ose ka parë filmin?<br />
Nxënësit lexojnë informacionin mbi këtë libër. Krahasojnë përshkrimet me skenat<br />
filmike:<br />
- Çfarë kishit imagjinuar në mendjen tuaj?<br />
- A kishte gjëra të përafërta me skenat filmike?<br />
- Cilat përshkrime ju pëlqejnë më tepër?<br />
Hapi V. Ushtrimi 5.<br />
- Po ju a jeni dhënë pas këtyre filmave? Pse?<br />
- Çfarë funksioni luajnë ato? Si mendoni, këta filma realizohen për të tmerruar<br />
njerëzit apo përcjellin ndonjë mesazh pozitiv?<br />
Hapi VI. Ushtrimi 6.<br />
a) Pse ndalohet të ndiqet nga fëmijët filmi, kur është me skena tmerri e dhune?<br />
b) Duke u nisur nga mosha e fëmijëve, dëmtimet psikologjike, pasojat që<br />
shkaktojnë: cilat janë gjurmët që lënë filma të tillë?<br />
Mendimet e nxënësve shkruhen në tabelë nga mësuesi/ja. Në fund të orës së<br />
mësimit, mësuesi bën vlerësime për nxënësit pjesëmarrës, shpjegimet e tyre.<br />
47
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Pas betejës (ora e parë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e romanit historik.<br />
• Të hulumtojë rreth historisë së shtetit të pavarur shqiptar në vitet 1450-1458 nën<br />
udhëheqjen e Gjergj Kastriot Skënderbeut.<br />
• Të dallojë në fragmentin e dhënë kohën dhe vendin e zhvillimit të ngjarjeve në<br />
këtë roman.<br />
• Të përshkruajë personazhet reale dhe të trilluara, duke u mbështetur në<br />
fragmentin e dhënë dhe në informacionin që ka hulumtuar.<br />
• Të shprehë mendimet e tij lidhur me linjat, që trajtohen në fragment.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha Shqipe 9”, material nga<br />
vepra “Gjergj Kastriot Skënderbeu dhe<br />
Lufta shqiptaro-turke e shek. XV”,<br />
foto nga Berati dhe nga Kalaja e këtij qyteti,<br />
vargje nga “Kënga e Beratit”, e Gavril Darës.<br />
Teknika dhe metoda<br />
të mësimdhënies:<br />
Hulumtimi, lexim, punë në çift,<br />
organizues grafikë, diskutim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Punë përgatitore.<br />
Nxënësit kanë sjellë informacione të marra nga vepra historike mbi luftën shqiptaroturke<br />
dhe përforcimi i shtetit të pavarur shqiptar në 1450-1458, nën udhëheqjen e<br />
Skënderbeut. Në klasë janë shpërndarë foto, pamje nga Berati dhe Kalaja e Beratit.<br />
Nxënësit do të bëjnë kujdes të mos përsëritin informacionet. Mësuesi/ja shkruan në<br />
tabelë (ose u shpërndan nxënësve në fletë formati A 4<br />
vargje nga poema “Kënga e<br />
Beratit” (Gavril Dara) ose e ka shkruar vetë, parapërgatitur në tabak letre).<br />
Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit “Pas betejës”, autorin dhe<br />
romanin nga është shkëputur.<br />
Hapi II. Nxënësit do të lexojnë në heshtje, duke nënvizuar me laps të kuq kohën<br />
kur zhvillohet ngjarja, ndërsa me laps blu nënvizojnë shenjat që tregojnë vendin ku<br />
zhvillohet ngjarja. Mësuesi u shpërndan skeda me pyetjet, nxënësit punojnë në çift<br />
për fragmentin e dhënë.<br />
Skedat: 1. Lloji i romanit.<br />
2. Tema për të cilën flet.<br />
3. Cilën periudhë kohore përfshin ky roman?<br />
4. Në ç’vend zhvillohet ngjarja?<br />
5. Cilat janë personazhet?<br />
6. Kush rrëfen?<br />
7. Në cilën vetë tregohen ngjarjet?<br />
Nxënësit punojnë në çift në fletoret e tyre për të dhënë përgjigje të sakta. Mësuesi<br />
do të aktivizojë dy grupe nxënësish, përgjigjet e të cilëve do t’i shkruajë në tabelë.<br />
48
oman historik<br />
Romani “Pas betejës”<br />
tema e luftës së shqiptarëve kundër turqve.<br />
Nxënësit për këtë çështje shfrytëzojnë të dhënat që kanë hulumtuar:<br />
- Humbja e parë e madhe.<br />
- Koha kur zhvillohet ngjarja.<br />
- Vendi në të cilin zhvillohet ajo.<br />
Ata do të përdorin detajet e marra nga fragmenti.<br />
Koha e zhvillimit të ngjarjes - do të qartësohet nga mësuesi/ja:<br />
1. ngjarja historike<br />
2. koha e rrëfimit, mbrëmje (qielli u vesh me një mjegull të mugët, dielli humbi...)<br />
Pyetja 4. - Në ç’vend zhvillohet ngjarja?<br />
Nxënësit japin të dhënat e marra nga fragmenti: ...në grykën e Osumit, mbi Tomor,<br />
zallishtet e lumit, kodrinat me ullishte, lagjet e jashtme të Vareshit...<br />
Nxënësit caktojnë vendet reale të ngjarjes: në grykën e Osumit, mbi Tomor.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Këto të dhëna i shërbejnë mësuesit dhe nxënësve për të plotësuar veçoritë e<br />
romanit “Pas betejës”. Në romanin historik kemi gërshetim të vendeve reale dhe<br />
ngjarjes.<br />
Nxënësit shprehin mendimet e tyre për këtë lidhje, duke u mbështetur në materialet<br />
që kanë hulumtuar.<br />
Pyetja 5. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Nxënësit i ndajnë personazhet në dy grupe.<br />
Personazhe reale historike<br />
Gjergj Kastrioti,<br />
Gjergj Arianiti<br />
Personazhe të trilluara<br />
Stresi, Marashi,<br />
Evrenozi<br />
Ushtarë turq, italianë, shqiptarë<br />
Hapi III. Nxënësit do të përshkruajnë personazhet e trilluara nga autori dhe<br />
personazhet reale historike. Do të përdoret organizuesi grafik.<br />
Personazhi<br />
Stresi<br />
Veprimet<br />
u kthye e u nis<br />
nëpër fushë<br />
Çfarë mendon<br />
të gjejë trupin e<br />
Marashit<br />
Si ndihet (i lodhur)<br />
-i lodhur<br />
Marashi<br />
s’kishte dhënë<br />
ende shpirt<br />
vështrim të<br />
mbërthyer<br />
-buzët i lëviznin me<br />
habi e me dhimbje<br />
sikur donin të pinin<br />
të gjallët<br />
festonin fitoren<br />
-kishin bërtitur<br />
të vdekurit<br />
heshtin<br />
-kishin bërtitur me sa<br />
u vinte në kokë<br />
-s’lodheshin në krahët<br />
e njëri-tjetrit<br />
49
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 4. Nxënësit dallojnë personazhet e trilluara te “Kënga e Beratit”.<br />
Ushtrimi 5. Për këtë ushtrim nxënësit do të punojnë me paragrafë nga fragmenti,<br />
do të diskutojnë, do të shprehin mendimin e tyre duke u bazuar mbi argumentin.<br />
a) Dashuria dhe sakrifikimi për vendlindjen - Ecte dhe pengohej nëpër të vrarë...<br />
b) Hierarkia në ushtrinë turke - Turqit kishin mbledhur vetëm kufomat e<br />
komandantëve të tyre të lartë...do t’i varrosnin të nesërmen.<br />
c) Kontrasti ndërmjet të vdekurve dhe të mbeturve gjallë nga lufta - Lart në kala të<br />
gjallët festonin fitoren me mishra në hell, me ahengje e orgjira. Të vdekurit heshtnin<br />
të rënë përmbys...<br />
kontrasti:<br />
festonin - heshtnin<br />
bërtisnin - heshtnin (antitezë)<br />
d) Fataliteti i pashmangshëm i luftës - Të gjithë njerëzit kishin vrapuar shumë gjatë<br />
sitës, kishin bërtitur me sa u vinte në kohë dhe tani heshtnin e çlodheshin në krahët<br />
e njëri-tjetrit dhe bashkërisht në krahët e vdekjes.<br />
- Në ç’vetë dhe në ç’kohë zhvillohet rrëfimi?<br />
Nxënësi: Rrëfimi është në vetën e tretë dhe realizohet nga autori.<br />
Koha e rrëfimit: koha e pakryer, e kryera e thjeshtë, më se e kryera.<br />
Hapi IV. Mësuesi/ja bën një përmbledhje të veçorive të këtij romani.<br />
rrëfimi në vetën III<br />
disa linja<br />
veprimi<br />
Pas betejës<br />
Romani<br />
historik<br />
gërshetim të vendit<br />
dhe ngjarjes<br />
personazhe<br />
ngjarje<br />
reale të trilluara reale të trilluara<br />
tema:<br />
Lufta shqiptaro-turke<br />
1450-1458<br />
Mësuesi/ja bën një vlerësim të veçantë për nxënësit pjesëmarrës me materialin e<br />
hulumtuar, pjesëmarrësit në orën e mësimit, nxit dhe nxënësit që ishin më pak aktiv.<br />
Mësuesi/ ja bën vlerësimin e orës së mësimit duke iu drejtuar nxënësve pyetjet:<br />
- Çfarë e bën interesante këtë temë mësimi?<br />
- Çfarë do të mbetet në mendjen tuaj nga kjo orë?<br />
- Me çfarë ushqimi do ta krahasonit?<br />
Detyrë shtëpie. Të ritregojnë përmbajtjen e fragmentit në vetën e parë duke vënë<br />
në dukje emocionet, ndjenjat e tyre.<br />
50
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Pas betejës (ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të gjejë fragmente të rrëfimit që përshkruajnë natyrën, ndodhitë dhe përjetimet<br />
e personazheve.<br />
• Të portretizojë personazhet e trilluara dhe ato reale.<br />
• Të gjejë similituda dhe epitete, të shpjegojë funksionet e tyre kuptimore dhe<br />
shprehëse.<br />
• Të krahasojë trajtimin e së njëjtës temë në dy lloje të ndryshme shkrimi.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha Shqipe 9”, tabela,<br />
shkumësa, mjete shkollore.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Ritregimi zinxhir, ditari dypjesësh,<br />
punë me shkrim.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ ja përzgjedh dy nxënës që të ritregojnë zinxhir në vetën e parë<br />
fragmentin “Pas betejës”. Nxënësit vlerësojnë ritregimin më të rrjedhshëm, më me<br />
ndjenjë, më me intonacion, përdorimin e gjesteve dhe mimikës.<br />
Kjo veprimtari mund të zgjasë deri në 15 minuta.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë.<br />
Ushtrimi 6. Me rubrikën “Reflektim stilistik-gjuhësor”. Për këtë veprimtari nxënësit<br />
do të punojnë në fletoren e tyre me teknikën “Ditari dypjesësh”. Mësuesi/ja do të<br />
caktojë nxënësit, që do të lexojnë detyrën. Dëgjohen interpretimet e tyre, duhet të<br />
shmangen përsëritjet.<br />
Fragmenti<br />
- Përshkrimi i natyrës.<br />
Nëpër grykën e Osumit vazhdoi të frynte<br />
fyti i një njeriu gjer vonë në mbrëmje...<br />
- Informacioni për ndodhitë e<br />
mëparshme.<br />
Ata që ishin vrarë paradite tani kishin<br />
filluar të prisheshin.<br />
Komenti im<br />
- Përjetimi që ndiej nga leximi i<br />
paragrafëve.<br />
E imagjinoj këtë vend si të sëmurë,<br />
që vuan nga afshi i përvëluar.......<br />
- Ata, të tjerët, ndonjëri diçka e<br />
papërcaktuar, ka humbur formën, ka<br />
filluar të prishet, duke harruar se çfarë<br />
kishte qenë para fatalitetit të luftës.<br />
Përjetimet e personazhit.<br />
Çudi si nuk kishte vdekur ende ky<br />
njeri kaq delikat e i njomë, me gjithë<br />
këto plagë.<br />
Po edhe pse ishte gjallë, ai tani<br />
kishte vdekur.<br />
Çfarë e mban gjallë?<br />
Çfarë i jep forcë?<br />
Ishte gjallë e kishte vdekur...<br />
51
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 7. Çdo paragraf të përmblidhet në një fjali. Vlerësohet fjalia e nxënësit.<br />
Hapi III. Në këtë veprimtari nxënësit do të punojnë individualisht në portretizimin e<br />
personazheve. Për zhvillimin e kësaj pune nxënësit do të mbështeten në orën e kaluar.<br />
Hapi IV. Në këtë veprimtari nxënësit do të dallojnë figurat letrare, shprehjet<br />
frazeologjike dhe funksionin e tyre kuptimor e shprehës.<br />
Nxënësit do të punojnë në fletoren e tyre në tabelë.<br />
Figura letrare<br />
Juglindja e përvëluar<br />
si një frymëmarrje e helmatisur,<br />
si një ulërimë vrastare e kësaj ushtrie<br />
Lloji<br />
Epitet<br />
Similitudë<br />
Funksioni kuptimor<br />
Erë e nxehtë si era e kohës<br />
historike që po kalonte<br />
Shqipëria.<br />
Një frymëmarrje që do të<br />
do të pasohej nga vdekja<br />
dhe ulërima vrastare.<br />
Detyrë. Dallimi ndërmjet romanit historik dhe poemës. Për këtë ushtrim do të<br />
punohet me teknikën “Diagrami i Venit”.<br />
Romani historik<br />
Tema<br />
Poema epiko-lirike<br />
a. Rrëfim në rreshta, lloji më i gjatë i prozës.<br />
a. Ka ndërtim të ndërlikuar, rrëfim të<br />
hollësishëm me detaje të shumta, ritëm të<br />
ngadalshëm, figuracion të pasur.<br />
a. Rrëfimi i romanit në vetën e tretë, objektiv.<br />
b. Rrëfim në vargje, më e gjatë se një këngë.<br />
b. Rrëfimi i poemës është në vetën e tretë, objektiv.<br />
b. Ka ndërtim të thjeshtë; rrëfim konciz me detaje<br />
poetike; figuracion të pasur, ritëm të shpejtë,<br />
muzikalitet.<br />
Detyrë: Nxënësit punojnë ushtrimin detyrë. Për këtë do t’i ndihmojë skema e<br />
mësipërme.<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja do të vlerësojë nxënësit pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Prilli i thyer (ora e parë)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e romanit social;<br />
• Të dallojë si shfrytëzon autori pasurinë burimore;<br />
• Të nënvizojë ato detaje që ndihmojnë në përshkrimin e personazheve;<br />
• Të zbërthejë dramën e personazheve;<br />
• Të përshkruajë si e imagjinon tronditjen që ndodh te Diana Vorpsi dhe Gjorg Berisha.<br />
52<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti i nxënësit, mjete shkollore,<br />
informacion mbi Kanuni i Lekë Dukagjinit,<br />
Universe letrare të Kadaresë.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Stuhi mendimesh<br />
Diskutim<br />
Lexim zinxhir<br />
Punë me grupe<br />
Analizë personazhesh
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja do të punojë me teknikën Stuhi mendimi:<br />
- Ç’do të thotë për ju muaji prill?<br />
- Çfarë lidhjesh do të vendosnit midis prillit dhe jetës?<br />
prill<br />
Nxënësit shprehin mendimet e tyre dhe mësuesi/ja përzgjedh dhe shkruan në<br />
dërrasë ato që i afrohen nga ana kuptimore titullit Prilli i thyer.<br />
Hapi II. Mësuesi\ja tregon (ose nxënësit lexojnë materialin në tekst) për jetën e<br />
autorit. Do të ishte me interes për nxënësit që mësuesi\ja të ritregonte përmbledhtas<br />
romanin.<br />
Hapi III. Do të punohet me teknikën Lexim me role. Nxënësit gjatë leximit do të<br />
nënvizojnë të ndarë në grupe:<br />
Grupi I - të dhënat apo detajet që jepen në tekst, të cilat konkretizojnë temën<br />
sociale – atë të gjakmarrjes dhe ta përshkruajnë këtë zakon si dukuri të përgjithshme<br />
për banorët e Rrafshit.<br />
Grupi II - detajet që përshkruajnë:<br />
a) paraqitjen fizike;<br />
b) veprimet e personazheve;<br />
c) mendimet e personazheve;<br />
Grupi III - detajet që përshkruajnë se gjakmarrja nuk ka qenë dukuri ekskluzive<br />
shqiptare.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Do të diskutohet mbi përgjigjet e nxënësve.<br />
Përgjigjet e mundshme.<br />
Grupi I - Në mëngën e tij dallohej qartë rubi i zi (mësuesi\ja bën sqarimin e kësaj<br />
shprehjeje dhe të frazave të tjera në tekst).<br />
Para tri ditësh ka kaluar këndej ... për taksën e gjakut.<br />
Grupi II. Përshkrimi i personazheve. Këtu gjen përgjigje edhe Ushtrimi 1 i rubrikës<br />
“Reflektimi kuptimor”.<br />
Gjorg Berisha - “Një malësor i ri, tepër i zbehtë vështronte me sy të shtangur<br />
në drejtim të tyre. Malësori ktheu sytë nga ai.<br />
- Gjorg – u përgjigj i panjohuri, me zë disi të pasigurt, të shkërmoqur pak.<br />
Malësori e vështronte si në ethe gruan e re. ...etj.”<br />
Diana Vorpsi – “Diana atë çast kishte hyrë në karrocë. Te dritarja e karrocës, e<br />
kaltëryer lehtazi nga qelqi, u duk fytyra e Dianës.<br />
- E dëgjova, tha ajo me zë të ulët, pa hedhur sytë nga xhami.<br />
- Sa i zbehtë, - ia bëri Diana. Asaj gjithashtu, megjithëse e ndjeu se nuk duhej<br />
ta vështronte më, iu duk se nuk kishte fuqi...<br />
- Ishte tmerrësisht i zbehtë,<br />
- Ashtu dukej ai, krejt si i ardhur me leje që andej, Diana mori frymë thellë. Diana<br />
dëgjonte e përqendruar, megjithëse diçka i shpëtonte nga kuptimi i fjalëve të tij.<br />
Diana mori përsëri frymë thellë.<br />
53
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
- Gjorg, - tha ajo me zë të ulët. “Besiani”. Besiani qëndroi akoma një grimë te<br />
shkallina, si për të parë në do të përgjigjej apo jo i panjohuri. Besiani u lëshua në<br />
ndenjësen pranë së shoqes.<br />
- E vure re sa i zbehtë ishte ai malësori? – tha Besiani duke ia ngulur sytë,<br />
kushedi pse, unazës në dorën e saj.<br />
- Kush? Ah po! Sigurisht!<br />
Grupi III – Do të alternohet përgjigjja me ushtrimin 2 të rubrikës “Reflektim<br />
kuptimor”.<br />
Për të arritur në përfundimet e duhura nxënësit ilustrojnë me pjesë që flasin për<br />
ritet e gjakmarrjes në Rrafsh dhe i krahasojnë me hakmarrjen që i kërkon fantazma<br />
Hamletit.<br />
Hakmarrja te ne<br />
“Në shtëpitë që kanë për të marrë gjak...<br />
kjo?”<br />
“këmisha që kërkon... haku i tij.”<br />
“kjo është një farë lejeje... krejt të<br />
saktë.”<br />
“Motori që vë në lëvizje atë është jashtë<br />
tij, madje disa herë jashtë kohës së tij...”<br />
“Duhet një vullnet prej titani... të zhdukur<br />
njerëzore.”<br />
Hakmarrja te “Hamleti”<br />
Hamletit iu shfaq fantazma për ta<br />
shtyrë në hakmarrje.<br />
Fantazma iu shfaq Hamletit 2-3<br />
herë...<br />
Hapi V. Nxënësit do të punojnë, do të diskutojnë rreth ushtrimit 3.<br />
- E ç’janë lëkundjet e Hamletit përpara dyshimeve të këtij Hamleti të malësive<br />
tona?<br />
Përgjigje: Tragjedia e dhimbshme e një djali të ri ka për sfond një tragjedi shekullore.<br />
Dihet se gjakmarrja nuk ka qenë dukuri tipike vetëm shqiptare. Por ajo që vihet në<br />
dukje te “Prilli i thyer” është mesazhi: aty ku nuk ka vepruar ligji i shkruar, është ngritur<br />
një legjislacion i hollësishëm e i pashkruar për të. Gjakmarrja nuk duhet parë si diçka<br />
që ka të bëjë me instinkte shtazarake.<br />
Ushtrimi 4. Në këtë ushtrim nxënësit do të zbërthejnë dramën e personazheve,<br />
duke u përqendruar në dy linjat e subjektit dhe duke i ilustruar:<br />
1 – Dukuria e gjakmarrjes dhe përjetimi i saj prej personazheve Besian e Diana.<br />
2 – Dashuria për jetën. Kjo shfaqet te mënyra se si Gjorgu i shpenzon ditët që i<br />
kishin mbetur, pasi pagoi taksën e gjakut.<br />
Sytë e të panjohurit vazhduan të nguleshin mbi katrorin e dritares, ku ishte fytyra<br />
e Dianës.... Që nga vendi ku dukej si i mbërthyer, malësori e vështronte si në ethe<br />
gruan e re.<br />
Gjorgu u plagos ëmbël nga sytë e Dianës.<br />
“Prilli i thyer” përcjell emocionet e një himni madhështor për jetën.<br />
Hapi VI. Përshkrim –shkrim i lirë.<br />
Nxënësit do të përshkruajnë si e imagjinojnë tronditjen e dy personazheve Diana –<br />
Gjorg. (Vazhdon si detyrë shtëpie.) Dëgjohen 2-3 mendime dhe bëhen vlerësime.<br />
54
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Prilli i thyer (ora e dytë)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kohën historike nga koha e brendshme e rrëfimit.<br />
• Të zbulojë në paragrafët elementin kohë.<br />
• Të interpretojë se si përshkruhet jeta e malësorit Gjorg në besën e madhe (3-<br />
ditëshe).<br />
• Të komentojë figurën e metaforës në përshkrimin e kohës.<br />
• Të analizojë se çfarë do të tregojë autori për shpirtin e malësorit të ri, të cilin<br />
hakmarrja e vjetër e detyroi të bëhej vrasës.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti i nxënësit, fletore.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Përshkrim<br />
Koment i figurës<br />
Përshkrim personazhesh<br />
Pema e mendimit<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja do të kontrollojë detyrën e shtëpisë, duke lexuar përshkrimin<br />
e 2-3 nxënësve mbi tronditjen që shfaqet te dy personazhet e panjohura: Diana dhe<br />
Gjorgu. Nxënësit e tjerë shprehin mendime e vlerësime për punën e shokëve.<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika Reflektimi stilistik - gjuhësor.<br />
Koha historike: mbështetemi te të dhënat: tradita, veshja (rub i zi); mjeti i<br />
komunikacionit: karrocë; vendi i pushimit: bujtinë, “Nëna Mbretëreshë”: ngjarjet<br />
zhvillohen në vitet ’30.<br />
Koha e brendshme: 30 ditë, vetëm një gjysmë mars e një gjysmë prill.<br />
Në fragmentin: “Po e merr dot me mend se ç’fantazmë e tmerrshme del përpara<br />
malësorit për ta shtyrë të niset për gjakmarrje? Fantazma e babait iu shfaq Hamletit<br />
dy-tri herë në mesnatë dhe vetëm për pak çaste, kurse këmisha që kërkon gjakmarrje<br />
në kullat tona rri aty ditë e net, muaj dhe stinë të tëra, dhe gjaku ndërron ngjyrë në të,<br />
dhe njerëzit thonë:”Ja, të vdekurit s’po i durohet sa të merret haku i tij”.<br />
Përgjigje.<br />
Gjakmarrja është një dukuri e përgjithshme për banorët e Rrafshit. Ishte diçka e<br />
dhimbshme, tragjike, por ishte një realitet nga i cili nuk mund të dilje dot. Megjithëse<br />
veprimi i subjektit nuk i kalon 30 ditët, aty përfshihen shekuj. Tragjedia e dhimbshme<br />
e një djali të ri ka për sfond një tragjedi shekullore.<br />
Ushtrimi 5. Subjekti zhvillohet në rrjedhë kronologjike, por edhe me kthim prapa.<br />
Nxënësit do të nënvizojnë detajet që përshkruajnë çaste kohore të së shkuarës dhe<br />
të së tashmes: koha e brendshme.<br />
E tashmja: kishte vetëm gjysmë ore që i ishte dhënë besa 30-ditëshe. Copa tjetër<br />
e jetës, e shkurtra, katërjavore, e vrullshmja, e shpejta si një ortek, vetëm me një<br />
gjysmë mars e një gjysmë prill.<br />
55
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
b. E shkuara: për Rrafshin ajo kishte lexuar dhe dëgjuar aq shumë kur<br />
studionte në institutin e vajzave “Nëna Mbretëreshë”, gjatë kohës së fejesës.<br />
E tashmja: tani po rendnin drejt Rrafshit të zymtë verior; ai Rrafsh edhe e tërhiqte,<br />
edhe e trembte.<br />
Hapi III. Ushtrimi 5\c. Komentoni figurën e metaforës në përshkrimin e kohës.<br />
Kishte vetëm gjysmë ore që i ishte dhënë besa 30-ditëshe.<br />
Komenti: Në gjysmë ore Gjorgu kupton se si ishte harxhuar një kohë e mirë e jetës<br />
së tij, një jetë e ngadaltë gjer në mërzi; tjetra: e vrullshmja, e shpejta. Këtu autori i<br />
ngre himn jetës, triumfit të jetës mbi vdekjen.<br />
Hapi IV. Ushtrimi 6. Pika më kulmore e romanit, që mban ngarkesën emocionale<br />
më të madhe është vendosja e Gjorgut midis dy rrugëve: të ngujohet apo të ndjekë<br />
udhën pas kësaj zane? Dhe zgjedhjen e rrugës së dytë ai e bën pa mëdyshjen më<br />
të vogël.<br />
o Nxënësit do të analizojnë anën shpirtërore të malësorit të ri, të cilin hakmarrja<br />
e detyroi të bëhej vrasës.<br />
Përgjigje.<br />
Në poezinë popullore anonimati i zgjedh fjalët për të përfytyruar apo për të krijuar<br />
një efekt emocional, kur flet për goditjen që merr mashkulli nga kontakti i parë me<br />
bukurinë e rrallë të një vajze. Edhe këtu qëllimi i autorit është të shprehë në mënyrë<br />
simbolike që malësori i ri nuk është një vrasës. Ai, në kohën kur po mbaronte besa e<br />
madhe, turret të shohë edhe një herë karrocën, edhe një herë zanën. Pra, e jep jetën<br />
për të bukurën. Kjo zgjedhje që bën malësori i ri jep idenë e krisjes së këtij zakoni, ai<br />
e kryen gjakmarrjen jo me urrejtje.<br />
Hapi V. Bëni një përshkrim të shkurtër të gjendjes shpirtërore të Gjorgut kur ndodhet<br />
para udhëkryqit: të marrë rrugën e zanës apo rrugën e ngujimit.<br />
Dëgjohen 2 punime të nxënësve dhe të tjerëve u lihet si detyrë ta përfundojnë<br />
në shtëpi.<br />
Hapi VI. Përmbledhje e njohurive. Pema e mendimit.<br />
Femonemi:<br />
gjakmarrja<br />
Prilli i thyer<br />
2 linja subjekti<br />
zakoni<br />
thyerja e zakonit<br />
Kadare<br />
roman social<br />
56<br />
tema e gjakmarrjes<br />
Romani social<br />
Koha historike<br />
Koha e brendshme<br />
Simboli dhe<br />
metafora në raport<br />
me kohën
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: E ardhmja e së shkuarës e dëftores<br />
dhe e tashmja e kushtores<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë të përbashkëtat dhe ndryshimet që kanë foljet në të ardhmen e së<br />
shkuarës të dëftores dhe në të tashmen e kushtores.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Stuhi mendimi, organizuesi grafik,<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
punë e pavarur, punë në dyshe,<br />
diagrami i Venit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku njohuritë.<br />
Shkruhen në tabelë këto pyetje që plotësojnë njëra-tjetrën:<br />
- Si paraqiten veprimet e shprehura nga foljet në mënyrën dëftore? Po në mënyrën<br />
kushtore?<br />
- Si ndërtohet folja në kohën e ardhme të së shkuarës të mënyrës dëftore?<br />
- Po folja në kohën e tashme të mënyrës kushtore si ndërtohet?<br />
Nxitet debati midis nxënësve të niveleve të ndryshme.<br />
Mësuesi/ja i nxit nxënësit të shprehen lirshëm duke iu përgjigjur kësaj pyetjeje:<br />
- Si është veprimi në gjashtë mënyrat e foljeve?<br />
(i vërtetë, i mundshëm apo i diskutueshëm).<br />
Diskutohen mënyrat duke dhënë edhe shembuj.<br />
Mbas përgjigjeve të nxënësve dhe ndërhyrjeve të mësuesit/es, plotësohet në<br />
tabelë organizuesi grafik:<br />
dëftore<br />
i vërtetë<br />
habitore<br />
Veprimi<br />
i mundshëm<br />
lidhore<br />
kushtore<br />
dëshirore<br />
i dëshirueshëm<br />
urdhërore<br />
Hapi II. Vendoset në dërrasë të zezë një tabelë kartoni, ku janë shkruar dy fjalitë<br />
e tekstit:<br />
1. Ajo premtoi se do ta përfundonte detyrën brenda afatit.<br />
2. Po të kishte kompjuter në shtëpi, do ta përfundonte detyrën brenda afatit.<br />
Mësuesi/ja diskuton me nxënësit për formën e foljes do ta përfundonte, duke<br />
veçuar trajtën e shkurtër e të përemrit vetor.<br />
Duke përdorur edhe shembuj të tjerë, bëhet krahasimi midis foljes në të ardhmen<br />
e së shkuarës së dëftores dhe të tashmes së kushtores.<br />
57
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi III. Punë e pavarur: Punohen Ushtrimet 1 dhe 2. Kontrollohet e vlerësohet<br />
puna e pavarur.<br />
Hapi IV. Punë në dyshe: Punohen Ushtrimet 3 dhe 4. Bëhet lëvizje e nxënësve<br />
në mënyrë që ushtrimin 3 ta zgjidhin nxënësit e nivelit mesatar, ndërsa ushtrimin 4<br />
ta zgjidhin nxënësit e nivelit të lartë, sepse kthimi nga ligjërata e drejtë në ligjëratën<br />
e zhdrejtë nuk është i lehtë për të gjithë nxënësit.<br />
Kontrollohet dhe vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Hapi V. Nxirren të përbashkëtat e dallimet ndërmjet së ardhmes të së shkuarës së<br />
dëftores dhe së tashmes së kushtores. Plotësohet së bashku me nxënësit Diagrami<br />
i Venit.<br />
- e tregon veprimin si të vërtetë.<br />
- përdoret gjatë kalimit nga<br />
ligjërata e drejtë me të zhdrejtën.<br />
- përdoret edhe në fjalitë e varura.<br />
- e tregon veprimin si të<br />
mundshëm<br />
E ardhmja e së shkuarës e dëftores<br />
E tashmja e kushtores<br />
- pjesëza do.<br />
- folja ndihmëse kam + forma<br />
e tipit për të punuar<br />
Bëhet vlerësimi për orën e mësimit dhe vlerësimi i motivuar me notë i disa nxënësve<br />
të niveleve të ndryshme.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Ushtrimi 5 në faqen 197 dhe ushtrime nga Fletorja e punës,<br />
f. 10 -11, sipas niveleve.<br />
Tema:<br />
Ushtrime<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë foljet në diatezën e duhur.<br />
• Të përdorë atje ku duhet format foljore të së ardhmes së shkuar të dëftores<br />
dhe të së tashmes së kushtores.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti i nxënësit “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
shkumës me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Bisedë e kombinuar, punë e drejtuar,<br />
punë në dyshe, punë e pavarur.<br />
58<br />
Zhvillimi i mësimit:<br />
Hapi I. Bisedë e kombinuar. Rikujtojmë së bashku:<br />
- Si formohet forma joveprore e foljeve?
- Cilat trajta foljore e formojnë formën joveprore me mbaresa?<br />
- Cilat trajta foljore e formojnë formën joveprore me pjesëzën u?<br />
- Cilat trajta foljore e formojnë formën joveprore me foljen ndihmëse jam?<br />
U kërkohet nxënësve të thonë nga një fjali ku folja të jetë:<br />
1. Në diatezën veprore.<br />
2. Në diatezën pësore.<br />
3. Në diatezën mesore.<br />
4. Në diatezën vetvetore.<br />
Hapi II. Punë e drejtuar. Punohen sipas kërkesës ushtrimet 1 dhe 2 në faqen 198.<br />
Diskutohet nga nxënës të niveleve të ndryshme për çdo rast. Kërkohen argumente.<br />
Hapi III. Punë në dyshe. Ushtrimi 3, 4 në faqen 198, sipas kërkesave. Kontrollohet<br />
e vlerësohet puna e grupeve në dyshe.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Ndahen nxënësit në dy grupe:<br />
o Grupi I punon ushtrimin 5,<br />
o Grupi II punon ushtrimin 6.<br />
Tek ushtrimi 6 kërkohet jo vetëm nënvizimi i foljeve, por edhe përcaktimi i vetës,<br />
numrit dhe diatezës. Kjo kërkesë do të plotësohet me gojë. Nxënësit japin argumentet<br />
e tyre për çdo folje.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet ushtrimi 7 në faqen 199 dhe ushtrime nga Fletorja e punës,<br />
f. 10-11, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Të shkruarit<br />
Tema: Gjakmarrja, një plagë e shoqërisë sonë<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të flasë për tematikën e gjakmarrjes duke u nisur nga shkrimi publicistik.<br />
• Të shprehë opinionin e tij rreth këtij fenomeni negativ.<br />
• Të diskutojë rreth kontributit të tij për të luftuar këtë dukuri.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha Shqipe 9”, fletore,<br />
tabela, shkumës, informacione<br />
të marra rreth kësaj dukurie.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Bisedë, lexim, komentim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Punë përgatitore: Mësuesi/ja u ka caktuar nxënësve një detyrë: të marrin<br />
informacion rreth kanunit dhe dukurisë së gjakmarrjes.<br />
Hapi I. Mësuesi/ja do të zhvillojë një bisedë me nxënësit për temën e re të mësimit,<br />
e cila është shqetësuese për shoqërinë shqiptare. Që të luftohet një fenomen i tillë<br />
duhen njohur anët e errëta.<br />
59
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Nxënësit sjellin informacion të ndarë sipas grupeve:<br />
Grupi I. (grupi i historisë)<br />
Kushtet historike dhe shoqërore të lindjes së Kanunit, cili është autori i tij?<br />
Grupi II. (grupi i gjeografisë)<br />
- Cilat janë vendet, sipas pozitës gjeografike, që e përkrahën Kanunin?<br />
- Cili ishte zhvillimi ekonomiko-kulturor në këto zona?<br />
Grupi III. (grupi i sociologjisë)<br />
- Cilat janë ligjet që përfshihen në Kanun?<br />
Grupi IV. (grupi i statistikave)<br />
Të dhënat e dala rreth dukurisë së gjakmarrjes në shoqërinë shqiptare.<br />
Nxënësit lexojnë informacionet e marra, mund t’i drejtojnë pyetje dhe njëri-tjetrit.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë materialin e tekstit dhe të<br />
nënvizojë detajet që duan t’i diskutojnë. Nëse gjatë leximit u lind ndonjë pyetje, le t`i<br />
shkruajnë në fletore dhe t’i drejtojnë në klasë për të marrë përgjigjen. Nëse nxënësit<br />
nuk mund të përgjigjen, ndërhyn mësuesi/ja.<br />
Hapi III. Nxënësit diskutojnë rreth pyetjeve të tekstit.<br />
Ushtrimi 5. Mësuesi/ja shkruan në tabelë disa mesazhe që sjellin nxënësit.<br />
Bëhet komenti i fotove. Nxënësit inkurajohen të shprehin lirisht mendimet e tyre.<br />
Ndihmohen nga mësuesi, p.sh., mund të përqendrohen:<br />
te kontrasti dritë – errësirë<br />
kangjella – duar gjysmë të dala<br />
Nxënësit shfrytëzojnë kohën për të bërë komentet e tyre, të cilat dëgjohen dhe<br />
vlerësohen nga nxënësit dhe mësuesi/ja.<br />
Hapi IV. Bisedë: Shkruani në fletoret tuaja një plan pune se si mund të kontribuoni<br />
për të luftuar këtë dukuri. Dëgjohen dy nxënës. Ata mund t’i shtrojnë pyetje njëritjetrit,<br />
të cilat mund t`i mbajnë shënim, nëse nuk mjafton koha kjo detyrë përfundon<br />
në shtëpi.<br />
Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja bën vlerësimin e nxënësve pjesëmarrës<br />
në orën e mësimit.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Jesminë (ora e parë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e novelës sociale.<br />
• Të lexojë për të dalluar përshkrimin e vendlindjes, brengën e Jesminës dhe të<br />
mësuesit.<br />
• Të japë gjykimet e tij rreth sjelljes së personazheve.<br />
• Të diskutojë rreth rolit të njeriut në qytetërimin e një vendi.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha Shqipe 9”,<br />
fletore, lapsa, tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Bisedë, lexim zinxhir, punë me grupe,<br />
tabela e personazheve, ditari dypjesësh.<br />
60
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Kjo orë mësimi do të nisë me leximin e detyrës së shtëpisë, me temë: “Cili është<br />
kontributi juaj për të luftuar dukurinë e gjakmarrjes?”. Dëgjohen dy nxënës, të cilët i përzgjedh<br />
mësuesi, por mund të aktivizohen edhe ata, që kanë dëshirë të lexojnë detyrën. Nxënësit<br />
vlerësojnë punën e shokëve. Mësuesi/ja shkruan në tabelë mesazhin e detyrës.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit. Informon nxënësit<br />
për autorin duke zgjedhur ndonjë detaj interesant për jetën dhe veprën e tij.<br />
Nxënësit që kanë dëshirë ose të përzgjedhur nga mësuesi lexojnë fragmentin<br />
“Jesminë”, ndërsa nxënësit e tjerë të ndarë në grupe do të nënvizojnë.<br />
Grupi I - Nënvizoni të dhënat dhe detajet që përdor autori për përshkrimin e<br />
vendlindjes së mësuesit.<br />
Grupi II - Nënvizoni detajet që përshkruajnë brengën e Jesminës.<br />
Grupi III - Nënvizoni detajet që përshkruajnë brengën e mësuesit.<br />
Përfaqësuesit e grupeve lexojnë paragrafin.<br />
Hapi III. Mësuesi/ja shënon në tabelë.<br />
Tema: “Jesminë”<br />
Vendi ku zhvillohet ngjarja.<br />
Personazhet dhe kë përfaqësojnë.<br />
Nxënësit përgjigjen dhe mësuesi/ja shkruan në tabelë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Mësuesi/jo do të punojë së bashku me nxënësit me tabelën të cilën e<br />
vizaton në dërrasën e zezë.<br />
Personazhi<br />
Mësuesi<br />
Jesmina<br />
Babai<br />
Çfarë thotë<br />
Rrëfen për vendlindjen<br />
Çfarë mendon<br />
Nëse kthehem një ditë<br />
atje.. çka do të mbesë<br />
prej atij dheu...<br />
Si ndihet<br />
Ndihet i trishtuar,<br />
pesimist<br />
Për efekt kohe nxënësit punojnë në 3 grupe në çifte. Me përgjigjet e përfaqësuesve<br />
të grupeve, mësuesi plotëson në tabelë, ndërsa nxënësit plotësojnë në fletoret e tyre.<br />
Hapi V. Kalohet te rubrika “Reflektime kuptimore”.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit do të shprehin gjykimin e tyre rreth sjelljes së personazheve.<br />
Për këtë do t’i ndihmojë tabela, e cila u punua në hapin e katërt.<br />
Ushtrimi 3. Nxënësit lexojnë fragmentin. Do të përdoret teknika “Ditari dypjesësh”.<br />
Fragmenti<br />
Komenti<br />
Ushtrimi 4. Bisedë: Duke u përqendruar në thënien: “Ai s’është qytet, por katund”,<br />
cili është roli i njeriut në qytetërimin e një vendi?<br />
Dëgjohen disa mendime bazuar në fragment.<br />
Detyrë shtëpie. Përshkruani mësuesin/en, duke u mbështetur në përshkrimin<br />
objektiv dhe subjektiv.<br />
Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja bën vlerësimin e orës së mësimit.<br />
61
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Jesminë (ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë veçoritë e objektivitetit të rrëfimit.<br />
• Të nxjerrë fjalët kyç që përdor autori në përshkrimin e vendlindjes.<br />
• Të gjejë mjetet e figurshme, figurat stilistike dhe të shpjegojë funksionin e tyre.<br />
• Të diskutojë rreth imazhit të Jesminës, të diplomuar në vendet e Evropës,<br />
Mjete:<br />
teksti “Gjuha Shqipe 9”,<br />
mjete shkollore, tabela,<br />
shkumësa, fletore.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Metodat e teknikat e mësimdhënies:<br />
Diskutim, komenti im,<br />
Tabela e figurave letrare,<br />
përshkrim -diskutim.<br />
Hapi I. Mësuesi/ja zgjedh 2-3 nxënës për të lexuar detyrën e shtëpisë. Nxënësit<br />
do të bëjnë komentet e tyre rreth përshkrimit të personazhit të mësuesit (objektiv<br />
dhe subjektiv).<br />
Hapi II. Kërkohet prej nxënësve të ritregojnë fragmentin në vetën e parë duke u<br />
mbështetur në hapat që ndiqen gjatë ritregimit. Mësuesi/ja bën vlerësimin e nxënësit<br />
që ritregoi më rrjedhshëm, që e tërhoqi dëgjuesin në emocionet e ngjarjes.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektim stilistik-gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 6. Pasi lexojnë informacionin, nxënësit bëjnë në mendjen e tyre ose<br />
duke diskutuar me shokun, një krahasim ndërmjet rrëfimit të autorit dhe rrëfimeve<br />
të nxënësve.<br />
Lexojnë paragrafin dhe bëjnë komentet e tyre mbi përshkrimin objektiv. Nxënësit<br />
do të nënvizojnë ato detaje që e bëjnë rrëfimin objektiv. P.sh.: nuk due të flas asgja<br />
të keqe; fole <strong>shqipe</strong>sh; nuk due të më mbulojë marrja etj.<br />
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që, për të bërë komentin e tyre rreth rrëfimit, të<br />
mbështeten te pyetësori që e ka shkruar në tabelë, ndërkohë që nxënësit lexojnë e<br />
gjejnë detajet. Do të punohet me teknikën Ditari dypjesësh.<br />
Pyetja<br />
- Për çfarë vendi apo mjedisi flitet?<br />
- Ç’tipare të veçanta mund të vihen re përmes<br />
një vëzhgimi të kujdesshëm?<br />
- Çfarë cilësish paraqet: të mira apo të këqija?<br />
- Cili është qëllimi i përshkrimit?<br />
Komenti<br />
Dëgjohen 3- 4 komente të nxënësve dhe në tabelë mësuesi/ja shkruan komentin<br />
më të saktë (më të përmbledhur).<br />
Hapi II. Ushtrimi 7. Për këtë ushtrim nxënësit do të shfrytëzojnë të dhënat që kanë<br />
nxjerrë orën e parë rreth përshkrimit të vendlindjes. Punojnë me tabelë në fletoret e<br />
tyre dhe një nxënës punon në dërrasë.<br />
62
Fjalët kyç<br />
edhe një palë maje<br />
vende të vështira, të egra<br />
shkëmbinj e humnera mbas<br />
humnerash<br />
kodra e boka<br />
Figurat letrare<br />
katakrezë (metaforë)<br />
epitet, varg epiteti<br />
shkallëzim në zbritje<br />
Përfytyrimi im<br />
Nxënësi që punon në tabelë jep përgjigjet e veta, nëse është e domosdoshme<br />
ndërhyn mësuesi/ja ose nxënësit e tjerë.<br />
Ushtrimi 8. Mësuesi/ja rikujton me nxënësit përmes shembujve paralelizmin<br />
figurativ: si realizohet dhe cili është funksioni i tij.<br />
1. Gjeni në tekst, ilustroni si shprehet lufta për ekzistencë e njerëzve (si ligj i<br />
shoqërisë).<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Fragmenti<br />
- Asht ma keq me i vra bletët, sesa me<br />
thanë kanë cofë bletët.<br />
- Nuk `asht se yt atë vret bletët e<br />
veta, në fund të fundit, po i rrallon në<br />
mënyrë që ato të mbesin , të marrin<br />
fuqi e të qesin fryte.<br />
- Burri i dheut për t’u marrë bletëve<br />
mjaltin i vriste, e nga ana tjetër..., po si<br />
njeriu vetë.<br />
Komenti<br />
Po të vëzhgohen me kujdes ligjet e<br />
natyrës, ka një luftë për ekzistencë, për<br />
mbijetesë, dhe në këtë luftë, fiton qenia<br />
më e fortë, më e shëndetshme, dhe<br />
është e destinuar të humbasë qenia e<br />
dobët, e sëmurë.<br />
Detyrë. Nxënësit do të bëjnë një përshkrim të shkurtër rreth Jesminës të diplomuar<br />
në vendet e Evropës që kthehet në vendlindjen e saj për të bërë ndryshime.<br />
- Cilat janë rrugët që do të zgjedhë ajo për të bërë ndryshime duke njohur<br />
mentalitetin e vendlindjes?<br />
Nxënësit do të punojnë deri në 10 minuta dhe do të diskutojnë.<br />
Kjo detyrë do të përfundojë në shtëpi.<br />
Në fund të mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: M’at anë gardhit asgja të re<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të nxjerrë mesazhin filozofik të dëshirës për ndryshim.<br />
• Të dallojë simbolin dhe ironinë në këtë skicë.<br />
• Të interpretojë simbolin dhe ironinë e kësaj skice.<br />
Mjete:<br />
teksti “Gjuha Shqipe 9”,<br />
mjete shkollore, fletë formati A4.<br />
Metodat e teknikat e mësimdhënies:<br />
Diskutim, tabela, organizues grafikë,<br />
ditari dypjesësh, pema e mendimit.<br />
63
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi e fillon mësimin me një diskutim për jetën dhe veprën e Migjenit:<br />
- Si e ka emrin e vërtetë Migjeni?<br />
- Ku lindi ai?<br />
- Pse pati një jetë të vështirë?<br />
- Nga se vuante dhe sa vjeç vdiq Migjeni?<br />
- Në cilin vend ndërroi jetë?<br />
- Si u quajt ndryshe?<br />
- Çfarë temash trajtoi në krijimtarinë e tij?<br />
Nxënësit përgjigjen:<br />
- Migjeni – emri i të cilit është Millosh Gjergj Nikolla.<br />
- Lindi në Shkodër.<br />
- Vuante nga tuberkulozi, vdiq në moshën 27-vjeçare.<br />
- Në një sanatorium në Itali.<br />
- Është quajtur uragani i letërsisë shqiptare.<br />
- Trajtoi tema aktuale, goditi regjimin në fuqi për gjendjen e mjerueshme të popullit.<br />
64<br />
Hapi II. Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin “M’at anë gardhit asgja të re”.<br />
Çfarë sugjeron titulli i prozës:<br />
a) një botë që pret ndërrime?<br />
b) që do të tretet pa kuptuar?<br />
Nxënësit shprehin mendimin e tyre. Mësuesi/ja pranon të gjitha mendimet pa<br />
ndërhyrë dhe pa bërë vlerësime, duke i nxitur që të argumentojnë mendimin e tyre.<br />
Kjo veprimtari mund të zgjasë deri në 7 minuta.<br />
Hapi III. Mësuesi/ja lexon skicën duke shpjeguar fjalët në gegërishte, duke<br />
vendosur theksin logjik, për ta kuptuar më mirë.<br />
Në fund të leximit në heshtje nxënësit kanë bërë dhe vlerësimin për alternativën<br />
e zgjedhur në lidhje me titullin.<br />
Hapi IV. Mësuesi/ja u jep nxënësve informacionin se ç’është skica letrare, të cilin<br />
e shkruan në tabelë.<br />
Skicë letrare: Përshkrim i shkurtër i një situate me një stil të thjeshtë.<br />
Nxënësit lexojnë informacionin e dhënë në faqen 44.<br />
Hapi V. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Mësuesi u shpërndan nxënësve fleta formati A 4<br />
, në të cilat janë shkruar pyetjet:<br />
a. Ku zhvillohet ngjarja?<br />
b. Si kalon jeta?<br />
c. Autori përdor përshkrime të natyrës, gjejini ato dhe thoni se në ç’stinë zhvillohet<br />
ngjarja?<br />
d. Cili është detaji që paralajmëron, jep shkëndijëzën e shpresës për ndryshim?<br />
e. Cilat janë personazhet pjesëmarrëse?<br />
f. A ka një përshkrim të tyre?<br />
g. Si i kuptoni fjalët e së resë: s’ndëgjohet gja!?<br />
Mësuesi/ja shkruan përgjigjet në tabelë, ku në qendër është titulli “M’at anë gardhit<br />
asgja e re”.
Për pyetjen 7 punohet me teknikën “Ditari dypjesësh”, në anën e majtë vendosen<br />
fjalët e personazhit, ndërsa në anën tjetër komenti i nxënësit.<br />
Hapi VI. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 4. Nxënësit lexojnë informacionin dhe i përgjigjen pyetjes:<br />
- Ç’elemente natyrore zgjedh Migjeni për ta bërë sa më të gjallë përshkrimin?<br />
Nxënësi: Fryni një erë e rreptë, gjethet si të t`urbueme flituroj, shin, nuk u qetsojshin<br />
në ndoj qoshe, një rreze dielli, e cila kishte depërtue retë.<br />
Ushtrimi 5. Lexojmë ushtrimin dhe punojmë me pyetjet:<br />
Nxënësit sjellin detajet dhe mësuesi/ja shkruan në tabelë:<br />
Detajet<br />
- e mbas saj, ngadalë, një plakë: - Plaç<br />
he dreq! Se më trembe! – përshpëriti<br />
plaka, e cila ish vue me vështrimin m’at<br />
anë gardhit.<br />
- mbrrin te gardhi, ndalet, vështron m’at<br />
anë gardhit një copë herë.<br />
Për dhënien e përgjigjes nxënësit duhet<br />
të përqendrohen te veprimet e së resë:<br />
Çfarë simbolizojnë<br />
a) Çfarë simbolizon plaka?<br />
b) Ç’rol merr e reja në këtë prozë?<br />
Vështrimi i saj përtej gardhit është instinktiv<br />
apo i vetëdijshëm? Argumento.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi VII. Nxënësit lexojnë informacionin për ironinë në faqen 45. Punojnë dhe<br />
me ushtrimin 6 duke shkruar tri fjalitë që shprehin ironinë nëpër tri shkallë:<br />
1. vetë nji rreze dielli, e cila kish depërtue retë dhe shifet rue mos gjetë vend<br />
ma të mirë në votë, kish ra në pleh.<br />
2. një gjel të cilin e kish zanë gjumi mbi pleh, u zgjue dha ja tja kikirikukun gjatë<br />
e tingëllushëm.<br />
3. plaç, he dreq! Se më trembe! – përshpëriti plaka e cila ish vue me vështrim<br />
m’at anë gardhit, nuk shifte gjelin aty afër mbas gardhit.<br />
Në këtë fjali gjeni shmangie nga rregullat e drejtshkrimit, si dhe përdorimin e<br />
shenjave të pikësimit.<br />
Ushtrimi 7. - Përse Migjeni zgjedh pikërisht stinën e vjeshtës për këtë prozë<br />
simbolike?<br />
Vjeshta: stinë e ndryshimeve, parapërgatitja e një ndryshimi të madh (dimri);<br />
shpresa e autorit për ndryshim, por...<br />
Hapi VIII. Në këtë hap do të punohet me teknikën “Pema e mendimit”.<br />
simboli i plakës<br />
i vjeshtës<br />
i së resë<br />
prozë simbolike<br />
M’at anë<br />
gardhit<br />
asgja të re<br />
përshkruhet nga ironia<br />
mungon ngjarja<br />
përshkrim i gërshetuar me<br />
një dialog të shkurtër<br />
Në fund të mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës.<br />
Detyrë shtëpie. Detyra e tekstit.<br />
65
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Parafjalët<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë parafjalët në rasa të ndryshme.<br />
• Të dallojë të njëjtën fjalë kur përdoret si parafjalë dhe kur si pjesë tjetër ligjërate.<br />
• Të dallojë ç‘tregon gjymtyra e prirë nga parafjala.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha Shqipe 9”, tabelë me<br />
parafjalë e me shembuj sipas rasave,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Formohet bashkë me nxënësit pema e mendimit për pjesët ligjëratës:<br />
emri mbiemri përemri<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Bisedë e kombinuar me shpjegim e diskutim,<br />
pema e mendimit, punë e drejtuar, punë<br />
në dyshe, punë e pavarur, organizimi grafik<br />
numërori<br />
parafjala<br />
pjesët e ligjëratës<br />
ndajfolja<br />
folja<br />
66<br />
lidhëza pasthirrma pjesëza<br />
Hapi II. Zhvillohet me nxënësit një bisedë duke rikujtuar njohuritë për parafjalët.<br />
Vendoset në dërrasën e zezë një tabelë, që përmban përkufizimin e parafjalës,<br />
shembuj me parafjalë, parafjalë të formuara nga ndajfoljet dhe emrat, si dhe parafjalë<br />
të ndryshme sipas rasave.<br />
Shpjegohen njohuritë duke u mbështetur në shembujt e tabelës dhe diskutohet<br />
rreth tyre duke sjellë argumente për çdo rast.<br />
Hapi III. Punë e pavarur. Punohen nga të gjithë nxënësit ushtrimet 1 dhe 2 në<br />
faqen 201. Kontrollohet e vlerësohet puna e pavarur.<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Punohen Ushtrimet 3, 4 dhe 5.<br />
Hapi V. Punë në dyshe. Ndahen nxënësit në dy grupe sipas bankave. Numrave<br />
tek u jepet ushtrimi 6, ndërsa numrave çift u jepet ushtrimi 7.<br />
o Zgjidhja e ushtrimit 6 është si më poshtë:<br />
1. Po shkoj për një vizitë te mjeku. (qëllim, synim)<br />
2. Për një vonesë të vogël u shkaktua gjithë ai problem. (shkak)<br />
3. Do të kthehem për një javë. (kohë)<br />
4. Nesër mendoj të nisem për Shkodër. (vend)<br />
o Diskutimet për vizitën e tij nuk kishin mbaruar ende. (kufizim)
o Zgjidhja e ushtrimit 7 bëhet si më poshtë:<br />
1. Prej veriut po frynte një erë e fuqishme. (vend)<br />
2. Shtëpia prej guri dukej shumë e ftohtë. (lëndë)<br />
3. Ata njiheshin prej kohësh, që gjatë shkollës. (kohë)<br />
4. Asaj nuk i trembej syri prej fjalëve të tij. (shkak)<br />
Bëhet vlerësimi i motivuar i punës së nxënësve të niveleve të ndryshme, duke u<br />
mbështetur në aktivizimin e tyre gjatë orës së mësimit në të gjithë hapat e caktuar<br />
metodikë.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet Ushtrimi 8 në faqen 202 dhe ushtrimet nga Fletorja e punës,<br />
f. 12-13, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Pjesëzat<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë llojet e pjesëzave sipas ngjyrimit kuptimor që kanë.<br />
• Të dallojë se kur e njëjta fjalë është pjesëz dhe kur është pjesë tjetër e ligjëratës<br />
(lidhëz, ndajfolje, emër).<br />
• Të vendosë pjesëzën e duhur në një tekst ku ajo mungon.<br />
• Të përdorë pjesëza sinonimike në një tekst të dhënë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti “Gjuha Shqipe 9”,<br />
tabelë për pjesëzat,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Bisedë e kombinuar me shpjegim e<br />
diskutim, punë në grupe dyshe,<br />
punë e drejtuar, punë e pavarur,<br />
pema e mendimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtohen bashkë me nxënësit pjesët e ligjëratës. Përqendrohet vëmendja<br />
te pjesëzat. Vendoset në dërrasë të zezë tabela e parapërgatitur për pjesëzat dhe<br />
llojet e tyre sipas ngjyrimeve kuptimore. Diskutohet rreth tyre sipas shembujve.<br />
Mësuesi/ja u tërheq vëmendjen nxënësve për të pasur kujdes që:<br />
a) Të mos ngatërrojnë përdorimin e fjalës që si lidhëz.<br />
b) Të mos ngatërrojnë përdorimin e fjalës vetëm si ndajfolje dhe si pjesëz.<br />
c) Të mos ngatërrojnë disa fjalë që përdoren si pjesëza dhe si pjesë të tjera të<br />
ligjëratës në fjali të ndryshme.<br />
Të gjitha këto raste ilustrohen me shembujt e tekstit dhe shkruhen në dërrasë të<br />
zezë, duke përdorur shkumësa me ngjyra.<br />
Hapi II. Punë në dyshe. Punohen Ushtrimi 1 në faqen 204 dhe ushtrimi 4 në<br />
faqem 205, sipas kërkesave. Kontrollohet dhe vlerësohet puna e nxënësve, me qëllim<br />
që ata ta ndiejnë veten të vlerësuar e të stimuluar.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Punohen Ushtrimi 2 dhe 3, faqe 204. Vlerësohen nxënësit<br />
që u aktivizuan më shumë. Inkurajohen nxënësit e dobët.<br />
67
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Punohet Ushtrimi 5. Kontrollohen tre nxënës të niveleve<br />
të ndryshme.<br />
Hapi V. Bashkë me nxënësit bëhet pema e mendimit për pjesëzat.<br />
dëftuese<br />
nuk kanë kuptim leksikor të pavarur<br />
pjesëzat<br />
saktësuese<br />
përcaktuese përafruese mohuese<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet Ushtrimi 6 në faqen 205 dhe ushtrime nga Fletorja e punës,<br />
f. 14 -15, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Suksesi i raportit të shokut Zylo (ora e parë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e romanit satirik.<br />
• T’u përgjigjet pyetjeve rreth subjektit, duke e vendosur veprën në kontekstin e saj.<br />
• Të ndërtojë organizuesin grafik të personazheve mbështetur në fragmentin e dhënë.<br />
• Të shkruajë një ese rreth fragmentit.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, fletore,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknika e metoda e mësimdhënies:<br />
Diskutim, stuhi mendimesh, lexim me role,<br />
organizues grafik, ese.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja zhvillon një diskutim me nxënësit rreth pyetjeve:<br />
- Ç’është burokracia?<br />
- A mendoni se mendimi i lirë dhe i emancipuar duhet kundërshtuar apo luftuar?<br />
Nxënësit shprehin opinionet e tyre, të cilat i diskutojnë me njëri-tjetrin. Për termin<br />
“burokraci”, nëse kuptimi nuk del i plotë, ndërhyn mësuesi duke e shkruar:<br />
Për mësuesin<br />
Burokracia: sistem qeverisjeje, me shumë nëpunës, që janë të shkëputur nga<br />
populli dhe veprojnë në kundërshtim me interesat jetësore të<br />
njerëzve, që mbivlerësojnë shkresat, zvarritin punët dhe pengojnë<br />
zgjidhjen e çështjeve.<br />
68<br />
Hapi II. Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e re: “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”.<br />
Stuhi mendimesh.<br />
- Çfarë dimë për shkrimtarin Dritëro Agolli?
Dritëro Agolli<br />
Nxënësit i shtojnë njohuritë duke lexuar informacionin mbi autorin dhe veprën.<br />
Mësuesi/ja i njeh nxënësit me llojin e romanit satirik dhe veçoritë e tij dalluese.<br />
Nxënësit plotësojnë skedën me veçoritë e romanit satirik.<br />
Skeda:<br />
- Shkallëzimi rritës i humorit dhe talljes bën që ironia të arrijë në sarkazëm duke<br />
përfaqësuar një opinion shoqëror.<br />
- Rrëfimi vihet në shtratin e prozës me tiparet e komedisë së karaktereve.<br />
- Plani komik krijohet nga pranëvënia e të kundërtave.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi III. Lexim në role. Në këtë etapë lexohet pjesa në role. Nxënësit gjatë leximit<br />
do të nënvizojnë fjalë, shprehje që kanë nota humori.<br />
Mësuesi/ja ka shkruar në dërrasë ose në një tabak letre pyetjet:<br />
- Ku dhe kur zhvillohet ngjarja në këtë fragment?<br />
- Cilat janë personazhet pjesëmarrëse?<br />
- Çfarë teme trajtohet?<br />
- A ka nota ironie?<br />
- Pse autori ka zgjedhur këtë mënyrë?<br />
- Cili është konflikti që zhvillohet?<br />
Nxënësi: Konflikti midis aftësisë dhe paaftësisë, midis punës dhe shpërblimit.<br />
Nxënësit përgjigjen, diskutojnë me njëri-tjetrin dhe plotësojnë përgjigjen e duhur.<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Nxënësit lexojnë ushtrimin 2. Njohja me kontekstin e një vepre.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën:<br />
Monizëm:<br />
1. doktrinë filozofike, sipas së cilës bota dhe të gjitha dukuritë kanë<br />
vetëm një fillesë a bazë, materien ose idenë, e kundërta dualizmi,<br />
2. sistem politik e shoqëror që pranon udhëheqjen e shtetit dhe<br />
përbërjen e qeverisë vetëm nga një parti e kundërta pluralizmi.<br />
Nxënësit sjellin informacion që kanë marrë nga lëndët shoqërore për monizmin<br />
dhe burokracinë, si një plagë e sistemit monist, që lufton mendimin e lirë dhe të<br />
emancipuar.<br />
Në këtë kontekst ata diskutojnë edhe për personazhet: Zylon dhe Demkën, duke<br />
vënë në dukje tipare që lidhen me kohën.<br />
Ushtrimi 1. Ku zhvillohet ngjarja?<br />
në fragment<br />
Koha në roman.<br />
69
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Nxënësi:<br />
a) Në këtë fragment njihemi me shkëlqimin e shokut Zylo. Është koha kur ai<br />
shkëlqen me raportet e Demkës në mbledhje. Ngjarja në fragment zhvillohet në<br />
konferencë.<br />
b) Në roman ngjarjet zhvillohen në kohën e monizmit.<br />
Hapi V. Mësuesi/ja do të realizojë objektivin e parë në këtë etapë. Nxënësi të<br />
identifikojë veçoritë e romanit satirik. Shkruan në qendër të tabelës:<br />
Romani<br />
“Shkëlqimi dhe rënia<br />
e shokut Zylo”<br />
Lloji<br />
roman satirik<br />
Veçoritë<br />
- ka në qendër tipin e burokratit, individit,<br />
që identifikon veten me shtetin,<br />
- ka nota humori dhe ironie, që shkojnë<br />
deri në sarkazëm,<br />
- tema e luftës mes aftësisë dhe paaftësisë,<br />
mediokritetit dhe talentit,<br />
- e hipokrizisë dhe intrigës që dalin shpesh<br />
fituese mbi të vërtetën,<br />
- titulli i fragmentit dhe i romanit kanë<br />
nëntekst ironik,<br />
- rrëfimi ka karakteristikat e prozës<br />
satirike, por edhe me tiparet e komedisë<br />
së karaktereve.<br />
Hapi III. Në këtë hap do të punohet për karakterizimin e personazheve.<br />
Ushtrimi 3. Nxënësit do të rilexojnë fragmentin për të gjetur fjalë, shprehje që<br />
karakterizojnë personazhet.<br />
Do të punohet me organizuesin grafik të personazheve.<br />
Fjalët, shprehjet<br />
- Zyloja lexonte<br />
1. qetë, qartë, bukur.<br />
Zyloja u vrenjt. Ai më<br />
hodhi një vështrim të<br />
rreptë dhe pastaj me një<br />
buzëqeshje të shtirë:<br />
- Shoku Zylo<br />
2. fshiu djersët dhe priti sa<br />
të pushonin duartrokitjet.<br />
Si përshkruhet<br />
personazhi? Si ndihet?<br />
- i ngurtë, i vetëkënaqur,<br />
triumfues.<br />
- Ka marrë forcë pas<br />
konferencës, vërejtja<br />
tregon epërsinë ndaj<br />
Demkës.<br />
- Si një figurë komike,<br />
ndihet i suksesshëm,<br />
fshin djersën që nuk<br />
tregojnë lodhjen e tij.<br />
Ç’mendime ju lindin?<br />
1) Zyloja shkëlqen në<br />
sajë të raporteve të<br />
shkruara nga ndihmësi i<br />
tij, Demka. Është thithës<br />
i energjisë të të tjerëve.<br />
2) Demka është një<br />
vëzhgues i kujdesshëm;<br />
në ato djersë, shihet<br />
djersa që ka fshirë<br />
ndihmësi kur e ka<br />
shkruar raportin.<br />
70<br />
Hapi IV. Do të punohet me teknikën “Punë me shkrim”. Nxënësve u kërkohet të<br />
bëjnë një ese që lidhet me një nga figurat e fragmentit. P.sh., për Demkën ata mund<br />
të shkruajnë esenë me titull “Guximin ke humbur, ke humbur vetveten”.
Nxënësit duke u mbështetur në disa veçori karakterizuese të Demkës do të punojnë<br />
me esenë, si: Demka karakterizohet nga frika, përulja. Ai hesht, nuk rebelohet, por<br />
përfundon e vuan tjetërsimin e tij.<br />
Nxënësit shkruajnë deri në 15 minuta. Lexohen 3-4 punime dhe së bashku me<br />
nxënësit e tjerë, bëhet vlerësimi për esenë më të mirë.<br />
Nxënësit që s’e kanë përfunduar në klasë e vazhdojnë esenë si detyrë shtëpie.<br />
Mësuesi vlerëson nxënësit pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Suksesi i raportit të shokut Zylo (ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të gjejë fjalët kyç, që shkaktojnë humor dhe ironi.<br />
• Të interpretojë rolin që u është dhënë personazheve, duke hyrë në natyrën dhe<br />
karakteret e tyre.<br />
• Të japë gjykimin e tij për personazhin e parapëlqyer.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, mjete shkollore,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
diskutim, organizues grafik, balon.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë temë mësimi me punimin e detyrës së shtëpisë.<br />
Nxënësit dhe mësuesi/ja vlerësojnë detyrat.<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik – gjuhësor”. Nxënësit do të gjejnë<br />
fjalë kyç që shkaktojnë humor.<br />
• Në fjalët e Adilës:<br />
- Dy javë të tëra u sfilit Zyloja<br />
- Sa punë të vështirë ka Zyloja! Lodhet shumë!<br />
- Atë pasdite që mbaroi raporti, ne bëmë festë. U shkarkua nga një barrë e<br />
rëndë.<br />
- Si do të pritet raporti i Zylos?<br />
-... po sa lezet i pati. Unë nuk e dija se Demka qenka shakaxhi!<br />
• Në fjalët e Demkës kemi një ironi qesëndisëse:<br />
- E kam lexuar më përpara se shoku Zylo!<br />
- E detyroi suksesi!<br />
• Në reagimin e shokut Zylo autori e rrit shkallën e ironisë në sarkazëm:<br />
Shoku Zylo fshiu djersët dhe priti sa të pushonin duartrokitjet.<br />
- Ai ishte ende i skuqur, i skuqur e i djersitur nga lodhja. Por në qenien e tij ndiheshin<br />
një kënaqësi e madhe dhe një lumturi e hapur.<br />
Shoku Zylo u vrenjt. Ai më hodhi një vështrim të rreptë dhe pastaj me një<br />
buzëqeshje të shtirë:<br />
- Demka rrallë bën shaka, po kur bën, bën!<br />
71
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Mësuesi/ja do të zhvillojë një veprimtari së bashku me nxënësit për të interpretuar<br />
rolin e personazheve, duke hyrë në natyrën dhe karakteret e tyre.<br />
Do të punohet me tabelë.<br />
Fragmenti<br />
1. Fjala iu dha shokut Zylo.<br />
2. Unë dëgjoja frazat e mia.<br />
3. Ai i dha fund fjalës së tij.<br />
4. Tok me sallën ndjeva dhe<br />
unë emocion, unë i panjohur,<br />
unë që rrija diku në një karrige<br />
në auditorin e madh.<br />
5. Mua më hipi në kokë një<br />
marrëzi.<br />
6. Shoku Zylo fshiu djersët.<br />
7. U përpoqa ta hedh mendjen<br />
jashtë sallës.<br />
8. Unë e humba durimin.<br />
9. Shoku Zylo u vrenjt. Një<br />
buzëqeshje e shtirë.<br />
Lloji i figurës letrare<br />
1) metonimi<br />
2) metonimi<br />
3) metaforë<br />
4) metaforë<br />
5) shpreh. frazeologjike<br />
6) ironi<br />
7) shpreh. frazeologjike<br />
8) shpreh. frazeologjike<br />
9) metaforë/ironi<br />
Efekti stilistik<br />
1. Raporti përbëhet nga fjalë.<br />
2. Shkëlqimi i shokut Zylo mbetet në<br />
fushën e fjalëve, jo të veprave, që i<br />
ka bërë dikush tjetër.<br />
3. Jep meritat e vërteta të këtij tipi<br />
shoqëror.<br />
4. Gjendja emocionale e Demkës<br />
është për të ardhur keq. Ai vuan,<br />
ndihet i shfrytëzuar keq, ndihet i<br />
zvogëluar në auditorin e madh, ka<br />
frikë nga shefat.<br />
5. E quan marrëzi të thotë të<br />
vërtetën, të fyejë, të dalë nga<br />
natyra e tij e duruar, frikacake dhe e<br />
nënshtruar.<br />
6. Djersët e shokut Zylo i kujtojnë<br />
djersët e tij.<br />
7. Adila i ka ndërprerë ëndrrën.<br />
8. Maksimumi i së vërtetës së tij.<br />
9. Rezistenca e Demkës ka marrë<br />
fund, ai e di që nuk ka shpëtim nga<br />
raportet.<br />
72<br />
Hapi V. Roli që u është dhënë personazheve.<br />
Shoku Zylo: është i paaftë, karrierist, mjeshtër i hipokrizisë, servilizmit, përvetësues<br />
i djersës së të tjerëve, gëzon privilegje që nuk i meriton. Zylo është pjesë e mekanizmit<br />
që mban gjallë mentalitetin e zyrtarit.<br />
Demka:<br />
Adila:<br />
Hapi VI. Në këtë etapë do të punohet me teknikën Balona.<br />
Nxënësit, pasi kanë analizuar natyrën, karakterin dhe rolin e personazheve janë<br />
të gatshëm të zhvillojnë veprimtarinë Balona. Hapat e veprimtarisë:<br />
1. Do të ndahet klasa në tri grupe.<br />
2. Nxënësit duhet të sjellin një argument, që personazhi i zgjedhur prej tyre është<br />
më i mirë se dy të tjerët. Të sjellin argumente që (ndoshta) personazhi i tyre, edhe pse<br />
nuk është i tillë, është sistemi i tillë, mentaliteti i zyrtarit, që po edukohej te njeriu.<br />
3. U tregoni grupeve se cilët janë konkurrentët e personit që po studiojmë, në<br />
mënyrë që secili grup të mendojë cilësitë e tij, përkundrejt personazheve të tjera në<br />
balonë.<br />
4. Grupet zgjedhin nxënësin që do të luajë rolin e personazhit dhe argumentet
që do të përdorë për ta mbrojtur atë para klasës. Secili aktor duhet të përfaqësojë<br />
sa më mirë personazhin e tij, sepse balona nuk mund të mbajë shumë personazhe.<br />
5. Në kohën që personazhet brenda balonës aktrojnë dhe argumentojnë, nxënësit<br />
e tjerë mbajnë shënime dhe vendosin se cili do të hidhet nga balona.<br />
6. Nxënësit deri në 4 minuta diskutojnë për vendimin që do të marrin, duke përdorur<br />
argumente bindëse.<br />
7. Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për këtë punë, veprimtari sa zbavitëse aq dhe e<br />
vështirë.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 6 i tekstit.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Një vizitë familjare (ora e parë)<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e romanit social.<br />
• Të lexojë për të kuptuar subjektin.<br />
• Të përshkruajë personazhet duke u nisur nga mbresat e çastit.<br />
• Të flasë rreth situatave të ngjashme.<br />
Mjete:<br />
teksti i nxënësit, mjete shkollore.<br />
Teknika e metoda e mësimdhënies:<br />
diskutim, pema e mendimit,<br />
lexim zinxhir, organizues grafik.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis orën e mësimit me leximin e detyrës së shtëpisë “Gjeni<br />
diçiturën”. Nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin. Kjo etapë zhvillohet deri në 5 minuta.<br />
Pema e mendimit<br />
tema<br />
ironia<br />
konflikti Romani satirik sarkazma<br />
përshkrimi<br />
Hapi II. Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e re të mësimit. I njeh me fragmentin<br />
e shkëputur nga romani “Ne të tre”.<br />
Tema: Atmosfera e Tiranës në vitet ’80.<br />
Nxënësit lexojnë zinxhir për t’u njohur me fragmentin. Më pas mësuesi/ja bashkë<br />
me nxënësit plotësojnë Pemën e mendimit.<br />
-Ç’kuptojmë me roman social?<br />
73
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
rrëfimi bëhet nga personazhi në<br />
këndvështrimin e autorit<br />
temë sociale<br />
Romani social<br />
shkrim origjinal i<br />
besueshëm<br />
autori i nënshtrohet<br />
logjikës së personazhit<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. Nxënësit do t’u përgjigjen pyetjeve duke sjellë ilustrime nga teksti.<br />
Ushtrimet 2 dhe 3. Për këto ushtrime nxënësit do të gjejnë në tekst detajet, me të<br />
cilat do të argumentojnë mendimet e tyre. Në këto ushtrime mësuesi/ja do të pranojë<br />
mendimet e nxënësve duke shmangur përsëritjet.<br />
Ushtrimi 4. Për këtë ushtrim do të zhvillohet një diskutim rreth pyetjeve:<br />
- Ju pëlqejnë apo jo vizitat?<br />
- Çfarë ju pëlqen?<br />
- Çfarë ju bezdis?<br />
Në këto ushtrime mësuesi/ja do të vlerësojë zgjedhjen e detajeve bindëse, gjuhën<br />
e zgjedhur, rrjedhshmërinë e mendimeve.<br />
Hapi IV. Punë me shkrim me temë: “Përshkruani një personazh duke u mbështetur<br />
në mbresat e çastit”.<br />
Punohet me organizues grafik:<br />
Fjalët<br />
Ç’mendime e ndjenja<br />
më zgjon<br />
Karakterizimi<br />
Nxënësve u lihet kohë deri në 10 minuta. Dëgjohen dy nxënës. Kjo detyrë do të<br />
përfundojë në shtëpi.<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Një vizitë familjare (ora e dytë)<br />
74<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë këndvështrimin e autorit nëpërmjet personazhit rrëfyes.<br />
• Të zbulojë këndvështrimin e personazhit kryesor nga mënyra se si ai përshkruan.<br />
• Të gjejë shprehje të gjuhës së përditshme në rrëfim.<br />
• Të përshkruajë gjendjen emocionale të djaloshit, duke përdorur detaje që<br />
fshehin emocione të forta.<br />
• Të diskutojë për sjelljen e tij dhe të bashkëmoshatarëve duke e krahasuar me<br />
atë të personazheve rinore.
Mjetet:<br />
teksti i nxënësve, mjetet shkollore.<br />
Teknika e metoda e mësimdhënies:<br />
diskutim, punë në grup, punë me shkrim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e fillon këtë orë mësimore me leximin e detyrës së shtëpisë<br />
me temë: “Përshkruani një personazh duke u nisur nga mbresat e çastit”. Mësuesi/ja<br />
vlerëson punët e nxënësve. Kjo veprimtari zhvillohet deri në 7 minuta.<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik – gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 5. - Në ç’vetë rrëfehet në këtë roman?<br />
Nxënësi: Rrëfimi bëhet në vetën e tretë.<br />
- Kujt ia drejton shkrimtari rrëfimin e tij?<br />
Nxënësi: Autori ia beson rrëfimin personazhit.<br />
Ushtrimi 6. Nxënësit lexojnë ushtrimin dhe të dhënat.<br />
Punë në grupe. Analiza e personazheve.<br />
a) Zbuloni këndvështrimin e personazhit kryesor nga mënyra se si ai<br />
përshkruan.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Grupi I. – doktori (...i bardhë, me refleksin e syzeve...)<br />
Grupi II. – babai i Inës (...me profil të ashpër...)<br />
Grupi III. – mamaja e Inës (...si statujë e lashtë...)<br />
Grupi IV. – Ina (...qafa e hollë, trupi i brishtë...)<br />
Grupi V. – Roberti (abazhuri me dritë të butë...)<br />
Çdo grup do të plotësojë organizuesin grafik:<br />
Përshkrimi i<br />
personazhit<br />
Karakterizimi<br />
Këndvështrimi i<br />
personazhit kryesor<br />
Hapi III. Në romanin social përdoret një rrëfim origjinal.<br />
Ushtrimi 6.<br />
Mësuesi/ja u jep si detyrë nxënësve të gjejnë shprehje të gjuhës së përditshme që<br />
përdoren nga të rinjtë. Ndërkohë që nxënësit plotësojnë në libër, mësuesi/ja shkruan<br />
pyetjet:<br />
- Çfarë ligjërimi përdoret në fragment përveç përshkrimit?<br />
- Cili është roli i ligjërimit?<br />
- Ç’raport krijohet me lexuesin?<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë shprehje të gjuhës së përditshme që kanë nxjerrë<br />
nga fragmenti nxënësit, plotëson në tabelë:<br />
ligjërimi<br />
raporti me lexuesin Shprehje të gjuhës së përditshme<br />
roli i tyre<br />
Hapi IV. Ushtrimi 7. Në rrëfimin e djaloshit për takimin me Inën, sillen detaje që<br />
tregojnë emocionet e fshehta të tij. Shkruajini disa nga shprehjet.<br />
75
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi V. Punë me shkrim me temë: “Përshkruani gjendjen emocionale të djaloshit<br />
duke përdorur detaje, që tregojnë emocione të fshehura”.<br />
Nxënësve u jepet një kohë e caktuar. Dëgjohen dy punime të nxënësve. Bëhet<br />
vlerësimi nga mësuesi/ja.<br />
Hapi VI. Diskutim: Nxënësve u shtrohen tema për të diskutuar.<br />
Diskutoni për sjelljen e rinisë së sotme, duke e krahasuar me sjelljen e personazheve<br />
rinore të fragmentit.<br />
Hapi VII. Vështrim krahasues.<br />
Pas informacionit që kanë marrë, nxënësit bëjnë një krahasim mes romanit satirik<br />
dhe atij social.<br />
Në lidhje me: temën, personazhet, rrëfimin, këndvështrimin dhe gjuhën.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve për pjesëmarrjen aktive,<br />
për përgjigjet e sakta dhe për përshkrimet e detajuara.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 7.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Pasthirrmat<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë pasthirrmat në një tekst të dhënë.<br />
• Të dallojë pasthirrmat në varësi të kuptimit.<br />
• Të gjejë pasthirrma të përafërta në një tekst tjetër.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti i nxënësit, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika e mësimdhënies:<br />
Bisedë e kombinuar me shpjegim e diskutim,<br />
punë e drejtuar, punë e pavarur,<br />
thesi i fjalëve, ditar dypjesësh.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re, të cilën e shkruan në dërrasë të<br />
zezë. Hapen librat. Lexohet nga një nxënës pjesa e shkëputur nga romani“Sikur të<br />
isha djalë”, i Haki Stërmillit. Diskutohet rreth fjalëve që shprehin thirrje a përshëndetje.<br />
Arrihet në përfundimin se pasthirrma, si pjesë e pandryshueshme e ligjëratës, shërben<br />
për të shprehur ndjenja dhe emocione të ndryshme ose vullnetin e folësit. Shkruhen në<br />
dërrasë të zezë, me shkumës me ngjyra, pasthirrmat e ndryshme. Theksohet se:<br />
Pasthirrmat nuk i emërtojnë ndjenjat ose dëshirat e folësit,<br />
por vetëm i shprehin ato.<br />
Hapi II. Vendoset para nxënësve tabela e parapërgatitur për pasthirrmat që<br />
shprehin ndjenja të ndryshme. Diskutohet rreth shembujve. Sqarohen me shembuj<br />
rastet kur pasthirrma të ndryshme, të përdorura me intonacion të njëjtë, mund të<br />
76
shprehin të njëjtat ndjenja. Lexohen tekstet e tabelës (në mungesë të tabelës, tekstet<br />
mund të shkruhen në dërrasë të zezë duke theksuar pasthirrmat me shkumësa me<br />
ngjyra). Diskutohet për: pasthirrmat emocionuese, që shprehin ndjenjën e folësit; dhe<br />
pasthirrmat nxitëse, që shprehin dëshirën e folësit.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Punohet Ushtrimi 1, faqe 207. Vlerësohen nxënësit që<br />
u aktivizuan më mirë e u përgjigjën saktë.<br />
Hapi IV. Punë dyshe, një bankë po, një jo. Njërit grup i jepet ushtrimi 2, ndërsa<br />
tjetrit i jepet ushtrimi 3. Kontrollohet dhe vlerësohet puna e grupeve.<br />
Hapi V. Punë e drejtuar. Punohet Ushtrimi 4 . Ushtrimi kërkon që të përdoren<br />
pasthirrma të tjera, në vend të pasthirrmës “Ua”. Pasthirrmat e tjera të përdorura<br />
me intonacion të njëjtë, që shprehin të njëjtën ndjenjë, mund të jenë: “Oooo”, “Oh”,<br />
“Ua”.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi VI. Thesi i fjalëve – ditari dypjesësh. Nga një kuti e vogël kartoni nxirren nga<br />
një nxënës fjali të shkruara. Në këto fjali ka fjalë të nënvizuara. Shkruhen fjalitë që<br />
kanë pasthirrma dhe bëhet komenti duke shkruar se çfarë shprehin. Pra, përdoret<br />
teknika “Ditari dypjesësh”.<br />
Fjalia që ka pasthirmë<br />
Bobo, ç’e gjeti të shkretin!<br />
Komenti im<br />
Shumë keqardhje.<br />
Në fund, bëhet përmbledhja e orës së mësimit, vlerësimi për arritjen e objektivave<br />
dhe vlerësimi i motivuar i dy nxënësve, krahas vlerësimit të bërë gjatë hapave të<br />
ecurisë metodike.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 5 në faqen 207 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f.<br />
16-17, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Morfologji<br />
Tema: Dallimi i lidhëzave nga përemrat, ndajfoljet dhe parafjalët<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë veçoritë e përbashkëta dhe ndryshimet nga ndajfoljet, parafjalët dhe<br />
përemrat.<br />
• Të formojë fjali ku e njëjta fjalë të përdoret si ndajfolje dhe si lidhëz.<br />
• Të formojë fjali ku e njëjta fjalë të përdoret si parafjalë dhe si lidhëz.<br />
• Të formojë fjali ku e njëjta fjalë të përdoret si përemër lidhor dhe si lidhëz.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tabelë,<br />
shkumës me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika e mësimdhënies:<br />
bisedë e kombinuar me diskutim,<br />
diagrami i Venit, punë e drejtuar,<br />
punë dyshe, punë e pavarur.<br />
77
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtohen së bashku me nxënësit njohuritë për lidhëzat, ndajfoljet dhe<br />
parafjalët duke i ndihmuar me pyetjet:<br />
- Ç’janë lidhëzat? Përse shërbejnë ato?<br />
- Ç’janë ndajfoljet? Përse shërbejnë ato? Sa llojesh janë? Shembuj.<br />
- Cili është funksioni i parafjalëve?<br />
Hapi II. Vendoset në dërrasë të zezë një tabelë e parapërgatitur që përmban fjali,<br />
ku e njëjta fjalë të përdoret:<br />
1. Si lidhëz dhe si ndajfolje.<br />
2. Si lidhëz dhe si parafjalë.<br />
3. Si lidhëz dhe si përemër.<br />
Bëhet diskutim rreth tyre duke dhënë argumente për çdo rast.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Punohet Ushtrimi 1 në faqen 209.<br />
o Zgjidhja e këtij ushtrimi është:<br />
1. Fjala veç është lidhëz (veç vetes).<br />
2. Fjala sapo është lidhëz (sapo kishte mbaruar).<br />
3. Fjala veç është lidhës (veç krahëve të tyre).<br />
4. Fjala që është përemër lidhor (që i kishte dhënë).<br />
5. Fjala tek është lidhëz (tek e shihja).<br />
6. Fjala sapo është lidhëz (sapo hëna pa ujin), kurse fjala në është parafjalë<br />
(në lumë).<br />
7. Fjala në është lidhëz (në mbaroftë).<br />
Hapi IV. Punë dyshe sipas bankave. Punohet Ushtrimi 2 dhe 3. Kontrollohet dhe<br />
vlerësohet puna e nxënësve. Grupi që ka punuar ushtrimin 2 jep mendime për grupin<br />
që ka zgjidhur ushtrimin 3 dhe anasjellas.<br />
Hapi II. Punë e pavarur. Ndahen nxënësit në grupe. Grupeve u jepen përkatësisht<br />
ushtrimet 5, 6 dhe 7. Kontrollohet puna e grupeve duke argumentuar se kur fjala e<br />
përdorur në fjali është: ndajfolje, parafjalë, përemër lidhor apo lidhëz.<br />
Hapi II. Bashkë me nxënësit bëhet diagrami i Venit për të përbashkëtat dhe dallimet<br />
e lidhëzave me ndajfoljet, parafjalët me përemrat.<br />
a)<br />
Lidhëzat<br />
Nuk përdoren si<br />
gjymtyrë më vete.<br />
Janë pjesë të<br />
pandryshueshme<br />
të ligjëratës.<br />
Ndajfoljet<br />
Kanë kuptim të mëvetësishëm.<br />
Mund të përdoren si gjymtyrë<br />
më vete në fjali.<br />
78
)<br />
c)<br />
Lidhëzat<br />
Shprehin marrëdhënie<br />
varësie ose barazie.<br />
Lidhëzat<br />
Nuk përdoren si<br />
gjymtyrë fjalie.<br />
Janë pjesë të<br />
pandryshueshme të ligjëratës.<br />
Janë fjalë lidhëse.<br />
Kanë funksion lidhëz.<br />
Parafjalët<br />
Shprehin vetëm<br />
marrëdhënie varësie.<br />
Përemrat<br />
Përdoren edhe si<br />
gjymtyrë fjalie.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Jepen ushtrime nga Fletorja e punës, f. 17-18.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Kumbulla përtej murit (ora e parë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të shijuar estetikisht përshkrimin në një tregim.<br />
• Të dallojë në tekst elementet e përshkrimit të kopshtit.<br />
• Të komentojë si ngacmohen shqisat nga elementet e përshkrimit, si: zhurmat,<br />
ngjyrat dhe shijet.<br />
• Të përshkruajë ndryshimet e dy kopshteve gjatë viteve.<br />
• Të gjejë shkakun “që nji dëshir i falisur i flakoi në shpirt Lec Gurrmollës”.<br />
• Të komentojë përdorimin e metaforës në fjalinë “At dit princesha e mërtisun në<br />
degërmija andrre ishte Fminija. Kishte ikë përgjithmonë, apo do të kthente?”<br />
Mjete:<br />
teksti i nxënësit, fletore.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
diskutim, DRTA, ditari trepjesësh.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë titullin e fragmentit: “Kumbulla përtej murit”.<br />
U drejton nxënësve pyetjen:<br />
Si mendoni, çfarë tregon ky titull?<br />
Nxënësit japin disa mendime, të cilat mësuesi nuk i kundërshton, por kërkon prej<br />
tyre të arsyetojnë për opinionet e dhëna. Iu tërhiqet vëmendja nxënësve te tabloja<br />
e Idromenos “Kopsht shtëpie në Shkodër”, me qëllim që nxënësi më pas të bëjë<br />
përqasjen ndërmjet saj dhe përshkrimit të Koliqit.<br />
79
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Mësuesi/ja informon nxënësit se ky fragment është marrë nga tregimi me<br />
të njëjtin titull. Shkruan në tabelë:<br />
Autori përshkruan ndjesitë e personazhit nëpërmjet kujtimeve të së shkruarës, të<br />
fëmijërisë.<br />
Nxënësit lexojnë informacionin për autorin dhe librin. I drejtojnë pyetje mësuesit,<br />
nëse u lindin gjatë leximit të informacionit.<br />
Mësuesi/ja e lexon fragmentin me qëllim që nxënësit të shijojnë përshkrimin në<br />
dialektin geg. Gjatë leximit nxënësit mund të kërkojnë shpjegim për ndonjë fjalë që<br />
nuk e kuptojnë, të cilën e shpjegon mësuesi/ja.<br />
Hapi III. Rilexohet fragmenti i ndarë në paragrafë, për të cilët nxënësit do t’u<br />
përgjigjen pyetjeve.<br />
Paragrafi 1: Kjo i ndodhi ... deri te ... fminisë së largët.<br />
- Si fillon tregimi? (A është një fillim skematik?)<br />
- Cila pyetje lind menjëherë në mendjen tuaj?<br />
- Cili është personazhi?<br />
- Sa kohë kishte larg vendlindjes?<br />
- Në ç’moshë është?<br />
- Përse qe larguar?<br />
- Në ç’stinë zhvillohet ngjarja?<br />
- Çfarë veprimesh bëri?<br />
- Me fjalën skutë, kuptoni skutat e kopshtit apo ato të nënvetëdijes së personazhit?<br />
Paragrafi 2: Kopshti ... deri te ... përtej murit.<br />
- Si përshkruhet kopshti?<br />
- Çfarë insektesh ka aty?<br />
- Ç’ngjyra zotërojnë në kopsht?<br />
- Çfarë muzike dëgjohet në kopsht? Cilët janë tingujt? (onomatopetë)<br />
- Çfarë shijesh e aromash të kujton leximi i paragrafit? Komento.<br />
- Si do ta interpretonit dëshirën e Lecit: “i tërhequn prej nji fuqie shortare kërkuen<br />
nji kumbull përtej murit”.<br />
botën e ndaluar?<br />
Muri simbolizon:<br />
frenimin individual të njeriut të përgjegjshëm?<br />
konservatorizmin e shoqërisë së kohës përkundër<br />
idesë së lirisë së individit?<br />
Nxënësit interpretojnë mendimin e tyre. Mësuesi/ja nuk bën vlerësime për mendimin<br />
e drejtë apo jo. Përgjigjen nxënësit do ta marrin në komentet dhe argumentet e<br />
ushtrimeve të mëposhtme.<br />
80<br />
Paragrafi 3: Ishin 10 vjet ... deri te ... e shije të harrueme.<br />
- Çfarë ndryshimesh vë re?<br />
- Si përshkruhet muri, me çfarë ngjyrash?<br />
- A ndihet në sytë e Lecit muri i vjetër dhe i plakur? Ilustro.<br />
Në këtë fragment autori përdor antitezën:<br />
jasemin...me lule të bardha të çeluna / pleqësia e murit.<br />
- Çfarë interpretimi mund t’i bëni?
Përgjigje: jaseminë e bardhë – harmoni e pafajësisë, me tërheqjen, kureshtjen e<br />
vet ngushëllonte pleqësinë...(vazhdimësi e jetës).<br />
- Përse në sytë e Lecit ka adhurim për kumbullën që zgjatej përtej murit?<br />
Nxënësi: Kumbulla e ka më të lehtë të kapërcyejë murin e vjetër.<br />
Muri i vjetër: norma prangosëse që duhen kapërcyer.<br />
- Për çfarë ëndërronte Leci?<br />
Nxënësi: Sikur të kthehej përsëri fëmijëria e pastër.<br />
Paragrafi 4: Përmbante kopshti ... deri te ... këthente?<br />
- Çfarë të dhënash mësojmë në këtë paragraf?<br />
- Cila është dëshira që i flakoi në shpirt Lec Gurrmollës?<br />
- Cili është shkaku që nji dëshir e falisur i flakoi në shpirt. Ilustroje me fjali nga teksti.<br />
Nxënësi: Ndjeu dëshirën, nevojën e çuditshme për të kërkuar ato kokrra të vogla,<br />
të verdha me ngjyrën e dyllit, të kumbullës përtej murit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
- Në grupin e fjalëve: ato kokrra të vogla, të verdha me ngjyrën e dyllit (pse jo e<br />
verdha e diellit). Është simbol, metaforë apo alegori?<br />
Nxënësi: metaforë.<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 6. Do të punohet me teknikën “Ditari trepjesësh”.<br />
Komenti i nxënësit<br />
Komenti i mësuesit<br />
Detyrë shtëpie. Përshkruani imazhin, ngjyrat që përftoni në vetëdijen tuaj, kur<br />
përfytyroni një kopsht që ka kohë që nuk është punuar, me bimësi të dendur, të rritur<br />
spontanisht, me pak dritë, si vendi i princeshave të zhdukura, nën këmbët e të cilave<br />
gjendet një tokë e virgjër, hali përrallash shpalisë nën kâmbët...<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i orës së mësimit.<br />
- Çfarë shije ju la kjo orë mësimi?<br />
Nxënësit sjellin shembuj frutash apo nga ushqimi i preferuar. Mësuesi/ja vlerëson<br />
nxënësit pjesëmarrës, nxit dhe ata që ishin më pak pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Kumbulla përtej murit (ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë veçoritë që e përcaktojnë këtë fragment si përshkrues.<br />
• Të rendisë detajet që përshkruajnë ndjesitë e personazhit.<br />
• Të dallojë fjalët kyç të përshkrimit, si pasuri e leksikut të gegërishtes.<br />
• Të shkruajë një ese përshkruese: “Një vend aq i afërt nga fëmijëria e largët”.<br />
81
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, fletore,<br />
tabelë, shkumësa.<br />
Teknikat dhe metoda e mësimdhënies:<br />
mësimi i përqendruar mbi argumentin,<br />
ditari trepjesësh, punë në çift, punë me shkrim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis orën e mësimit me dëgjimin e punës së nxënësve:<br />
“Përshkruani imazhin dhe ngjyrat që përfitoni në vetëdijen tuaj”. Bëhet vlerësimi i<br />
punëve që kanë imagjinatë të detajuar. Kjo veprimtari të mos i kalojë 10 minuta.<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik – gjuhësor”. Punohen ushtrimet<br />
7 dhe 8. Nxënësit ndalen në detaje që e përcaktojnë këtë fragment si përshkrim.<br />
Ata argumentojnë se pse është përshkrim dhe jo rrëfim. Komentojnë se në këtë<br />
fragment mbizotëron ndjesia e personazhit. Ky ushtrim zhvillohet me teknikën “Ditari<br />
trepjesësh”:<br />
Fragmenti<br />
... ngjyra e atij muri e<br />
bante Lecin me andrrue.<br />
Ndjesitë dhe mendimet e<br />
personazhit<br />
ëndërrimtar<br />
i zhytur në kujtimet e<br />
fëmijërisë<br />
Ç`kujtojmë?<br />
Dëshirën për të kthyer<br />
fëmijërinë.<br />
Ushtrimi 8. Nxënësit punojnë në tri grupe për të gjetur fjalët kyç në përshkrimin e<br />
bimëve, përkatësisht: emra, mbiemra, folje. Përfaqësuesit e çifteve lexojnë punën<br />
e tyre, ndërsa mësuesi/ja plotëson në tabelë.<br />
Hapi III. Shkrimi i lirë. Shkruani një ese përshkruese me temë: “Një vend aq i afërt<br />
nga fëmijëria e largët”.<br />
Nxënësve u lihet 10 minuta kohë. Dëgjohen përshkrimet e dy nxënësve. Kjo detyrë<br />
do të vazhdojë në shtëpi.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve dhe i orës së mësimit, duke<br />
bërë këto pyetje nxitëse:<br />
- Si u ndjetë në këtë orë?<br />
- Çfarë do t’u mbetet në mendje nga kjo temë?<br />
- Ç’lloj të menduari vutë në veprim?<br />
82<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Muri i Kinës dhe muri i botës<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e romanit social (tema e tolerancës dhe e mirëkuptimit).<br />
• Të lexojë për të kuptuar lidhjen midis titullit të tregimit dhe mesazhit që jep autori.<br />
• Të shkruajë katër fjali përmbledhëse për këtë tregim.<br />
• Të ritregojë sipas skemës.<br />
• Të argumentojë pasojën e konfliktit në rrëfim.<br />
• Të diskutojë rreth mesazhit të tregimit.
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, Fletorja e punës,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
diskutim, parashikim me terma paraprakë,<br />
punë me grupe,<br />
grafiku skematik i personazheve.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë orë mësimi me leximin e detyrës së shtëpisë. Nxënësit<br />
vlerësojnë esenë përshkruese, ndërsa mësuesi/ja bën vlerësimin duke parë strukturën<br />
e esesë, idetë që përcjellin nxënësit dhe gjuhën artistike në përshkrim.<br />
Hapi II. Në këtë hap zhvillohet një diskutim rreth pyetjeve që shkruan mësuesi/ja<br />
në tabelë:<br />
- A duhet të jetë njeriu tolerant, mirëkuptues?<br />
- Të qenit tolerant, mirëkuptues të bën të ndihesh:<br />
• rehat me të tjerët,<br />
• të afron me njerëzit<br />
• të shqetëson?<br />
Mësuesi/ja shkruan ato mendime që kanë lidhje me mesazhin e temës, e cila do<br />
të punohet në këtë orë.<br />
Hapi III. Do të punohet me teknikën “Parashikimi me terma paraprakë”.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat:<br />
Muri i Kinës, para syve, fqinjët, dëshirë sëmbuese, nuk na zgjidhej <strong>gjuha</strong>.<br />
Nxënësit punojnë 7 minuta. Dy nxënës lexojnë tregimin që kanë krijuar dhe titullin<br />
që i kanë vënë. Për këtë punë nuk bëhet vlerësim. Përgjigjen e nxënësit do ta marrim<br />
pas leximit të tregimit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me titullin dhe autorin, të cilat i shkruan në<br />
tabelë. Nxënësit lexojnë zinxhir. Gjatë leximit ata do të nënvizojnë detajet që:<br />
a) përshkruajnë mjedisin.<br />
b) përshkruajnë veprimet, gjendjen emocionale dhe psikologjike të personazheve.<br />
c) përshkruajnë pasojën e një konflikti të ndodhur më parë.<br />
Hapi V. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Nxënësit u përgjigjen pyetjeve:<br />
- Ku zhvillohet ngjarja?<br />
- Cili është personazhi kryesor?<br />
- Cila është brenga e tij?<br />
- Pse ai u ndie keq kur mësuesja e pyeti për murin kinez?<br />
Ushtrimi 2/a. Punojnë nxënësit me teknikën “Ditari trepjesësh”.<br />
Fjalia<br />
-Nuk ka më mur ndarës se ky, o bir.<br />
- Shpina, shpina e njeriut është muri<br />
i vërtetë i botës.<br />
Komenti im:<br />
83
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 2/b. Bëni lidhjen ndërmjet titullit të tregimit dhe mesazhit që jep autori.<br />
Mesazhi:<br />
Fëmijët duhet të ushqehen nga prindërit me ndjenjën e tolerancës, të<br />
pajtimit dhe të dashurisë.<br />
Ushtrimi 3. Shkruani katër fjali përmbledhëse për këtë tregim. Duhet bërë kujdes<br />
që fjalitë përmbledhëse të bëhen sipas skemës përmbledhëse: Ku? Kur? Çfarë?<br />
Pse? Si?<br />
Hapi VI. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik – gjuhësor”.<br />
Klasa ndahet në katër grupe. Detajet që nënvizuan gjatë leximit do t’u shërbejnë<br />
në këtë punë.<br />
Ushtrimi 4. Qëllimi i autorit nuk është të rrëfejë një ndodhi që ka një konflikt, por<br />
të rrëfejë pasojën e një konflikti që ka ndodhur më parë. Të katër grupet punojnë me<br />
organizues grafik (tabelë).<br />
Grupi I:<br />
Ilustrime nga teksti Pasojat e konfliktit Cilës ngjarje i referohet Ç’mendime keni ju?<br />
detaje<br />
Grupi II:<br />
Detaje Ilustrime nga teksti Karakterizimi i personazheve Ç’ndjenja e mendime<br />
ju shkaktojnë?<br />
- veprimet e djalit<br />
- fjalët e tij<br />
- gjendja emocionale<br />
- gjendja psikologjike<br />
Grupi II:<br />
Babai Ilustrime nga teksti Karakterizimi Ç’ndjenja e<br />
i personazheve mendime ju shkaktojnë?<br />
- veprimet e babait<br />
- fjalët e tij<br />
- gjendja emocionale<br />
- gjendja psikologjike<br />
Grupi IV. Do të punojë me përshkrimin e mjedisit. Fjala mur do të shërbejë si fjalë kyç.<br />
Fjala kyç Ilustrime nga teksti Ç’ndjenja e mendime Pse të mbetet në mendje?<br />
ju shkakton?<br />
mur<br />
84
Nxënësit punojnë 15 minuta, ndërkohë që mësuesi ka bërë gati një tabelë<br />
grafike.<br />
Për çdo grup del një përfaqësues që lexon, ndërsa mësuesi/ja plotëson në tabelë.<br />
Ushtrimi 7. Gjeni në tekst tri fjalë kyç, që shprehin pasojën e hatërmbetjes së<br />
pakuptimtë, që bie veçanërisht mbi dy të rinjtë.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës.<br />
Detyrë shtëpie: Nxënësit do të shkruajnë në fletore arsyet se sa e rëndësishme<br />
është që prindërit t’i ushqejnë fëmijët me ndjenjën e dashurisë, tolerancës, mirëkuptimit<br />
dhe jo me atë të armiqësisë e të hakmarrjes për tjetrin.<br />
Tema:<br />
Ushtrime<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë parafjalët e rasave të ndryshme.<br />
• Të përdorë drejt parafjalët në fjali.<br />
• Të dallojë pjesëzat sipas ngjyrimit kuptimor.<br />
• Të dallojë kur të njëjtat fjalë dalin, si: lidhëza, përemra, ndajfolje dhe parafjalë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
punë e drejtuar, punë e pavarur,<br />
punë dyshe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Punë e pavarur. Punohen Ushtrimet 1 dhe 2 në faqen 210.<br />
o Zgjidhja e ushtrimit 1 është:<br />
- Mos shih vetëm sipër,... (ndajfolje vendi).<br />
- Ajo e mban shumë drejt trupin,... (ndajfolje mënyre).<br />
- Libraria gjendet përballë pallatit,... (parafjalë).<br />
- Tani do të udhëtojmë drejt Sarandës,... (parafjalë).<br />
- Merre pak librin që ndodhet sipër tryezës,... (parafjalë).<br />
- Atë ditë u ndeshën përballë pas kaq kohësh. (ndajfolje).<br />
Kontrollohet e vlerësohet puna e nxënësit.<br />
Hapi II. Punë e drejtuar. Punohen Ushtrimet 3-9.<br />
Ushtrimi 4 zgjidhet kështu:<br />
- Si thua, takohemi në bibliotekë.... (vend).<br />
- Fitorja e saj u prit me gëzim... (ndjenjë).<br />
- Kishte veshur një triko prej leshi. (lëndë prej së cilës është përbërë).<br />
- Jam e lodhur, sepse sapo u ktheva nga mbledhja. (vend).<br />
Gjatë punës së drejtuar kërkohet nga nxënësit e niveleve të ndryshme të japin<br />
argumentet për çdo përgjigje. Bëhen vlerësime të motivuara të nxënësve.<br />
Hapi III. Punë dyshe. Punohet Ushtrimi 10. Analizohen fjalitë e formuara duke u<br />
përqendruar te pasthirrma.<br />
85
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit duke kërkuar nga<br />
nxënësit të thonë me shembuj:<br />
1. Kur përdoret e njëjta fjalë si parafjalë dhe kur si ndajfolje?<br />
2. Kur përdoret e njëjta fjalë si parafjalë dhe kur si emër?<br />
3. Kur mund të dalë e njëjta fjalë si lidhëz dhe si përemër?<br />
4. Sa llojesh i kemi pjesëzat?<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 11 në faqen 211 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f.<br />
17-18, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Drejtshkrimi i bashkëtingëlloreve /d/, /t/, /l/, /dh/, /c/ në fjalët e huaja<br />
Vështirësia: Shkalla IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të shqiptojë si duhet fjalët e huaja që kanë bashkëtingëllore /d/, /t/, /l/ dhe /c/.<br />
• Të formojë fjalë të prejardhura nga fjalë të huaja që kanë në përbërjen e tyre<br />
bashkëtingëlloret e përmendura më lart.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra,<br />
teksti “Shqipja standarde”,<br />
“Drejtshkrimi i gjuhës <strong>shqipe</strong>” etj.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë, shpjegim, punë dyshe,<br />
punë e pavarur, diskutim.<br />
86<br />
Fjalë kyç: drejtshkrim, drejtshqiptim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Shkruhet tema në dërrasë të zezë me shkumës me ngjyrë. Bisedohet me<br />
nxënësit për futjen e fjalëve të huaja në gjuhën <strong>shqipe</strong>. Theksohet se drejtshqiptimi<br />
dhe drejtshkrimi i këtyre fjalëve bëhet sipas disa rregullave. Sqarohen duke i shkruar<br />
në dërrasë të zezë fjalët:<br />
Drejtshkrim – sistem rregullash për t’i shkruar drejt e njëlloj fjalët në gjuhën letrare.<br />
Drejtshqiptim – sistem rregullash për t’i shqiptuar drejt e njëlloj fjalët në gjuhën letrare.<br />
Hapi II. Hapen librat. Lexohet me kujdes fragmenti “Gjon Shllaku midis legjendës<br />
e reales”, duke u përqendruar në drejtshkrimin e fjalëve me shkronja të zeza. Fjalët<br />
me të zeza janë emra të huaj të përgjithshëm dhe të përveçëm.<br />
Shpjegohet se për shkrimin dhe shqiptimin si duhet të tyre, duhet të kemi parasysh<br />
disa rregulla. Këto rregulla u përcaktuan në Kongresin e Drejtshkrimit të gjuhës<br />
<strong>shqipe</strong>, në nëntor të vitit 1972. U tregohen nxënësve librat, që na vijnë në ndihmë<br />
për drejtshkrimin dhe drejtshqiptimin e gjuhës <strong>shqipe</strong>:<br />
1. Drejtshkrimi i gjuhës <strong>shqipe</strong><br />
2. Fjalori drejtshkrimor i gjuhës <strong>shqipe</strong><br />
3. Fjalori i gjuhës <strong>shqipe</strong><br />
4. Shqipja standarde (Rami Memushaj)
Hapi III. Paraqitet në dërrasën e zezë një tabelë me:<br />
o fjalë të huazuara nga greqishtja e vjetër, që shkruhen dhe shqiptohen me /d/,<br />
/t/ e jo me /dh/, /th/;<br />
o fjalë të huaja, që shkruan e shqiptohen me /l/.<br />
o fjalë dhe emra të përveçëm me burim të huaj, që shkruhen e shqiptohen me /c/.<br />
Diskutohet rreth tyre.<br />
Shkruhen në dërrasë duke përdorur shkumësa me ngjyra rastet e veçanta, që<br />
paraqiten në tekst e që bëjnë përjashtim nga kjo rregull. Në mungesë të tabelës, ecuria<br />
metodike e hapit të tretë mund të bëhet edhe duke përdorur dërrasën e zezë.<br />
Hapi IV. Punë dyshe. Ushtrimi 1, 2, punohen sipas kërkesave. Kontrollohet dhe<br />
diskutohet puna e nxënësve, duke vlerësuar nxënës të niveleve të ndryshme.<br />
Hapi V. Punë e pavarur. Punohen Ushtrimet 3 dhe 4.<br />
Për ushtrimin 4, nxënësit mund të bëjnë këtë zgjidhje:<br />
fals – falsifikator, falsifikim, falsifikoj, falsifikues, falsitet.<br />
atlet – atletik, atletikë, atletizëm.<br />
cikël – ciklik, cilkizim, ciklizoj (radhit).<br />
diplomë – diplomim, diplomohem, i diplomuar, i padiplomuar.<br />
makinë – makineri, makinist, makinacion.<br />
klasë – klasor, i deklasuar, deklasim.<br />
teori – teorik, teorizim, teorizoj, teorizues.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Detyrë shtëpie. Formoni fjalë të prejardhura nga fjalët: dialog, celebroj, deficit,<br />
proces, llogari, bllok, hipotekë. Ndërtoni fjali me to.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Shpirti i botës (ora e parë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e romanit psikologjik.<br />
• Të përcaktojë kohën kur vepron personazhi.<br />
• Të zbulojë botën e brendshme të personazhit kryesor.<br />
• Të reflektojë duke sjellë përvojën e vet personale.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, fjalor psikologjik,<br />
fletore, tabela, shkumës.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
stuhi mendimesh, lexim zinxhir,<br />
mësim i përqendruar mbi argumentin,<br />
ruaj fjalën e fundit për mua, diskutim,<br />
punë me shkrim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis mësimin me teknikën Stuhi mendimesh duke u drejtuar<br />
nxënësve pyetjet:<br />
- Ç’është adoleshenca?<br />
87
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
- Cilat janë shenjat që kuptoni se keni hyrë në këtë fazë?<br />
Mësuesi/ja dëgjon mendimet e nxënësve me vëmendje dhe i shënon ato në<br />
tabelë.<br />
Adoleshenca<br />
Mësuesi mund të japë edhe një informacion mbi adoleshencën, i marrë nga<br />
Psikologjia.<br />
Për të bërë lidhjen me temën e re mësimore mësuesi/ja shfrytëzon mendimet e<br />
nxënësve, nëse janë të ngjashme me pyetjet dhe shqetësimet e Valterit.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re mësimore, të cilën e shkruan<br />
në tabelë, autorin dhe romanin nga është shkëputur ky fragment, si dhe llojin e<br />
romanit. Nxënësit, që janë njohur vitin e kaluar me romanin psikologjik, së bashku<br />
me mësuesin/en kujtojnë veçoritë e tij, të cilat mësuesi/ja i shkruan në tabelë:<br />
Romani psikologjik → zbulon botën e fshehtë të mendimeve dhe ndjesive të individit.<br />
Mësuesi/ja i njeh me fillimin e subjektit të fragmentit dhe shkruan në tabelë temën:<br />
Jeta e adoleshentit Valter në një familje ku dashuria nuk shfaqet, nuk ndihet<br />
e pranishme dhe rruga për njohjen e vetvetes.<br />
Hapi II. Lexohet fragmenti nga dy nxënës, që i përzgjedh mësuesi/ja. Gjatë leximit<br />
vëmendja e nxënësve të tjerë do të përqendrohet në:<br />
a) shqetësimet e personazhit<br />
b) gjendjen shpirtërore<br />
c) periudha kohore, kur vjen personazhi Valter<br />
Hapi III. Punohet rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Nxënësit lexojnë shënimin dhe diskutojnë rreth pyetjes:<br />
- Në cilën kohë vjen personazhi?<br />
Përgjigjja: Në kohën më të vështirë – fillimet e adoleshencës.<br />
- Ilustroni me detaje (fjalë e fjali) nga teksti, si ndihet Valteri?<br />
Përgjigjja: Ai ndihet si një kafshë në fund të gjumit letargjik, mendonte vetëm për<br />
zbrazëtirën.<br />
Ushtrimi 1. Nxënësit do të ilustrojnë me fjali nga teksti dhe do të argumentojnë<br />
mendimin e tyre.<br />
Ushtrimi 2. Valteri është i mërzitur. Përgjigjet e nxënësve duhen ilustruar.<br />
Ushtrimi 3. Për këtë ushtrim nxënësit do të lexojnë fragmentet që kanë zgjedhur.<br />
Për të folur për marrëdhëniet baba-bir, ata duhet të përdorin teknikën “Ruaje fjalën<br />
e fundit për mua”.<br />
Fragmenti<br />
Komenti im<br />
Isha gjithmonë i hutuar nga fakti që<br />
nuk ma drejtonte fjalën kurrë.<br />
Përqendroni vëmendjen te rendi i<br />
gjymtyrëve: fjalën kurrë.<br />
88
Mësuesi/ja cakton një nxënës që përzgjedh këtë fragment, komenti i të cilit do të<br />
dëgjohet në fund, kur nxënësit nuk kanë më ç’të shtojnë.<br />
Ushtrimi 4. - Valteri habitet shumë me historinë e dashurisë së nënës me babanë.<br />
Cilat janë ato detaje që e shpjegojnë qartë këtë habi?<br />
Diskutim: - A gjeni gjurmë të së shkuarës së prindërve në të tashmen?<br />
Nëna – e heshtur, e qetë.<br />
Sa më shumë e shihja, aq më shumë bindesha se ajo vajzë nuk ishte mamaja ime,<br />
por tjetër njeri.<br />
Diskutimit mund t’i lihen 7 minuta dhe do të diskutojnë dy-tri nxënës.<br />
Ushtrimi 5. Për këtë ushtrim nxënësit do të zgjedhin pjesë nga teksti.<br />
Nxënësit: Prindërit nuk kanë të drejtë të mburren vetëm se kanë qenë në luftë. E<br />
djeshmja dhe e sotmja e prindërve duhet t’i bëjë krenarë fëmijët për ta. Fëmijët kanë<br />
nevojë për prindër që arsyetojnë dhe kanë durim për të forcuar lidhjet prind-fëmijë.<br />
Këta të fundit duan të ndihen të rrethuar nga dashuria.<br />
Mesazhi: Dashuria është e vetmja ndjenjë që i jep kuptim jetës njerëzore.<br />
Ushtrimi 6. Punë e pavarur. Për këtë ushtrim nxënësit do të punojnë në fletore<br />
duke i lidhur mendimet e tyre me vuajtjen e Valterit, por edhe me tablonë në libër faqe<br />
60. Kjo tablo është realizuar nga djali i Frojdit, i cili ka pikturuar veten dhe dy fëmijët<br />
e tij. Ky piktor njihet për karakterin psikologjik të pikturave të tij.<br />
Në fillim do të dëgjohen mendimet që vijnë drejtpërdrejt nga kuptimi i fragmentit.<br />
Valterit i mungon liria dhe dashuria.<br />
Kjo detyrë do të përfundojë në shtëpi.<br />
Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja vlerëson nxënësit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Shpirti i botës (ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të gjejë ato pjesë në fragment ku notat e ironisë kalojnë deri në sarkazëm.<br />
• Të interpretojë sarkazmin si element qendror të rrëfimit.<br />
• Të analizojë botën e brendshme të personazhit në raport me mjedisin familjar.<br />
• Të përshkruajë karakteret e personazheve në raport me mjedisin familjar dhe<br />
shoqëror.<br />
• Të diskutojë rreth shkaqeve të sjelljeve e veprimeve të personazheve.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, mjete shkollore.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
diskutim, ditari dypjesësh, punë me grupe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë orë mësimi me dëgjimin dhe vlerësimin e detyrës<br />
së shtëpisë. Nxënësit bëjnë vlerësimin për punën, argumentimin më të plotë dhe më<br />
pas mësuesi/ja vlerëson nxënësit për mendimet e tyre. Kjo veprimtari do të zgjasë<br />
deri në 10 minuta.<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik – gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 7. Në rrëfimin e Valterit kemi nota shumë të forta ironie.<br />
89
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
a) Për fëmijët duhet të kujdeseshin gratë, ndërsa burrat hynin në lojë në një<br />
moment tjetër.<br />
- Çfarë nënkupton personazhi Valter me lojë?<br />
- Ç’domethënie ka rritja e fëmijës për babanë?<br />
Rritja e fëmijës shihet si një lojë në sytë e babait, një baba që është marrë vetëm<br />
me luftë.<br />
Nxënësit shprehin mendimet e tyre.<br />
Ditari dypjesësh: Me anë të sarkazmit, Valteri fshikullon fort gjithçka që lidhet me<br />
hipokrizinë.<br />
Interpretoni, bëni komentin tuaj lidhur me sarkazmin.<br />
Fjalia<br />
Hipokrizia në familje:<br />
- vetja më ngjante si një stacion<br />
autobusi.<br />
- isha një pako e dërguar me<br />
korrespondencë.<br />
- unë që duhet të kisha qenë<br />
kurorëzimi i asaj ëndrre.<br />
Hipokrizia në shoqëri:<br />
- unë shikoja përreth dhe pyesja<br />
veten: “Ku është kjo botë (më e mirë)?<br />
- Pa ty dhe pa ata, bota nuk<br />
do të kishte ndryshuar kurrë.<br />
Komenti im<br />
Familja vazhdon udhëtimin e saj,<br />
të cilin e zgjedh shoferi (babai).<br />
Hapi III. Punë në grupe.<br />
Grupi I. Përshkruani botën e brendshme të personazhit Valter në raport me<br />
mjedisin dhe familjen.<br />
Nxënësit do të shfrytëzojnë fjalët kyç: si të jetë plak, i habitur nga fakti që nuk<br />
ma drejtonte fjalën kurrë, si një shurdhmemec, gjendje apatie, duhet të kisha qenë<br />
kurorëzimi i asaj ëndrre.<br />
Grupi II. Përshkruani karakterin e nënës duke zgjedhur ato cilësi që e kanë bërë<br />
Valterin të ndihet aq i vetmuar (grua e heshtur dhe e qetë).<br />
Ajo vajzë nuk ishte mamaja ime. “Yt atë ka luftuar për një botë më të mirë” - më<br />
përsëriste mamaja.<br />
Grupi III. Përshkruani karakterin e babait, duke zgjedhur ato cilësi që e kanë bërë<br />
Valterin të vuajë dhe të ndihet i vetmuar.<br />
- diskutonte vetëm me të ëmën, i drejtohej mamasë<br />
- tani nuk ishte aspak asnjanës<br />
- humbiste durimin gjithmonë, e humbiste për hiçgjë<br />
- mallkonte me fjalë të vrazhda<br />
- gjuante me shkelma<br />
- dilte duke përplasur derën<br />
Një përfaqësues i çdo grupi paraqit punën para klasës. Mësuesi/ja dhe nxënësit<br />
bëjnë vlerësimin e punimit më të mirë.<br />
90
Hapi IV. Diskutim.<br />
Nxënësit do të diskutojnë rreth përfundimit që ka arritur Valteri për marrëdhëniet<br />
e babait me fëmijën. Diskutimi mund të aktualizohet edhe me mendime të nxënësve<br />
lidhur me marrëdhëniet e tyre në familje dhe veçanërisht për marrëdhëniet me<br />
babanë.<br />
“Kështu kuptova një nga ligjet e natyrës, që nuk është shkruar gjëkundi, pra, nëse<br />
fëmijët shkojnë mirë, janë të babait, në të kundërt, mbeten gjithmonë një shtojcë e<br />
nënës”.<br />
Nxënësit do të diskutojnë deri në 10 minuta.<br />
Hapi V. Në këtë etapë do të zhvillohet një veprimtari krahasuese. Nxënësit do të<br />
përzgjedhin disa detaje që karakterizojnë Valterin, që janë në antitezë me shqetësimet<br />
dhe gjendjen shpirtërore të tyre.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Unë<br />
Valteri<br />
Ndonjë nxënës mund të gjejë shqetësime, gjendje shpirtërore të përbashkëta.<br />
Çdo nxënës është i lirë të zgjedhë krahasimin.<br />
Hapi VI. Do të zhvillohet një diskutim ku nxënësit do të shprehin mendimin e tyre<br />
se si duhet të ndihmojë familja, shkolla dhe shoqëria në kapërcimin e vetmisë, njohjen<br />
e dashurisë dhe të vetvetes. Përdoret teknika “Rrathët ekscentrikë”.<br />
adoleshenca<br />
familja<br />
shkolla<br />
shoqëria<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i punës së nxënësve. Vlerësohen<br />
nxënësit që u dalluan për një arsyetim të logjikshëm, inkurajohen edhe nxënës të<br />
tjerë për mendimet dhe pjesëmarrjen e tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Mendoni se komunikimi i ngrohtë dhe i vazhdueshëm në<br />
familje, shkollë e shoqëri ndihmon që adoleshenti të përballojë dhe të kapërcejë<br />
vështirësitë?<br />
91
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Kthim në lice (ora e parë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e tregimit social.<br />
• Të dallojë karakteristikat e personazhit kryesor.<br />
• Të përshkruajë personazhin kryesor nëpërmjet sjelljes së tij me personazhet e tjera.<br />
• Të diskutojë për rëndësinë e bashkëpunimit dhe bashkëbisedimit ndërmjet<br />
mësuesve dhe nxënësve.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, mjete shkollore,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
diskutim, lexim i argumentuar,<br />
punë me shkrim.<br />
92<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Ora e mësimit nis me vlerësimin e detyrës së shtëpisë. Mësuesi/ja ka<br />
vizatuar në tabelë dy portrete. Tipari që bie në sy te portreti i parë është një gojë e<br />
madhe, ndërsa te i dyti janë veshët e mëdhenj.<br />
Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të gjejnë diçiturën.<br />
Nxënësi: Portreti i parë është një njeri që flet shumë dhe që dëgjon pak.<br />
Portreti i dytë është një njeri që flet pak dhe dëgjon shumë.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, të cilën e ka shkruar<br />
në tabelë, me llojin e tregimit dhe me autorin.<br />
Shkruan në tabelë:<br />
Tregim social - tregim që rrëfen ngjarje nga jeta sociale.<br />
Mësuesi/ja ritregon një pjesë të subjektit të tregimit. Rikujtohet ai nga klasa e<br />
shtatë: Letër babait. Ritregon hyrjen, situatën fillestare dhe pikën e lidhjes, çastin kur<br />
vajza pas shëtitjes në bregun e detit, është kthyer në lice. Më pas nxënësit lexojnë<br />
në heshtje se çfarë ndodh me vajzën në zyrën e drejtoreshës.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimet 1 dhe 2. Nxënësit ilustrojnë përgjigjet e tyre me pjesë nga teksti.<br />
Ushtrimi 3. Nxënësit argumentojnë alternativat që zgjedhin.<br />
Ushtrimi 3/b. Mësuesi/ja do të njihet me qëndrimin, mendimin kritik të nxënësve<br />
në raport me marrëdhëniet e tyre me mësuesit.<br />
Si do të veproni?<br />
Ky diskutim do të orientohet nga mësuesi/ja drejt logjikës duke shmangur përgjigjet<br />
me emocion dhe duke nxitur arsyetimin logjik.<br />
Mësuesi/ja shtron para nxënësve disa alternativa për të orientuar diskutimin:<br />
- Mendoni se shqetësimi i drejtoreshës:<br />
a) ishte i drejtë<br />
b) nuk ishte i drejtë<br />
c) nuk duhej shfaqur në atë mënyrë?<br />
Ushtrimi 6. Cili është bashkëbisedimi që u zhvillua ndërmjet vajzës dhe mësuesit?
Përse vajza kërkoi që në fillim të bisedonte me mësuesin? Nxënësit zgjedhin<br />
alternativën.<br />
Për këtë ushtrim do të përdoret organizuesi grafik:<br />
Fragmenti<br />
- Ke bërë ndonjë udhëtim?<br />
Po...<br />
- Dhe...kalove mirë?<br />
Hapi IV. Në këtë hap do të punohet me organizuesin grafik dhe Harta e<br />
personazhit.<br />
Lyllabaj<br />
Si ndihet personazhi?<br />
- Pak e shqetësuar dhe<br />
e hutuar.<br />
Ç’mendime e ndjenja ju lindin?<br />
Midis tyre është krijuar një<br />
marrëdhënie besimi reciprok,<br />
bashkëbisedim i natyrshëm, që<br />
nuk njeh kufirin e moshës.<br />
Fragmenti<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
- e vetëdijshme<br />
- nuk e njeh frikën<br />
Mbërriti para portës së liceut, hyri brenda,<br />
u ul në një stol në fund të oborrit.<br />
- nuk gënjen<br />
Pas përfundimit të hartës së personazhit, mësuesi/ja vlerëson nxënësit<br />
pjesëmarrës.<br />
Detyrë shtëpie. Përshkruani vajzën duke cilësuar ato tipare të karakterit të saj<br />
që spikasin në marrëdhënie me drejtoreshën dhe z. Filip.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Kthim në lice (ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të gjejë detaje, me anë të të cilave përshkruhen personazhet.<br />
• Të krahasojë personazhet, duke u nisur nga dialogët me personazhin kryesor.<br />
• Të zgjedhë personazhin më të dashur, duke u mbështetur në cilësitë e tij më<br />
të mira.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
diskutim, punë me shkrim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë orë mësimi me pyetjen:<br />
- Cilat janë ato tipare të karakterit të Lyllabajt që spikasin në marrëdhënie me<br />
drejtoreshën dhe z. Filip.<br />
Është përgjigjja që nxënësit kanë dhënë në detyrën e shtëpisë. Nxënësit mund të<br />
përgjigjen me gojë ose të lexojnë detyrën e shtëpisë. Vlerësohet përgjigjja që është<br />
më e argumentuar.<br />
93
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik – gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 1. Në dialogët e dhënë nxënësit do të nxjerrin detaje që shfaqin karakterin<br />
e drejtoreshës dhe z.Filip.<br />
Drejtoresha<br />
- pyet dhe përgjigjet vetë<br />
- thotë shumë fjalë dhe me emocion<br />
- e paragjykon nxënësen<br />
- e qorton duke e kërcënuar<br />
z. Filip<br />
- bashkëbisedon lirshëm<br />
- flet qetë<br />
- e beson nxënësen<br />
- e qorton në heshtje<br />
Ushtrimi 2. Dialogu me drejtoreshën është shumë më i gjatë se me profesorin.<br />
Përse?<br />
Ushtrimi 3. Të fjalët e profesorit bie në sy përdorimi i trepikëshit (d.m.th. ai bën<br />
pauza herë pas here). Ç’tregon kjo?<br />
Përgjigje: Pauzat që herë pas here bën gjatë bisedës profesori (dhënë në tregim me<br />
anë të trepikëshit) i lë vajzës të nënkuptojë mesazhin që ai nuk e shqipton. Përdorimi<br />
i trepikëshit pas lidhëzës dhe si dhe vetë kjo e ngadalëson bashkëbisedimin, që të<br />
krijon përshtypjen se do të jetë shumë i gjallë, profesori sikur tërhiqet pak, nuk i jep të<br />
drejtë vetes të pyesë menjëherë, por afiniteti që kanë njëri me tjetrin bën që mendimi<br />
të vazhdojë “kalove mirë”, ku shprehet dhe dëshira e tij për të dëgjuar diçka të mirë<br />
dhe të bukur.<br />
Kurse trepikëshi te fjalia Më bëhet qejfi..., të lë të nënkuptosh se z. Filip ka qenë<br />
i shqetësuar për mungesën e saj dhe brenda ka edhe qortimin.<br />
Ushtrimi 4. Përshkruajini personazhet duke u nisur nga fjalët që thonë. Që të<br />
realizojnë përshkrimin, nxënësit duhet të krahasojnë bashkëbisedimin ndërmjet<br />
personazheve.<br />
Drejtoresha<br />
1. E paragjykon vajzën dhe ka bindjen se<br />
do të marrë përgjigjen që parashikon, pa i<br />
lënë shteg vajzës për të thënë të vërtetën.<br />
2. Përpiqet të duket e qetë, luan një<br />
lojë të fortë psikologjike me vajzën.<br />
Përdorimi i fjalës “zonjushë”, e bën<br />
më të largët me vajzën dhe sikur i vë<br />
përballë më shumë përgjegjësi.<br />
3. Shfaq shqetësimin dhe përgjegjësinë<br />
që ka ndaj vajzës.<br />
4. Nuk e njeh vajzën dhe hamendëson.<br />
I trembet shoqërisë me një djalë.<br />
5. Biseda e tyre nuk është e tillë,<br />
drejtoresha do të shkojë më tutje, deri<br />
në marrje të ndonjë mase.<br />
Z.Filip<br />
1. Nis bashkëbisedimin me vajzën me tone<br />
të qeta dhe miqësore. E nxit bisedën duke<br />
e orientuar nga udhëtimi.<br />
2. Vazhdon të shprehë interesimin e tij për<br />
udhëtimin e vajzës, por i përmbajtur, për të<br />
inkurajuar vajzën se ka besim tek ajo...<br />
3. Edhe mësuesi është i shqetësuar për<br />
fatin e vajzës, po mënyra e komunikimit<br />
është miqësore.<br />
4. Ai ka besim se vajza është e sinqertë<br />
dhe e hapur me të...<br />
5. Te pyetja që i bën ndihet qortimi dhe i<br />
hap shteg vajzës për t`i treguar si do të<br />
veprojë në të ardhmen.<br />
94
Hapi III. Kalohet te rubrika Diskutim.<br />
Ushtrimi 1. Diskutoni për marrëdhëniet tuaja me mësuesit.<br />
- Çfarë dëshironi të ishte ndryshe në këto marrëdhënie?<br />
- Çfarë vlerësoni në këto marrëdhënie?<br />
- Çfarë do të sugjeronit?<br />
Ushtrimi 2. - Cili do të ishte për ju mësuesi më i dashur, z.Filip apo drejtoresha?<br />
Argumento përse.<br />
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për përgjigjet e logjikshme e të argumentuara, për<br />
përzgjedhjen e detajeve që nxjerrin në pah cilësitë e personazheve, si dhe nxënësit<br />
që morën pjesë në diskutim.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Drejtshkrimi i zanoreve fundore<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të shkruajë si duhet fjalët, që kanë zanore fundore /ë.<br />
• Të shkruajë si duhet mbiemra të formuar nga emra të ndryshëm.<br />
• Të shkruajë si duhet mbiemra të formuar nga folje të ndryshme.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekstet:<br />
“Drejtshkrimi i gjuhës <strong>shqipe</strong>”,<br />
“Fjalori drejtshkrimor”, “Fjalori i<br />
gjuhës <strong>shqipe</strong>”, “Shqipja standarde”,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
shpjegim, diskutim,<br />
punë dyshe, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Hapen librat. Lihen nxënësit të njihen me fragmentin e shkëputur nga libri<br />
“Qumështi i vdekjes”, i Margarita Jursenar. Diskutohet për fjalët me shkronja të zeza.<br />
Mësuesi/ja thekson se këto fjalë shkruhen me /ë/ fundore. Pastaj shkruan në dërrasë,<br />
duke përdorur shkumësa me ngjyra, cilat fjalë shkruhen me /ë/ fundore:<br />
- Emra fundorë me theks në rrokjen e parafundit, si: fletë, ditë, muzikë etj.<br />
- Numërorë, si: pesë, dhjetë, mijë etj.<br />
- Disa emra mashkullorë, si: atë, djalë, gjumë, dhallë, lumë etj.<br />
Sqarohet se emri dhallë është i gjinisë mashkullore dhe jo i gjinisë femërore.<br />
Kështu, thuhet dhallë dhe jo dhalla, siç përdoret në disa vende.<br />
• Mbiemrat e ndajfoljet e tipit i/e butë, i/e ftohtë, i/e vonë etj.<br />
Sqarohen rastet e shkrimit me /ë/ të mbiemrave dhe pa /ë/ të ndajfoljeve, si: i/e<br />
lartë – lart, i/e shpejtë – shpejt.<br />
• Mbiemrat e formuar me nyjëzim nga emra njërrokësh apo emra me theks fundor<br />
ose nga folje, që mbarojnë me zanore, si: i/e artë, i/e mpitë etj.<br />
• Emrat femërorë me –më, si: basmë, dasmë, kazmë, gjysmë etj.<br />
• Numërorët rreshtorë, si: i/e dytë, i/e njëzetë etj.<br />
95
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
• Trajtat e shumësit të emrave dhe të mbiemrave mashkullorë, si: afrikanë,<br />
mjekë, rosakë, ushtarë etj.<br />
Diskutohet për çdo rast, jepen argumente.<br />
Hapi II. Punë e pavarur. Ushtrimet 4 dhe 5 në faqen 216.<br />
o Ushtrimi 4 zgjidhet kështu:<br />
• kristal – kristalor, i kristaltë (Pasqyrë e kristaltë. Lënda është kristalore.)<br />
• lesh - i/e leshtë (Qumështi i leshtë (i dhenve) është me yndyrë, leshtor (Pashë<br />
një qen leshtor.)<br />
• dru - i/e drunjtë (Bleva një krevat të drunjtë.)<br />
• mëndafsh - i/e mëndafshtë (Bleu një pëlhurë të mëndafshtë.)<br />
o Ushtrimi 5 zgjidhet kështu:<br />
• thaj - i/e tharë, i/e thatë (Nxito. Mos ec si me këmbë të thata. Kishte fiq të thatë.<br />
Mungonte makina tharëse.)<br />
• ftoh – ftohës, i/e ftohtë, i/e ftohur (Kishte një makinë ftohëse. E bëri për ujë të<br />
ftohtë. Qumështi ishte i ftohur.)<br />
• mpreh – mprehës, i/e mprehtë, i/e mprehur, (Gjeti një gur mprehës. Thika ishte<br />
e mprehtë. Ishte i mprehur për sherr.)<br />
• zbeh - i/e zbehtë, i/e zbehur (Fëmija ishte shumë i zbehtë. I kishte faqet të<br />
zbehura.)<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi i orës së mësimit duke u mbështetur në pyetjet:<br />
- Çfarë mësuam sot? (Drejtshkrimin e zanores /ë/ fundore).<br />
- Cilat fjalë shkruhen me /ë/ fundore?<br />
Flasin nxënës të niveleve të ndryshme. Plotëson mësuesi/ja.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 në faqen 214 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f.<br />
20-21, sipas niveleve.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Drejtshkrimi i nyjave të/së në mbiemrat e nyjshëm<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë ku duhet nyjën të dhe së te mbiemrat e nyjshëm.<br />
• Të përdorë në fjali në rasën gjinore, dhanore ose rrjedhore në trajtën e shquar<br />
dhe të pashquar emrat e nyjshëm, si: e sotme, e djeshme, e mërkurë, e ardhme, e<br />
folme etj.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti i nxënësit, teksti “Shqipja standarde”,<br />
tabela, shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
shpjegim, diskutim, punë e drejtuar,<br />
punë dyshe, punë e pavarur.<br />
96<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Shkruhet tema e mësimit në dërrasë të zezë. Vendoset para nxënësve<br />
një tabelë, ku është shkruar teksti, që ndodhet në fillim të faqes 217. Diskutohet
për përdorimin e nyjave me shkronja të zeza në tekst, të cilat në tabelë janë të<br />
nënvizuara.<br />
Hapi II. Vendoset një tabelë tjetër, ku janë shkruar rregullat e përdorimit të nyjave<br />
të dhe së. Në tabelë janë shkruar edhe fjalitë e tekstit. Mësuesi/ja diskuton rreth<br />
përdorimit të nyjave të dhe së në këto fjalë dhe pastaj shkruan rregullën në dërrasë<br />
të zezë.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Punohen Ushtrimet 1 dhe 2 në faqen 218.<br />
Hapi IV. Punë dyshe. Punohen Ushtrimet 3 dhe 4. Diskutohet dhe vlerësohet<br />
puna e nxënësve.<br />
Hapi V. Punë e pavarur për nxënësit cilësorë. Punohet Ushtrimi 5.<br />
Një zgjidhje e këtij ushtrimi është kështu:<br />
E sotme: Frytet e së sotmes korren nesër. (gjinore, e shquar)<br />
Duhet t’i përshtatemi së sotmes. (dhanore, e shquar)<br />
Frytet e një të sotmeje të tillë i marrim nesër. (gjinore, e pashquar)<br />
Dëshmitarët e një të sotmeje të tillë kanë ç’të tregojnë nesër.<br />
(dhanore, e pashquar)<br />
E mërkurë: Mesdita e së mërkurës pati shumë probleme. (gjinore, e shquar)<br />
Prej së mërkurës deri të premten kam shumë punë. (rrjedhore, e shquar)<br />
Mëngjesin e një të mërkure u takuam në muze. (gjinore, e<br />
pashquar)<br />
Kësaj të mërkure do të shkojmë në kinema. (dhanore, e pashquar)<br />
E ardhme: Parashikimi i së ardhmes është i vështirë. (gjinore, e shquar)<br />
Pas së ardhmes së afërt vjen e ardhmja e largët, që është më e mirë.<br />
(rrjedhore, e shquar).<br />
Parashikimin e një të ardhmeje më të mirë e bënë rilindësit tanë.<br />
(gjinore, e pashquar)<br />
Forcat progresive i besonin një të ardhmeje të tillë.<br />
(dhanore, e pashquar).<br />
E folme: Veçoritë e së folmes së Myzeqesë janë studiuar me kohë. (gjinore,<br />
e shquar)<br />
Pas së folmes së Çamërisë janë studiuar edhe të folme të tjera.<br />
(rrjedhore, e shquar)<br />
Studimi i një të folmeje kërkon shumë kohë. (gjinore e pashquar).<br />
Studiuesit zbulojnë gjithmonë fjalë prej çdo të folmeje. (dhanore, e<br />
pashquar)<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Jepen ushtrime nga Fletorja e punës, f. 22.<br />
97
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Manuali i djaloshit ambientalist<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e tregimit social me temë ekologjike.<br />
• Të marrë informacione për ndikimin mjedisor.<br />
• Të pasurojë fjalorin me terma nga ekologjia.<br />
Mjetet:<br />
videoprojektor, CD, materiale të<br />
riciklueshme, teksti i nxënësit, mjete<br />
shkollore, shkumësa me ngjyra, tabela.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
film, diskutim, tabela.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja në bashkëpunim me disa nxënës ka krijuar një montazh me<br />
pamje nga natyra shqiptare, flora dhe fauna. Këtë montazh e paraqet me videoprojektor<br />
të shoqëruar në sfond me muzikë. Në vazhdimësi të filmit ka dhe pamje ku mjedisi<br />
paraqitet i ndotur.<br />
Mesazhi i këtij filmi është: “Të njohësh natyrën do të thotë ta duash atë, ta duash<br />
natyrën do të thotë ta mbrosh atë, të kujdesesh për të”.<br />
Mësuesi/ja i ka porositur nxënësit më parë që të përgatisin objekte me materiale<br />
të riciklueshme, të cilat nxënësit i kanë vendosur në tavolinë para klasës.<br />
98<br />
Mesazhi që japin nxënësit është i qartë. Pas filmit, diskutojnë për mendimet që<br />
u lindin.<br />
- A ka ndonjë prej jush që ndihet i shqetësuar për mjedisin?<br />
- Cili është mesazhi që do të jepnit?<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë mesazhet më mbresëlënëse. Pastaj paraqit një tabak<br />
letre ku ka shkruar thënien: “Të mendojmë globalisht, të veprojmë lokalisht” ose<br />
e shkruan në dërrasë me shkumës me ngjyrë.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me titullin e temës së orës së mësimit. Nxënësit<br />
lexojnë informacionin për autorin dhe veprën. Dy deri në tre nxënës lexojnë zinxhir<br />
fragmentin.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Mësuesi/ja cakton nxënësit që do të lexojnë pyetjet, po këta nxënës do të zgjedhin<br />
nxënësit që do t’u përgjigjen pyetjeve.<br />
Ushtrimi 1. - Për ç’arsye Nikola e këshillon shokun e tij Leonardon?<br />
Punohen edhe ushtrimet 2, 3 dhe 4.<br />
Hapi IV. Në këtë etapë zhvillohet një diskutim.<br />
Ushtrimi 5. Mësuesi/ja shkruan në tabelë se çfarë na del si detyrë:<br />
1. Të marrim informacion,<br />
2. Të japim informacion,<br />
3. Të veprojmë për mbrojtjen e mjedisit nga ndotja.
Është veprimi, ai që jep më së miri mesazhin për mbrojtjen e mjedisit.<br />
Ushtrimi 6. Mësuesi punon në tabelë. Nxënësit do të plotësojnë dy rubrikat<br />
“Këshillat që dija” dhe “Këshillat që mësova”.<br />
Hapi V. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik – gjuhësor”.<br />
Në këtë rubrikë nxënësit do të lexojnë informacionin për ndikimin mjedisor.<br />
Mësuesi/ja kërkon shembuj të shkatërrimit mjedisor nga dora e njeriut. Nxënësit<br />
sjellin shembuj:<br />
- gërryerja e shtratit të lumenjve<br />
- prerja e pemëve pa kriter etj.<br />
Ushtrimi 7. Për zhvillimin e këtij ushtrimi nxënësit do të gjejnë ilustrime nga teksti.<br />
Mësuesi/ja plotëson në tabelë organizuesin grafik me përgjigjet e nxënësve.<br />
Ndikimi mjedisor<br />
a) nëpërmjet të dhënave<br />
të etiketës<br />
b) me dialog<br />
c) nëpërmjet shkrimit<br />
këshillues<br />
Detaje nga tregimi<br />
Detaje që i referohen ekologjisë<br />
a) produkt ngjyrues<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 8. Punë në çift.<br />
Për këtë ushtrim do të punojnë në çifte. Do të rendisin terma që i referohen<br />
ekologjisë dhe fushës së mjedisit.<br />
a) Terma që i referohen ekologjisë: ambientalist, dekompozim, toksik.<br />
b) Terma që i referohen fushës së mjedisit, si: erë e keqe, tym i zi, shkumë e ndotjeve.<br />
Hapi VI. Kalohet te rubrika Detyrë.<br />
Nxënësit do të vërejnë që do të përzgjedhin diçiturën më të saktë, që shpreh<br />
mesazhin. Kjo veprimtari do të zgjasë deri në 7 minuta.<br />
Hapi VII. Kllaster<br />
Mesazhi Manual i djaloshit tregimi social me temë ekologjike<br />
ambientalist<br />
terma ekologjike terma të mjedisit<br />
Detyrë shtëpie: 1. Nxënësve u lihet për detyrë të krijojnë postera me temë: “Të<br />
duam natyrën!”. Këta postera do të ngjiten në mur orën e ardhshme duke krijuar një<br />
ekspozitë në klasë. Nxënësit do të shkruajnë mendimet dhe vlerësimet e njëri-tjetrit<br />
në çdo poster.<br />
2. Të sjellin informacione mbi ndikimin negativ që kanë lëndët toksike në natyrë,<br />
çekuilibrimi natyror, rreziku që i kanoset njeriut dhe universit.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve.<br />
99
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të folurit<br />
Tema: Mjedisi dhe media<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të diskutojë rreth trajtimit të çështjes së mbrojtjes së mjedisit në kinema dhe media.<br />
• Të shfaqë mendime se si mund të mbrohet mjedisi në komunitetin e tij.<br />
Mjete:<br />
teksti i nxënësit, postera.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
turi i galerisë, diskutim, ditari dypjesësh.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Nxënësit në këtë orë mësimi kanë krijuar një ekspozitë me postera, një<br />
mjedis të këndshëm. Ata vlerësojnë posterin që u ka ngacmuar mendimet.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja u kishte dhënë detyrë që të sillnin në klasë informacione mbi<br />
ndikimin mjedisor, informacion të marrë nga media.<br />
Thënien: “Të mendojmë globalisht dhe të veprojmë lokalisht”, nxënësit e kanë<br />
ngjitur në mur.<br />
Hapi III. Nxënësit njihen me temën e re mësimore: “Mjedisi në kinema dhe në<br />
media”. Mësuesi/ja shkruan në tabelë objektivat që duhet të arrijnë nxënësit. Nxënësit<br />
lexojnë informacionin. Në këtë veprimtari do të punohet me teknikën “Ditari dypjesësh”.<br />
Zgjidhni pjesët rreth të cilave do të bëni komentin tuaj:<br />
Fragmenti<br />
Komenti im<br />
Nxënësit lexojnë komentet e tyre dhe nxjerrin mesazhe, të cilat mësuesi/ja i<br />
shkruan në tabelë.<br />
Hapi IV. Mësuesi/ja shtron për diskutim pyetjet që i shkruan në tabelë:<br />
- Cili është roli që luan media në çështjen e mbrojtjes së mjedisit?<br />
- Kujt i drejtohet informacioni?<br />
Mendimet e nxënësve shkruhen ne tabelë:<br />
i drejtohet shoqërisë<br />
jep informacion<br />
jep mesazhe Media trajton probleme<br />
nxjerr detyra për shoqërinë<br />
Hapi V. Kalohet te rubrika “Mjedisi dhe media”.<br />
Nxënësit shohin me vëmendje fotot dhe diskutojnë për to.<br />
- Çfarë do të dëshironit?<br />
100
- Cila është përgjegjësia që ka çdo anëtar i shoqërisë për mbrojtjen e natyrës?<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë mendimet e nxënësve. Nxënësit lexojnë informacionin<br />
dhe diskutojnë çështjet:<br />
- Ç’mendim keni për mbrojtjen e Vlorës dhe vendeve të tjera nga ndotja kimike?<br />
- Si mund të ndihmojmë për një mjedis sa më të pastër?<br />
Detyrë shtëpie. Do të punojnë në shtëpi kërkesën e rubrikës Diskutim, f. 69.<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi bën vlerësimin e orës së mësimit dhe vlerëson<br />
nxënësit për përgjigjet dhe idetë që u lindin për mbrojtjen e mjedisit.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Lamtumirë, universi plak (ora e parë)<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e tregimit fantastiko-shkencor.<br />
• Të listojë detaje që dallojnë mjedisin fantastiko-shkencor.<br />
• Të dallojë notat e ironisë së gjykatësit.<br />
• Të nxjerrë moralin e fshehur në fragment dhe mesazhin që shkrimtari kërkon të japë.<br />
• Të përshkruajë personazhe që veprojnë në mjedisin fantastiko-shkencor.<br />
Mjete:<br />
teksti i nxënësit, pamje të Tokës<br />
të marra me satelit.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
lexim, parashikim me terma paraprakë,<br />
pema e mendimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja u paraqet nxënësve pamje të Tokës të marra nga sateliti.<br />
Nxënësve nuk u kërkohet mendim për pamjet që po shikojnë.<br />
Hapi II. Parashikim me terma paraprakë. Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat:<br />
universi plak, një hekurishte, Gjykatësi i Apelit, duhej të zhdukej, përtej kohës e<br />
hapësirës sonë, universe të tjera.<br />
Nxënësit shkruajnë një tregim, të cilit i vendosin një titull. Kjo veprimtari zgjat deri<br />
në 7 minuta. Edhe për këtë veprimtari nuk bëhet nga mësuesi asnjë vlerësim.<br />
Hapi III. Mësuesi/ja ka shkruar në tabelë titullin e temës së re: “Lamtumirë, universi<br />
plak”.<br />
Nxënësit lexojnë informacionin për autorin dhe librin dhe fragmentin e lexojnë<br />
zinxhir. Gjatë leximit atyre u jepet si detyrë të nënvizojnë ato detaje që dallojnë<br />
mjedisin fantastiko-shkencor.<br />
Mësuesi/ja tërheq vëmendjen e nxënësve se ky tregim është fantastiko-shkencor.<br />
Nxënësit lexojnë informacionin mbi termin fantastiko-shkencor dhe plotësojnë në<br />
tabelë me mësuesin kllasterin:<br />
101
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
102<br />
i shkurtër<br />
rrëfen një ngjarje<br />
ka mesazh tregimi fantastiko-shkencor veprojnë personazhe<br />
detaje fantastike<br />
(gjithçkangrirësi)<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. - Cilat janë karakteristikat e universeve “model i fundit”?<br />
Përgjigjja:<br />
- funksionon më thjesht<br />
- tërësisht i kompjuterizuar<br />
- të plotësuar me aksesorë modernë<br />
- mundësitë janë të pafundme.<br />
Ushtrimi 2. - Cilat janë ato sjellje të papajtueshme në këndvështrimin e Gjykatësit?<br />
Përgjigjja:<br />
- protestuan për formën e tavolinës<br />
- secili qahej për fqinjin<br />
- vendosën të “ngriheshin në protesta”.<br />
Dalloni notat e ironisë së Gjykatësit.<br />
Përgjigjja: “Jeni të sigurt se nuk keni bërë ndonjë gabim duke e klasifikuar si<br />
inteligjente këtë formë jetese të quajtur qenie njerëzore?”<br />
Ushtrimi 3. - Cili është morali i fshehur në këtë fragment?<br />
Përgjigjja: Qenia njerëzore e këtij universi është përgjegjëse për shkatërrimin e<br />
kushteve natyrore, përgjegjëse për mosangazhimin e mbrojtjes së universit plak,<br />
vlerave që janë krijuar me kohë.<br />
- Cili është mesazhi që jep shkrimtari?<br />
Përgjigjja: Ta duam universin, të ndihmojmë në mbrojtjen e tij nga shkatërrimi.<br />
Mesazhin dhe moralin mësuesi/ja e shkruan në tabelë.<br />
Ushtrimi 4. Nxënësit plotësojnë skemën e ushtrimit duke ilustruar me pjesë nga teksti:<br />
a) Fredi është Shefi Shfarosës, pra merret me shfarosjen e universeve.<br />
b) Gjykatësi i Apelit është gjykatës dhe detyra e tij është të hynte në lidhje me<br />
universin, të intervistonte dhe të shpallte vendimin.<br />
c) Sekretar i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara është kryetari i Organizatës<br />
të të gjitha shteteve.<br />
Hapi V. Mësuesi/ja kërkon prej nxënësve të ndajnë personazhet në grupe: në reale<br />
dhe fantastike. Mësuesi/ja paraqet në tabelë organizuesin grafik.<br />
Personazhet reale<br />
- Sekretar i Përgjithshëm i<br />
Kombeve të Bashkuara<br />
- kryetarë shtetesh<br />
- njerëz, të rinj<br />
- protestues<br />
detaje shkencore<br />
(universi, kozmosi, dielli,<br />
hëna, hapësira, koha)<br />
Çfarë thonë?<br />
- protestuan<br />
- kërkuan të bënin një<br />
konferencë mbi konferencë<br />
- larg duart nga Bumbledori<br />
- shfajësime<br />
- propozime të rastit<br />
reale<br />
joreale<br />
Si ndihen?<br />
- të indinjuar<br />
- të dëshpëruar
Personazhe fantastike<br />
- Fredi<br />
- Gjykatësi i Apelit<br />
Çfarë thonë?<br />
Kjo detyrë përfundon në shtëpi.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi për nxënësit dhe për pjesëmarrjen e<br />
tyre.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Lamtumirë, universi plak (ora e dytë)<br />
Si ndihen?<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të gjejë fjalë që i referohen dy dimensioneve që rregullojnë jetën tonë: hapësira<br />
dhe koha.<br />
• Të gjejnë ngjashmëritë dhe lidhjen ndërmjet fakteve shkencore dhe fantastike.<br />
• Të interpretojnë idetë përmes vizatimit, informacionit shkencor dhe atij historik.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, fletore, tabelë,<br />
shkumësa me ngjyra, tabakë letre.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
pema e mendimit, vështrimi krahasues,<br />
integrim ndërlëndor, punë me grupe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë orë mësimi me leximin e detyrës së shtëpisë.<br />
Përshkrimi i personazheve, karakterizimi i tyre nga fjalët që thonë dhe ndjeshmëria<br />
e tyre. Si ndihen?<br />
Hapi II. Mësuesi/ja krijon kllasterin në tabelë për të përforcuar njohuritë e marra<br />
për tregimin fantastiko-shkencor.<br />
“Lamtumirë universi plak”<br />
tregimi fantastiko-shkencor.<br />
Plotëson në tabelë të gjitha veçoritë e tregimit fantastiko-shkencor.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 5. Dy dimensionet që rregullojnë jetën tonë:<br />
a) hapësira<br />
b) koha<br />
Shkruani në fletore sa më shumë fjalë, që u referohen këtyre dy dimensioneve<br />
(fusha leksikore).<br />
Ushtrimi 6. Ky ushtrim shkathtëson nxënësit të zgjidhin termin e saktë në një kohë<br />
të shkurtër. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të bëjnë një zgjedhje pa iu rikthyer leximit.<br />
Zgjedhja e fjalës në çiftet e dhëna përcakton dhe nivelin e të kuptuarit.<br />
Hapi IV. Nxënësit lexojnë individualisht informacionin e librit në faqen 73,<br />
“Fantastiko-shkencorja në art”.<br />
103
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Nxënësit në këtë veprimtari duhet të gjejnë ngjashmëritë dhe lidhjen ndërmjet faktit<br />
shkencor dhe fantazisë në fragmentin “Lamtumirë, universi plak”.<br />
Në faktet shkencore kemi të dhënat mbi universin dhe ekzistencën e universeve.<br />
Në fakte të imagjinuara në fantazinë e njeriut:<br />
- pjesëmarrja e personazheve<br />
- konflikti që zhvillohet ndërmjet qenies njerëzore dhe të dërguarit<br />
- Federata e Universeve<br />
- rregullat<br />
- procedura e apelimit etj.<br />
Hapi V. Për këtë ushtrim do të punohet me Integrim ndërlëndor.<br />
Grupi I – grupi i biologjisë<br />
Grupi II – i historisë<br />
Grupi III – i pikturës<br />
Çdo grup do të punojë me materialet e nevojshme, duke sjellë komentin e tyre<br />
në postera. Do të krijohet Turi i Galerisë. Nxënësit komentojnë idetë e paraqitura<br />
me poster. Në fund të orës së mësimit mësuesi vlerëson disa nxënës për njohuritë e<br />
përvetësuara dhe për pjesëmarrjen aktive. Mësuesi/ja nxit dhe nxënësit e tjerë.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Drejtshkrimi i grupeve të zanoreve ie, ye, ua dhe ue<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të shkruajë si duhet fjalët, që kanë grupet e zanoreve ie, ye, ua dhe ue.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit,<br />
shkumës me ngjyra, fisha.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
diskutim, shpjegim, punë e drejtuar,<br />
punë dyshe, punë e pavarur, thesi i fjalëve.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Shkruhet tema në dërrasë të zezë. Hapen librat. Lihen nxënësit disa minuta<br />
të njihen me përmbajtjen e tekstit “Gjon Shllaku midis legjendës dhe reales”. Lexohet<br />
pjesa nga një nxënës që lexon bukur. Diskutohet me nxënësit se ç’gjë të përbashkët<br />
kanë fjalët me shkronja të zeza. Arrihet në përfundimin se këto fjalë kanë të përbashkët<br />
grupet e zanoreve ie, ye, ua dhe ue. Shpjegohen nga mësuesi/ja rregullat që duhet<br />
të kemi parasysh për fjalët që shkruhen:<br />
a) me grupin e zanoreve ie,<br />
b) me grupin e zanoreve ye,<br />
c) me grupin e zanoreve ua,<br />
d) me grupin e zanoreve ue.<br />
Shkruhen rregullat në dërrasë të zezë duke dhënë edhe shembuj me fjalë të<br />
ndryshme, grupet e zanoreve brenda fjalëve shkruhen me shkumësa me ngjyra.<br />
Hapi II. Punë e drejtuar. Punohen Ushtrimet 1 dhe 2 në faqen 220.<br />
104
Hapi III. Punë e pavarur. Punohet Ushtrimi 3 dhe Ushtrimi 4. Diskutohet e<br />
vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Hapi IV. Punë dyshe. Punohet Ushtrimi 5. Aktivizohen grupe të ndryshme dyshe,<br />
sipas bankave të gjejnë rastet e përdorimit të grupit të zanoreve në gegërishte, në<br />
vend të grupit ua të <strong>shqipe</strong>s letrare.<br />
Hapi V. Nga thesi i fjalëve, të futura në një kuti të vogël kartoni, nxirren fjalë që<br />
përmbajnë këto grupe zanoresh dhe diskutohet nëse janë shkruar sipas rregullave<br />
të <strong>shqipe</strong>s letrare.<br />
Bëhet vlerësimi i punës së nxënësve duke u mbështetur në shkallën e aktivizimit<br />
të tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet Ushtrimi 6 në faqen 221 dhe ushtrime nga Fletorja e punës,<br />
f. 20-21, sipas niveleve.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Pjesëzat dhe parafjalët e përsëritura<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë atje ku duhet në fjali pjesëzat e parafjalët e përsëritura.<br />
• Të dallojë funksionin stilistik të rimarrjes (përsëritjes).<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, shkumësa me ngjyra,<br />
tekst për figurat stilistike.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
diskutim, shpjegim, punë e pavarur,<br />
punë e drejtuar, punë dyshe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Njihen nxënësit me temën. Shkruhet tema në tabelë. Paraqitet ose shkruhet<br />
në tabelë teksti në fillim të faqes 222. Fjalët që në tekstin e nxënësit janë me të zeza,<br />
në tabelë shkruhen me shkumësa me ngjyra. Diskutohet rreth fjalëve që përfshihen<br />
te pjesëzat e që shërbejnë për të ndërtuar forma gramatikore foljore dhe shkallët e<br />
mbiemrave e të ndajfoljeve. Shpjegohen rastet kur përsëriten pjesëzat. Shkruhen<br />
shembujt në tabelë.<br />
Hapi II. Shpjegohen rastet se kur mund të përsëriten parafjalët. Shkruhen shembujt<br />
në tabelë. Diskutohet rreth tyre nga nxënës të niveleve të ndryshme.<br />
Hapi III. Punë e pavarur. Punohet Ushtrimi 4, faqe 223. Diskutohet e vlerësohet<br />
puna e pavarur duke u përqendruar te nxënës të të gjitha niveleve.<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Ushtrimi 2, faqe 223. Lexohet poezia “Rozafati”.<br />
Dallohen figurat e ndryshme stilistike, si: përsëritja, anafora, rimarrja etj. Funksioni<br />
stilistik i këtyre figurave në këto vargje është për të tërhequr vëmendjen e lexuesit e<br />
105
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
për të theksuar një apo disa fjalë të rëndësishme, për të përforcuar anën shprehëse<br />
dhe emocionale të thënies. Në këtë poezi përsëritet numërori tre si dhe pasthirrma<br />
o, e cila shpreh dhimbje.<br />
Diskutohet edhe për kuptimin e figurës ku nusja i jep gji fëmijës. Nëpërmjet kësaj<br />
kujtohet përmbajtja ose historia e legjendës.<br />
Hapi V. Punë dyshe. Punohet Ushtrimi 3. Kontrollohet e diskutohet puna e<br />
nxënësve. Në fund, bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet Ushtrimi 4 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f. 26-27,<br />
sipas niveleve.<br />
Rubrika: Të shkruarit<br />
Tema: Udhëtim-lojë mes shkencës e fantastiko-shkencores<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të shkruajë një tregim fantastiko-shkencor për një udhëtim imagjinar me<br />
titull“Udhëtim drejt kozmosit”.<br />
• Të vlerësojë punën e shokëve për këtë tregim.<br />
• Të përdorë fjalorin fantastiko-shkencor.<br />
Mjetet:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
tekste shkollore të shkencave natyrore,<br />
Fletorja e punës.<br />
Teknika dhe metodat e mësimdhënies:<br />
Diskutim, shkrim i lirë, Turi i Galerisë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e fillon këtë temë mësimore me një diskutim. Besoj se në ëndrrat<br />
tuaja e keni parë veten duke udhëtuar. Udhëtimin e parë imagjinar e shohim që në<br />
fëmijëri. Një shembull është Piter Pani dhe ishulli tij Kurrkund. Ky udhëtim lidhet me<br />
dëshirën për të qenë gjithmonë fëmijë, për të mos u rritur kurrë. Por, ka edhe udhëtime<br />
imagjinare drejt universit, që lidhen me dëshirën për ta njohur atë.<br />
Mësuesi/ja i nxit nxënësit të tregojnë tituj librash me udhëtime fantastikoshkencore,<br />
përjetimet që kanë ndier kur i kanë lexuar dhe informacionet që kanë<br />
marrë (informacione shkencore dhe imagjinare).<br />
Hapi I. Nxënësit do të lexojnë informacionin në faqen 74 dhe mësuesi/ja shkruan<br />
në tabelë temën e mësimit: “Udhëtim lojë mes shkencës e fantastiko-shkencores”.<br />
106
Nxënësit do të lexojnë informacionin dhe do të shkruajnë në fletoren e klasës<br />
mesazhin, mënyrën e organizimit të jetës në një Stacion Hapësinor, do të përshkruajnë<br />
aktivitetin e tyre në univers a në një satelit, do të përzgjedhin informacione shkencore,<br />
që i kanë marrë nga lëndët shkencore dhe enciklopeditë.<br />
Mësuesi/ja këtë veprimtari e zhvillon deri në 15 minuta.<br />
Hapi III. - Cilat figura të propozuara në tekst, sipas jush, janë fryt i fantazisë?<br />
- Cilat përkojnë me realitetin e Universit?<br />
Përgjigjja: Figurat që përkojnë me realitetin e Universit janë në paragrafët A, B,<br />
E dhe F.<br />
Figurat që janë fryt i fantazisë janë: C-ja dhe D-ja.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e punës me shkrim dhe objektivin që<br />
duhet të arrijnë. Nxënësit duhet të jenë të vëmendshëm në strukturën e udhëtimit-lojë<br />
mes shkencës dhe fantastiko-shkencores.<br />
Hapi V. Nxënësit do të përshkruajnë udhëtimin-lojë duke përzgjedhur materialin<br />
që punuan në hapin e dytë, si dhe do të nxjerrin mesazhin e tij.<br />
Hapi VI. Nxënësit lexojnë disa punime, ndërsa të tjerat vendosen në Turin e<br />
Galerisë.<br />
Nxënësit vlerësojnë punimet e njëri-tjetrit:<br />
- Çfarë u pëlqen?<br />
- Çfarë do të sugjeronit?<br />
Në fund të orës mësuesi/ja jep vlerësime për punët e lexuara.<br />
107
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të shkruarit<br />
Tema: Teksti rrëfimtar tregimtar (ora e parë dhe ora e dytë)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të sistemojë njohuritë e marra për tekstin rrëfimtar.<br />
• Të dallojë veçoritë kryesore të një teksti të tillë.<br />
• Të projektojë hapat që do ta ndihmojnë për të shkruar një tregim rrëfimtar.<br />
• Të kalojë në shtrirjen e tekstit, duke bërë kujdes me përdorimin e gjuhës.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, Fletorja e punës.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
pema e mendimit, praktikë, lexim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, të cilën e ka shkruar<br />
në tabelë. I njeh dhe me rubrikën. Në këtë etapë do të punohet me teknikën “Pema<br />
e mendimit”. Në qendër të tabelës shkruan teksti rrëfimtar me veçoritë kryesore të<br />
një teksti rrëfimtar.<br />
a) personazh<br />
legjenda<br />
romani<br />
proza<br />
fantastikoshkencore<br />
b) autor<br />
koha e rrëfimit<br />
rrëfyesi<br />
lloji i rrëfimit<br />
titulli<br />
parashtrimi<br />
situata<br />
fillestare<br />
teksti<br />
rrëfimtar<br />
struktura<br />
zhvillimi<br />
pika e lidhjes<br />
elementet<br />
përbërëse<br />
rrëfen një ngjarje,<br />
një ndodhi:<br />
përfundim<br />
ndodhia<br />
vendi<br />
koha<br />
personazhet<br />
ndodhia qendrore<br />
konflikti<br />
pika kulmore<br />
zgjidhja e tij<br />
protagonistë<br />
ndihmës<br />
veta e rrëfimit<br />
koha e rrëfimit<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të lexojnë temën e re “Teksti rrëfimtar<br />
(tregimtar)” në faqen 78. Lexojnë modelin e dhënë.<br />
Hapi III. Nxënësit lexojnë hapat që duhen ndjekur për të shkruar një tregim.<br />
Mësuesi/ja u tërheq vëmendjen për ata hapa që duhet të kenë më shumë kujdes.<br />
1. Përdorimi i vetës së parë, të mos kalojë në autobiografi.<br />
2. Zgjedhja e titullit të përputhet me temën, por mund të vendoset dhe emri i një<br />
108
personazhi protagonist ose të ketë lidhje me nëntekstin, moralin apo mesazhin.<br />
3. Të përcaktojë pikën e lidhjes, për të cilën nxënësit hasin më tepër vështirësi.<br />
4. Shkalla e objektivitetit. Kujdesi për të mos përdorur shumë detaje në rrëfim që të<br />
mos kalojë në subjektivitet. Kjo shmang arsyen e vërtetë të rrëfimit dhe pa e kuptuar<br />
nxënësi do të përshkruajë emocione, ndjesi, komente personale, që janë të tepërta<br />
dhe cenojnë strukturën e tekstit.<br />
5. Zgjidhja e kohës foljore rrëfyese është shqetësim për nxënësit. Nuk janë të<br />
qartë se cila kohë e foljes duhet zgjedhur.<br />
Kësaj etape mësuesi duhet t’i lërë kohë të mjaftueshme.<br />
Hapi IV. Pas marrjes së informacionit nxënësit punojnë në fletoren e tyre. Punon<br />
dhe mësuesi/ja.<br />
Mësuesi/ja e lexon punën para klasës. Në këtë mënyrë, nxënësit e dinë se cilat<br />
janë kërkesat për t’u realizuar.<br />
Ata punojnë për të përfunduar tregimin orën e dytë.<br />
Mësuesi bën vlerësimin e orës së mësimit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Ushtrime<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të zbatojë njohuritë e marra për:<br />
a) drejtshqiptimin e bashkëtingëlloreve /d/, /t/, /l/ dhe /c/ në fjalët e huaja.<br />
b) drejtshkrimin e zanores /ë/ fundore.<br />
c) drejtshkrimin e nyjave të/së në mbiemrat e nyjshëm.<br />
d) drejtshkrimin e grupeve të zanoreve ie, ye, ua dhe ue.<br />
e) pjesëzat e parafjalët e përsëritura.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit,<br />
shkumësa me ngjyra, fletore.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me lexim dhe diskutim,<br />
mësimdhënia e ndërsjellë, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtohen bashkë me nxënësit disa nga njohuritë e marra për:<br />
a) drejtshqiptimin e bashkëtingëlloreve /d/, /t/, /l/ dhe /c/ në fjalët e huaja.<br />
b) drejtshkrimin e zanores /ë/ fundore.<br />
c) drejtshkrimin e nyjave të/së në mbiemrat e nyjshëm.<br />
d) drejtshkrimin e grupeve të zanoreve ie, ye, ua dhe ue.<br />
e) pjesëzat e parafjalët e përsëritura.<br />
Hapi II. Mësimdhënia e ndërsjellë. Ndahen nxënësit në grupe prej katër vetash<br />
(dy banka një grup). Mësuesi/ja i sqaron se do të bëjë një veprimtari që quhet<br />
109
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
“Mësimdhënia në bashkëpunim”. Në krye të grupit vihet një nxënës i mirë, që do të<br />
luajë rolin e mësuesit. Lexohen ushtrimet nga ai dhe sqarohen gjërat e paqarta.<br />
Grupi I →ushtrimet 1 dhe 5.<br />
Grupi II → ushtrimet 2 dhe 4.<br />
Grupi III → ushtrimet 3 dhe 4<br />
Mësuesi/ja ndjek punën e grupeve dhe në fund bën vlerësimet.<br />
Hapi III. Ndahen nxënësit në grupe, përkatësisht A, B dhe C. Grupeve u jepen<br />
ushtrimet 7, 8 dhe 9 në faqen 225. Udhëzohen nxënësit të punojnë në mënyrë të<br />
pavarur. Kontrollohet e vlerësohet puna e tyre.<br />
Po japim një zgjidhje të mundshme të ushtrimit 9:<br />
Lexoj: Leximi i mirë ndihmon për t’i mësuar më lehtë lëndët.<br />
Pjesa e lexuar është shumë e bukur.<br />
Dorëzoj: Dorëzimi i detyrës u bë sipas rregullave. Sot e mora përgjigjen për<br />
detyrën e dorëzuar dje.<br />
Dëgjoj: Veshi është organi i dëgjimit. Ai ishte njeri i dëgjuar.<br />
Zëvendësoj: Metoda e zëvendësimit përdoret në matematikë.<br />
Pasojat e dëmeve janë të zëvendësueshme.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi i orës së mësimit duke falënderuar nxënësit që u<br />
aktivizuan më shumë dhe ata që dhanë përgjigje të sakta. Nuk lihen jashtë vëmendjes<br />
edhe nxënësit që u përfshinë në diskutime.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet Ushtrimi 10 në faqen 225.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Përdorimi i pikëpyetjes (?)<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë pikëpyetjen atje ku duhet.<br />
• Të shkruajë një monolog të shkurtër, ku të përdorë pikëpyetje.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tabela,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim e diskutim,<br />
punë dyshe, punë e drejtuar, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Bëhet një bisedë me nxënësit për shenjat kryesore të pikësimit dhe tipat e<br />
fjalive ku përdoren. Plotësohet së bashku me nxënësit një tabelë me shenjat kryesore<br />
të pikësimit dhe përdorimet e tyre.<br />
fjali dëftore –nxitëse fjali pyetëse fjali dëshirore, fjalitë thirrmore<br />
pika pikëpyetja pikëçuditja<br />
110
shenjat e pikësimit<br />
dy pikat viza thonjëzat presja pikëpresja trepikëshi kllapat dialogu<br />
– ligjërata e<br />
drejtë<br />
Për të ilustruar njohuritë për shenjat e pikësimit përdoret fragmenti i tekstit “Në<br />
det”, i Anton Pashkut. Diskutohet rreth tyre.<br />
Hapi II. Shpjegohen të gjitha rastet e përdorimit të pikëpyetjes duke marrë dhe<br />
mendimin e nxënësve. Shkruhen shembujt në tabelë duke përdorur edhe shkumësa<br />
me ngjyra.<br />
Hapi III. Punë në dyshe sipas bankave. Ushtrimet 1 dhe 2, në faqen 227.<br />
Kontrollohet dhe vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Punohet ushtrimi 4, në faqen 228. Nxënësit argumentojnë<br />
përdorimin e pyetjeve retorike.<br />
Vargjet e Mjedës, të shkëputura nga poema “Liria”, janë të ndërtuara mbi<br />
pyetjen retorike. Poeti e di përgjigjen, po, për ta bërë situatën që paraqit në vargjet<br />
e tij më dramatike dhe më mbresëlënëse dhe për të shprehur më fort shqetësimin e tij<br />
për robërinë që ka mbuluar anembanë vendin, ai shtron para lexuesit disa pyetje:<br />
“ A shndrit rreze lirije mb’ato maje?..<br />
A keni ndie ... nëpër shkrepa... një kangë të patravajë?<br />
Mjeda është i mendimit se lufta e popullit të thjeshtë do të sjellë lirinë e vonuar.<br />
Mesazhi i kësaj poezie është: “ Lirim, lirim bërtet gjithkah Malsia...”<br />
Po sqarojmë edhe disa fjalë të panjohura për nxënësit:<br />
ograjë – pyll i vogël me lëndina për kullotë, livadh pranë pyllit.<br />
gjimon përmallshëm - gjëmon me mall, dashuri e dhembshuri<br />
nji kangë të patravajë – një këngë pa hidhërim, pa vuajtje.<br />
kallxoni – kallëzoni, tregoni të vërtetën.<br />
shklet kamba – shkel këmba.<br />
çilet lama – del burimi.<br />
ku i del lirimit ama – ku e ka burimin liria, ku ka lindur liria.<br />
Hapi V. Punë e pavarur - shkrim i lirë. Punohet ushtrimi 5. Nxënësit shkruajnë<br />
një monolog me titull “Unë dhe labirinti”, “Ç’më pret mua pasi të mbaroj shkollën 9-<br />
vjeçare?”<br />
Kontrollohet e vlerësohet puna e tre nxënësve të niveleve të ndryshme duke marrë<br />
edhe vlerësime nga nxënës të tjerë.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3 në faqen 228 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f.<br />
28-29, sipas niveleve.<br />
111
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Shqipëria<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e udhëpërshkrimit, si rrëfim joletrar.<br />
• Të marrë informacionin për Shqipërinë e viteve ’20.<br />
• Të bëjë dallimin ndërmjet shkrimit objektiv dhe subjektiv të autores.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, informacione për<br />
Shqipërinë e viteve ’20-të, tabela,<br />
mjete shkollore, shkumësa.<br />
TEKSTI RRËFIMTAR (JOLETRAR)<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
diskutim, lexim, kllaster, tabelë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i ka udhëzuar nxënësit të gjejnë informacionin mbi zhvillimin e<br />
Shqipërisë në vitet ’20. Materiali i përzgjedhur do të ketë foto me pamje që tregojnë<br />
aspekte të ndryshme të jetës shqiptare të atyre viteve.<br />
Nxënësit lexojnë informacionin, disa të dhëna shkruhen në tabelë.<br />
112<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit dhe me autoren, të<br />
cilat i shkruan në dërrasë të zezë, pastaj drejton pyetjen:<br />
- Çfarë ju kujton emri i Edit Durhamit?<br />
Lexohet rubrika për çastet kryesore nga jeta e autores.<br />
Hapi III. Nxënësit do të lexojnë në heshtje fragmentin dhe do t’u përgjigjen pyetjeve,<br />
që mësuesi/ja ka shkruar në tabelë, ndërsa nxënësit i shkruajnë në fletore. Përgjigjet<br />
e pyetjeve kanë lidhje me tekstin që po lexojnë. Pyetjet:<br />
1. Në cilin vend ndaloi për herë të parë Edit Durhami?<br />
2. Çfarë informacionesh dinte për këtë qytet?<br />
3. Si e përshkruan ngjarjen kryesore të atij qyteti?<br />
4. A kishin shqiptarët një besim, të cilin e mbronin me fanatizëm?<br />
5. Çfarë ndalohej nga policia?<br />
6. Cila ishte dëshira e shqiptarëve?<br />
7. Cila ishte dëshira e një prifti shqiptar? A e realizoi? Pse?<br />
8. Si e përshkruan Abatin e Mirditës, Preng Doçin?<br />
9. Çfarë ndien Edit Durham për këtë vend dhe njerëzit e tij?<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë pranë titullit të temës edhe fjalën udhëpërshkrim.<br />
Ushtrimi 1. - Çfarë ngjarjesh rrëfen autorja? Pse?<br />
Përgjigjja: Autorja rrëfen ngjarje reale, sepse ka qenë vetë dëshmitare. Qëllimi i<br />
autores është të informojë lexuesin për atë që ka ndodhur.<br />
Ushtrimi 2. - Kush i rrëfen ngjarjet?<br />
Përgjigjja: Ngjarjet i rrëfen autorja.
Ushtrimi 3. - Ku dallon ky tekst nga teksti rrëfimtar letrar.<br />
Për këtë ushtrim nxënësit do të punojnë me teknikën Diagrami i Venit.<br />
Nxënësit do të punojnë në çift.<br />
Përgjigjet e dy përfaqësuesve të çifteve mësuesi i shkruan në tabelë.<br />
Teksti rrëfimtar letrar<br />
- rrëfen ngjarje të trilluara,<br />
- mbështetet mbi imagjinatën krijuese,<br />
- ka personazhe të trilluara,<br />
- me strukturë të ndërlikuar,<br />
- me gjuhë të figurshme etj.<br />
rrëfimi<br />
Teksti rrëfimtar joletrar<br />
- rrëfen ngjarje të vërtetë,<br />
- mbështetet mbi fakte,<br />
- ka personazhe reale,<br />
- struktura e thjeshtë,<br />
- me gjuhë të stilit gazetaresk etj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 4. Nxënësit do të plotësojnë në libër veçoritë e tjera të tekstit rrëfimtar<br />
joletrar.<br />
- koha<br />
- vendet që ka vizituar<br />
- personat që ka takuar<br />
Ushtrimi 5. Për këtë ushtrim nxënësit do të shfrytëzojnë informacionet e marra<br />
në hapin e parë dhe informacionin, që morën gjatë leximit të fragmentit.<br />
Ushtrimi 6. Nxënësit do të punojnë me tabelë:<br />
Shkollat <strong>shqipe</strong> Fragmenti Ç’mendime dhe mesazhe<br />
më lindin?<br />
- madhështia e natyrës<br />
Ushtrimi 7. Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre organizuesin shqiptare grafik:<br />
Fragmenti përshkrues Elementi letrar Funksioni stilistik<br />
Ne soditnim Shqipërinë,<br />
vargmale si valë të gurta<br />
të një deti që ngriheshin<br />
mrekullisht të kaltër.<br />
- krahasimi<br />
- metaforë foljore<br />
- epitet<br />
Detyrë shtëpie. Jepet ushtrimi 8.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve dhe i orës së mësimit.<br />
113
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të folurit<br />
Tema: Reportazhi<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të diskutojë rreth tematikës së një reportazhi.<br />
• Të dallojë veçoritë e reportazhit.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, Fletorja e punës,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
lexim, diskutim, punë me grupe,<br />
grupi i ekspertëve.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, të cilën e shkruan në<br />
tabelë. Udhëzon nxënësit që të lexojnë në heshtje reportazhin.<br />
114<br />
Hapi II. Do të punohet me teknikën Grupi i ekspertëve. Ecuria:<br />
Mësuesi/ja krijon gjashtë grupe, të cilave u jep nga një skedë me pyetje.<br />
Grupi I. - Cila është tema që trajton gazetari në reportazh?<br />
Në krye të reportazhit gazetari shpjegon toponimin e atij vendi. Cili është ai?<br />
Grupi II. - Ku ndodhet ky vend? Përcaktoni koordinatat dhe të dhënat.<br />
Si përshkruhet ai?<br />
Grupi III. - Cili është problemi që ngre gazetari? Në ç’këndvështrim e sheh<br />
problemin? Argumento.<br />
Grupi IV. - Cili është mendimi i tij dhe si e argumenton atë?<br />
- Ka gërshetim të fakteve reale me përshtypjet subjektive?<br />
Grupi V. - Cili është mesazhi që jep në fund të shkrimit?<br />
- Cilat janë sugjerimet e autorit?<br />
Grupi VI. - Cilat janë krahasimet, fjalët dhe shprehjet që krahasohen, si dhe shkallën e<br />
krahasimit?<br />
- Cili është roli i fjalive pyetëse-habitore?!<br />
Çdo grup, pasi përfundon detyrën, shkëmben pyetjet me grupin tjetër. Kjo veprimtari<br />
zgjat 20 minuta.<br />
Hapi III. Një përfaqësues i çdo grupi lexon përgjigjet. Mësuesi/ja në bashkëpunim<br />
me nxënësit e grupeve të tjera vlerëson punën e grupeve.<br />
Hapi IV. Ushtrim: Të gjitha grupet do të punojnë për veçoritë gjuhësore të këtij<br />
teksti.<br />
a) Kush rrëfen? Në ç’kohë është rrëfimi? Në ç’vetë?<br />
b) Cilat klasa të fjalëve mbizotërojnë: folje, emra, mbiemra, ndajfolje.<br />
c) Fjalitë janë të thjeshta apo të përbëra? A ka mungesë të lidhëzave apo përdorim<br />
të lidhëzave?<br />
d) Nga ana leksikore ç’fjalë kemi në përdorim?<br />
- fjalë të reja (neologjizma)
- dialektalizma, krahinorizma<br />
- fjalë të huaja.<br />
Hapi V. Për përforcuar informacionin që nxënësit morën, mësuesi/ja së bashku<br />
me nxënësit plotësojnë pemën e mendimit.<br />
tekst rrëfimtar joletrar<br />
Reportazhi ka ngjashmëri me udhëpërshkrimin<br />
gërshetohen fakte reale me përshtypje subjektive.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi për nxënësit.<br />
Rubrika: Të shkruarit<br />
Tema: Reportazhi<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të shkruajë një reportazh sipas modelit të dhënë.<br />
• Të vlerësojë punimin e tij dhe të shokut duke shkëmbyer materiale me njëri-tjetrin.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, fletore,<br />
pamje të ndryshme.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
bisedë, shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Nxënësit kanë sjellë pamje dhe materiale të ndryshme, të cilat transmetojnë<br />
shqetësimet e tyre, mendimet për problemet, sjelljet e reja të shoqërisë shqiptare.<br />
Mësuesi/ja zhvillon një bisedë me nxënësit për mendimet që kanë, të cilat do t’i<br />
ndihmojnë për të shkruar reportazhin.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të rilexojnë materialin për reportazhin:<br />
- përmbajtja/tema<br />
- problemi që shtrohet<br />
- mendimet që sugjeron<br />
- përshkrimin e problemit<br />
- argumentimi<br />
- mesazhi<br />
- <strong>gjuha</strong> me veçoritë e saj.<br />
Hapi III. Nxënësit punojnë të pavarur. Kjo punë vazhdon edhe orën e dytë.<br />
Mësuesi/ja kontrollon për ndonjë pasaktësi. Nxënësve u lihet kohë e mjaftueshme<br />
për të përfunduar punën e tyre.<br />
Mësuesi/ja mbledh mbresat, përshtypjet dhe vështirësitë që patën në realizimin<br />
e detyrës. Më pas, nxënësit shkëmbejnë fletoret dhe vlerësojnë njëri-tjetrin, duke u<br />
mbështetur në të dhënat për të shkruar një reportazh. Nxënësit vlerësojnë punët më<br />
të mira, të cilat autori (nxënësi) i lexon para klasës. Mësuesi/ja vlerëson punën e të<br />
gjithë nxënësve,<br />
Vlerësimin përfundimtar të punës e bën mësuesi.<br />
115
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Përdorimi i pikëçuditjes (!)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë pikëçuditjen atje ku duhet.<br />
• Të dallojë funksionin e pikëçuditjeve në shprehjen e toneve polemike dhe ironizuese.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste të tjera<br />
alternative të klasës së nëntë,<br />
veprat e Migjenit, tekst për figurat stilistike.<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim<br />
e diskutim, punë dyshe,<br />
punë e pavarur, punë e drejtuar.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Kontroll e diskutim i detyrave të shtëpisë. Mblidhen disa fletore për korrigjim<br />
dhe vlerësohen me notë. Për zgjedhjen e fletoreve që do të korrigjohen, si për detyrat<br />
e shtëpisë, ashtu edhe të klasës, kihet parasysh që për çdo 4-5 detyra, njëra duhet<br />
të jetë e korrigjuar.<br />
Hapi II. Bëhet një bisedë me nxënësit për të rikujtuar njohuritë që kanë për shenjat<br />
e pikësimit. Përqendrohet vëmendja te pikëçuditja.<br />
Hapi III. Shpjegohen të gjitha rastet e përdorimit e të mospërdorimit të pikëçuditjes.<br />
Çdo rast ilustrohet me shembuj, të cilët shkruhen në tabelë duke përdorur edhe<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Hapi IV. Punë dyshe sipas bankave. Punohen ushtrimet 1 dhe 2 në faqen 230.<br />
Kontrollohet e vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Hapi V. Punë e pavarur. Ushtrimet 4 dhe 5. Kontrollohet e diskutohet puna e<br />
pavarur.<br />
Hapi VI. Punë e drejtuar. Ushtrimi 6.<br />
Pikëçuditja përdoret në fillim të skicës “Legjenda e misrit” në fjali njëkryegjymtyrëshe<br />
emërore: Misër! Misër! që kryen funksionin e një fjalie nxitëse thirrmore që shpreh<br />
kërkesë, thirrjen e poetit, shpërthimin e vrullshëm të ndjenjave të tij, urrejtjen e<br />
fuqishme të tij. Edhe përdorimi i fjalisë dëshirore në formën e mallkimit, rrit tonin<br />
polemizues të pjesës.<br />
Leximi me intonacionin e duhur thirrmor vë në dukje më qartë tonin polemik e<br />
ironizues të Migjenit. Thirrjen për shpëtimin e jetës poeti e quan “apoteozë e shekullit<br />
të njëzetë”, domethënë “lavdërim madhështor” për mungesën e misrit.<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi.<br />
Detyrë shtëpie: Jepen ushtrime te Fletorja e punës, f. 29-30.<br />
116
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Përdorimi i shumëpikëshit (...)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë shumëpikëshin aty ku duhet.<br />
• Të përdorë drejt shenjat e pikësimit në një tekst të dhënë.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative<br />
“Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, shkumësa me ngjyra.<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me lexim,<br />
shpjegim e diskutim, punë dyshe,<br />
punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtohen bashkë me nxënësit njohuritë e mësuara për shenjat e pikësimit.<br />
Shkruhen në dërrasë fjalitë në fillim të faqes 231. Lexohen me kujdes nga mësuesi/ja<br />
fjalitë. Diskutohet për rolin që luajnë në këto fjali shumëpikëshit e përdorur. Shpjegohen<br />
nga mësuesi/ja rastet e ndryshme të përdorimit të shumëpikëshit. Shkruhen shembuj<br />
në dërrasë të zezë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Punë dyshe sipas bankave. Ushtrimet 1 dhe 2 në faqen 232. Nxënësit<br />
argumentojnë shenjën e pikësimit që kanë përdorur. Kontrollohet, diskutohet e<br />
vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Hapi III. Punë e pavarur. Ushtrimi 3 në faqen 232. Kontrollohet puna e pavarur<br />
e tre nxënësve të niveleve të ndryshme.<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Punohet ushtrimi 3, në f. 31 të Fletores së punës. Nxënësit<br />
flasin dhe argumentojnë me anë të rregullave përdorimin e shumëpikëshit.<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi për orën e mësimit. U drejtohen nxënësve edhe<br />
këto pyetje:<br />
- Kur përdoret shumëpikëshi?<br />
- Po pikëpyetja?<br />
- Po pikëçuditja?<br />
Kërkohet të jepet shembull për çdo rast.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 4 në faqen 232 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f.<br />
30-31, sipas niveleve.<br />
117
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Përdorimi i thonjëzave (“ ”, « », ‘ ’)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë shenjat e thonjëzave.<br />
• Të përdorë thonjëzat atje ku duhet.<br />
• Të vendosë thonjëzat në një tekst ku ato janë hequr.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative<br />
“Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, shkumësa me ngjyra.<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim<br />
e diskutim, punë e pavarur,<br />
punë dyshe, punë e drejtuar.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtohen njohuritë për shenjat e pikësimit dhe rastet e përdorimit të tyre.<br />
Përgjigjet e nxënësve ilustrohen me shembuj.<br />
Hapi II. Njihen nxënësit me temën, e cila shkruhet në dërrasë të zezë. Mësuesi/ja<br />
u drejton nxënësve pyetjen:<br />
- Kur përdoren thonjëzat?<br />
Pas përgjigjeve që japin nxënës të niveleve të ndryshme, mësuesi/ja shpjegon<br />
rastet e ndryshme të përdorimit të thonjëzave. Për çdo rast shkruhen shembuj në<br />
dërrasën e zezë.<br />
Shpjegohen edhe rastet kur mund të përdorim thonjëzat njëshe brenda një teksti<br />
të mbyllur në thonjëza.<br />
Hapi III. Punë e pavarur. Ushtrimi 1 në faqen 234. Kontrollohet e vlerësohet<br />
puna e tre nxënësve të niveleve të ndryshme. Nxënësit e tjerë qartësohen për të<br />
bërë korrigjimet e plotësimet e duhura në detyrat e klasës, sipas kërkesës së këtij<br />
ushtrimi.<br />
Hapi IV. Punë dyshe sipas bankave. Ushtrimi 2 në faqen 234. Vlerësohen grupe<br />
të ndryshme për saktësinë e plotësimit të kërkesës së ushtrimit në fletore. Gjatë<br />
vlerësimit merret parasysh cilësia e shkrimit dhe drejtshkrimit.<br />
Hapi V. Punë e drejtuar. Ushtrimi 3 në faqen 234. Bëhet leximi i fjalive të ushtrimit<br />
nga nxënës të nivelit të lartë. Nxiten nxënës të niveleve të ndryshme të shpjegojnë<br />
përdorimin e thonjëzave në fjalitë e këtij ushtrimi.<br />
Mësuesi/ja bën korrigjimet e plotësimet e duhura të këtyre përgjigjeve.<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet Ushtrimi 5 në faqen 234 dhe ushtrime nga Fletorja e punës,<br />
f. 32-33, sipas niveleve.<br />
118
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Ushtrime përsëritje<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë ku duhet pikëpyetjen.<br />
• Të përdorë ku duhet pikëçuditjen.<br />
• Të përdorë ku duhet shumëpikëshin.<br />
• Të përdorë ku duhet thonjëzat.<br />
• Të shpjegojë përdorimin e shenjave të pikësimit në fjali të ndryshme.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative.<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë, punë dyshe, punë e drejtuar,<br />
punë e pavarur.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit:<br />
Hapi I. Rikujtohen bashkë me nxënësit shenjat e pikësimit dhe rastet e përdorimit<br />
të tyre. Kërkohet që çdo rast të ilustrohet me shembuj.<br />
Hapi II. Punë dyshe sipas bankave. Ushtrimi 1. Kontrollohet dhe vlerësohet puna<br />
e nxënësve për plotësimin e kërkesave të ushtrimit.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimi 2. Lexohen bukur fjalitë dhe pas çdo fjalie<br />
argumentohet përdorimi i shenjës së pikësimit. Nxiten të marrin pjesë dhe të japin<br />
shpjegime për përdorimin e shenjave të pikësimit nxënës të niveleve të ndryshme.<br />
Hapi IV. Punë e pavarur –punë në grupe. Ndahen nxënësit në tri grupe.<br />
Grupi I → punon ushtrimet 3 dhe 4 në faqen 235.<br />
Grupi II → ushtrimet 5 dhe 6 .<br />
Grupi III → ushtrimet 7 dhe 8 në faqen 236. Kontrollohet e vlerësohet puna e<br />
pavarur duke vlerësuar dy nxënës të niveleve të ndryshme për çdo grup.<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 9 në faqen 236.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Fjalia. Llojet e saj sipas gjymtyrës kryesore<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të formulojë përkufizimin për fjalinë (njësi e plotë ndërtimore, kuptimore e<br />
intonacionore).<br />
• T`i grupojë fjalitë sipas gjymtyrës kryesore.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tabela, shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim e diskutim,<br />
punë e pavarur, punë e drejtuar,<br />
pema e mendimit.<br />
119
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku njohuritë për fjalinë. Mësuesi/ja u drejton nxënësve<br />
pyetjet:<br />
- Ç’quajmë fjali?<br />
- Ç’është fjalia e thjeshtë?<br />
- Si e dallojmë fjalinë e thjeshtë nga ajo e përbërë?<br />
Skema bëhet në dërrasë të zezë.<br />
e thjeshtë<br />
Fjalia<br />
e përbërë<br />
Hapi II. Vendoset në dërrasë të zezë një tabelë, ku është një tekst i Kasëm<br />
Trebeshinës. Aktivizohet një nxënës të lexojë tekstin. Aktivizohen nxënës të niveleve<br />
të ndryshme të gjejnë fjalitë e thjeshta dhe ato të përbëra. Diskutohet rreth tyre.<br />
Përqendrohet vëmendja te fjalitë: Fshati. Është si gjithë fshatrat në Shqipëri.<br />
Bashkë me nxënësit arrihet në përfundim se fjalitë:<br />
- Gjenden ndërmjet dy pauzave të gjata.<br />
- Kanë intonacion të plotë.<br />
- Janë të formuara nga një, dy ose më shumë fjalë të lidhura me njëra-tjetrën,<br />
që kanë si bërthamë një folje, të zgjedhur në një nga mënyrat ose një emër.<br />
- Kanë kuptim tërësor.<br />
Shkruhet në dërrasë përkufizimi i fjalisë. Jepen shembuj fjalish që shprehin<br />
mendimet, ndjenjat dhe vullnetin tonë.<br />
Hapi III. Shpjegohen llojet e fjalive të thjeshta sipas gjymtyrës kryesore. Jepen<br />
shembuj për çdo rast.<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Ushtrimi 1 në faqen 238. Kontrollohet e vlerësohet<br />
puna e pavarur.<br />
Hapi V. Punë e drejtuar. Ushtrimi 2 në faqen 238.<br />
Hapi VI. Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit duke formuar së<br />
bashku me nxënësit pemën e mendimit për llojet e fjalive të thjeshta, sipas gjymtyrës<br />
kryesore.<br />
të pazgjeruara<br />
të pazgjeruara<br />
dykryegjymtyrëshe Fjalitë e thjeshta njëkryegjymtyrëshe<br />
të zgjeruara<br />
të zgjeruara<br />
Jepen shembuj nga nxënës të niveleve të ndryshme për çdo rast.<br />
120<br />
Detyrë shtëpie: Jepen ushtrime nga Fletorja e punës sipas niveleve.
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Fjalia. Llojet e saj sipas gjymtyrës kryesore (Ushtrime)<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë fjalitë e thjeshta nga fjalitë e përbëra.<br />
• Të dallojë llojet e fjalive të thjeshta sipas gjymtyrës kryesore (njëkryegjymtyrëshe,<br />
dykryegjymtyrëshe, të zgjeruara, të pazgjeruara).<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë, punë e pavarur, punë dyshe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Bisedë. Rikujtohen bashkë me nxënësit njohuritë për fjalinë e thjeshtë dhe<br />
të përbërë. Nxënësve u drejtohen këto pyetje:<br />
- Ç’dini për fjalinë?<br />
- Cilat janë disa karakteristika të fjalisë?<br />
- Kur fjalia është e thjeshtë?<br />
- Ç’ndryshim ka fjalia e thjeshtë nga një fjali e thjeshtë e zgjeruar?<br />
- Kur fjalia është e përbërë?<br />
- Sa llojesh janë fjalitë e thjeshta sipas gjymtyrës kryesore?<br />
Për çdo rast kërkohen shembuj.<br />
Mësuesi /ja shkruan në dërrasë ato njohuri që i duhen për të formuluar përkufizimin<br />
për fjalinë dhe llojet. Mësuesi/ja përzgjedh dhe shkruan në dërrasë shembuj fjalish<br />
ose paraqit në një tabak letre shembuj për ilustrim.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Hapen librat dhe nxënësit lexojnë informacionin e dhënë.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika Ushtrime. Punohet me të gjithë klasën ushtrimi 1 me<br />
gojë. Nxënësit dallojnë fjalitë e thjeshta dhe të përbëra dhe për fjalitë e thjeshta gjejnë<br />
gjymtyrët kryesore dhe me se shprehen. Ky ushtrim i ndihmon ata për të bërë dallimin<br />
e llojeve të fjalisë sipas gjymtyrës kryesore.<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Punohet ushtrimi 3 në faqen 239. Kontrollohet e<br />
vlerësohet puna e pavarur. Nxënësit duhet të argumentojnë zgjidhjen e ushtrimit.<br />
Hapi V. Punë dyshe. Ushtrimi 4. Kontrollohet dhe vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Hapi VI. Punë e drejtuar. Ushtrimi 5, nxënësit përcaktojnë llojin e fjalisë sipas<br />
gjymtyrës kryesore dhe komentojnë karakteristikat e fjalive.<br />
Hapi VII. Shkrimi i lirë. Për nxënësit e nivelit të lartë jepet Ushtrimi 6, në kohën<br />
që mësuesi punon së bashku me nxënësit e tjerë ushtrimin 5. Kontrollohet dhe<br />
vlerësohet puna e nxënësve. Lexohen nga dy-tre nxënës krijimet dhe dallohen llojet<br />
e fjalive të përdorura.<br />
Sipas kohës në dispozicion punohen ushtrime nga Fletorja e punës.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet një ushtrim nga Fletorja e punës, f. 33.<br />
121
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Bisedë me F. S. Nolin<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të marrë informacion për jetën dhe veprën e Fan Nolit.<br />
• Të përshkruajë personalitetin e tij, duke u mbështetur në të dhëna të marra nga teksti.<br />
• Të zbulojë disa veçori të bisedës.<br />
• Të diskutojë për mesazhin që ka marrë, për mendimet që u përputhen me njëri-tjetrin.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
Teksti “Gjuha Shqipe 9”,<br />
informacione mbi jetën dhe<br />
veprën e Nolit, mjete shkollore,<br />
tabela, dërrasa.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Bisedë, lexime zinxhir, punë me<br />
shkrim (përshkrim), diskutim, kllaster.<br />
122<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Kjo temë mësimi do të fillojë me një histori interesante mbi fëmijërinë<br />
dhe shkollimin (si e çoi e ëma në shkollë) e Nolit, histori që do të interpretohet nga<br />
mësuesja.<br />
Figura e Nolit është figurë shumëplanëshe. Informacionet për jetën dhe veprimtarinë<br />
e tij janë të bollshme.<br />
Nxënësit janë udhëzuar orën e kaluar të gjejnë informacione për Nolin, duke e<br />
parë atë si:<br />
- shkrimtar - politikan<br />
- përkthyes - orator<br />
- njohës i muzikës - klerik.<br />
Kjo punë do të ndahet ndërmjet nxënësve, në mënyrë që të gjendet i gjithë<br />
informacioni.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë: Noli dhe veprimtaria e tij, të cilën e plotëson me<br />
informacionin që sjellin nxënësit.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të lexojnë me intonacion dhe rrjedhshmëri.<br />
Vëmendja e nxënësve do të përqendrohet te ndërtimi i pyetjeve dhe tematika e tyre.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1/a. Nxënësit lexojnë informacionin, ndërkohë mësuesi/ja ka shkruar<br />
në tabelë.<br />
biseda<br />
karakter i lirë i pyetjeve<br />
marrja e informacionit<br />
autor dëshmitar<br />
u referohet të dhënave<br />
U kërkon nxënësve mendime se ç’është biseda, cilat janë veçoritë dalluese nga<br />
teksti rrëfimtar letrar.<br />
Ushtrimi 1/b. - Ku përqendrohen pyetjet e dëgjuesve?
Nxënësit gjatë leximit kanë përzgjedhur pyetjet dhe tematikën e pyetjeve për<br />
aktivitetin artistik.<br />
Ushtrimi 2. Për këtë ushtrim do të punohet në grupe me teknikën “Puno në<br />
grupe”. Çdo e dhënë do të ilustrohet. Mësuesi/ja plotëson në tabelë, ndërsa nxënësit<br />
në fletoren e tyre.<br />
Ushtrimi 3. Ky ushtrim do të zhvillohet nga nxënësit në fletore, duke u mbështetur<br />
në informacionin që u punua në ushtrimin 1.<br />
Hapi IV. Nxënësit do të përshkruajnë natyrën e Nolit, duke bërë zgjedhjen e tyre.<br />
U lihet një kohë e mjaftueshme deri në 15 minuta. Nxënësit i lexojnë punët e tyre,<br />
pyesin njëri-tjetrin dhe në fund vlerësojnë punët e shokëve.<br />
Hapi V. Gjetja e mesazhit. Nxënësit do të shprehin mesazhin që kanë marrë nga<br />
“Bisedë me F. S. Nolin”. Nxënësit do të diskutojnë dhe mësuesi/ja do të shkruajë në<br />
tabelë mendimet e tyre.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi VI. Veçoritë gjuhësore të bisedës. Nxënësit do të dallojnë dhe do t’i shkruajnë<br />
në fletore veçoritë gjuhësore.<br />
Mësuesi/ja plotëson në tabelë:<br />
Biseda – veçoritë gjuhësore.<br />
rrëfimi: - në formë dialogu<br />
- në vetën e parë<br />
- me fjali të përbëra<br />
- me fjali të thjeshta, që krijojnë një bisedë të thjeshtë dhe tërheqëse.<br />
Hapi VII. Pas gjithë këtij informacioni që morëm për bisedën mësuesi/ja me<br />
përgjigjet e nxënësve plotëson kllasterin.<br />
karakter i lirë i pyetjeve<br />
tekst rrëfimtar joletrar Bisedë jep informacion<br />
nxjerr mesazhin<br />
veçori gjuhësore<br />
Detyrë shtëpie. Përpiquni të shkruani dhe ju një bisedë duke zgjedhur një nga<br />
figurat e shquara, si: Faik Konica, Mehdi Frashëri.<br />
Shënim: Për t’iu përgjigjur pyetjeve shfrytëzoni materiale biografike mbi jetën dhe<br />
veprën e dy figurave të shquara.<br />
123
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të shkruarit<br />
Tema: Intervista<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të hartojë pyetjet për dy personalitete nga fusha të ndryshme.<br />
• Të shkruajë intervistën për personalitetin e zgjedhur.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
materiale mbi jetën dhe veprën e një<br />
personaliteti, fletore, mjete shkollore,<br />
fletë formati A4, foto.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Kllaster, kërkim – hulumtimi i materialeve,<br />
punë në Fletoren e punës.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën dhe rubrikën që do të punojnë. Shkruan<br />
në tabelë fjalën INTERVISTA. Tërheq vëmendjen e nxënësve për strukturën e esesë,<br />
përmbajtjen, tematikën, ndërtimin e pyetjeve dhe për veçoritë gjuhësore. Mësuesi/ja<br />
i plotëson këto të dhëna në tabelë.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i ka informuar nxënësit se duhet të përzgjedhin dy personalitete<br />
të shquara dhe të marrin informacione rreth tyre. Mësuesi/ja shkruan në tabelë disa<br />
rregulla që duhet të mbahen mend gjatë intervistimit të personalitetit.<br />
1. Duhet të ruani interesin e personit që po intervistoni.<br />
2. Bëni pyetje në atë mënyrë që ju mundëson të merrni përgjigjen që doni.<br />
3. I regjistroni përgjigjet në mënyrë besnike (mund të përdorni regjistrues, shënime).<br />
4. Njerëzit meritojnë të trajtohen me dinjitet.<br />
5. I falënderoni për intervistën që po japin dhe po ju ndihmojnë.<br />
6. Përdorni gjatë intervistimit titujt e tyre.<br />
7. Mos bëni shumë pyetje dhe dëgjojini deri në fund, pa i ndërprerë.<br />
Hapi III. Punë e pavarur:<br />
Nxënësit hulumtojnë me materialet që janë sjellë në klasë:<br />
a) Duke nxjerrë ato të dhëna që janë të nevojshme për zhvillimin e intervistës.<br />
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit.<br />
b) Shkruani pyetjet dhe përcaktoni se ku do të përqendroheni: në jetën personale<br />
apo në aktivitetin e tyre.<br />
c) Përdorni foto të personaliteteve nga jeta apo veprimtaria e tyre.<br />
Hapi IV. Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre ose në fletë formati A 4<br />
. Mund të<br />
vendosin në të foto të personalitetit.<br />
Hapi V. Nxënësit lexojnë punimet e tyre dhe shokët vlerësojnë punën e njëri-tjetrit.<br />
Në fund të orës së mësimit, mësuesi mbledh punët e tyre dhe i vlerëson.<br />
124
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Fjalia njëkryegjymtyrëshe<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë fjalitë njëkryegjymtyrëshe nga fjalitë dykryegjymtyrëshe.<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
• Të dallojë llojet e fjalive njëkryegjymtyrëshe (foljore, vetore, pavetore, me vetë<br />
të përcaktuar, me vetë të papërcaktuar, me vetë të përgjithësuar, emërore:<br />
përshkruese e treguese).<br />
• Të ndërtojë një tekst të shkurtër me fjali njëkryegjymtyrëshe.<br />
Materiale dhe mjete mësimore: Metoda dhe teknika mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tabela të shkruara, bisedë e kombinuar me shpjegim<br />
shkumësa me ngjyra, tekste alternative. e diskutim, punë e drejtuar,<br />
punë e pavarur, pema e mendjes.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku. Kërkohet nga nxënësit të thonë:<br />
- dy fjali të thjeshta njëkryegjymtyrëshe,<br />
- dy fjali të thjeshta dykryegjymtyrëshe,<br />
- dy fjali të përbëra.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Vendoset në dërrasë tabela ku është shkruar teksti i Mitrush Kutelit, që<br />
ndodhet në fillim të faqes 240. Lexohen fjalitë nga një nxënës që lexon bukur. Nxënësit<br />
e tjerë duhet të gjejnë fjalitë e thjeshta me një gjymtyrë kryesore.<br />
Duke u nisur nga shembujt, arrihet në përfundim se gjymtyra kryesore e fjalisë<br />
njëkryegjymtyrëshe mund të shprehet me folje ose me emër. Kur shprehen me folje<br />
quhen fjali foljore, ndërsa kur shprehen me emër quhen fjali emërore.<br />
Hapi III. Vazhdohet shpjegimi për fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore, që mund të<br />
jenë fjali vetore ose fjali pavetore.<br />
Fjalia vetore shpjegohet duke përdorur shembuj e duke dhënë përkufizimet për<br />
tri llojet e saj:<br />
a) Fjali foljore me vetë të përcaktuar – folja është në vetën I e II, njëjës e shumës.<br />
b) Fjali foljore me vetë të papërcaktuar – folja është në vetën III, shumës<br />
c) Fjali foljore me vetë të përgjithësuar - folja është në vetën II, njëjës.<br />
Shpjegohen edhe fjalitë njëkryegjymtyrëshe pavetore.<br />
Në fund, shpjegohen edhe fjalitë njëkryegjymtyrëshe emërore, duke dhënë edhe<br />
shembuj për fjalitë emërore përshkruese dhe treguese.<br />
125
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Punohen Ushtrimet 1, 2 dhe 4. Vlerësohen nxënës të<br />
niveleve të ndryshme për shkallën e aktivizimit dhe për saktësinë e përgjigjeve.<br />
Hapi V. Punë e pavarur. Ndahen nxënësit në dy grupe. Njërit grup i jepet ushtrimi<br />
3 në faqen 243. Grupit tjetër i jepet ushtrimi 5, në faqen 243. Diskutohet e vlerësohet<br />
puna e nxënësve.<br />
Hapi VI. Nxiten nxënësit të shprehin mendimet e tyre për llojet e fjalisë<br />
njëkryegjymtyrëshe. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë pemën e mendjes (kllasterin).<br />
Fjalia njëkryegjymtyrëshe<br />
foljore<br />
emërore<br />
vetore pavetore përshkruese treguese<br />
me vetë të përcaktuar<br />
me vetë të papërcaktuar<br />
me vetë të përgjithësuar<br />
Hapi VII. Bëhet përmbledhja e orës së mësimit, vlerësimi për realizimin e<br />
objektivave të arritjes sipas niveleve dhe vlerësimi i motivuar me notë i nxënësve që<br />
u përgjigjën më mirë.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 6 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f. 37.<br />
Rubrika: Të folurit<br />
Tema: Mesazhet e paqes<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të komentojë mesazhet e njerëzve të shquar për paqen.<br />
• Të diskutojë për vendin që kjo tematikë zë në muzikë.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, CD,<br />
mesazhe për paqen.<br />
Teknika dhe metoda:<br />
Bisedë, ruaje fjalën e fundit për mua.<br />
126
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis orën e mësimit me leximin dhe vlerësimin e detyrës së<br />
shtëpisë. Ajo shkruan në tabelë fjalinë:<br />
... mos vallë ajo do të ishte e lumtur, si atë ditë unë në Shkodër, kur e shihja nën<br />
pjergull, nëse do të ndjente hapat e mia në trotuaret e qytetit të saj?<br />
Një nga përgjigjet e mundshme:<br />
Kufijtë janë kapërcyer, një miqësi e sinqertë lidh dy gra intelektuale, një shqiptare<br />
e tjetra serbe, nuk ka më kufij në mendje dhe në shpirt, bashkëpunimi, mirëkuptimi<br />
toleranca i bën njerëzit të lumtur, më të fortë, por që të arrihen këto duhet të kesh<br />
shpirt të paqtë dhe mendje të hapur.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh me temën të cilën e shkruan në tabelë. Nxënësit lexojnë<br />
individualisht temën: “Mesazhet e paqes”.<br />
Në këtë veprimtari nxënësit do të punojnë me teknikën “Ruaje fjalën e fundit për mua”.<br />
Nxënësit do të zgjedhin një nga thëniet, do ta shkruajnë në fletore dhe do ta komentojnë<br />
atë. Mësuesi/ja i nxit nxënësit të shprehin mendimet e tyre dhe të komentojnë. Kur të<br />
mos ketë më komente nga nxënësit, mësuesja lexon komentin e vet.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi III. Diskutim: Rruga e kosovarëve drejt Pavarësisë.<br />
Nxënësit kanë informacion për Kosovën, rrugën e gjatë e të vështirë, plot sakrifica të<br />
shqiptarëve atje për të arritur drejt Pavarësisë. Ata do të diskutojnë dhe do të shprehin<br />
mendimet, ndjenjat dhe përjetimet e tyre për ditën e Shpalljes së Pavarësisë.<br />
Hapi IV. Mësuesi/ja vendos në sfond melodi ose këngë për paqen, si p.sh., “Lëre<br />
diellin të ndriçojë” nga filmi “Flokët”. Diskutohet për efektin që ka muzika dhe kënga<br />
te njerëzit. Secili nga nxënësit sjell informacionet e tij mbi këtë temë si dhe flet për<br />
shijen e tij muzikore.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Gjymtyrët homogjene (ora I)<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë gjymtyrët homogjene në fjalinë e thjeshtë e të përbërë.<br />
• Të dallojë llojet e gjymtyrëve homogjene, sipas marrëdhënieve që vendosen<br />
ndërmjet gjymtyrëve të tyre.<br />
• Të përdorë drejt shenjat e pikësimit te gjymtyrët homogjene.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tabela, shkumësa me ngjyra,<br />
letër të bardhë A4.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
diskutim e argumentim, punë e drejtuar,<br />
pema e mendimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtohen së bashku me nxënësit njohuritë për gjymtyrët homogjene.<br />
Nxënësve u drejtohen këto pyetje:<br />
- Ç’dini për gjymtyrët homogjene?<br />
127
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
- Cilat gjymtyrë mund të jenë homogjene?<br />
- Me cilat gjymtyrë lidhen: kryefjalët homogjene?<br />
- Po gjymtyrët e tjera?<br />
Nxënësit ndërtojnë fjali që të kenë kryefjalë, kallëzues dhe gjymtyrë të dyta<br />
homogjene.<br />
Hapi II. Vendoset në dërrasë të zezë një tabak letre ku është shkruar teksti i<br />
Mitrush Kutelit në fillim të faqes 244 (në mungesë të tabelës teksti mund të shkruhet<br />
në dërrasë të zezë duke theksuar me shkumës me ngjyrë gjymtyrët homogjene). Në<br />
tekstin në tabelë janë nënvizuar gjymtyrët homogjene. Nxiten nxënës të niveleve të<br />
ndryshme të diskutojnë për funksionin që kryejnë këto gjymtyrë dhe për mjetin me<br />
të cilin ata lidhen.<br />
Në fjalinë e parë të tekstit foljet: del, zbardh, shtron kryejnë funksionin e<br />
kallëzuesit, lidhen me të njëjtën gjymtyrë fjalie, pra, me kryefjalën hëna, i përgjigjen<br />
së njëjtës pyetje (cila?), kanë marrëdhënie bashkërenditjeje ndërmjet tyre.<br />
Së bashku me nxënësit nxjerrin përkufizimin dhe mësuesi bën në dërrasë<br />
skemën.<br />
gjymtyrë homogjene<br />
kryejnë të njëjtin funksion<br />
lidhen me të njëjtën gjymtyrë<br />
Përkufizimi i gjymtyrëve homogjene shkruhet në dërrasë të zezë.<br />
Shpjegohet se gjymtyrët homogjene bashkohen ndërmjet tyre me lidhëza<br />
bashkërenditëse, me intonacion ose me të dyja bashkë. Jepen shembuj për çdo rast.<br />
Shpjegohet se kur gjymtyrët homogjene nuk lidhen me lidhëza, ndërmjet tyre vihet<br />
presja, p.sh., Liri u ngrit, u la, u vesh dhe iku.<br />
Shpjegohen llojet e gjymtyrëve homogjene sipas marrëdhënieve që vendosin<br />
ndërmjet tyre:<br />
a) Gjymtyrë homogjene me marrëdhënie këpujore.<br />
b) Gjymtyrë homogjene me marrëdhënie veçuese.<br />
c) Gjymtyrë homogjene me marrëdhënie kundërshtore.<br />
Ilustrohet me shembuj çdo rast. Shembujt shkruhen në dërrasë të zezë.<br />
Sqarohen edhe fjalët përgjithësuese.<br />
Lirinë e kishit kudo: në kraharor, në ballë, në shpatë dhe në ushta.<br />
Përshtatja e kallëzuesit me kryefjalën homogjene lihet për orën e ardhshme.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Punohen ushtrimet 1 dhe 2. Vlerësohen nxënësit, që u<br />
aktivizuan më shumë dhe që dhanë përgjigje të sakta.<br />
Hapi IV. Bashkë me nxënësit bëhet pema e mendimeve për llojet e gjymtyrëve<br />
homogjene:<br />
128
përcaktorë<br />
kundrinorë<br />
kryefjalë gjymtyrë homogjene kallëzues<br />
përcaktorë kallëzuesorë<br />
rrethanorë<br />
Bëhet pema e mendimeve (kllasteri), edhe për llojet e gjymtyrëve homogjene sipas<br />
marrëdhënieve që vendosin ndërmjet tyre:<br />
me marrëdhënie këpujore<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
me marrëdhënie gjymtyrët homogjene me marrëdhënie<br />
kundërshtore<br />
veçuese<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi.<br />
Detyra e shtëpisë: Jepen ushtrime nga Fletorja e punës, f. 36.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Gjymtyrët homogjene (ora II)<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të ndërtojë një tekst të shkurtër me gjymtyrë homogjene.<br />
• Të dallojë dhe të përdorë fjalët përgjithësuese pranë gjymtyrëve homogjene.<br />
• Të njohë dhe të zbatojë rregullat e përshtatjes së kallëzuesit me kryefjalët<br />
homogjene.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
Teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tabak letre<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
diskutim e argumentim, punë e pavarur,<br />
punë e drejtuar.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtohen njohuritë për gjymtyrët homogjene. U kërkohet nxënësve të<br />
sjellin shembuj për gjymtyrët homogjene:<br />
a) me marrëdhënie këpujore.<br />
b) me marrëdhënie kundërshtore.<br />
c) me marrëdhënie veçuese.<br />
Së bashku me nxënësit, mësuesi nxjerr përkufizimin dhe bën në dërrasë skemën.<br />
129
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Shpjegohen pesë rregullat e përshtatjes së kallëzuesit me kryefjalët<br />
homogjene. Për çdo rregull jepen shembuj, të cilët shkruhen në tabelë.<br />
Hapi III. Punë e pavarur. Ushtrimi 3 në faqen 246. Kontrollohet dhe vlerësohet<br />
puna e pavarur.<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Ushtrimet 4 dhe 5. Nxiten nxënës të niveleve të ndryshme<br />
të argumentojnë mendimet e tyre për plotësimin e kërkesave të ushtrimeve. Po të<br />
ketë kohë në dispozicion, mësuesi/ja mund të punojë ushtrime të ndryshme nga<br />
Fletorja e punës.<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi për orën e mësimit duke vlerësuar me gojë ose<br />
shkrim (me notë) nxënësit që u aktivizuan më shumë dhe dhanë përgjigje të sakta<br />
ose që sollën argumente bindëse.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 në faqen 247 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f. 37.<br />
TEKSTI POETIK<br />
Rubrika: Të folurit<br />
Tema: Teksti poetik<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të flasë për veçoritë e tekstit poetik, duke e krahasuar me tekstin tregimtar.<br />
• Të gjejë të përbashkëtat midis poemës epike dhe romanit historik.<br />
• Të gjejë lidhjen ndërmjet poemës legjendare dhe gojëdhënave.<br />
• Të klasifikojë veprat e njohura sipas llojeve të ndryshme poetike.<br />
Mjetet mësimore:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fragmente<br />
nga romani historik “Pas betejës”,<br />
“Kënga e Gjergj Elez Alisë”, “Rozafati”,<br />
“Shkëmbi i Skënderbeut”.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë temë mësimi me një përmbledhje të njohurive për<br />
tekstin tregimtar dhe plotëson në tabelë pemën e mendimit.<br />
struktura<br />
hyrje zhvillim mbyllje<br />
<strong>gjuha</strong> më afër komunikimit<br />
të përditshëm<br />
elementare<br />
format<br />
legjenda, miti,<br />
përralla, fabula,<br />
anekdota, fjalë të urta<br />
130<br />
të përbëra<br />
Teknikat dhe metoda të mësimdhënies:<br />
pema e mendimit, stuhi mendimesh,<br />
vështrimi krahasues, punë në çift.<br />
Teksti tregimtar<br />
rrëfim në<br />
vetën I dhe III<br />
tregimi, novela, romani,<br />
udhëpërshkrimi,<br />
biografia etj.<br />
rrëfimi i ngjarjes<br />
personazhet<br />
reale<br />
ka qëllim të tregojë e<br />
të informojë lexuesin<br />
joreale<br />
reale<br />
imagjinare<br />
koha<br />
vendi
Hapi II. Mësuesi/ja shkruan në tabelë vargje nga poezitë që kanë studiuar vitin e<br />
kaluar. Nxënësit dallojnë nga forma se materiali është tekst poetik. Mësuesi/ja kërkon<br />
njohuritë që kanë nxënësit për tekstin poetik, që e dallon nga teksti tregimtar. Pema<br />
e mendimit plotësohet nga pyetjet që drejton mësuesi/ja.<br />
rimë<br />
struktura<br />
vargje<br />
Teksti Poetik<br />
strofa<br />
autori<br />
ka qëllim të komunikojë gjendjen<br />
shpirtërore emocionale<br />
vetërrëfen - veta I<br />
përshkruan - veta III<br />
dialogon - veta II<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
muzikalitet<br />
këngë<br />
Nxënësit e plotësojnë skemën duke lexuar informacionin.<br />
Hapi III. Ushtrimi 3. Kalohet te rubrika “Kujto dhe shto njohuritë”. Në këtë rubrikë<br />
nxënësit njihen me llojet poetike.<br />
Nxënësve u shpërndahen në fletë formati vargje nga “Kënga e Gjergj Elez Alisë”<br />
dhe pjesë nga romani historik “Pas betejës”. Ata do të bëjnë një krahasim për ngjasimet<br />
midis poemës epike dhe romanit historik duke u përqendruar te:<br />
- rrëfimi dhe përshkrimi<br />
- ngjarja historike<br />
- tema heroike<br />
- figuracioni në portretizimin e heroit.<br />
Nxënësit do të punojnë në çift. Mësuesi/ja do të përzgjedhë dy nxënës që të lexojnë<br />
punën e tyre në fletore, ndërsa mësuesi/ja do të plotësojë në tabelë.<br />
Hapi IV. Ushtrimi 4. - Ç’lidhje ka ndërmjet poemave legjendare dhe legjendave?<br />
Nxënësve do t’u shërbejë si material legjenda “Shkëmbi i Skënderbeut” dhe poema<br />
legjendare “Rozafa”, në faqen 118.<br />
Ata do të përqendrohen te:<br />
- subjekti (mbështetet në besimet e lashta)<br />
- personazhet (legjendare)<br />
- vendet (reale)<br />
- elementi i jashtëzakonshëm.<br />
Përfaqësues të çifteve japin përgjigjet e tyre, të cilat mësuesi i shkruan në tabelë.<br />
Hapi V. Ushtrimi 6. Nxënësit punojnë në çift për të plotësuar tabelën, duke u<br />
mbështetur në informacionin që morën.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 7.<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja bën vlerësimin e nxënësve për njohuritë e<br />
qëndrueshme, nxënësit pjesëmarrës dhe nxit ata që ishin më pak aktiv.<br />
131
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Iliada - Poemë epike<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar poemën epike si lloji i epikës në vargje.<br />
• Të zbulojë veçoritë e rrëfimit epik në vargje.<br />
• Të zbulojë tiparet e heroit grek përballë tri detyrave të rëndësishme, si: bashkëshort,<br />
baba dhe prijës.<br />
• Të gjejë figurat letrare dhe të shpjegojë funksionin kuptimor të tyre.<br />
• Të krahasojë heroin epik me një hero epik shqiptar.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
poema epike “Iliada”, DVD me<br />
filmin “Troja”, mjete shkollore,<br />
tabela, shkumësa, video, TV,<br />
kompjuter ose videoprojektor.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Hulumtim, lexim, ditari dypjesësh,<br />
punë me shkrim, rrjeti i diskutimit,<br />
tabela e figuracionit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Nxënësit kanë lexuar dhe hulumtuar informacione për luftën greko-trojane nga<br />
poema epike “Iliada”. Mësuesi/ja ka përgatitur një material në DVD, duke përzgjedhur<br />
momentet kryesore të filmit “Lufta e Trojës”. Nxënësit sjellin informacionet që kanë marrë<br />
mbi autorin, historinë e luftës së Trojës dhe shkakun e lindjes së këtij konflikti.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja zgjedh një nxënës që të lexojë fragmentin.<br />
Etapat e punës:<br />
Ushtrimi 1. Mësuesi/ja përqendron punën në zbulimin e veçorive të rrëfimit epik.<br />
U shpërndan nxënësve skeda, në të cilat janë shkruar pyetjet, përgjigjet e të cilave<br />
mësuesi/ja do t’i shkruajë në tabelë.<br />
- “Iliada” është tekst tregimtar apo tekst poetik? Pse?<br />
- Cila është ngjarja historike që trajton?<br />
- A mban një qëndrim rrëfyesi?<br />
- A shpreh simpatinë ndaj virtyteve të personazheve?<br />
Veçoritë e poemës epike, nxënësit i shkruajnë në skeda dhe i ngjisin te mësimi i<br />
ditës. (Njohuri e marrë vitin e kaluar.)<br />
Veçoritë e poemës epike janë:<br />
- Krijim i gjatë në vargje.<br />
- Trajton ngjarje historike dhe luftëra të vërteta.<br />
- Rrëfyesi i rrëfen ngjarjet pa mbajtur anën e asnjërës palë, por shpreh<br />
simpatinë ndaj virtyteve të personazheve.<br />
- Fati i heronjve është në dorë të hyjnive.<br />
- Veprat epike nisin me thirrje drejtuar muzës.<br />
Poemat epike dallohen:<br />
- për një lirizëm të hollë<br />
- për dialogun e shkathët<br />
- për konflikte të fuqishme<br />
- për mënyrën tërheqëse të thurjes së ngjarjeve<br />
- për forcën oratorike dhe ligjërimin e bukur.<br />
132
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Përfshijeni këtë fragment në ngjarjen historike.<br />
Përgjigjja: Hektori ka vendosur të dalë në dyluftim me Akil këmbëshpejtin, për të<br />
mbrojtur nderin e Trojës dhe nderin e tij si prijës i trojanëve. Hektori ishte udhëheqësi<br />
shpirtëror i trojanëve dhe nderi i tij nuk ia lejonte të hynte si frikacak brenda mureve<br />
të Trojës. Ai mendonte fatin e trojanëve, të grave dhe të gruas së tij. Këtë luftë e fitoi<br />
Akili, pra lufta u fitua nga akejtë.<br />
Hapi IV. Ushtrimi 2. Ç’është Kali i Trojës?<br />
Nxënësit për të dhënë përgjigjen mund zgjedhin një nga alternativat e dhëna. Për<br />
të argumentuar zgjedhjen, ata i referohen poemës. Duke u nisur nga rrëfimi në poemë,<br />
kali ishte dhuratë që grekët ua bënë trojanëve, por kjo dhuratë do të shërbente si<br />
zgjidhje e konfliktit 10-vjeçar midis grekëve dhe trojanëve. Në kuptimin simbolik kali<br />
përfaqëson dinakërinë dhe rrezikun e fshehtë.<br />
Grekët për nëntë vjet me radhë sulmuan Trojën, por pa sukses. Vetëm në sajë<br />
të dinakërisë së Odisesë, ata hynë brenda mureve të Trojës me Kalin e Drunjtë, që<br />
shënoi pushtimin e Trojës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi V. Ushtrimi 3. Nxënësit do ta rilexojnë në heshtje duke nënvizuar figurat<br />
letrare, që shërbejnë për karakterizimin e Hektorit. Do ta ndajnë poemën në fragmente<br />
dhe do t`i vendosin çdo fragmenti një titull:<br />
Fragmenti 1: Një bashkëshort, një mik: “Ja priti.....e robërisë sate...”.<br />
Fragmenti 2: Trashëgimtar i denjë i të atit: “ Si foli ashtu... gëzoftë zemra e nënës”.<br />
Fragmenti 3: Një prijës që e pret vdekjen me burrëri e nder: “O e gjorë....nga<br />
çasti i lindjes”.<br />
Hapi VI. Portretizimi i Hektorit përballë tri detyrave të rëndësishme, si:<br />
baba, bashkëshort dhe prijës.<br />
Për këtë ushtrim do të punohet me organizuesin grafik të personazhit.<br />
HEKTORI<br />
prijës i zoti<br />
nuk i dredhon luftës<br />
Për mua turpi më zë nga trojanët dhe gratë trojane të veshura hijerëndë.<br />
kreshnik<br />
U mësova të jem kreshnik në krye të trojanëve.<br />
lufton për lavdi e nder<br />
133
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Përshkrimi i Hektorit nëpërmjet figurave letrare që u nënvizuan në ushtrimin 3.<br />
Hektor<br />
Zëtundësi - epitet - funksion stilistik, cilësi të Hektorit<br />
Lavdimadhi - epitet<br />
Hapi VII. Ushtrimi 5. Nxënësit do të nxjerrin nga fragmenti ato detaje që e bëjnë<br />
prekëse ndarjen e Hektorit nga familja. Hektor lavdimadhi, duart i shtriu nga i biri i vet<br />
duke qarë të atin veshur me tunxh; grykas loçkën e vet e mori, e puthi ëmbël, ndër<br />
duar e tundi, sa kur e pa u ngashërye i shoqi.<br />
Nxënësit do të interpretojnë mendimin e tyre, ndërsa mësuesi/ja do të përpiqet të<br />
tërheqë në diskutim sa më shumë nxënës.<br />
Ushtrimi 6. Nxënësit do të diskutojnë duke shprehur një mendim dhe duke<br />
argumentuar.<br />
Ushtrimi 7. Do të punohet me teknikën “Ditari dypjesësh”.<br />
Fragmenti<br />
I dobëti dhe i forti nuk i shpëtojnë<br />
dot vdekjes.<br />
Komenti i nxënësit<br />
Kjo fjali është ndërtuar me antitezë,<br />
për të treguar se vdekja është për<br />
të gjithë...<br />
Ushtrimi 8. Do të punohet me teknikën “Rrjeti i diskutimit”.<br />
Po A mendoni se megjithëse kanë kaluar mijëra vjet, Jo<br />
dhe ndonëse llojet e armëve kanë ndryshuar,<br />
lufta mbetet një shkatërrim për njerëzimin?<br />
Hapi i tetë<br />
Nxënësit do të lexojnë informacionin te “Reflektimi stilistik-gjuhësor”. Për këtë<br />
ushtrim mësuesi/ja do të punojë në tabelë me teknikën “Tabela e koncepteve”.<br />
Karakteristikat e<br />
poemës epike<br />
Ngjarja me të<br />
cilën lidhet skena<br />
Ndërhyrjet e<br />
rrëfyesit<br />
Dialogu i<br />
personazheve<br />
Epitetet për<br />
heroin<br />
Nxënësit do të punojnë në çift në fletoret e tyre, ndërsa mësuesi/ja do të përzgjedhë<br />
katër nxënës për të dhënë përgjigjet.<br />
Detyrë shtëpie: Krahasoni figurën e Hektorit me atë të Gjergj Elez Alisë, duke u<br />
përqendruar në momentin e dyluftimit. Nxënësit do të punojnë deri në 7 minuta dhe<br />
mësuesi do të dëgjojë disa punime. Kjo detyrë do të përfundojë në shtëpi.<br />
134<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi do të bëjë vlerësimin e nxënësve.
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Rozafa<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar baladën legjendare si lloj epik.<br />
• Të zbulojë veçoritë epiko-lirike të baladës.<br />
• Të dallojë elementin e jashtëzakonshëm si veçori e baladës.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
mjete shkollore, tabela, shkumës.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Diskutim, stuhi mendimesh, lexim,<br />
pema e mendimit, kllaster, punë me shkrim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis orën e mësimit duke biseduar për baladat.<br />
- Cilat balada keni lexuar? (Kënga e Dhoqinës, Ymer Aga etj.)<br />
- A kanë ato një kod moral në subjektin e tyre?<br />
- Janë të reja apo të hershme?<br />
- Çfarë tregon ekzistenca e tyre, cili është roli i baladës në letërsi?<br />
Mësuesi mund të shtojë të tjera pyetje nëse e sheh të arsyeshme.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e re: “Rozafati”. Drejtohen pyetjet:<br />
- Ç’dini për këtë baladë?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektim kuptimor”.<br />
Nxënësit lexojnë ushtrimin 1. Ndërtojnë pemën e mendimit në fletoren e tyre.<br />
personazhet<br />
Baladat legjendare<br />
subjekt që mbështetet<br />
në besime të lashta<br />
fantastike reale ngjarje që zhvillohen<br />
në vende reale<br />
fantastike dhe legjendare<br />
Plotësohet pema e mendimit me përgjigjet e ushtrimeve 2 dhe 3.<br />
“Rozafati” ose balada e murosjes. Në qendër të baladës është flijimi për ngritjen<br />
e mureve të kalasë, që do të shërbenin si mbrojtëse të jetës së tyre. Fjala u dha nga<br />
të tre vëllezërit, por vetëm vëllai i vogël e mbajti.<br />
Ushtrimi 3. Nxënësit do të shkruajnë pesë fjali sipas renditjes së veprimeve:<br />
1. Nëna i tha Gjelinës t’i çonte bukën vëllezërve.<br />
2. Nuset e qetësojnë duke i thënë se do të kujdesen ato për foshnjën e saj.<br />
3. Kur afrohet Gjelina te muri i kalasë, gjithçka bie në heshtje.<br />
4. I shoqi i jep lajmin e kobshëm se duhet ta murosin.<br />
5. Gjelina i porosit kunetërit t’ia lenë jashtë gjysmën e trupit, që të kujdeset për<br />
foshnjën e saj.<br />
135
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
U tërhiqet vëmendja nxënësve te skulptura. Ta shohin me vëmendje dhe të gjejnë<br />
elemente të tragjizmit të kësaj balade.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektim stilistik- gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 6. Bota e brendshme e Gjelinës shprehet në fragment. Ditari dypjesësh.<br />
Fragment<br />
Shndosh ju, o kuneti,<br />
Nji amanet- o po ju la<br />
Kur në mur- o, t’më muroni<br />
Syn e djathtë t’ma leni<br />
jashtë...<br />
Gjendja shpirtërore<br />
Një grua legjendare, e fortë që<br />
nuk dridhet përpara vendimit që<br />
është marrë. Dhimbja shpirtërore<br />
ndihet me pasthirrmën O.<br />
Ushtrimi 7. Gjelina është personazh tragjik, sepse i kërkohet të flijohet në një<br />
moshë aq të re, kur sapo ka nisur jetën bashkëshortore dhe i duhet të kujdeset si<br />
nënë për foshnjën e saj. Tek i shoqi shohim dramën e madhe shpirtërore në momentin<br />
kur shfaqet Gjelina. Vëllai i vogël është personazh tragjik, sepse i ra atij shorti i keq<br />
që të humbasë gruan dhe nënën e foshnjës së tij. Nga ana tjetër, ai tradhtohet nga<br />
vëllezërit. Është më i miri prej tyre, e mban fjalën e dhënë e, megjithatë, është ai që<br />
ndëshkohet nga fatkeqësia.<br />
Ushtrimi 8. Nxënësit dallojnë elementin e jashtëzakonshëm si veçori kryesore e<br />
baladës duke ilustruar me fragmentet nga teksti.<br />
Ushtrimi 9.<br />
a. Fjalët e gjetura (përcaktuese): Gjelinë, moj e treta Gjelinë/ nanë e zoja nanë/<br />
Gjelina e eme/<br />
b. Ritmi i poezisë:<br />
Çekiçët po ndalen – e,<br />
zemrat s’po rrahin – e,<br />
ftyrat po treten – e.<br />
136<br />
c. Fjalët që përsëriten: ...tretë çekiç e lëshon bela/ Ç’bela ke o shoqi em, /Ç’bela<br />
i lëshon murit t’kalas! .<br />
Këto fjalë theksojnë tragjizmin e Gjelinës.<br />
Ushtrimi 10.<br />
Vargjet rrëfyese: “Mori bukë e mori ujë, mori kungullin me venë, ra teposhtë ..”.<br />
Vargjet me dialog: “Ç’bela ke, o shoqi i em, ç’bela i lëshon murit t’kalas! Kenka<br />
kenë rrezik për ty, na në mur o me të shti!”<br />
Vargjet medituese: “...e kur t’nisë djali gjamin...”.<br />
Bëhet një parapërgatitje për detyrën e shtëpisë. U kërkohet nxënësve të gjejnë<br />
elemente të përbashkëta dhe dallime ndërmjet subjektit të baladës me fragmentin<br />
nga shkrimtarja franceze.<br />
Detyrë shtëpie: Punë me shkrim: një mbyllje tjetër për baladën.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës.
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Marrëdhëniet ndërmjet pjesëve në fjalinë e përbërë<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë llojet e marrëdhënieve që vendosen ndërmjet pjesëve në një fjali të<br />
përbërë.<br />
• Të dallojë marrëdhëniet me bashkërenditje nga ato me nënrenditje në një fjali të<br />
përbërë.<br />
• Të përcaktojë mjetin (lidhës ose fjalë lidhëse), që shpreh marrëdhëniet ndërmjet<br />
pjesëve në një fjali të përbërë.<br />
• Të paraqesë në skemë marrëdhëniet ndërmjet pjesëve në një fjali të përbërë.<br />
• Të ndërtojë një tekst me fjali të përbëra, që kanë marrëdhënie bashkërenditjeje<br />
e nënrenditjeje.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim dhe diskutim,<br />
punë e drejtuar, punë dyshe, punë e pavarur.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku. Udhëzohen nxënësit të ndërtojnë katër fjali të përbëra<br />
me bashkërenditje dhe pesë me nënrenditje. Një nxënës punon në dërrasë të zezë.<br />
Nxënësit udhëzohen për hapat që do të ndjekin për analizën e fjalisë së përbërë:<br />
1. Nënvizohen kallëzuesit.<br />
2. Qarkohen mjetet lidhëse.<br />
3. Ndahen fjalitë me një vertikale.<br />
4. Fjalive mund t’u vendosen numra.<br />
5. Emërtohen pjesët e fjalisë së përbërë me nënrenditje.<br />
6. Përcaktohet funksioni i pjesës së nënrenditur.<br />
7. Bëhet skema e fjalisë së përbërë.<br />
Kontrollohet e vlerësohet puna e nxënësve. Nxënësi i ngritur në tabelë i ndan<br />
fjalitë duke ndjekur hapat e mësipërme. Nxënësit e tjerë dhe mësuesi/ja ndërhyjnë<br />
për të bërë korrigjime e plotësime.<br />
Hapi II. Shkruhet në tabelë teksti i Jusuf Buxhovit, që ndodhet në fillim të faqes 248.<br />
Nxiten nxënës të niveleve të ndryshme të dallojnë fjalitë e thjeshta dhe ato të përbëra.<br />
Ndahen fjalitë e përbëra dhe bëhet skema duke ndjekur hapat e mësipërme.<br />
Mësuesi/ja sqaron se:<br />
kur ndërmjet pjesëve të një fjalie të përbërë vendosen marrëdhënie barazie,<br />
fjalia është me bashkërenditje, ndërsa, kur vendosen marrëdhënie varësie, fjalia<br />
është me nënrenditje.<br />
marrëdhëniet ndërmjet pjesëve në një fjali të përbërë shprehen me anë të<br />
disa mjeteve:<br />
a. lidhëzat, që janë thjesht mjete lidhëse, pra nuk janë gjymtyrë fjalie, por<br />
shprehin marrëdhënie sintaksore.<br />
b. fjalët lidhëse (përemrat dhe ndajfoljet lidhore), që kanë funksion të dyfishtë:<br />
kryejnë funksionin lidhës në fjalinë e përbërë dhe njëkohësisht janë gjymtyrë<br />
fjalie të nënrenditura. Për shembull.<br />
137
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
1) Aty gjen varur te muri një shpatë me dorezë floriri/ që duket më mirë se e vërteta.<br />
Pj.kr<br />
Pj.n.1<br />
Aty gjen varur te muri një shpatë me dorezë floriri<br />
që duket më mirë se e vërteta<br />
Mjeti lidhës që (e cila), është kryefjalë e pjesës së nënrenditur. Në këtë rast, mjeti<br />
lidhës është përemër lidhor.<br />
2) Herën e fundit,/ kur ishte takuar me Aleksin/, e kishte gjetur atë në oborr nën<br />
hijen e manit,/ ku kishte nxjerrë tryezën/.<br />
Herën e fundit,/ e kishte gjetur atë në oborr nën hijen e manit<br />
kur ishte takuar me Aleksin<br />
ku kishte nxjerrë tryezën.<br />
Pj.kr.<br />
Pj.n.1<br />
Pj.n.1<br />
Në fjalinë ku kishte nxjerrë tryezën, ndajfolja lidhore ku (në të cilën) kryen funksionin<br />
e mjetit lidhës, si dhe funksionin e rrethanorit të vendit.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Punohen ushtrimet 1 dhe 4.<br />
Për ushtrimin 1 po bëjmë skemat e dy fjalive:<br />
1. Nuk e nxiti 1 ,/ sepse gjaku di vetë 2 /se ç’udhë të marrë 3 ,/ që të arrijë 4 te kullat<br />
e Behurit.<br />
Pj.kr.<br />
Pj.n.1<br />
Pj.n.2<br />
Pj.n.3<br />
pjesa kryesore<br />
pjesa e nënrenditur e shkallës së parë<br />
pjesa e nënrenditur e shkallës së dytë<br />
pjesa e nënrenditur e shkallës së tretë<br />
2. Fluturon 1 shpat më shpat, lë 2 prapa tym dhe mjegull,/ nxjerr 3 flakë të verdhë<br />
nga goja/ e shkon 4 drejt kullave që zbardhin 5 tej.<br />
Pjesët 1, 2, 3, 4 janë të bashkërenditura. Pjesa 5 është e nënrenditur.<br />
Pj. 1 Pj. 2 Pj. 3 Pj. 4<br />
Pj. 5<br />
Hapi IV. Punë dyshe. Ndahen nxënësit në grupe dyshe sipas bankave. Disa<br />
grupeve u jepet ushtrimi 2, të tjerëve u jepet ushtrimi 3. Kontrollohet dhe vlerësohet<br />
puna e nxënësve.<br />
138
Hapi V . Punë e pavarur. Ushtrimi 5. Po paraqitim skemën vetëm për një fjali:<br />
Rrogozat 1 prej kashte, /që mbulonin 2 qerret/ po villnin 1 tani ujët e tepërt.<br />
Rrogozat 1 prej kashte po villnin 1 tani ujët e tepërt<br />
që mbulonin 2 qerret<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi.<br />
Detyrë shtëpie. Jepet ushtrimi 6 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f. 37.<br />
ose<br />
Pj.kr.<br />
Pj.n.1<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Marrëdhënia ndërmjet pjesëve në fjalinë e përbërë<br />
me bashkërenditje<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë llojet e marrëdhënieve që vendosen ndërmjet pjesëve në fjalinë e<br />
përbërë me nënrenditje (shtuese, kundërshtuese, veçuese e përmbyllëse).<br />
• Të përcaktojë mjetin që lidh pjesët në fjalinë e përbërë me bashkërenditje.<br />
• Të ndërtojë një tekst me fjali të përbëra me marrëdhënie bashkërenditjeje.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra,<br />
“Istori e Skënderbeut”, e Naim Frashërit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku. Udhëzohen nxënësit të ndërtojnë një fjali të përbërë<br />
sipas skemës së mëposhtme:<br />
Pjesa I dhe Pjesa II , por Pjesa III<br />
Një fjali me këtë skemë është kjo:<br />
Përjashta era kishte pushuar 1 /dhe qielli ishte kthjelluar 2 mirë, / por të ftohtët<br />
vazhdonte 3/ .<br />
Diskutohen fjalitë që kanë ndërtuar nxënësit.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim e<br />
diskutim, punë e pavarur, punë e drejtuar.<br />
Hapi II. Hapen librat. Lexohen nga mësuesi/ja vargjet e shkëputura nga “Istori e<br />
Skënderbeut”, e Naim Frashërit. Diskutohet rreth fjalive të përbëra me bashkërenditje.<br />
Dy vargjet e para të poezisë së mësipërme:<br />
139
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Mori kordhën në duar/ e qëndroi në mes si burrë/<br />
formojnë një fjali të përbërë me dy pjesë ndërmjet të cilave ka marrëdhënie<br />
bashkërenditjeje.<br />
Shkruhen në dërrasë lidhëzat e thjeshta, të përsëritura e të dyfishta me të cilat<br />
lidhen ndërmjet tyre pjesët e fjalisë së përbërë me marrëdhënie bashkërenditjeje<br />
shtuese. Jepen edhe shembuj të tjerë nga nxënësit.<br />
E njëjta ecuri metodike ndiqet edhe për fjalitë me marrëdhënie bashkërenditjeje<br />
kundërshtuese, veçuese e përmbyllëse.<br />
Hapi III. Bëhet leximi i tekstit nga dy nxënës që lexojnë bukur. Diskutohet rreth<br />
shembujve duke dalluar lidhëzat.<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Ushtrimi 1, në faqen 253. Kontrollohet e diskutohet<br />
puna e nxënësve.<br />
Hapi i pestë<br />
Punë e drejtuar. Ndahen nxënësit në tri grupe. Grupit I i jepet ushtrimi 2 në faqen<br />
253. Grupit II i jepet ushtrimi 3, ndërsa grupit III ushtrimi 4. Kontrollohet dhe diskutohet<br />
puna e nxënësve duke kërkuar të argumentohet mendimi.<br />
Bëhen vlerësime të motivuara të nxënësve të secilit grup e të çdo niveli.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 5, në faqen 253 dhe ushtrimet e Fletores së punës, f. 39.<br />
140<br />
Rubrika: Të dëgjuarit dhe të folurit<br />
Tema: Skenari i filmit<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të flasë rreth veçorive të skenarit të filmit artistik.<br />
• Të gjejë ngjashmëritë dhe dallimet ndërmjet tij dhe veprës letrare.<br />
• Të ushtrohet në të folurin emocional nëpërmjet lojës me role.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
stuhi mendimi, lexim në role,<br />
legjenda “Rozafa”, DVD me pamje tabela e koncepteve, punë në grupe dyshe,<br />
nga filmi “Muri i gjallë”, fletore,<br />
pyetje-përgjigje.<br />
shkumësa, tabela, CD me muzikë të lehtë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Paraprakisht, mësuesi/ja ka përzgjedhur nga DVD-ja një pjesë nga filmi<br />
“Muri i gjallë” dhe ka përgatitur mjedisin e klasës në formë U-je.<br />
Hapi II. Stuhi mendimi. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të flasin rreth skenarit të<br />
filmit artistik duke i nxitur me pyetjet:<br />
- Ç’është skenari?
- Ku mbështet?<br />
- A ka ndryshim në formë nga legjenda?<br />
Tërhiëet vëmendja e nxënësve nga fotoja e marrë prej filmit. U kërkohet të gjejnë<br />
detaje që i kanë lexuar në baladë.<br />
Hapi III. Lexim me role. (Gjurmët e kërcënimit)<br />
Nxënësit që shprehin dëshirë apo të përzgjedhur nga mësuesi lexojnë në role<br />
fragmentin.<br />
Interpretim i skenës së lutjeve të nuseve. Zgjidhen tre nxënës, të cilat iterpretojnë<br />
pjesët në monolog. Kërkohet nga ata një deklamim shprehës e me emocion.<br />
Ushtrim: Gjeni ngjashmëritë dhe dallimet ndërmjet skenarit dhe veprës letrare<br />
ku mbështetet.<br />
Nxënësit punojnë me diagramin e Venit. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të rilexojnë<br />
legjendën “Rozafati” dhe ta krahasojnë me veprën letrare ku mbështetet. Nxënësit<br />
do të punojnë në çift 10 minuta në fletoret e tyre. Përfaqësuesi i çiftit do të plotësojë<br />
tabelën.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Legjenda Rozafa<br />
- e shkruar në vargje<br />
- mungon autori<br />
- e shkruar për t’u lexuar<br />
Muri i gjallë<br />
- e shkruar në prozë (e ngjashme<br />
me dramën).<br />
- ka autorësi.<br />
- e shkruar për t’u interpretuar dhe<br />
shikuar nga lexuesi.<br />
Subjekti<br />
Personazhet kryesorë<br />
Mesazhi<br />
Hapi IV. Të dallojnë dialogët dhe monologët dhe sqarimet e skenarit.<br />
Nëpërmjet dialogut dhe monologut njihemi më mirë me konfliktin dhe përshkrimin<br />
e personazheve.<br />
Pyetje: - A kemi përshkrim të botës së brendshme të personazhit?<br />
- Ku dallohen notat elegjiake në baladë apo në skenar?<br />
- Cili është roli i sqarimeve në skenar?<br />
Nxënësit punojnë në çift dhe pas 10 minutash përfaqësuesit e tyre japin përgjigjen.<br />
Nxënësit diskutojnë dhe pyesin njeri-tjetrin dhe shkruajnë në tabelë përgjigjet e<br />
sakta.<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja bën vlerësimin e nxënësve pjesëmarrës<br />
që u aktivizuan në leximin me role.<br />
141
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Mbi natyrën e sendeve (Poema didaktike)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e poemës didaktike.<br />
• Të bëjë përqasjen ndërmjet interpretimit letrar dhe atij shkencor për dukuri të<br />
ndryshme.<br />
• Të dallojë elemente të lirizmit në poemën didaktike.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, mjete shkollore,<br />
fletore, tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
diskutim, lexim, tabela e koncepteve.<br />
Zhvillimi mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit në fillim të orës së mësimit me temën e re dhe<br />
e shkruan në tabelë. Nxënësit njihen me informacionin për autorin nga mësuesi/ja<br />
(ose e lexojnë në tekst).<br />
Nxënësit lexojnë pjesën duke bërë kujdes me ritmin dhe intonacionin për të marrë<br />
kuptimësinë. Mësuesi/ja ndërkohë ka shkruar në tabelë pyetjen:<br />
- Për çfarë flet poema?<br />
- Informacioni që lexuat a përqaset me informacionin që keni marrë në lëndët<br />
shkencore?<br />
- Cilat janë idetë që trajton?<br />
Nxënësit përgjigjen duke mos përsëritur mendimet e njëri-tjetrit, duke përdorur atë<br />
material që kuptuan me leximin e parë.<br />
142<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”. Lexojnë informacionin.<br />
Ushtrimi 2. Gjeni dhe lexoni me zë vargjet ku poeti shpreh këto ide:<br />
- Materia është gjithçka që shohim,<br />
prekim dhe ndiejmë:<br />
- Materia përbëhet prej atomeve:<br />
- Sendet ndryshojnë vazhdimisht:<br />
- Syri i njeriut është i kufizuar:<br />
- Asgjë nuk ekziston përtej materies:<br />
S’ka asgjë që mund të prekë ose të preket,/<br />
nëse ajo nuk ka natyrë lëndore.<br />
Ai ujë shpërndahet, pra, në pjesë të vogla/dhe<br />
syri kurrsesi s’mund t’i dallojë.<br />
.... asfarë s’ shihet, si zuri vend ai ujë ndër<br />
ato tesha/dhe si po prapë u zhduk prej<br />
nxehtësisë...<br />
...po dhe unazat, duke u mbajtur në gisht, ...<br />
vijnë e zvogëlohen ...<br />
... Sytë sado që përpiqen... për shkak të kohës<br />
dhe të thatësisë”.<br />
Çdo gjë që ekziston ... në drejtime të<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektim stilistik- gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 3. Punohet me ditarin dypjesësh. Zbulohen notat lirike të poemës<br />
didaktike.<br />
Komenti i nxënësit<br />
Në asnjë varg poeti nuk e përmend dashurinë për natyrën, por në të gjithë poemën
ndihet lirizmi i theksuar. Vargjet janë të mbushura me detaje nga fenomene të natyrës,<br />
të cilat janë në një lëvizje të pandërprerë, duke u shpirtëzuar prej poetit. Nëse do të<br />
përqendrohemi tek ilustrimi (fotoja), në f. 122, do të vemë re se sytë e fëmijës janë<br />
tepër kureshtarë për të zbuluar misteret që fsheh natyra; madje, të fshehtat natyra<br />
i ruan dhe nga vetë njeriu, që është dhe ai krijesë e saj. Pikërisht te kjo fshehtësi<br />
qëndron bukuria e jetës dhe e dashurisë së njeriut (poetit) për natyrën.<br />
Ushtrimi 4. Gjeni paralelizmin figurativ ndërmjet sendeve që përdor njeriu dhe<br />
dukurive të natyrës.<br />
Vargjet<br />
Unaza duke u mbajtur në<br />
gisht hollohet.<br />
...palla e hekurt ...gërryhet<br />
pa u ndjerë në arë<br />
Paralelizmi<br />
... ...ujët e shpon gurin<br />
pika-pika<br />
...shkëmbinjtë e brejtur<br />
të cilët i ha kripa<br />
Komenti im<br />
Sende që me kalimin e<br />
viteve gërryen, zvogëlohen...<br />
zbulojnë të fshehtat e<br />
jetës që nuk duken, por<br />
që papritur shfaqen aq të<br />
plota e të dukshme. Çdo<br />
gjë në jetë ndryshon ose<br />
transformohet.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 5. Nxënësit do të punojnë në çift dhe do të nxjerrin një mendim të<br />
argumentuar duke punuar në fletoret e tyre me tabelë. Mësuesi/ja mund të përdorë<br />
teknikën “Ruaje fjalën e fundit për mua”.<br />
Zbulohet thelbi filozofik i poemës, vazhdimësia e jetës natyrore dhe njerëzore.<br />
Unaza ka lidhje me martesën, krijimin e familjes, lënien pas të trashëgimtarëve.<br />
Parmenda ka lidhje me punën e njeriut, i cili e bën tokën që të jetë pjellore.<br />
Kalldrëmi ka lidhje me rrugën ku shkelin brezat njerëzorë.<br />
Shtatorja e bronzit ka lidhje me artin e skulpturës, i cili me magjinë e vet shpesh<br />
është identifikuar me vetë Zotin, të cilit i falen njerëzit.<br />
Detyrë shtëpie. Kërkesa e rubrikës Detyrë. Përgatitja e një fjalorthi dhe përshtatja<br />
e poezisë në prozë.<br />
Fjalorth poetik<br />
rrezja e diellit<br />
natyra ziliqare<br />
përfalen<br />
buzës s’detit<br />
shkëmbinjtë e brejtur<br />
dallgët copa-copa<br />
Fjalorth shkencor<br />
natyrë lëndore<br />
gjithë këto sende<br />
në pjesë të vogla<br />
trupa të padukshëm<br />
materie<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve. Ata vlerësojnë orën e<br />
mësimit, çfarë u pëlqeu nga kjo poemë didaktike.<br />
143
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Këngët e Milosaos<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
- Të lexojë për të identifikuar llojin e poemës epiko-lirike.<br />
- Të dallojë veçoritë epiko-lirike të poemës “Këngët e Milosaos”.<br />
- Të komentojë si paraqitet artistikisht ndjenja e dashurisë.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknikat dhe metodat e mësimdhënies:<br />
Lexim me role, përgjigje e argumentuar,<br />
diskutim, tabela e figurave, punë në grupe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit. U jep informacion për<br />
autorin dhe veprën e tij. Mësuesi/ja përzgjedh disa nxënës për të lexuar me role.<br />
Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. - Çfarë rrëfen autori në këtë fragment?<br />
Nxënësit gjatë përzgjedhjes do të përcaktojnë kohën kur zhvillohet ngjarja duke<br />
nënvizuar fjalët kyç: -STINA E VJESHTËS - vreshtat ishin verdhullore...me të mbaruar<br />
të vjelat -;<br />
MBASDITE - ...kur ndër sheshe fshihet dielli...<br />
- Cili është momenti kur nis ngjarja? (Kthimi i djalit në vendlindje.)<br />
- Cili është vargu që tregon se ai është kthyer në vendlindje pas një kohe të gjatë?<br />
(Kur, djalosh, në Selanik vajta, vashëzat nuk ishin në katund me kaq hir)<br />
Ushtrimi 2. - Cilat ndjenja gërshetohen natyrshëm me njëra-tjetrën dhe bëjnë që<br />
të lindë hareja në shpirtin e Milosaos?<br />
Nxënësit do të ndajnë poemën në 3 fragmente duke i vendosur secilit një titull<br />
dhe, më pas, do të zbulojnë ndjenjat që gërshetohen.<br />
Ushtrimi 3. - Si lind ndjenja e dashurisë te Milosaoja?<br />
Nxënësit zgjedhjen e alternativës do ta argumentojnë me ilustrime nga fragmenti:<br />
Dy të dashurit takohen në vjeshtë dhe jo në dimër. Vjeshta simbolizon pjekurinë dhe<br />
ndjenjat, ndonëse aq e brishtë është e pjekur që në fillimet e saj.<br />
Ushtrimi 4. Diskutim.<br />
Mësuesi do të dëgjojë disa mendime të nxënësve, të cilat do të zgjerohen duke<br />
pyetur nxënësit njëri-tjetrin. Kjo veprimtari mund të zgjasë 7 minuta.<br />
144<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektim stilistik- gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 5. Autori përdor detaje, që zbulojnë portretin fizik të Rinës. I gjeni këto<br />
detaje në poemë.<br />
Përgjigje: E përveshur, e lartë, me gërshet të pleksur, te balli një mendim i kishte<br />
ije, gjifryrë e plot hije, me një të trembur hare.<br />
Ndaluni te përdorimi i epiteteve për përshkrimin e vashës.<br />
Përgjigje: vasha e përveshur, vasha e lartë, me një të trembur hare etj.<br />
Ky epitet i zgjedhur nga autori është epitet metaforik.<br />
Mësuesja punon në tabelë, kurse nxënësit në fletore.
Figura letrare<br />
Me një të trembur hare<br />
Vasha e përveshur<br />
Lloji<br />
Epitet metaforik<br />
Funksioni kuptimor e<br />
shprehës<br />
Përmbledh frikën, brishtësinë<br />
e gëzimit të ri, të një ndjenje që<br />
po piqet bashkë me bukurinë e<br />
vashës.<br />
Nxënës të caktuar nga mësuesi lexojnë mendimet e tyre, që plotësohen në tabelë<br />
nga mësuesi/ja.<br />
Ushtrimi 6. “Këngët e Milosaos”- poemë epiko-lirike. Mësuesi/ja sqaron<br />
nxënësit:<br />
Kur poema është epike kemi rrëfimin për ngjarjen që ndodh, ku përfshihet dialogu<br />
dhe përshkrimi.<br />
Kur poema është lirike, poeti depërton thellë në botën shpirtërore të personazheve,<br />
përshkruan ndenjën e fortë të dashurisë së djalit, por edhe ndjenjën e ndrojtur të<br />
vajzës.<br />
Për të zbuluar këto veçori mësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Grupi I: “Këngët e Milosaos”- poemë epike. Autori përdor rrëfimin.<br />
- Ç’formë rrëfimi përdor? Cila është tema e kësaj kënge?<br />
Grupi II: - Cili është mjedisi ku takohen të rinjtë? Përse autori ka përdorur këtë<br />
vend takimi?<br />
Nga është frymëzuar autori?<br />
Grupi III: “Këngët e Milosaos” poemë lirike.<br />
Gjeni vargjet ku shprehet bota e brendshme e personazheve, emocionet dhe<br />
ndjenjat e tyre.<br />
Në përfundim të punës në fletore, nxënësit japin përgjigjet, me të cilat mësuesi/ja<br />
plotëson tabelën.<br />
mbështetet në<br />
poezinë popullore<br />
“Këngët e Milosaos”<br />
Poemë epiko-lirike<br />
paralelizëm natyre<br />
dhe personazh<br />
vetërrëfim<br />
rrëfen për ngjarje<br />
dialog<br />
përshkrimi i botës së<br />
brendshme të personazheve, të<br />
emocioneve, ndjenjave të tyre<br />
motivi i takimit të<br />
dy të rinjve<br />
Mësuesi/ja vlerëson punën e grupeve dhe përcakton detyrën e shtëpisë.<br />
Detyrë shtëpie. Kthimi në prozë poetike nga nxënësit do të thotë që ata të kujdesen<br />
për figuracionin dhe për ritmin e brendshëm.<br />
Në fund të orës së mësimit, mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës.<br />
145
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Bagëti e Bujqësi (Poema baritore)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar poemën lirike-baritore (idilike), si lloji i lirikës tradicionale.<br />
• Të bëjë lidhjen e fragmentit me poemën “Bagëti e Bujqësi”.<br />
• Të gjejë si shfaqet ndjenja e mallit duke ilustruar me vargje.<br />
• Të përshkruajë peizazhin baritor duke u mbështetur në fragment, por edhe duke<br />
përdorur përjetimet e veta.<br />
• Të dallojë veçoritë e lirizmit nëpërmjet figurave të enumeracionit dhe apostrofit.<br />
• Të komentojë si paraqitet artistikisht ndjenja e atdhedashurisë.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”,<br />
pamje nga natyra shqiptare, CD.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Lexim, diskutim, tabela e figurave letrare,<br />
punë në grupe, punë me shkrim (përshkrim),<br />
pema e mendimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja paraqet pamje nga natyra shqiptare me DVD, videoprojektor<br />
ose foto para klasës, në sfond vendoset muzikë.<br />
Mësuesi/ja lexon fragmentin e tekstit me ndjenjë, intonacion dhe ritëm.<br />
146<br />
Hapi II. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:<br />
- Si mendoni, nga cili autor janë shkëputur këto vargje?<br />
- Çfarë ndjenjash, emocionesh dhe mendimesh ju lindën?<br />
Kjo veprimtari nuk duhet të zgjasë shumë.<br />
Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e orës së mësimit, të cilën e shkruan në<br />
tabelë. Nxënësit lexojnë informacionin e tekstit në faqen 126, Poezia lirike.<br />
E rilexojnë në heshtje fragmentin, mësuesi/ja kërkon prej tyre të bëjnë lidhjen me<br />
hyrjen e poemës “Bagëti e Bujqësi”.<br />
Hapi III. Ushtrimi 2. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe. Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre.<br />
Grupi I. - Ku shfaqet në këtë fragment malli për atdheun?<br />
Grupi II. - Në cilat vargje dallohet malli për natyrën?<br />
Grupi III. - Në cilat vargje jepet malli për kohën e shkuar?<br />
Nxënësit do të japin përgjigjet, të cilat mësuesi i shkruan në tabelë.<br />
Përgjigje të mundshme:<br />
Grupi I. Poeti nuk është një soditës i pranishëm i peizazhit të vendlindjes. Ai<br />
shkruan nga pozicioni i mërgimtarit. Përveç qëllimit për të përshkruar pasuritë<br />
natyrore e shpirtërore të Shqipërisë, përshkruhen dhe ndjenjat e dashurisë dhe mallit<br />
për vendlindjen ku kaloi ditët e djalërisë. Poema “Bagëti e bujqësi” është himni për<br />
bukurinë dhe dashurinë e poetit për vendlindjen.<br />
Grupi II. Poeti e sheh natyrën e vendlindjes jo si natyrë në vetvete, por në<br />
përkatësinë e pronës, ku “pronari” është shqiptar. Atij i takon gjithë kjo bukuri e<br />
begati, prandaj ai duhet ta ruajë, ta shtojë dhe ta gëzojë atë. Përshkrimi i natyrës,
jetës baritore dhe bukurisë madhështore të jetës malësore jepen me ngjyra të ngrohta<br />
e tepër të gjalla.<br />
Grupi III. Në vargun: Në sythin tënd shoh gazë, që s’e kam gjetur ndë jetë, autori<br />
është nostalgjik për atë që i mungon.<br />
Ushtrimi 3. Në fragment kemi peizazhe konkrete e të gjalla. Përshkruajeni me<br />
fjalët tuaja (me gojë ose shkrim) peizazhin baritor, që shpaloset në këto vargje.<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektim stilistik-gjuhësor”.<br />
Ushtrim. Nxënësit lexojnë informacionin dhe gjejnë vargjet ku himnizohet jeta në<br />
natyrë dhe jeta baritore.<br />
Ushtrimi 4. Autori, Naim Frashëri, u drejtohet sendeve dhe dukurive të natyrës<br />
duke i shpirtëzuar ato. Nxënësit do të punojnë me tabelën.<br />
Dukuria<br />
Vargjet<br />
Figurat letrare<br />
Komenti im<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Shpirtëzimi i<br />
natyrës<br />
Dheu bleron e gjallëron fusha,<br />
male, brigje, maja edhe gjithë<br />
gjë e gjallë ndjen në zemër<br />
një dëshirë...<br />
Personifikimi<br />
Shkrin natyrshëm<br />
motivin e mallit për<br />
natyrën me përfytyrimet<br />
konkrete dhe<br />
shpërthimet e heroit.<br />
Gjithë bota përreth<br />
është pjesëmarrëse e<br />
përjetimeve të tij.<br />
Ushtrimi 5. Për zhvillimin e këtij ushtrimi nxënësit mund të përdorin informacionin<br />
e mësimit Poezia lirike.<br />
Përgjigjet: Vasha është personazh lirik që shkrihet natyrshëm me unin poetik.<br />
Gjeni detajet artistike që përdor autori në përshkrimin e vashës dhe bariut.<br />
Vashë bukuroshe/ llërë përveshur/ zemërë të dëfryer/<br />
buzëzë të qeshur/ e bukur/sy të gëzuar.<br />
Autori përshkruan pamjen e saj.<br />
Ushtrimi 6. Nxënësit lexojnë materialin dhe punojnë në çift për gjetjen e<br />
enumeracionit dhe apostrofit.<br />
Vargu<br />
O sa bukuri ka tufa!...<br />
Nër lajthi,<br />
nëpër dushnja, ndër murriza<br />
në dëllinja<br />
Figura letrare<br />
Apostrof<br />
Enumeracion<br />
Funksioni pamor/ dëgjimor<br />
Ndihet malli për natyrën,<br />
dashuria për të, dhimbja<br />
që ndodhet larg.<br />
Ushtrim: Në poezinë lirike uni i poetit është shumë i dukshëm, në të gërshetohen<br />
dhe shkrihen natyrshëm shpërthimet e heroit me mendimet e poetit filozof. Si jepen<br />
këto në fragment:<br />
a) vetërrëfim - veta e parë (dialog).<br />
b) përshkrim - veta e dytë dhe e tretë.<br />
Nxënësit do të zgjedhin alternativat duke ilustruar me vargje.<br />
147
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Nxënësit: alternativat<br />
a) vetërrëfim<br />
b) përshkrim.<br />
Ushtrimi 7. Poema “Bagëti e Bujqësi” është ndërtuar me vargun 8-rrokësh të<br />
dyzuar, pra 16 rrokje. Pse ka zgjedhur këtë varg poeti?<br />
Përgjigje: Përdorimi i 16-rrokëshit i jep poemës një frymëmarrje të gjerë.<br />
Hapi V. Përforëcohen njohuritë e fituara duke plotësuar pemën e mendimit.<br />
atdheun natyrën kohën<br />
ndjenja e mallit për<br />
peizazh baritor<br />
shpirtëzim të sendeve,<br />
dukurive, botës së kafshëve<br />
muzikalitet, ritëm<br />
B<br />
A<br />
G<br />
Ë<br />
T<br />
I<br />
E<br />
B<br />
U<br />
J<br />
Q<br />
Ë<br />
S<br />
I<br />
A<br />
poemë liriko baritore<br />
idili<br />
personazh lirik<br />
himnizim të jetës dhe natyrës<br />
epitet krahasim similitudë<br />
figuracioni<br />
personifikim<br />
enumeracion<br />
apostrofë<br />
vargu 16-rrokësh<br />
Mësuesi/ja e zhvillon këtë veprimtari në fund të orës së mësimit.<br />
Vlerëson nxënësit pjesëmarrës.<br />
Detyrë shtëpie: Të mësojnë përmendsh vargje nga fragmenti dhe t’i recitojnë<br />
bukur ato.<br />
148
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Marrëdhëniet ndërmjet pjesëve në fjalinë<br />
e përbërë me nënrenditje<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë marrëdhëniet kallëzuesore, përcaktore dhe kundrinore në fjalitë e<br />
përbëra me nënrenditje.<br />
• Të përcaktojë mjetin që lidh pjesët në një fjali me marrëdhënie nënrenditëse<br />
kallëzuesore, përcaktore dhe kundrinore.<br />
• Të ndërtojë një tekst me fjali të përbëra me marrëdhënie kallëzuesore, përcaktore<br />
dhe kundrinore.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim e diskutim,<br />
punë e drejtuar, punë e pavarur.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku. Ndahen nxënësit në grupe dyshe sipas bankave. U<br />
jepet detyrë të krijojnë fjali të përbëra sipas skemave të mëposhtme:<br />
Pj. kr.<br />
Pj. kr.<br />
Pj. n. I<br />
Pj. n. II<br />
Pj. n. I<br />
Pj. n. I<br />
Diskutohen fjalitë e nxënësve duke bërë krahasimin me skemat e dhëna.<br />
Hapi II. Hapen librat në faqen 254. Lexohet teksti i Naum Priftit. Dallohen fjalitë<br />
e përbëra me nënrenditje.<br />
Nxiten nxënësit të përcaktojnë funksionin që kryejnë mbiemrat i lodhur dhe të rënda<br />
në dy fjalitë e para të tekstit të mësipërm. Krahasohet ky funksion me funksionin e<br />
pjesës së nënrenditur në fjalinë e tretë. Fjalia e tretë është: Ai dukej sikur nuk do të<br />
ecte kurrë.<br />
Kjo është fjali e përbërë me nënrenditje kallëzuesore, sepse pjesa e nënrenditur<br />
sikur nuk do të ecte më kurrë, kryen të njëjtin funksion që kryen pjesa emërore e<br />
kallëzuesit emëror i lodhur në fjalinë e parë dhe përcaktori kallëzuesor të rënda në<br />
fjalinë e dytë. Pra, ajo tregon një karakteristikë kryesore të kryefjalës ai, domethënë<br />
kali, që ndodhet në pjesën kryesore të fjalisë.<br />
Shpjegohen pjesët e fjalisë së përbërë me marrëdhënie nënrenditëse kryefjalore,<br />
përcaktore dhe kundrinore, duke bërë ilustrime me shembujt e tekstit.<br />
Sqarohet se fjalitë me marrëdhënie përcaktore ndryshojnë nga fjalitë me<br />
marrëdhënie kryefjalore, kundrinore e kallëzuesore. Pjesa e nënrenditur përcaktore<br />
varet nga një gjymtyrë e pjesës kryesore ose e pjesës së fjalisë para saj dhe jo nga<br />
gjithë fjalia. P.sh.:<br />
149
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Vetëm dritarja/ ku qëndronte Rina dikur,/ ishte çelur.<br />
Vetëm dritarja ishte çelur - është pjesa kryesore;<br />
ku (në të cilën) qëndronte Rina dikur - është pjesa e nënrenditur përcaktore.<br />
Kjo pjesë fjalie nuk varet nga e gjithë fjalia kryesore, por nga një gjymtyrë e pjesës<br />
kryesore nga kryefjala dritarja.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimet 1, 2 dhe 5. Vlerësohet shkalla e aktivizimit<br />
dhe saktësia e përgjigjeve të nxënësve.<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Ndahen nxënësit në dy grupe. Grupi I punon ushtrimin<br />
3, grupit II i jepet ushtrimi 4. Kontrollohet e vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 6, në faqen 256.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Marrëdhëniet rrethanore dhe vendore<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
- Të dallojë marrëdhëniet rrethanore në një fjali të përbërë me nënrenditje.<br />
- Të dallojë marrëdhënien vendore në një fjali të përbërë me nënrenditje.<br />
- Të dallojë ngjyrimet e ndryshme të marrëdhënieve vendore.<br />
- Të përdorë drejt presjen në fjalinë e përbërë në marrëdhënie nënrenditëse vendore.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tabelë, shkumësa me ngjyra,<br />
lapsa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
pema e mendimit, bisedë e kombinuar<br />
me shpjegim e diskutim, punë e drejtuar,<br />
punë në grupe dyshe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Bashkë me nxënësit plotësohet në dërrasë pema e mendimit për llojet e<br />
rrethanorëve.<br />
vendi<br />
kohe<br />
mënyre Rrethanorë sasie<br />
shkaku<br />
qëllimi<br />
Pema e mendimit pasurohet me veçori të tjera të llojeve të rrethanorëve, si: pyetja<br />
me të cilën gjenden, me se shprehen etj.<br />
Kërkohet nga nxënës të niveleve të ndryshme të thonë shembuj për çdo rrethanor<br />
dhe t’i dallojnë rrethanorët me anë të pyetjeve.<br />
150
Hapi II. Shkruhet tema në dërrasë të zezë. Vendoset para nxënësve tabela, në<br />
të cilën është shkruar një pjesë e shkëputur nga vepra e Jakov Xoxës, që ndodhet<br />
në faqen 257. Nxiten nxënësit të dallojnë pjesët e fjalive të përbëra me marrëdhënie<br />
nënrenditëse dhe të thonë me ç’mjete bashkohen. Shpjegohet se në fjalitë e përbëra<br />
me nënrenditje, pjesa e varur mund të kryejë funksione të ngjashme me ato të<br />
rrethanorëve në fjalinë e thjeshtë. Ajo mund të kryejë një funksion të ngjashëm<br />
me atë të rrethanorit të vendit, kohës, mënyrës, qëllimit, sasisë, duke u futur në<br />
marrëdhënie vendore, kohore, shkakore, mënyrore, qëllimore e sasiore me pjesën<br />
nga e cila varet.<br />
- Përqendrohet vëmendja te fjalia:<br />
Do të dilte patjetër në gjol aty/ ku valët dhe peshqit luajnë me njëri-tjetrin.<br />
Pjesa e varur (ku valët dhe peshqit luajnë me njëri-tjetrin) kryen një funksion të<br />
ngjashëm me atë të rrethanorit të vendit në fjalinë e thjeshtë, dhe si e tillë, vendoset<br />
në marrëdhënie vendore me pjesën kryesore të fjalisë së përbërë. Këto marrëdhënie<br />
shprehen, përveç të tjerave, edhe me anë të lidhëzave nënrenditëse vendore ku, tek,<br />
nga etj. P.sh., Ku dhemb dhëmbi,/ vete <strong>gjuha</strong>.<br />
Vazhdohet shpjegimi duke dhënë shembuj për fjalitë e nënrenditura me<br />
marrëdhënie vendore.<br />
Sipas vendit që zë në lidhje me pjesën kryesore, shpjegohet edhe përdorimi i<br />
presjes në këto fjali.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimet 1 dhe 3, 4. Vlerësohen nxënësit, që u aktivizuan<br />
më shumë dhe dhanë përgjigje më të sakta.<br />
Hapi IV. Punë në grupe dyshe sipas bankave. Njërit grup i jepet ushtrimi 2 në faqen<br />
259, ndërsa grupit tjetër i jepet ushtrimi 4 po në atë faqe. Kontrollohet e vlerësohet<br />
puna e nxënësve.<br />
Hapi V. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit. Plotësohet pema e mendimit për<br />
ngjyrimet e ndryshme të marrëdhënieve vendore.<br />
vendin ku ndodh një veprim<br />
vendin ku ndodhet një send a një njeri<br />
pikënisjen e lëvizjes Ngjyrimet e marrëdhënieve drejtimin e lëvizjes<br />
vendore<br />
tregojnë<br />
pikën më të largët deri ku shtrihet një veprim a lëvizje<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 6 në faqen 259 dhe ushtrimet në Fletoren e punës, f. 43.<br />
151
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Himni i flamurit<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar himnin si lloj të lirikës tradicionale.<br />
• Të njohë dhe të ushtrohet për të dalluar llojet e rimës.<br />
• Të komentojë si paraqitet artistikisht ndjenja e atdhedashurisë nëpërmjet<br />
simboleve kombëtare.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
shkumës, tabela, flamurë shqiptarë,<br />
kasetë me këngën “Himni i flamurit”.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Stuhi mendimesh, lexim, tabela e<br />
figuracionit, punë me grupe,<br />
rrjeti semantik, ditari dypjesësh.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë temë mësimi me teknikën “Stuhi mendimesh”. Për<br />
të nxitur mendimet e nxënësve mund të drejtohen këto pyetje:<br />
- Cilat janë simbolet e një kombi? (Flamuri, <strong>gjuha</strong>, himni)<br />
- Pse flamuri ynë ka ngjyrën kuq e zi?<br />
- Cili është autori që ka shkruar vargjet e Himnit tonë Kombëtar? (Asdreni)<br />
- Cili është kompozitori? (Këtë përgjigje nxënësit e kanë te lënda Edukimi muzikor).<br />
Mësuesi vendos në sfond “Himni i flamurit”, të cilin e këndon së bashku me nxënësit.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin e temës që do të punojnë së bashku<br />
dhe i njeh me autorin. U jep nxënësve fjalën të flasin mbi jetën dhe veprën e F. S.<br />
Nolit (informacion që nxënësit e kanë marrë në temën “Bisedë me F. Nolin”). Nxënësit<br />
e lexojnë në heshtje poezinë, më pas mësuesja zgjedh një nxënës ta lexojë me<br />
intonacion, rrjedhshëm dhe me ndjenjë. Mësuesi/ja u jep informacion nxënësve se<br />
çfarë është himni dhe në cilin tekst poetik bën pjesë.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektim kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. Mësuesi/ja shkruan disa mesazhe që nxjerrin nxënësit nga leximi i<br />
poezisë-himn.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit do të punojnë me tabelën. Klasa ndahet në grupe.<br />
Dëshmi Vargjet Mendimet dhe ndjenjat<br />
që më lindin<br />
Grupi I - historike<br />
Grupi II - kulturore<br />
Grupi III - politike<br />
152<br />
Nxënësit do të punojnë 5-7 minuta, mësuesi do të përzgjedhë nxënësit që do të<br />
përgjigjen, duke përfshirë edhe nxënësit që kanë mendime për të plotësuar, por pa<br />
përsëritur. Mendimet dhe mesazhet e tyre mësuesi/ja ose nxënësit i shkruajnë në<br />
tabelë.
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektim stilistik- gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 4. Do të punohet me teknikën Tabela e figuracionit ose mund të përdoret<br />
teknika Rrjeti semantik.<br />
Vargjet<br />
O flamur gjak<br />
O flamur shkabë<br />
O vend e vatër<br />
O nën’ e babë<br />
Apostrof/ simbol<br />
Përsëritje e brendshme<br />
Apostrof / simbol<br />
Në strofën e pestë nxënësit gjejnë epitetet që cilësojnë qëndresë:<br />
Vargjet<br />
O fushë-kuq<br />
O shkabë-zi<br />
Figura letrare<br />
Figura letrare<br />
Figuracioni stilistik<br />
kuptimor<br />
I drejtohet këtij sendi...<br />
Përforcon idenë<br />
Funksioni stilistik<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rrjeti semantik.<br />
Vargje<br />
Epiteti<br />
Mesazhi i autorit<br />
Funksioni<br />
Ushtrimi 5. Për këtë ushtrim nxënësit do të punojnë me teknikën Ditari dypjesësh.<br />
Vargje<br />
Komenti i nxënësit<br />
Mësuesi/ja do të përzgjedhë nxënësit ose do të flasin ata që dalin vullnetarisht.<br />
Hapi V. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:<br />
- Mendoni se kjo poezi ka muzikalitet? Nëse po, si realizohet?<br />
Mësuesi/ja qartëson nxënësit për theksin fundor dhe rimën.<br />
Klasa ndahet në gjashtë grupe.<br />
- Secili grup gjen skemën e strofës së poezisë së Nolit (skema AAAB).<br />
- Secili grup gjen fjalët që rimojnë brenda vargut e që i japin ritëm e rimë,<br />
(rimë të brendshme, p.sh., strofa e parë lagur/ djegur).<br />
Noli për të ruajtur ritmin bën një shmangie të rregullave drejtshkrimore,<br />
- shmang gjymtyrën kryesore, kallëzuesin, (përdor varg eliptik),<br />
- përdor lidhëzat (polisindetin). Këto veçori i japin poezisë muzikalitet dhe ritëm marcial.<br />
Pas këtij shpjegimi, nxënësit ilustrojnë këto veçori me vargje në strofat e tjera.<br />
153
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Detyrë shtëpie. Nxënësve u caktohet si detyrë të gjejnë informacion për autorë të<br />
tjerë, që kanë shkruar tekste himn për flamurin, duke bërë një krahasim me Diagramin<br />
e Venit dhe duke nxjerrë në pah:<br />
- mesazhin<br />
- kujt i drejtohet<br />
- si e shikon flamurin<br />
- ç’simbolizon<br />
- rima<br />
- ritmi.<br />
(Krahasimi mund të bëhet me Himnin e Flamurit të Asdrenit (Himni Kombëtar),<br />
me Himnin e Flamurit Të Gjergj Fishtës (Gjuha <strong>shqipe</strong> 5, ALBAS)<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi bën vlerësimin e nxënësve pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Mbi vorr t‘Anton Xanonit<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar elegjinë si lloj të lirikës tradicionale.<br />
• Të komentojnë detajet me të cilat shprehen notat pikëlluese të poetit.<br />
• Të veçojë fjalët që mbartin një ngarkesë emocionale duke bërë komentin e tyre.<br />
• Të analizojë strukturën e poezisë, mjetet që përdor autori, vargëzimin për të<br />
shprehur unin lirik.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore, tabela,<br />
shkumësa, CD me muzikë të lehtë.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Diskutim, lexim zinxhir.<br />
154<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e mësimit, me autorin dhe llojin e<br />
lirikës, kujt i kushtohet.<br />
Elegjinë “Mbi vorr t‘Anton Xanonit” e lexojnë zinxhir nxënës që dalin vullnetarisht<br />
apo që i përzgjedh mësuesi/ja. Leximi i poezisë shoqërohet në sfond me CD me<br />
muzikë të lehtë. Gjatë leximit nxënësit do të nënvizojnë vargjet që përshkruajnë Anton<br />
Xanonin dhe veprën e tij.<br />
Hapi II. Nxënësit do t’u përgjigjen pyetjeve të përgatitura:<br />
- Kujt ia ka kushtuar poeti këtë elegji?<br />
- Në cilat vargje përshkruhet Xanoni si mik?<br />
- Në cilat vargje përshkruhet si njeri i kulturës?<br />
- Ç’vend zë Xanoni në zemrat e shqiptarëve dhe rinisë?<br />
- Si ndihet Atdheu me vdekjen e Xanonit?<br />
- Ku ndodhet poeti në çastet kur shpreh hidhërimin e tij?<br />
- Ju kujton ndonjë krijim ku i gjalli bisedon me të vdekurin?<br />
Nxënësit punojnë në çift në fletoret e tyre, përfaqësuesit e çifteve japin përgjigjet,<br />
të cilat mësuesi/ja i shkruan në tabelë.
Hapi III. Nxënësit do të gjejnë figurat letrare dhe do të shpjegojnë funksionin e<br />
tyre kuptimor.<br />
Vargjet<br />
Xanon a vdiqe?<br />
Shqiptarit t’mjerueme<br />
Uzdajë ma t’gjallë<br />
Thelb zemre<br />
Lloji i figurës<br />
Pyetje retorike<br />
Epitet metaforik<br />
Epitet metaforik<br />
Metaforë<br />
Funksioni kuptimor<br />
- Poeti shpreh me ngarkesë<br />
emocionale përjetimin e tij.<br />
Pas pyetjes fshihet dhimbja që<br />
ndien poeti për vdekjen e mikut<br />
të shqiptarëve.<br />
Kjo detyrë mund të zgjasë deri në 10 minuta. Nxënësit do të punojnë në fletoret<br />
e tyre. Mësuesi/ja do të përzgjedhë nxënësit për të dhënë përgjigjet. Kjo detyrë për<br />
efekt kohe mund të përfundojë në shtëpi.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 4. Do të zhvillohet në formën e një diskutimi.<br />
Hapi V. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik- gjuhësor”.<br />
Nxënësit lexojnë informacionin në heshtje dhe pastaj punojnë Ushtrimin 5. Ata<br />
plotësojnë tabelën në fletore. Mësuesi/ja ka përgatitur tabelën në dërrasë.<br />
Vargjet<br />
Xanon a vdiqe?<br />
Pse pra me vdekë<br />
Pse n’mjerimi me i lshue<br />
e vllaznit e tu, e miqtë...<br />
O vdekje e tmerrshme!<br />
Kujt i drejtohet<br />
Mikut të vdekur<br />
Mikut të vdekur<br />
Mikut të vdekur<br />
I drejtohet<br />
vdekjes<br />
a vdiqe?<br />
Apostrofi, O...<br />
Detajet<br />
Nxënësit do të zgjedhin nga elegjia vargjet dhe detajet e nënvizuara, të cilat<br />
mësuesi i shkruan në tabelë.<br />
Ushtrimi 6. Nxënësit do të plotësojnë në tekst, detajet me ngarkesë emocionale,<br />
të cilat i kanë nënvizuar gjatë leximit.<br />
Ushtrimi 7. Do të punohet me tabelë:<br />
Mësuesi/ja do të pranojë disa mendime dhe të shkruajë në tabelë atë që përmbledh<br />
ngarkesën emocionale dhe nxit vizionin e së ardhmes.<br />
Vargjet<br />
Sa e gjatë qenka kosa<br />
jote, e namuna...<br />
Ah! Po, se Shqiptaria<br />
dersa n’ndonjë zemër gjak<br />
shqiptar t’ gurgullojë.<br />
Toni<br />
Pikëllues<br />
Optimist<br />
Funksioni kuptimor<br />
Retiçenca e lë lexuesin të përjetojë<br />
dhimbjen, pikëllimin e autorit, por<br />
pas saj, pas heshtjes, autori shpalos<br />
tone të tjera, si një rilindje, sepse<br />
emri i Xanonit nuk do të harrohet,<br />
dhe aq më shumë vepra e tij.<br />
155
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 8. Për këtë ushtrim nxënësit do të punojnë me grupe duke analizuar<br />
strukturën e vargut dhe të poezisë.<br />
Grupi I. Analiza e strukturës së vargut.<br />
- Poezia (elegjia) ka vargje të rimuara?<br />
- A mbaron mendimi në fund të vargut?<br />
- Pse autori ka zgjedhur këtë strukturë?<br />
- A përshtatet kjo mënyrë me notat e shprehjes së unit lirik?<br />
Grupi II. Analiza e strukturës së poezisë.<br />
- Poezia është e ndërtuar në kolonë apo me strofa?<br />
- A duket sikur kemi një rrëfim për ngjarjen që ka ndodhur?<br />
- Kjo mënyrë vargëzimi përcjell te lexuesi notat e unit lirik të autorit?<br />
Grupet do të punojnë disa minuta dhe përfaqësuesit e tyre ose nxënës që përzgjedh<br />
mësuesi/ja përgjigjen.<br />
Përgjigjet e mundshme:<br />
Grupi I. Poezia nuk ka vargje të rimuara, nuk ka numër të barabartë të rrokjeve.<br />
Autori përpiqet jo aq për formën, muzikalitetin, sesa për brendësinë. Mendimi nuk<br />
mbaron në fund të vargut, por në fillim të vargut tjetër. Nëse do të përqendrohemi<br />
te shkrimet e autorit, si “Lahuta e Malcis”, vihet re që punon me këtë strukturë. Ky<br />
vargëzim përcjell notat e unit lirik të autorit, duke iu drejtuar mikut të vdekur, veprës<br />
që ai la pas. Ndihet uni lirik dhe notat e pikëllimit dhe ato optimiste.<br />
Grupi II. Poezia është e ndërtuar në kolonë. Autori duket sikur rrëfen ngjarjen<br />
që ka ndodhur. Shkrimtari rrëfen jo vetëm vdekjen e mikut të tij dhe të të gjithë<br />
shqiptarëve, por edhe dhimbjen, pikëllimin, krenarinë dhe besimin që rruga që nisi<br />
ai dhe vepra që la pas, do të kujtohen gjithherë. Ndërtimi i poezisë në kolonë shpreh<br />
një bashkëbisedimin që bën autori me Anton Xanonin, sikur ta kishte atë pranë, duke<br />
përcjellë te lexuesi ndjenjat që përjeton subjekti lirik. Autori nuk kujdeset për strofën,<br />
por për ndjenjat që duhet të përcjellë.<br />
Mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës dhe orën e mësimit.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Lirija<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar sonetin si lloj të lirikës tradicionale.<br />
• Ta diskutojë për mesazhin e poemës, duke gjetur universalen dhe aktualen.<br />
• Të komentojë ndjenjat, tonet që përshkrojë poemën duke ilustruar me vargje.<br />
• Të komentojë si paraqitet artistikisht tema e lirisë së kombit.<br />
• Të argumentojë rolin e përdorimit të apostrofit dhe retiçencës.<br />
• Të analizojë metrikën e poezisë, të renë që solli Mjeda në poezinë tradicionale.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti ““Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, informacione<br />
për Statujën e Lirisë, koncepti i lirisë në<br />
Amerikë, CD me muzikë të lehtë.<br />
156<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Diskutim, lexim, përgjigje me argumentim,<br />
punë me grupe, rrjeti i diskutimit.
Zhvillimi i mësimit:<br />
Punë përgatitore: nxënësit do të flasin rreth informacioneve që kanë marrë për<br />
konceptin liri në SHBA, informacion për Statujën e Lirisë.<br />
Hapi I. Mësuesi/ja informon nxënësit për temën e re të mësimit dhe autorin. Titullin<br />
e poemës e shkruan në tabelë. Mësuesi/ja lexon poemën, të shoqëruar në sfond<br />
me muzikë të lehtë. I informon nxënësit për vitin e botimit, ndërtimin, metrikën dhe<br />
tingëllimën (sonetin).<br />
Hapi II. Punë me grupe. Klasa ndahet në grupe. Nxënësit do të lexojnë në heshtje<br />
duke nënvizuar detajet që do t’i ndihmojnë për të argumentuar mendimin, do të<br />
nënvizojnë apostrofat dhe pyetjet retorike.<br />
Grupi I.<br />
- Cili është konteksti historik kur është shkruar poezia?<br />
- Në ç’kushte historike jetonte populli ynë?<br />
Grupi II.<br />
- Cili është konteksti shoqëror?<br />
- Cilës shtresë i drejtohet autori?<br />
Grupi III.<br />
- Cila është tema e poemës? A ka lidhje me titullin?<br />
- Gjeni mesazhin e poemës.<br />
Nxënësit punojnë deri në 10 minuta, çdo përfaqësues i grupit lexon përgjigjen, të<br />
cilën mësuesi/ja e shkruan në tabelë.<br />
Përgjigjet:<br />
Grupi I.<br />
- Poema u botua për herë të parë në 1937. Ajo u shkrua nga vitet 1901 -1911, kur<br />
Shqipëria ishte ende nën robërinë e Perandorisë Osmane.<br />
Grupi II.<br />
- Mungesa e lirisë ka sjellë varfëri e mjerim anembanë vendit.<br />
- Autori u drejtohej shqiptarëve që të shkundnin pasivitetin dhe të luftonin për të<br />
sjellë lirinë.<br />
Grupi III.<br />
- Liria, si domosdoshmëri jetësore për popullin shqiptar.<br />
- Me thirrjet e tij kërkon të zgjojë ndërgjegjen kombëtare. Hija e Skënderbeut e<br />
perceptuar si fryma e lirisë, jepet si simbol i trimërisë, i krenarisë dhe i pathyeshmërisë<br />
shqiptare, si simbol i vetë lirisë.<br />
Në poemë lexohet qartë dashuria e madhe, gati e padurueshme për atdheun e<br />
lirinë e tij.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektim kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. Nxënësit do të diskutojnë rreth modelit të lirisë në Amerikë, duke bërë<br />
një lidhje ndërlëndore me historinë.<br />
Ushtrimi 3. - Cilat janë përmasat e fjalës liri te Mjeda?<br />
Nisur nga konteksti historiko-shoqëror fjala liri ka përmasa kombëtare e morale.<br />
Duke marrë si shembull lirinë amerikane, Mjeda (poeti shoqërisht i angazhuar) deklaron<br />
bindjet e tij demokratike duke shtuar dhe përmasën intelektuale të fjalës liri.<br />
157
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 4. Nxënësit do të punojnë me pyetjen e diskutimit duke argumentuar<br />
përgjigjen.<br />
Po<br />
A është aktual mesazhi? Po universal? Pse?<br />
Nxënësit sjellin argumente pro e kundër dhe në fund shkruhet në dërrasë<br />
përfundimi.<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik-gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 6. Do të punohet me tabelë. Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre,<br />
dhe më pas, ata që do të zgjedhë mësuesi/ja do të lexojnë punën e bërë.<br />
Tiparet e ligjërimit<br />
Tonet e ashpra, të revoltuara<br />
Tonet e qeta, të paqta<br />
Tonet përshkruese<br />
Vargjet<br />
Lirim, lirim<br />
bërtet gjithkah..<br />
Jo<br />
Komenti im<br />
Kjo është thirrje e fortë, me<br />
nota kushtrimi për të ngacmuar<br />
ndërgjegjen e shqiptarëve për<br />
t’u ngritur për liri.<br />
Ushtrimi 7. Para se të punohet ushtrimi, mësuesi/ja rikujton së bashku me nxënësit<br />
figurat stilistike: apostrofin dhe pyetjen retorike. Pastaj nxënësit punojnë me teknikën<br />
“Ruaje fjalën e fundit për mua”, e cila i nxit nxënësit të mendojnë rreth asaj që lexojnë<br />
ose dëgjojnë, por edhe të krahasojnë zgjedhjet dhe komentet e tyre.<br />
Nxënësit zgjedhin ato vargje që u lënë mbresa, u kanë ngacmuar mendime dhe ide<br />
dhe do t’i shkruajnë në fletore. Nxënësit do të punojnë deri në 10 minuta. Mësuesi/ja<br />
zgjedh një nxënës që do të lexojë vargun dhe do të përcaktojë figurën letrare. Do të<br />
dëgjohen komentet e nxënësve që kanë zgjedhur këtë varg. Nxënësi i zgjedhur nga<br />
mësuesi/ja do të bëjë komentin.<br />
Vargu<br />
Figura letrare<br />
Komenti im / Roli i<br />
figurave stilistike<br />
158<br />
Ushtrimi 8. Nxënësit, të udhëhequr nga mësuesi/ja, do të analizojnë metrikën e<br />
poemën. Lexojnë informacionin për tingëllimën (sonetit).<br />
Dy strofat katërshe (karinat) të para kanë rimë ABBA.<br />
Dy strofat treshe (tercinat) kanë rimën CDD.<br />
Autori përdor vargun 11-rrokësh.<br />
Risia që solli Mjeda me poezinë e tij: përdor të njëjtin metër brenda poemës (11<br />
rrokëshin), por poema merr intonacione të ndryshme për të theksuar momente, ide<br />
dhe gjendje të ndryshme shpirtërore.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi i rubrikës “Detyrë” në tekst.<br />
Në fund të orës së mësimit behët vlerësimi i nxënësve.
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Gjeniu i anijes. Lirikë meditative-filozofike<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të paraqesë grafikisht veçoritë e lirikës.<br />
• Të lexojë për të identifikuar poezinë filozofike, si lloj të lirikës moderne.<br />
• Të dallojë kuptimin fillestar të poezisë.<br />
• Të zbulojë idenë qendrore dhe meditimin poetik, që fshihet te poezia “Gjeniu i anijes”.<br />
• Të dallojë në ç’pozicion qëndron uni poetik në këtë poezi.<br />
• Të analizojë strukturën poetike të kësaj poezie duke ilustruar me strofat përkatëse.<br />
• Të analizojë ritmin, rimën dhe muzikalitetin e poezisë “Gjeniu i anijes”.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore, tabela,<br />
shkumësa, CD me muzikë<br />
(mundësisht zhurma e dallgëve).<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Diskutim, pema e mendimit,<br />
tabela e interpretimit, punë me grupe.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë orë me një rikujtim të njohurive mbi lirikën e veçoritë<br />
e saj, me teknikën Pema e mendimit.<br />
shoqërore e dashurisë atdhetare<br />
meditative-filozofike<br />
lloji<br />
e peizazhit<br />
poezi të shkurtra<br />
lirika<br />
nuk rrëfen ngjarje<br />
shpreh ndjenjat e mendimet e poetit<br />
është në vetën I<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë veçoritë që nxjerrin nxënësit, të cilët i shkruajnë<br />
edhe në fletoret e tyre.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit dhe autorin e<br />
përmbledhjet e Lasgush Poradecit (informacione të marra nga viti i kaluar).<br />
Mësuesi/ja informon nxënësit për vlerësimet që ka për këtë poet, si poeti i parë<br />
modern shqiptar që zhvilloi në poezinë <strong>shqipe</strong> traditën e simbolistëve francezë.<br />
Mësuesi/ja paraqit një tabelë ku është pema e mendimit: Lirika moderne dhe<br />
veçoritë e saj.<br />
159
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Lirika moderne<br />
mbështetet në lirikën tradicionale<br />
zotërojnë përjetimet dhe mbresat e poetit<br />
<strong>gjuha</strong> e re poetike (figuracioni)<br />
struktura të reja stilistike<br />
vargu i matur lidhet me vargun e lirë<br />
përmbledhjet poetike nuk ndërtohen sipas tematikës<br />
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë në heshtje poezinë “Gjeniu i anijes”, duke<br />
vendosur në sfond CD me tinguj nga valët e detit, ndërsa në tabelë shkruan pyetjet<br />
të cilave do t’u përgjigjen nxënësit:<br />
- Si e kuptoni titullin e poezisë?<br />
- Ç’lloj lirike është: poezi peizazhi apo filozofike?<br />
- Çfarë imazhesh përftuat gjatë leximit të shoqëruar me muzikë?<br />
Nxënësit punojnë rreth 5 minuta në fletoret e tyre dhe mësuesi/ja dëgjon<br />
mendimet dhe përftimet e tyre për këtë poezi. Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje pa<br />
bërë ndërhyrje.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. Heroi lirik, që flet me zërin e poetit, është Gjeniu i anijes, rrëfimi është<br />
në vetën e parë.<br />
Ushtrimi 2. Strofa III e IV tregojnë luftën e pandërprerë të gjeniut të anijes. Nxënësit<br />
evidentojnë vargjet: “prej zallit sot po largohem,/ fillova mërgimin e ri/hepohem..., po<br />
sulmin s’e ndal...<br />
Dh’ ato më gremisin në fund/ mi kulmin e valës malore/ un’ heq të shpëtoj sa mund”.<br />
Interpretimi: Autori në këto vargje nuk rrëfen për ndodhinë, por për pasojën që<br />
vjen prej saj.<br />
Ushtrimi 3. Heroi lirik nuk tërhiqet. Kjo jepet në vargjet:<br />
Hepohem.....anohem.....humbohem<br />
Po sulmin s’e ndal kurrsesi.<br />
Ku përpjekjet e tij me dallgët e detit arrijnë pikën kulmore. Kërkuesi, gjeniu, nuk<br />
është në mbrojtje, në tërheqje, por në sulm. Ai përballon njëlloj me guxim valët e<br />
gjeratores.<br />
Ushtrimi 4. A nuk i frikësohet prekjes së vdekjes dhe tmerrit të fundosjes, sepse:<br />
Se prapë le vazhdën e ndritur<br />
Q’ e hapa me shpirtin fatos.<br />
Puna që ka lënë mbrapa është e ndritur, gjithçka e ka bërë me forcën e përkushtim.<br />
Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre me teknikën Ditari dypjesësh.<br />
Vargjet<br />
Valimi i anijes së letë<br />
Qetohet, ndalohet, mbaron<br />
Njeriu i anijes përjetë,<br />
Hepohet...anohet..valon<br />
Komenti im<br />
Pas dallgëve dhe zhurmës përftohet një<br />
imazh i qetë. Lëvizja nuk është më me<br />
zhurmë, por e qetë. Anija shfaqet mbi<br />
valë duke treguar triumfin. Pas stuhisë<br />
vjen qetësia, që është përjetësi.<br />
160
Dëgjohen komentet e nxënësve, diskutohen dhe, nëse është e nevojshme, ndërhyn<br />
mësuesi/ja me mendimet e veta.<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik- gjuhësor”.<br />
Nxënësit lexojnë informacionin mbi kuptimet e fshehura. Mësuesi/ja informon<br />
nxënësit se poezia “Gjeniu i anijes”, është në ciklin e poezive mbi vdekjen, të krijuara<br />
mbi bazën e simbolit. Vdekja është akt që shpaguhet me të mirat që bëhen në jetë,<br />
siç shpaguhet flijimi për hir të idealit.<br />
Në lirikën filozofike, Poradeci mediton se mundja e vdekjes nuk arrihet duke ikur,<br />
por duke u përballur me të. Kjo poezi ngrihet mbi simbolin (anija, gjeniu).<br />
Gjeniu është simbol i krijuesit të humbur dhe të flijuar pa dhembje për idealin,<br />
është fati i krijuesit të kuptuar.<br />
Interpretimi i raportit të këtyre fjalëve në këtë poezi provohet nga ndeshja e shpirtit<br />
krijues me vdekjen, në udhën e idealit të vetëflijimit, i cili është i dashur, i bukur, sepse<br />
synon përjetësinë.<br />
Mësuesi/ja do të pranojë interpretime të tjera të nxënësve, ata do të plotësojnë<br />
interpretimin nëpërmjet vargjeve.<br />
Ushtrimi 5. Nxënësit japin disa mesazhe, më të pranueshmet, mund t’i shkruajnë<br />
vetë në tabelë.<br />
Mesazhi: Mundja e vdekjes nuk arrihet duke ikur, por duke u ballafaquar me të,<br />
ndërsa në aktin sublim poetik realizohet nëpërmjet krijimit, i cili sjell pavdekësinë.<br />
Vetëm kur të jetë përmbushur ky ideal, vdekja bëhet e pavuajtur “Po nis e përmbysem<br />
me gas”.<br />
Ushtrimi 6. Klasa ndahet në pesë grupe, për secilin ligjërim do të gjejnë strofën<br />
përkatëse.<br />
Strofa I<br />
rrëfim (tregon një situatë).<br />
Strofa II, III, IV, V ligjërim poetik i unit lirik (gjeniut).<br />
Strofa VI<br />
sugjerim, jep mesazhin.<br />
Strofa VII heshtja e poetit, i lihet hapësirë imagjinatës së lexuesit .<br />
Strofa VIII meditimi i poetit për përfundimin e ndodhisë, si triumf i idealit<br />
mbi realitetin, i cili është nënteksti i përjetësisë.<br />
Pasi shkëmbejnë mendimet në çift, japin përgjigjet përfaqësuesit e grupeve, të<br />
cilat mësuesi i plotëson në tabelë ose përfaqësuesit e çdo grupi plotësojnë në tabelë<br />
(për efekt kohe).<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Analiza ritmike, muzikaliteti i poezisë<br />
Klasa ndahet në shtatë grupe, secili grup do të punojë me një strofë:<br />
1. Struktura e rimës (ABAB).<br />
2. Përsëritja e tingujve brenda vargut (përfitimet tingullore).<br />
3. Përdorimi i retiçencës (meditimi i poetit dhe lexuesit).<br />
4. Strofa e heshtur e krijuar me pika: mungesa e tekstit fjalësor i lë hapësirë<br />
imagjinatës së lexuesit.<br />
Analiza e strukturës poetike<br />
Ky poet lirik punon me fjalën ku mungon e ëmbla, e buta melodi. Më shpesh vjershat<br />
e tij janë drama ku shquan prologun (aktin e parë të dramës), kulmin e dramës, pastaj<br />
161
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
si vala e detit bie pasi pat luftuar shpirti i munduar (Eqerem Çabej “Mbi poezinë e<br />
Lasgush Poradecit”).<br />
Detyrë shtëpie: Shkruani një ese argumentuese: “Vdekja është akt që shpaguhet<br />
me të mirat që bëhen në jetë, siç shpaguhet flijimi për hir të idealit”. Ose nxënësit<br />
të zgjedhin strofën që u la më tepër mbresa, u lindi mendime, përfytyrime dhe të<br />
shkruajnë rreth tyre.<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Marrëdhëniet kohore<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
162<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë marrëdhëniet kohore në një fjali të përbërë me nënrenditje.<br />
• Të dallojë marrëdhëniet që vendosen ndërmjet pjesës kryesore dhe asaj të varur<br />
në fjalitë e përbëra me nënrenditje (njëkohësi, parakohësi, paskohësi).<br />
• Të përdorë pjesën në fjalinë e përbërë me marrëdhënie nënrenditëse kohore.<br />
• Të përcaktojë mjetet (lidhëzat), që shprehin marrëdhëniet kohore në një fjali të<br />
përbërë.<br />
• Të shkruajë një tekst të shkurtër, ku të përdorë fjali të përbëra me marrëdhënie<br />
nënrenditëse të llojeve të ndryshme.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra, bojëra, tabelë.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me argumentim<br />
e diskutim, punë e drejtuar,<br />
punë e pavarur, shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku:<br />
- Ç’dimë për rrethanorin e kohës?<br />
- Me se shprehet?<br />
- Me cilat pyetje gjendet?<br />
Jepen shembuj dhe diskutohen.<br />
Sqarohet nga mësuesi/ja se rrethanorët e kohës shprehin rrethanat e kohës në<br />
fjalinë e thjeshtë. Në fjalinë e përbërë rrethanat e kohës shprehen me anë të pjesës<br />
së nënrenditur kohore.<br />
Hapi II. Vendoset para nxënësve në dërrasën e zezë një tabelë, në të cilën është<br />
shkruar teksti i marrë nga “Historia e jetës dhe e bëmave të Skënderbeut” e Marin<br />
Barletit, në faqen 260 të librit të nxënësit.<br />
Lexohet teksti në tabelë nga mësuesi/ja dhe diskutohet rreth fjalive të përbëra me<br />
marrëdhënie nënrenditëse.<br />
Përqendrohet vëmendja te fjalia e parë e këtij teksti, që është një fjali e përbërë
me dy pjesë:<br />
Kur Skënderbeu po thoshte këto fjalë,/ në qytet ia plasi kudo një zhurmë e madhe/.<br />
- Pjesa e parë e kësaj fjalie të përbërë është e nënrenditur kohore, sepse kryen<br />
funksionin e rrethanorit të kohës në fjalinë e thjeshtë. Si e tillë, ajo vendoset në<br />
marrëdhënie nënrenditëse kohore me pjesën prej së cilës varet.<br />
Shkruhen shembuj të tjerë në dërrasë të zezë duke dalluar lidhëzat nënrenditëse<br />
kohore.<br />
Shpjegohen teorikisht dhe me shembuj marrëdhëniet e njëkohësisë, të parakohësisë<br />
dhe të paskohësisë në fjalinë e përbërë me pjesë të nënrenditur kohore.<br />
Shpjegohet përdorimi i presjes në fjalinë e përbërë me pjesë të nënrenditur kohore.<br />
Jepen shembuj kur pjesa e nënrenditur kohore ndodhet para, në mes dhe pas pjesës<br />
kryesore.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimet 1 dhe 2 në faqen 261. Vlerësohen nxënësit<br />
që u përfshinë më shumë në diskutim dhe argumentim.<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Ushtrimet 3 dhe 4 në faqen 261. Kontrollohet e vlerësohet<br />
puna e nxënësve.<br />
Hapi V. Shkrim i lirë, sipas kërkesave të ushtrimit 6 në faqen 261.<br />
Bëhet leximi e diskutimi i punës së dy nxënësve të niveleve të ndryshme.<br />
Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 5 në faqen 261 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f. 43.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Marrëdhëniet shkakore e qëllimore<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë marrëdhëniet shkakore e qëllimore në fjalitë e përbëra me nënrenditje.<br />
• Të përcaktojë mjetin me të cilin lidhen pjesët e nënrenditura shkakore e qëllimore.<br />
• Të përdorë kur duhet presjen në fjalitë e përbëra me marrëdhënie nënrenditëse<br />
shkakore e qëllimore.<br />
• Të ndërtojë një tekst, ku të përdorë fjali të përbëra me marrëdhënie shkakore e qëllimore.<br />
• Të bëjë skemën e fjalive të përbëra me marrëdhënie shkakore e qëllimore.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tabela, shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
diskutim e argumentim, punë e drejtuar,<br />
punë dyshe, shkrim i lirë.<br />
163
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku. Udhëzohen nxënësit të ndërtojnë katër fjali:<br />
- dy të thjeshta me rrethanor shkaku e qëllimi dhe<br />
- dy të përbëra me pjesë të nënrenditura shkakore e qëllimore.<br />
Diskutohet rreth këtyre fjalive.<br />
Hapi II. Vendoset në dërrasën e zezë tabela ku është shkruar teksti që ndodhet<br />
në fillim të faqes 262. Lexohet teksti nga një nxënës që lexon bukur. Përqendrohet<br />
vëmendja te fjalitë e përbëra me marrëdhënie nënrenditëse shkakore e qëllimore.<br />
Diskutohet dhe analizohet fjalia e parë:<br />
Perëndesha e dashurisë, Afërdita, u zemërua me Narcisin, /sepse ky ia ktheu<br />
mbrapsht dhuratën.<br />
Kjo fjali përbëhet nga dy pjesë:<br />
Pjesa kryesore: Perëndesha e dashurisë, Afërdita, u zemërua me Narcisin.<br />
Pjesa e nënrenditur shkakore: sepse ky ia ktheu mbrapsht dhuratën<br />
Mësuesi/ja shpjegon se kjo pjesë e nënrenditur tregon shkakun e kryerjes së<br />
veprimit të shprehur nga folja e pjesës kryesore. Si e tillë, ajo vendoset në marrëdhënie<br />
nënrenditëse shkakore me pjesën kryesore dhe kryen funksion të njëjtë me atë të<br />
rrethanorit të shkakut në fjalinë e thjeshtë.<br />
Sqarohen nxënësit se marrëdhëniet shkakore shprehen me anë të lidhëzave e<br />
shprehjeve lidhëzore shkakore ose me anë të lidhëzave nënrenditëse kohore.<br />
Shkruhen shembuj për çdo rast.<br />
E njëjta ecuri metodike ndiqet edhe për fjalitë, që shprehin marrëdhënie<br />
nënrenditëse qëllimore.<br />
Me anë të shembujve shpjegohet edhe përdorimi i presjes në fjalitë që shprehin<br />
marrëdhënie shkakore e qëllimore.<br />
Gjatë orës së mësimit të dëgjohet mendimi i nxënësve të niveleve të ndryshme,<br />
pastaj ndërhyn mësuesi/ja me plotësime e sqarime.<br />
Hapi II. Punë e drejtuar në dy grupe. Njërit grup i jepet ushtrimi 1 në faqen 263,<br />
ndërsa grupit tjetër i jepet ushtrimi 2 në faqen 264. Po japim ndarjen, emërtimin dhe<br />
skemën e dy fjalive të fundit të ushtrimit 2:<br />
Sapo u përhap 1 lajmi/ se kablloja elektrike nuk po i përçonte 2 më sinjalet e<br />
telegrafit,/ turma e zemëruar iu vërsul 3 njeriut /që më pas se kushdo tjetër ishte 4 me<br />
faj në këtë rast.<br />
1. Sapo u përhap lajmi – pjesa e nënrenditur kohore e shkallës së parë.<br />
2. se kablloja elektrike nuk po i përçonte më sinjalet e telegrafit – pjesa e<br />
nënrenditur përcaktore e shkallës së dytë, varet nga emri lajmi.<br />
3. turma e zemëruar iu vërsul njeriut – pjesa kryesore.<br />
4. që më pak se kushdo tjetër ishte me faj në këtë rast – pjesa e nënrenditur<br />
përcaktore e shkallës së parë.<br />
164
Bëjmë skemën e kësaj fjalie të përbërë:<br />
Pjesa e nënrenditur shk. I<br />
Pjesa e nënrenditur shk.II<br />
Pjesa kryesore<br />
Pj. 1<br />
Pj. 2<br />
Pj. 3<br />
Pj. 4<br />
Pjesa e nënrenditur shk. I<br />
Sipas tyre ishte 1 ai/ që i mashtroi 2 qytetarët e ndershëm ngado që ishin 3 pasi<br />
besohej 4 se ai paska 5 ditur që telegrafi 6 nuk punonte prej kohësh dhe nuk ka<br />
treguar 7 .<br />
1. Sipas tyre ishte ai – pjesa kryesore.<br />
2. që i mashtroi qytetarët e ndershëm – pjesa e nënrenditur përcaktore e shkallës<br />
së parë.<br />
3. ngado që ishin – pjesa e nënrenditur vendore e shkallës së dytë.<br />
4. pasi besohej – pjesa e nënrenditur shkakore e shkallës së parë (varet nga<br />
pjesa kryesore).<br />
5. se ai e paska ditur – pjesa e nënrenditur kryefjalore e shkallës së dytë.<br />
6. që telegrafi nuk punonte prej kohësh – pjesa e nënrenditur kundrinore e shkallës<br />
së tretë.<br />
7. dhe nuk ka treguar – pjesa e nënrenditur kryefjalore e shkallës së dytë (e<br />
bashkërenditur me pjesën kryefjalore më lart).<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Pjesa kryesore<br />
Pj. kr<br />
PN përcaktore e shk. I<br />
Pj. 2<br />
Pj. 4<br />
PN përcaktore e shk. I<br />
PN kryefjalore e shk.II<br />
Pj. 3<br />
Pj. 5<br />
Pj. 7<br />
PN kryefjalore e shk.II<br />
PN kundrinore shk. III<br />
Pj. 6<br />
Hapi IV. Punë dyshe. Ushtrimet 4 dhe 5 në faqen 264. Kontrollohet e vlerësohet<br />
puna e nxënësve.<br />
Hapi V. Shkrim i lirë. Ushtrimi 7 në faqen 264. Lexohen, diskutohen tri krijime të<br />
nxënësve të niveleve të ndryshme me temë “Kompjuteri im”, ku janë përdorur fjali të<br />
përbëra me marrëdhënie nënrenditëse shkakore e qëllimore.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3 në faqen 264 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f.<br />
44.<br />
165
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Bregu i Mollës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar lirikën e mallit.<br />
• Të zbulojë mjetet që përdor autori për të kuptuar motivin e mallit.<br />
• Të komentojë si paraqitet artistikisht motivi i mallit.<br />
• Të zbulojë ritmin melodioz të poezisë nëpërmjet mjeteve që përdor autori.<br />
• Të kthejë poezinë në një prozë të shkurtër poetike.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti i nxënësit, mjete shkollore.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Kllaster, Lexim, Tabela e figurave letrare<br />
Rrjeti i diskutimit, Ditari dy-tri pjesësh<br />
Punë e pavarur<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja rikujton njohuritë që kanë marrë nxënësit për tekstin poetik me<br />
anë të pemës së mendimit.<br />
vargu rima ritmi<br />
Ligjërimi epik<br />
Ligjërimi didaktik<br />
Ligjërimi lirik<br />
Teksti poetik<br />
Elemente të formës<br />
Tingëllim - efekte zanore<br />
Zgjedh leksik të veçantë<br />
Përdor një rend jo të drejtë sintaksor<br />
Gjuhë poetike - figura letrare të pasura<br />
patriotike<br />
filozofike<br />
e dashurisë<br />
e peizazhit<br />
meditative<br />
Hapi II. Mësuesi\ja lexon poezinë. E veçanta e kësaj poezie është se i mungojnë shenjat<br />
e pikësimit. Gjatë leximit nxënësit do të përqendrohen për t’u dhënë përgjigje pyetjeve:<br />
- Çfarë motivi trajton poeti në poezi?<br />
- Cilat janë fjalët që përsëriten?<br />
- A ka rimë apo muzikalitet poezia?<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. a. Vendet me toponimet: Lugu i Kelmendit; Bregu i Mollës; Shpella e<br />
Bli Hunit, Gurra e Magjupit Ujëhollë; Gurrë e Magjupit Ujëmirë.<br />
Nxënësit gjejnë epitetet (kompozitat).<br />
166<br />
Ushtrimi 1. b. Disa nga lojërat që bënte me mikun e tij:<br />
Zjarri i madh që ra shi i mbarë e na e fiku;<br />
Turra e gurëve mbi të cilën hipnim të rritemi;<br />
Pinim ujë me fletë ...<br />
Dy pushkë të vogla, shtogu lidhë me tojë.
Hapi IV.<br />
PO Përmes përshkrimit të lojërave dhe vendeve autori shpreh JO<br />
mall, nostalgji një lidhje shpirtërore me vendlindjen?<br />
Ushtrimi 2. Punohet me tabelën e figurave.<br />
Gjollë - Rrasë ku vihet kripa për ta ngrënë bagëtia; vend i thatë e gurishtë, ku<br />
shpien zakonisht bagëtinë për t’i dhënë kripë.<br />
Vargu<br />
Motive të kuqe:<br />
mollët e kuqe<br />
zjarri i madh<br />
gjollat e kuqe<br />
Motive të verdha<br />
Figurat letrare<br />
Epitet metaforik<br />
Epitet i drejtpërdrejtë<br />
Epitet i drejtpërdrejtë<br />
Epitet metaforik<br />
Epitet metaforik<br />
Efekti mbresëlënës<br />
Çdo kujtim i fëmijërisë së tij është<br />
me imazhin e ngjyrës së kuqe,<br />
ngjyrë e gëzuar, e dashur, e<br />
ngrohtë. E tillë është vendlindja,<br />
ndjenja që autori ka për të, brenga<br />
që ai ka për vendlindjen.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 3. Nxënësit bëjnë zgjedhjen e tyre:<br />
Të gjitha janë këtu, të gjitha janë ...deri te<br />
Po lindim përmes bimëve të tjera.<br />
Komenti i nxënësit.<br />
Ushtrimi 4. Element i rëndësishëm i poezisë është ritmi, i cili realizohet me rënien e<br />
theksave logjikë, po për ritmin kuptimor autori përdor përsëritjen e një vargu (përsëritja<br />
është në funksion të theksimit të idesë së autorit).<br />
Vargu<br />
Komenti<br />
Kurrgjë s’qenka kurrgjë.<br />
Autori nuk vajton për jetën. Ai mediton<br />
për të. Ajo që në fëmijëri e argëtonte, e<br />
gëzonte, luante me të dhe s’i kishte dhënë<br />
rëndësi, tani që është i rritur, i jep vlerat<br />
dhe rëndësinë që ka, si një vlerë e asaj që<br />
është autoktone.<br />
Hapi IV. Nxënësit do të gjejnë në tekst përsëritjet që përforcojnë notat e mallit dhe<br />
nostalgjisë. Në këtë etapë do të punohet me ditarin dypjesësh.<br />
Vargjet<br />
se digjen malet<br />
po kush i paska prekur<br />
as... as...<br />
gurra e magjupit<br />
veç toka e vjetër<br />
rrodhi si rrodhi<br />
të gjitha janë<br />
po ikim nga gjaku<br />
Komenti<br />
Autori bën një numërim zbritës (shkallëzim) nga qielli<br />
deri në tokë duke i lënë hapësirë lexuesit të imagjinojë,<br />
të ketë një përfytyrim konkret, të përjetojë çdo prehje të<br />
natyrës, çdo shenjë të saj që ka lënë gjurmë në mendjen e<br />
autorit që në fëmijëri. Dhe ato shenja janë si zjarri; se digjen<br />
more malet, ushtojnë nga një thirrje e pafajshme, një thirrje<br />
fëmijërore që kërkon ndihmë, në një thirrje të fortë, sikur<br />
kërkon të shkundë gjithçka nga e kaluara, një thirrje që me<br />
vargun “po kush i paska prekur” tregon vuajtjen, lutjen që<br />
i drejtohet një force si zoti. Ndoshta autori shikon nga kjo<br />
forcë që i ka vënë një emër ‘o zot’ sikur kërkon një përgjigje,<br />
të gjejë atë dorë që ka prishur e ndërruar gjithçka.<br />
167
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 5. Nxënësit do të shkruajnë detajet. Punohet me teknikën Punë e pavarur.<br />
Rrjedh - rrodhi këtyre lugjeve koha, retë përherë shtegtare;<br />
dielli – dielli dymbëdhjetë e pesë;<br />
personat që nuk jetojnë më – po ikim nga gjaku.<br />
Nxënësit dëgjojnë dhe plotësojnë njëri-tjetrin.<br />
Komenti. Përgjigjen e shqetësimeve autori e gjen te Koha. Koha që rrjedh, fshin<br />
e rrëmben shumë kujtime të dashura për të e në fund, autori asgjë nuk gjen. Ai<br />
shpreh dilemën shpirtërore të njeriut të kohës, i cili është i lidhur shpirtërisht me<br />
vendlindjen.<br />
Shkallëzimi i autorit arrin gjer në tokë: “Veç këtu janë të gjitha”. E përfytyron<br />
tokën si ruajtësen më të mirë, më të kujdesshme të jetës, kujtimeve. Te kjo tokë shikon<br />
edhe rilindjen.<br />
Ushtrimi 6. Komenti.<br />
Shmangia e shenjave të pikësimit krijon te lexuesi ndjenjën e diçkaje që nuk<br />
ndalon, pra lidhet me kuptimësinë e poezisë. Ndërsa e lexon, kupton edhe gjendjen<br />
e poetit, një njeri që mendon vrullshëm, mendime të së shkuarës që i vijnë në çast,<br />
prandaj ai s’pyet për shenjat e pikësimit, për intonacionimn. Mungesa e tyre e jep<br />
edhe si njeri me mendime që nxitojnë, nguten, që shprehin shqetësimin e tij dhe në<br />
fund gjen përgjigjen e shqetësimeve.<br />
Vendosja vetëm e retiçencës krijon përshtypjen e një çlodhjeje.<br />
Hapi V. Në këtë hap u kërkohet nxënësve se me ç’varg punon autori.<br />
A. Shkreli punon me një varg të lirë, duke e organizuar lirshëm vargun e gjatë<br />
e të shkurtër. Po ashtu, organizon lirshëm nëpër vargje drejtpeshimin e fjalës dhe<br />
idesë. Kjo mënyrë shkrimi e ligjërimit poetik të jep mundësi ta kthesh atë lehtësisht<br />
në prozë poetike.<br />
Hapi VI. Mësuesi u kërkon nxënësve të kthejnë në prozë 5 vargjet e para. Në këtë<br />
punë jep edhe krijimin e tij për të qartësuar nxënësit për detyrën. Kthimi në prozë i<br />
pjesës tjetër të poezisë vijohet detyrë shtëpie.<br />
Në fund bëhen vlerësimet e nxënësve.<br />
168
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Pa ty<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar lirikën e dashurisë.<br />
• Të bëjë një lidhje logjike midis titullit dhe përmbajtjes.<br />
• Të përshkruajë me detaje nga teksti peizazhin në të cilin poeti vendos heroin lirik.<br />
• Të analizojë funksionin e krahasimeve dhe arsyen e përdorimit të tyre nga ana e autorit.<br />
• Të gjejë raste të “prishjes” së rendit sintaksor dhe të interpretojë funksionin e<br />
inversionit.<br />
• Të analizojë metrikën e poezisë.<br />
• Të përshkruajë atmosferën e mistershme që krijon figura e përmbysur e hënës<br />
në poezi.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti i nxënësit,<br />
CD me muzikën e lehtë “Sonata e hënës”<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
bisedë, lexim i detajuar, tabela e figurave<br />
punë e pavarur – shkrim i lirë<br />
praktikë e drejtuar, praktikë e udhëhequr<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja nis mësimin duke i njohur nxënësit me autorin dhe tematikën<br />
e poezisë. Nën sfondin e muzikës “Sonata e Hënës” lexon duke interpretuar poezinë<br />
“Pa ty”.<br />
Hapi II. Mësuesi\ja u drejton nxënësve pyetjet:<br />
- Çfarë kumton autori?<br />
- Çfarë përfytyrimi ngjall tek ju?<br />
- Çfarë efektesh emocionale ju përcolli dëgjimi i kësaj poezie?<br />
- Cilat fjalë ju ngelën në mendje si zgjedhje e kujdesshme dhe e bukur e autorit?<br />
Nxënësit shprehin mendimet e tyre. Të bëhet përpjekje të tërhiqet mendimi i atyre<br />
nxënësve që nuk janë shumë aktivë, të cilët ndjejnë pasiguri apo emocione për të<br />
shprehur mendimet që kanë.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Arsyet pse ka mbetur vetëm: Ti ike udhës së pafundme – ndjen mall për vajzën,<br />
e cila ka lënë gjurmë në shpirtin e tij.<br />
Ushtrimi 2. Autori përdor paralelizmin ndërmjet natyrës dhe gjendjes shpirtërore<br />
të unit lirik. Nxënësit nxjerrin nga poezia elemente të peizazhit:<br />
- ku zverdhen drurët gjetherënës<br />
- lejlekët ikën<br />
- si stof i keq u zbeh blerimi, mullarë të gjysmuar<br />
- nis të fryjë erë e ftohtë.<br />
Autori zgjedh nga natyra ngjyrën e zverdhur, ngjyrën e zbehtë. Stina e vjeshtës në<br />
169
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
vetvete mbart trishtim, por ky është një trishtim i bukur, sepse ka ngjyra të ngrohta.<br />
Çdo element i vjeshtës i jep mundësinë heroit lirik të bashkëbisedojë me vajzën që<br />
i ka lënë gjurmë në shpirt.<br />
Ushtrimi 3. Mësuesi u kujton nxënësve figurën e Don Kishotit e atë që ai<br />
përfaqëson në letërsi: donkishotizëm – një njeri që ka qëllime dhe ideale të larta,<br />
por rruga, mjetet që ai zgjedh jo vetëm që nuk e çojnë drejt realizimit të idealit, por<br />
shënojnë hapa prapa.<br />
Figurat që gjejnë nxënësit i punojnë me tabelën e figurave.<br />
Duken që larg<br />
si donkishotë<br />
(mullarët)<br />
Vargu Figurat letrare Efekti mbresëlënës<br />
Ku qerrja baltërave<br />
bën shkrime, të lashta<br />
si të Gjon Buzukut<br />
krahasim<br />
krahasim<br />
- Peizazhi është i shkrirë me gjendjen<br />
shpirtërore të poetit. Atij i bien në sy<br />
mullarët, të cilët të përgjysmuar, i<br />
kujtojnë personazhin e letërsisë së<br />
mesjetës Don Kishotin, për të treguar<br />
se bota nuk është më e bukur dhe e<br />
realizuar pa praninë e vajzës që ka<br />
dashur.<br />
- Gjendja shpirtërore meditative bën<br />
që të shkrihet e shkuara e largët me<br />
të tashmen, si për të treguar se edhe<br />
dashuria e tij është aq e lashtë dhe aq<br />
e vlerë sa shkrimet e shkrimtarit të parë<br />
shqiptar, Gjon Buzukut.<br />
Heroi lirik ndodhet në vetmi, në muzg. Baltërat e vjeshtës që përsëriten në kohë,<br />
qerrja si një element i së shkuarës dhe Gjon Buzuku, që për heroin është si mit, i<br />
shërbejnë heroit lirik që ta pranojë largimin e vajzës në një vend saj dhe në kohë, por<br />
t’i shkruajë për mallin që ndien për të.<br />
Ushtrimi 4. Në këtë ushtrim nxënësit do të përfundojnë punën pavarur. Dëgjohen<br />
2-3 punime të nxënësve, duke bërë edhe vlerësimin e tyre.<br />
Ushtrimi 5. Mësuesi\ja do të punojë për të ngulitur konceptin e inversionit apo<br />
“prishjes” së rregullit sintaksor në poezi. Nxënësit do të nënvizojnë në tekst dhe<br />
mësuesi\ja do të shkruajë në tabelë:<br />
i arti medaljon i hënës;<br />
ngjajnë toka, pylli, reja;<br />
i ftohti medaljon i hënës.<br />
Praktikë e drejtuar: Vendosini fjalët e grupeve emërore dhe foljore në rendin<br />
normal.<br />
- Do të përftohet: medaljoni i artë i hënës; toka, pylli, reja ngjajnë, medaljoni i ftohtë<br />
i hënës. Në të parën e të tretën, autori nuk dëshiron të theksojë formën, por ngjyrën<br />
dhe efektin emocional që shkakton ajo. Në të dytën, inversioni bëhet për të përftuar<br />
efekte, muzikalitet të brendshëm të vargjeve.<br />
170
Ushtrimi 7. Ky ushtrim do të punohet me teknikën Praktikë e udhëhequr. Mësuesi\ja<br />
punon për metrin e strofës së parë:<br />
Vargu: nëntërrokësh<br />
Theksi ritmik: 2; 8.<br />
Rima AB AB.<br />
Në strofën e katërt, vargu III, mendimi përfundon në fillim të vargut IV.<br />
Ushtrimi 8. Në këtë ushtrim do të punohet me teknikën Ditari dypjesësh.<br />
Vargjet<br />
Në grykë e di që do më ngelet<br />
I ftohti medaljon i hënës.<br />
Komenti<br />
Hëna duket kaq e pastër, kaq e ndritshme,<br />
me ngjyrë që s’të vret, por njëkohësisht e<br />
ftohtë dhe e largët. Heroi lirik e di që ajo<br />
(në mënyrë simbolike vajza) është një e<br />
vetme, ashtu si ai, është larg si vend e<br />
si kohë.<br />
Në fund të poezisë dhimbja shpirtërore<br />
arrin shkallën më të lartë dhe shndërrohet<br />
në dhimbje fizike. (në grykë –medaljoni)<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Detyrë shtëpie. Shkruani përfytyrimet që ju ngjall kjo poezi, duke u mbështetur<br />
në gjendjen shpirtërore të heroit lirik.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës dhe përmbledhja<br />
e orës së mësimit.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Kadenca e Violës (vjeshta)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
•Të lexojë për të identifikuar llojin e lirikës moderne.<br />
• Të zbulojë përmes detajeve të poezisë imazhet që sjell autori.<br />
• Të përshkruajë përmes metaforës konceptin e kohës që rrëmben gjithçka me vete.<br />
• Të përcaktojë efektet muzikore që ndihen në poezi.<br />
• Të zbulojë kuptimet e fshehura nëpërmjet kuptimit fillestar.<br />
• Të analizojë metrikën e poezisë.<br />
• Të komentojë lidhjen ndërmjet poezisë dhe muzikës.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti i nxënësit, foto të instrumenteve<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
lexim i detajuar, punë me grupe, kllaster<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën që do të punojë dhe autorin. Para se<br />
të lexohet poezia do të kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”:<br />
1. lexohet dhe, nëse është e nevojshme, sqarohet informacioni;<br />
2. lexohen fjalët e shpjeguara (fjalori).<br />
171
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Mësuesi\ja zgjedh një nxënës që reciton bukur për të lexuar poezinë.<br />
Pyetje: - Ç’lidhje mund të vendosni midis titullit dhe përmbajtjes së poezisë.<br />
- Nga ç’nota përshkohet poezia?<br />
Përgjigjet mund edhe të shkruhen në dërrasë:<br />
Poezia flet për elemente të natyrës, për vjeshtën e cila mbizotëron kudo. Ajo<br />
përshkohet nga nota të trishtuara.<br />
Hapi III. Punohen ushtrimet e rubrikës Reflektimi kuptimor. Ushtrimi 1. Do të<br />
punohet me grupe:<br />
Grupi I. Strofa I.<br />
Të krijohet përshtypja e një koncerti në natyrë që nga bregorja e deri te jehona e<br />
kashturinave. Kjo muzikë largon pikëllimet.<br />
Grupi II. Strofa II.<br />
Në këto net, plot kureshtje e kënaqësi, zhbirojnë saktësinë e këngës polifonike,<br />
duket sikur harmonizohet kënga me zhvendosjet e yjeve, një harmonizim i bukur, i<br />
saktë, midis botës së universit me botën e shpirtit njerëzor.<br />
172<br />
Grupi III. Strofa III.<br />
Imazhet vijnë nga një mjedis dhe kohë reale: shkollarë, vajza dhe djem, rrëzë<br />
mureve, në një stinë vjeshte, mbase në vitin e fundit që mund të jetë kufiri ndërmjet<br />
adoleshencës dhe pjekurisë.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit nënvizojnë në poezi ato fjalë poetike që sjellin nota trishtimi<br />
e nostalgjie. Mësuesi\ja do t’i shkruajë në dërrasë dhe me to nxënësit do të shkruajnë<br />
duke imagjinuar kohën e fëmijërisë së poetit.<br />
Përgjigje: ... më parë se ti të zhdukeshe kometë, edhe yni iku.<br />
lotët rridhnin përzierë me shi<br />
e djemve zemra u mori cegëm.<br />
Ushtrimi 3. Koha – shtrëngatë e madhe atë ditë.<br />
Mësuesi\ja do të fokusohet për të zbuluar kuptimet e fshehura nëpërmjet kuptimit<br />
fillestar. Përzgjidhen fjalët poetike:<br />
ujëra të amullt - mijëra fyej që të kujtojnë kohën e bukur të fëmijërisë;<br />
zhbironim – mendja e një fëmije përpiqet të kuptojë, kjo shoqërohet me rritjen e<br />
njeriut;<br />
edhe i yni iku – është koha e rinisë që iku pa e kuptuar, koha e rinisë që zgjat sa<br />
çel bohçja e karafilit.<br />
Kur kupton se kjo kohë ka zgjatur për pak kohë kupton se në jetën tënde s’do të<br />
ketë më gëzime, por edhe shqetësime, rënkime deri në klithma. Është shtrëngata e<br />
jetës që do të vendosë përpara vështirësi.<br />
Mësuesi\ja do të kërkojë të bëhet analiza e fjalëformimit.<br />
Ushtrimi 4. kushdiku<br />
– kush: përemër pyetës që përdoret për të pyetur për të panjohur; diku – ndajfolje<br />
vendi që tregon mënyrë të papërcaktuar.
Interpretimi: Jeta, çastet e gëzuara të rinisë u shkëputën nga e panjohura në një<br />
çast të papërcaktuar, lumturia ngeli diku.<br />
Hapi IV. Kalohet te rubrika Reflektimi stilistik gjuhësor.<br />
Praktikë e udhëhequr nga mësuesi.<br />
Ushtrimi 5. Diskutohet mbi përshkrimin e natyrës:<br />
Kashturinat jehojnë; shtrëngatë e madhe rrugën e përmbyt shiu, rrëke përçojnë...<br />
Ushtrimi 6. Nxënësve u drejtohet pyetja:<br />
- A ka lidhje muzika me natyrën? Si duhet kuptuar kjo lidhje:<br />
a. Si një imitim i tingujve të natyrës?<br />
b. Si një përqasje shpirtërore e botës së unit lirik me kompozimin hyjnor të natyrës?<br />
Nxënësve u lihet hapësirë për të interpretuar tingujt.<br />
Ushtrimi 6. c. Shpjegoni titullin “Kadenca e violës” (pjesa e koncertit që<br />
instrumentisti e luan me fantazi pa u shoqëruar nga orkestra).<br />
Pra, imagjinoni veten në një sallë koncerti, kur pas heshtjes së orkestrës, interpreton<br />
solisti në violinë. Kështu ndodh edhe në natyrë, pas verës vjen vjeshta me melankoli<br />
e trishtim.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 7. Nxënësit do të punojnë të ndarë në dy grupe:<br />
Grupi 1. Epitete imazhi mbresëlënës<br />
ujëra të amullt<br />
zhvendosje të sakta<br />
faqet e skuqura<br />
rrugë e përmbytur<br />
rrëke e murrme<br />
Grupi 2. Metafora imazhi mbresëlënës<br />
ujërat moçalore harbohen<br />
kashturinat jehojnë<br />
bohçe karafili<br />
Hapi V. Punohet me teknikën pema e mendimit (Kllaster):<br />
Mësuesi bën një përmbledhje të njohurive që kanë marrë nxënësit për lirikën.<br />
himni<br />
lirika tradicionale<br />
elegjia<br />
lirika filozofike<br />
.................<br />
.................<br />
.................<br />
Poezia lirike<br />
përcillet te<br />
lexuesi përmes<br />
organizimit të të<br />
gjitha niveleve:<br />
përjetimeve,<br />
emocioneve të<br />
poetit përmes<br />
fjalëve të tij.<br />
trajta<br />
tinguj<br />
fjala<br />
rend sintaksor<br />
173
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Marrëdhëniet mënyrore dhe sasiore<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë marrëdhëniet mënyrore dhe sasiore në fjalitë e përbëra me nënrenditje.<br />
• Të përcaktojë mjetin që shpreh marrëdhëniet mënyrore e sasiore.<br />
• Të përdorë presjen në fjalitë e përbëra me marrëdhënie nënrenditëse mënyrore<br />
e sasiore.<br />
• Të bëjë krijime të ndryshme ku të përdorë fjali të përbëra me marrëdhënie<br />
mënyrore dhe krahasore.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tabela, bojëra, shkumësa me ngjyra.<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim, diskutim<br />
e argumentim, punë dyshe, punë e drejtuar,<br />
shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku. Udhëzohen nxënësit të ndërtojnë katër fjali:<br />
- dy të thjeshta me rrethanorë mënyre e sasie,<br />
- dy të përbëra me pjesë të nënrenditura mënyrore dhe sasiore.<br />
Diskutohet rreth tyre.<br />
Hapi II. Vendoset në dërrasë të zezë një tabelë, ku është shkruar teksti që ndodhet<br />
në fillim të faqes 265. Mësuesi/ja mund të shkruajë edhe vetë tekst ose fjali.<br />
Lexohet teksti nga mësuesi/ja. Udhëzohen nxënësit të përqendrohen te fjalitë e<br />
përbëra me nënrenditje mënyrore dhe sasiore. Diskutohet rreth tyre.<br />
Mbasi diskutohet me nxënësit për fjalinë e parë, arrihet në përfundimin:<br />
- Fjalia përbëhet nga dy pjesë:<br />
- Pjesa kryesore: edhe vezullimi i ngjitej rrjedhës së lumit.<br />
- Pjesa e nënrenditur mënyrore: ashtu si autobusi ngjiste të përpjetës.<br />
- Rrethohet ose nënvizohet lidhëza mënyrore.<br />
Shkruhen në dërrasë lidhëzat e shprehjet lidhëzore mënyrore të tekstit. Nxiten<br />
nxënësit të ndërtojnë fjali me to. Përqendrohet vëmendja te fjalia e fundit e këtij<br />
teksti:<br />
Sa më shumë u afrohesh brezave, /aq më tepër e ndien madhështinë e këtyre<br />
vendeve.<br />
- Kjo është fjali e përbërë nga dy pjesë:<br />
- Pjesa e parë është e nënrenditur sasiore, sepse kumton sasinë e veprimit, që<br />
përmban folja e pjesës kryesore. Ajo kryen funksion të ngjashëm me atë të rrethanorit<br />
të sasisë në fjalinë e thjeshtë. Ajo lidhet me pjesën kryesore me lidhëzën sa, që<br />
shpreh marrëdhënie sasiore.<br />
- Pjesa e dytë është kryesore. Në fillim të saj qëndron ndajfolja e sasisë aq më që<br />
përdoret si tog lidhëzor për të lidhur fjalinë e varur, që tregon një sasi, masë, shkallë etj.<br />
174
Shkruhen në dërrasë të zezë lidhëzat, që shprehin marrëdhënie sasiore, si: sa,<br />
saqë, mesa, aq sa. Nxënësit ndërtojnë fjali me to. Fjalitë shkruhen në dërrasë të<br />
zezë. Me anë të shembujve shpjegohet përdorimi i presjes në fjalitë e përbëra me<br />
marrëdhënie mënyrore dhe sasiore.<br />
Hapi III. Punë dyshe. Ndahen nxënësit në grupe dyshe sipas bankave.<br />
- Grupit të parë i jepet ushtrimi 1.<br />
- Grupit të dytë i jepet ushtrimi 2.<br />
- Grupit të tretë i jepet ushtrimi 3.<br />
Diskutohet e vlerësohet puna e nxënësve të grupeve të ndryshme.<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Ushtrimet 5 dhe 6.<br />
Vlerësohet puna e nxënësve që u përfshinë më shumë në diskutime dhe që sollën<br />
argumente bindëse.<br />
Hapi V. Shkrim i lirë. Ushtrimi 7.<br />
Lexohen dhe vlerësohen disa krijime të nxënësve të niveleve të ndryshme.<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 4 në faqen 267 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f. 46.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Marrëdhëniet krahasore<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë marrëdhëniet krahasore në një fjali të përbërë.<br />
• Të dallojë fjalinë e përbërë me marrëdhënie nënrenditëse krahasore nga ajo sasiore.<br />
• Të dallojë fjalën mbështetëse në një fjali të përbërë me marrëdhënie nënrenditëse<br />
krahasore.<br />
• Të dallojë mjetin me të cilin shprehen marrëdhënie krahasore.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tabela, bojëra, shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
diskutim e argumentim, punë dyshe,<br />
punë e pavarur, punë e drejtuar,<br />
pema e mendimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Bëhet një përsëritje e shpejtë për fjalitë me marrëdhënie nënrenditëse<br />
të mësuara deri tani. Për çdo pjesë të nënrenditur kërkohet të jepen shembuj nga<br />
nxënës të niveleve të ndryshme.<br />
Hapi II. Vendoset në dërrasë të zezë një tabelë, ku është shkruar teksti, që ndodhet<br />
në fillim të faqes 268. Lexohet teksti nga mësuesi/ja. Nënvizohen bashkë me nxënësit<br />
kallëzuesit dhe rrethohen mjetet lidhëse. Dallohen fjalitë e përbëra me nënrenditje.<br />
175
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Përcaktohet lloji i marrëdhënieve që vendosen ndërmjet pjesëve të tyre.<br />
Përqendrohet vëmendja te fjalia e parë:<br />
S’ka gjë më të bukur /sesa të shohësh qindra krahë të ngritur drejt njëri-tjetrit.<br />
Kjo fjali përbëhet nga:<br />
- Pjesa kryesore: s’ka gjë më të bukur, në të cilën gjendet një mbiemër i shkallës<br />
krahasore.<br />
- Pjesa e nënrenditur: sesa të shohësh qindra krahë të zgjatur drejt njëri-tjetrit.<br />
Të dyja pjesët krahasohen. Si fjalë mbështetëse, që fut pjesët në marrëdhënie<br />
krahasore, shërben mbiemri i pranishëm te pjesa kryesore.<br />
Shpjegohet se si fjalë mbështetëse mund të shërbejë edhe një ndajfolje, e cila<br />
kryen funksionin e rrethanorit të mënyrës ose të sasisë në pjesën kryesore.<br />
Në të vërtetë koha kaloi më shpejt /seç e menduam.<br />
- Shkruhet në dërrasë të zezë përkufizimi:<br />
Me fjalë mbështetëse do të kuptohet një gjymtyrë e pjesës kryesore në një fjali të<br />
përbërë me marrëdhënie nënrenditëse, që plotësohet prej një pjese të varur.<br />
- Shkruhen edhe lidhëzat nënrenditëse, që shprehin marrëdhëniet krahasore, si:<br />
sa, sesa, seç, nga, nga sa nxiten nxënës të niveleve të ndryshme të thonë shembuj,<br />
ku këto lidhëza të shprehin marrëdhënie krahasore.<br />
Hapi III. Punë dyshe. Ndahen nxënësit sipas bankave në grupin A, B dhe C.<br />
Grupit A i jepet ushtrimi 1.<br />
Grupit B i jepet ushtrimi 2.<br />
Grupit C i jepet ushtrimi 4.<br />
Kontrollohet e vlerësohet në mënyrë të ndërsjellë puna e nxënësve.<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Ushtrimi 4. Zgjidhja e këtij ushtrimi bëhet kështu:<br />
Meqenëse pjesët kryesore janë në fillim, po shpjegojmë marrëdhëniet, që shpreh<br />
lidhëza se:<br />
1. Se çfarë do të ndodhë pas disa vitesh – marrëdhënie kryefjalore.<br />
2. Se kishin parë një liqen në mes të pyllit – marrëdhënie kundrinore.<br />
3. Se kishte rënë shumë dëborë – marrëdhënie shkakore.<br />
4. Se ai që sakrifikon për të tjerët – marrëdhënie krahasore.<br />
Hapi V. Punë e pavarur. Ushtrimi 5.<br />
Hapi VI. Bashkë me nxënësit bëhet pema e mendimit për fjalitë e përbëra me<br />
marrëdhënie nënrenditëse rrethanore:<br />
vend<br />
kohë<br />
mënyrë Marrëdhëniet rrethanore shprehin sasi<br />
shkak qëllim krahasim<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi.<br />
176<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 në faqen 269 dhe ushtrime nga Fletorja e punës, f. 48.
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Një vajzë<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar llojin e lirikës moderne.<br />
• Të zbulojë kuptimet e fshehura nëpërmjet kuptimit fillestar.<br />
• Të komentojë imazhin poetik, si veçori mbresëlënëse e poezisë.<br />
• Të kuptojë dhe shpjegojë metaforën si figurën qendrore të poezisë moderne.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
shkumësa, CD me muzikë të lehtë.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Bisedë, tabela e figurave letrare,<br />
punë në grupe.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis orën e mësimit me një bisedë të shkurtër. Pasi u kërkon<br />
nxënësve të shikojnë me kujdes foton në f. 144, u drejton pyetjen:<br />
- A ju ka ndodhur që objektet e natyrës t`i imagjinoni me gjymtyrë?<br />
Nxënësit mund të sjellin si shembuj: retë, hënën, grumbuj yjesh, shkëmbinj, gurë<br />
të mëdhenj etj.<br />
- Mënyra, emri si e keni përftuar në imagjinatën tuaj kishte lidhje me gjendjen<br />
shpirtërore?<br />
Kjo bisedë të mos zgjasë shumë. Të dëgjohen me dashamirësi mendimet e<br />
nxënësve dhe të pranohen të gjitha.<br />
Hapi II. Në sfond të një muzike të lehtë një nxënës lexon poezinë.<br />
Mësuesi/ja kërkon prej nxënësve mendimet që lindën për poezinë, përfytyrimet<br />
që krijuan. Më pas i njeh nxënësit me autorin e poezisë, llojin e saj dhe veçoritë e<br />
ndërtimit të poezisë lirike moderne, rolin e metaforës etj.<br />
Hapi III. Nxënësit e rilexojnë strofën e parë për të gjetur metaforën. Ata mund t’i<br />
lidhin interpretimet me foton në faqen 144.<br />
Kalohet te rubrika Reflektimi kuptimor.<br />
Ushtrimi 1. a) Nxënësit do të zbulojnë kuptimet e fshehura nëpërmjet kuptimit<br />
fillestar. Mund të pranohen këto interpretime:<br />
- Pema – metaforë – vajza që është rritur.<br />
- Ka depërtuar duart – metaforë foljore – ka shtrirë duart sikur thërret lumturinë.<br />
- Limfa – metaforë – lëngu që ushqen trupin, dashuria që vërshon në trupin e vajzës.<br />
b) Nxënësit mund të bëjnë disa interpretime sipas imazhit të tyre, por është<br />
e dukshme se vajza i ngjason poetit me një pemë të shëndetshme, plot jetë dhe<br />
ngjyra.<br />
177
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
c) Do të punohet me tabelën:<br />
Vargjet<br />
Degët shpërthyen jashtë meje.<br />
Je violetë me erëra përsipër.<br />
Fëmijë-kaq i lartë! - ti je.<br />
Dhe kjo për botën është çmenduri.<br />
Imazhi poetik<br />
Një vajzë që e tregon me plot jetë dhe lumturi<br />
shpalosjen e dashurisë. Lëngu (limfa) që<br />
ushqen pemën është aq jetëdhënës në trupin<br />
e saj, sa shpërthejnë degët.<br />
Dashuria nuk ka vetëm aromën e manushaqes,<br />
lules së parë të pranverës, por i vishen dhe<br />
aroma të tjera të natyrës dhe jetës.<br />
Fëmija lartësohet. Dashuria lind si një foshnjë<br />
që rritet.<br />
Bota nuk çmendet nga bukuria, por nga<br />
dashuria që ndodhet, rrjedh, ushqen trupin<br />
dhe shpirtin, që befasisht shpërthen e rritet.<br />
Mësuesi/ja duhet të pranojë ato interpretime të nxënësve, që u afrohen përgjigjeve<br />
të mundshme.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre këtë ushtrim. Klasa do të<br />
ndahet në grupe.<br />
Grupi I: Gjeni fjalët poetike që korrespondojnë me Butësinë.<br />
limfë, ngjitur, myshk, krahë<br />
Grupi II: Gjeni fjalët poetike që korrespondoje me Çiltërsinë.<br />
ka hedhur shtat, violet, fëmijë,<br />
Grupi III: Gjeni fjalët poetike që korrespondojnë me Guximin.<br />
depërtuar, shpërthyer, jashtë meje, erëra përsipër, botë, çmenduri<br />
Mësuesi/ja përzgjedh nxënës të çdo grupi që të japin përgjigjet e tyre, duke bërë<br />
ndërhyrjet e veta nëse është e nevojshme.<br />
Detyrë shtëpie:<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës.<br />
- Çfarë ju mbeti në mendje nga kjo orë mësimi? Cili ishte imazhi poetik që ju përftuat?<br />
178
Rubrika: Të shkruarit<br />
Tema: Shkruaj poezi<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të bëjë një fjalor poetik.<br />
• Të shkruajë poezi duke u nisur nga imazhet e pikturave dhe fotove.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
shkumësa, Fletorja e punës.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Krijimi zinxhir, punë në grupe, punë me shkrim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit. Shkruan në tabelë<br />
titullin dhe fjalorthin e udhëtimit dhe u kërkohet nxënësve ta plotësojnë me fjalë të<br />
tjera.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. U kërkohet nxënësve që me këto fjalë, duke bërë kombinacionin e duhur,<br />
të krijojnë një poezi. Të mos shqetësohen për rimën e vargjeve, mund të jetë dhe<br />
me vargje të lira. Nëse nxënësit kanë vështirësi, mësuesi krijon vargun e parë dhe i<br />
kërkon secilit të ndërtojë nga një varg. Poezia krijohet nga disa nxënës zinxhir.<br />
Hapi III. Punë me grupe: Fjalë të panjohura. Nxënësit udhëzohen të punojnë sipas<br />
të dhënave në tekst. Ata lexojnë çiftet e fjalëve dhe vargjet poetike që kanë krijuar.<br />
Hapi IV. Nxënësit bisedojnë për kujtimet. Më pas, shkruajnë në fletoret e tyre një<br />
poezi me temë “Kujtime, imazhe të harruara në kasetën e kujtesës”.<br />
Hapi V. Dashuria. Nxënësit lexojnë në heshtje informacionin:<br />
a) U përgjigjen pyetjeve. Përgjigjet mësuesja i shkruan në tabelë duke bërë<br />
fjalorth fjalësh me:<br />
emra folje mbiemra ndajfolje<br />
b) Nxënësit dallojnë detaje të veçanta që ndihmojnë në krijimin e tekstit poetik<br />
“Dashuria”.<br />
Ushtrimi 6. Profil: Do të punohet me të njëjtën teknikë, si te krijimi “Deti”.<br />
Hapi VI. Nxënësit lihen të punojnë të pavarur në fletoret e tyre ose në fletë<br />
formati.<br />
Nxënësit që do të lexojnë poezitë dalin vullnetarisht ose i përzgjedh mësuesi/ja.<br />
Bëhet vlerësimi i punës së nxënësve, materialet mblidhen për t’u vlerësuar nga<br />
mësuesi.<br />
179
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Fjalitë e përbëra me më shumë se dy pjesë.<br />
Fjalitë e përbëra të përziera (ora I)<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë fjalitë e përbëra me më shumë se dy pjesë nga fjalitë e përbëra me dy<br />
pjesë.<br />
• Të dallojë llojet e fjalive të përbëra (me bashkërenditje dhe nënrenditje).<br />
• Të bëjë skemat e këtyre fjalive.<br />
• Të ndërtojë fjali të përbëra me më shumë se dy pjesë, sipas skemave të<br />
caktuara.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tabela me fjali të përbëra dhe skemat<br />
e tyre, bojëra, shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
diskutim e analizë, punë dyshe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku.<br />
- Gjeni llojin e nënrenditjes në fjalinë e mëposhtme. Bëni skemat e tyre.<br />
Fjalia e parë:<br />
Po më duket 1 /se kërkon 2 nevoja/ të sqarohen 3 çështje më me rëndësi/ përpara<br />
se të shtroni 4 punën e shoqatës/ që duhet ngritur 5 .<br />
Skema e kësaj fjalie të përbërë:<br />
1. Po më duket – pjesa kryesore.<br />
Pj. kr<br />
2. se e kërkon nevoja – PN kryefjalore, shk. I.<br />
3. të sqarohen çështje më me rëndësi – PN kundrinore, shk.II. PN. sh. I<br />
4. përpara se të shtroni punën e shoqatës – PN kohore, shk.III.<br />
5. që duhet ngritur – PN përcaktore, shk.IV.<br />
PN. shk. II<br />
Kjo është nënrenditje e varguar.<br />
PN. shk. III<br />
PN. shk. IV<br />
Fjalia e dytë.<br />
Ai 1 që përgjigjej 2 , ishte 1 një djalosh, të cilin e kishte parë 3 me libra në dorë, tek<br />
hynte dhe dilte 4 nga shkolla.<br />
Skema e kësaj fjalie të përbërë:<br />
1. Ai ishte një djalosh – pjesa kryesore.<br />
2. që përgjigjej – PN përcaktore, shk.I.<br />
Pj. kr<br />
3. të cilin e kishin parë me libra në dorë – PN përcaktore, shk.I.<br />
4. tek hynte dhe dilte nga shkolla – PN kohore, shk.II.<br />
PN. sh. I PN. sh. I<br />
Kjo është nënrenditje e varguar dhe paralele (e përzier).<br />
PN. sh. II<br />
180
Hapi II. Vendoset në dërrasë të zezë tabela, ku është shkruar teksti, që ndodhet<br />
në fillim të faqes 70-të. Nxiten nxënësit të dallojnë fjalitë e përbëra. Nënvizohen<br />
kallëzuesit, rrethohen lidhëzat dhe mjetet lidhëse. Bashkë me nxënësit emërtohen<br />
pjesët e nënrenditura dhe bëhet skema. Shpjegohen skemat e të gjitha llojeve të fjalive<br />
të përbëra me shembuj. Në fillim kërkohet mendimi i nxënësve të niveleve të ndryshme.<br />
Mësuesi/ja bën plotësime e saktësime pa nënvleftësuar mendimin e nxënësve.<br />
Hapi III. Punë dyshe. Punohen ushtrimet nga Fletorja e punës. Kontrollohet e<br />
vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi për orën e mësimit, duke u mbështetur edhe në<br />
këto pyetje:<br />
- Çfarë mësuam sot?<br />
- Sa llojesh është fjalia e përbërë? (vetëm me bashkërenditje, vetëm me nënrenditje,<br />
me të dyja bashkë). Kërkohen shembuj nga nxënës të niveleve të ndryshme.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Detyrë shtëpie: Jepet një ushtrim nga Fletorja e punës.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Fjalitë e përbëra me më shumë se dy pjesë.<br />
Fjalitë e përbëra të përziera (ora II)<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë format e nënrenditjes (paralele dhe e varguar) në fjalinë e përbërë me<br />
nënrenditje.<br />
• Të bëjë skemën e një fjalie të përbërë.<br />
• Të formojë fjali të përbëra duke bashkuar pjesë të veçanta, që janë shkëputur<br />
nga e njëjta fjali.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar, punë dyshe,<br />
punë e drejtuar.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtohen bashkë me nxënësit njohuritë për llojet e fjalive të përbëra.<br />
Shkruhen skemat në dërrasë të zezë dhe ndërtohen fjali që t’u përgjigjen këtyre<br />
skemave.<br />
Hapi II. Punë dyshe. Ndahen nxënësit në grupe dyshe sipas bankave. Njërit grup<br />
i jepet ushtrimi 1, kurse grupit tjetër i jepet ushtrimi 2. Kontrollohet dhe diskutohet<br />
puna e nxënësve sipas grupeve.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimi 3.<br />
Po analizojmë fjalinë e parë dhe të fundit:<br />
181
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
1. Kur isha gjallë 1 / dhe kisha edhe unë zemër njeriu 2 ,/ nuk dija 3 fare /se ç’ishin 4<br />
lotët,/ sepse jetoja 5 në Pallatin e Shkujdesjeve/ ku mjerimi është i ndaluar 6/ të hyjë 7<br />
brenda.<br />
1. nuk dija fare – pjesa kryesore<br />
Pj. kr<br />
2. Kur isha gjallë – PN kohore, shkalla I të bashkërenditura<br />
me njëra-tjetrën.<br />
3. dhe kisha edhe unë zemër njeriu – PN kohore, shkalla I<br />
4. se ç’ishin lotët – PN kundrinore, shkalla e parë.<br />
PN. I PN. I PN. I<br />
PN. II<br />
PN. III<br />
5. sepse jetoja në Pallatin e Shkujdesjeve – PN shkakore, shk.II.<br />
6. ku mjerimi është i ndaluar – PN përcaktore, shk. III.<br />
PN.IV<br />
7. të hyjë brenda – PN qëllimore, shk. IV.<br />
Sqarohet se në fjalitë e përbëra me nënrenditje, pjesët mund të lidhen pa lidhëz<br />
e mjet lidhëz, por nëpërmjet foljes në mënyrën lidhore. P.sh.:<br />
Më duhet që të lexoj e të përgatitem për testin e gjuhës.<br />
Pj. kr<br />
2. Rreth e qark kopshtit zgjatej 1 një mur i lartë,/ po kurrë nuk u kujdesa 2/ të pyes 3<br />
/se ç’kishte 4 jashtë tij, /pasi çdo 5 gjë që më rrethonte 6 , ishte 5 e mrekullueshme.<br />
1. Rreth e qark kopshtit zgjatej një mur i lartë – pjesa kryesore.<br />
2. por kurrë nuk u kujdesa – pjesa kryesore e<br />
bashkërenditur, kundërshtore me pjesën tjetër kryesore.<br />
3. të pyes – PN qëllimore, shk.I.<br />
4. se ç’kishte jashtë tij – P kundrinore, shk.II.<br />
5. pasi çdo gjë ishte e mrekullueshme – PN shkakore, shk.I.<br />
6. që më rrethonte – pjesa e nënrenditur përcaktore, shk.II.<br />
Skema e kësaj fjalie të përbërë:<br />
Pj. kr (1)<br />
Pj. kr (2)<br />
PN. I (3) PN. I (5)<br />
PN. II (4) PN. II (6)<br />
182<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie: Shkrim i lirë. Ushtrimi 4 në faqen 272.
Rubrika: Të folurit<br />
Tema: Teksti dramatik<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të flasë për strukturën e tekstit dramatik.<br />
• Të bëjë dallimin midis tekstit dramatik dhe atij rrëfimtar.<br />
• Të klasifikojë veprat e njohura sipas llojeve dramatike.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teksti Dramatik<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Diskutim, lexim me role.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, të cilën e shkruan<br />
në tabelë. Më pas, mësuesi/ja u shpërndan nxënësve nëpër banka një fragment nga<br />
komedia “Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër” (ose pjesë tjetër), dhe përzgjedh një çift që<br />
ta lexojë. Nxënësit vlerësojnë lexuesin me të mirë. Ata diskutojnë rreth materialit,<br />
duke iu përgjigjur pyetjeve:<br />
1. Çfarë lloj është teksti që sapo lexuat: - rrëfimtar,<br />
- poetik,<br />
- dramatik?<br />
2. Si ju pëlqen më tepër: ta lexoni tekstin dramatik apo ta shihni të luhet në skenë?<br />
3. A ka dallim midis tekstit dramatik dhe dramatizimit? Midis teatrit dhe dramës?<br />
4. Nga se përbëhet struktura e tekstit dramatik?<br />
Përbëhet nga dialogu, monologu, didaskalitë.<br />
Nxënësit pasi lexojnë pyetjet shkruajnë në tabelë përgjigjet duke i argumentuar ato.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Me teknikën e Diagramit të Venit nxënësit bëjnë krahasimin ndërmjet<br />
tekstit dramatik dhe atij rrëfimtar.<br />
Teksti rrëfimtar<br />
Teksti dramatik<br />
Ka përshkrim, rrëfim, veta e<br />
parë, e tretë.<br />
Ka krerë, legjenda, mite,<br />
përralla, tregim, novelë,<br />
roman<br />
funksioni estetik<br />
arti i fjalës<br />
strukturë<br />
Dialog, monolog, didaskalitë<br />
veta e dytë<br />
me veten<br />
konflikt me individë<br />
me forca të mëdha<br />
natyrore<br />
akte, skena, tragjedi, dramë,<br />
komedi<br />
Hapi III. Ushtrimi 4. Nxënësit do të plotësojnë në fletoret e tyre tabelën.<br />
183
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Tekste dramatike Tragjedi Dramë Komedi<br />
Vilhelm Teli<br />
Epoka para gjyqit<br />
Prometeu i mbërthyer<br />
Koprraci<br />
+<br />
Hapi IV. Disa prej këtyre teksteve nxënësit i kanë parë të luhen në teatër. Mësuesi/ja<br />
do të kërkojë prej tyre një mendim të zgjeruar për lojën në skenë, qëllimin, komunikimin<br />
me shikuesin.<br />
A) Teatri është:<br />
- lloj arti<br />
- bashkëveprim i disa arteve: letërsisë, pikturës, muzikës, koreografisë.<br />
B) Në skenë personazhet komunikojnë me njëri-tjetrin dhe përcjellin te publiku<br />
ngjarjen, konfliktin, pa komunikuar drejtpërdrejt me të.<br />
Publiku e merr këtë informacion dhe reagon, komunikon me aktorët. Kjo realizohet<br />
nëpërmjet:<br />
- duartrokitjeve<br />
- të qeshurave<br />
- emocioneve të tjera.<br />
C) Dialogu mban peshën kryesore të situatave dramatike të zhvillimit dhe konfliktin<br />
kryesor. Personazhet dialogojnë me njëri-tjetrin si në skenë të mos ketë asnjë njeri.<br />
Publiku e ndien veten të përfshirë në këtë konflikt merr pjesë me emocione, mendime.<br />
Ai përjeton ngjarjen sepse loja e aktorëve luhet me vërtetësi, ngjarja, konflikti i zgjedhur<br />
është aktual për shoqërinë.<br />
+<br />
+<br />
+<br />
Hapi i pestë<br />
Ushtrimi 5. Nxënësit do të bëjnë dallimin ndërmjet tekstit dramatik dhe atij rrëfimtar.<br />
(Mund ta përcaktojë mësuesi/ja, por mund t’i lihet në dorë nxënësit).<br />
Teksti<br />
tregimtar<br />
dramatik<br />
Titulli Lloji Qëllimi Gjuha<br />
Kjo detyrë do të përfundojë në shtëpi. Mësuesi/ja dëgjon dy punime duke bërë<br />
në fund ndërhyrje.<br />
Mësues/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës.<br />
184
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Hamleti (ora I)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar tragjedinë si lloj dramatik.<br />
• Të lexojë për t’iu përgjigjur pyetjeve të parapërgatitura.<br />
• Të analizojë heroin tragjik si zëdhënës i ideve të autorit.<br />
• Të zbulojë rolin e monologut në tekstin dramatik.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore, tabela,<br />
shkumës, vepra e Nolit “Vepra 5”.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Lojë me role, intervistë, lexim i detajuar.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Punë përgatitore: Mësuesi/ja ka përzgjedhur disa nxënës që do të interpretojnë<br />
fragmentin Hamleti. Të gjithë nxënësit janë udhëzuar të lexojnë tragjedinë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi I. Nxënësit e përzgjedhur interpretojnë në lojë me role fragmentin Hamleti. U<br />
sugjerohet nxënësve të tjerë që po t’iu lindin pyetje gjatë interpretimit, t’i shkruajnë në<br />
fletore. Pas interpretimit, nxënësit e tjerë bëjnë pyetje, të cilave u përgjigjet nxënësi<br />
në rolin e Shekspirit, i cili është ulur në qendër të klasës.<br />
1. Nga e keni marrë subjektin e tragjedisë?<br />
2. Hamleti është portreti më i pasur dhe më i thellë që ka dalë nga pena juaj. Çfarë<br />
keni pasur parasysh kur e keni përshkruar atë?<br />
Përgjigje të mundshme:<br />
- Subjekti i tragjedisë “Hamleti”, princi i Danimarkës, është marrë nga një sagë<br />
(legjendë) daneze.<br />
- Hamleti duhet parë jo vetëm si intelektuali i asaj kohe, por edhe si njeri i veprimit,<br />
i aksionit. Tek ai shoh njeriun e sjelljeve elegante, njeriun e mendjes së lartë, njeriun<br />
e rreptë të luftës. Është princi ideal i rilindjes angleze, heroik dhe fetar nga instinkti,<br />
intelektual dhe skeptik nga edukata.<br />
Hapi II. Nxënësit lexojnë me role duke nënvizuar detaje, që do t’u nevojiten në<br />
përshkrim dhe argumentim.<br />
- Cilat janë personazhet pjesëmarrëse?<br />
- Ç’lojë po luan Hamleti?<br />
- Cili është kurthi që i ngre mbreti Hamletit?<br />
- Cilët njerëz përfshihen?<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 2.<br />
a) Çfarë i bën njerëzit sipas opinionit të Hamletit të dëshirojnë largimin nga jeta?<br />
Punohet me tabelën “Ditari dypjesësh”.<br />
185
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Fragmenti<br />
M’e lart është vallë<br />
të durosh/ Hobe, shigjeta<br />
fati të tërbuar/ A të përballësh<br />
një det të turbullt helmesh<br />
Me arm’ e fund t’u japsh<br />
Të vdeç- Të flesh<br />
b) Pse kanë frikë të vdesin?<br />
Fragmenti<br />
...tmerri i asaj diç pas vdekjes<br />
Vendit të pazbuluar, nga s’na kthehet<br />
kur’ udhëtari, na trullos vullnetin<br />
dhe vuajmë po të ligat që po kemi<br />
Se sa të hidhemi në ato që s’dimë...<br />
Komenti im<br />
Komenti im<br />
Nxënësit do të punojnë individualisht në fletoret e tyre dhe do të merren përgjigjet,<br />
opinionet e tyre në lidhje me fragmentin. Mendimet mësuesi/ja i shkruan në tabelë.<br />
c) Punë me shkrim: Përshkruani cilësitë e Hamletit që dalin në monologun e tij.<br />
Cilësitë intelektuale:<br />
- Është i aftë të futet në thellësinë e botës shpirtërore.<br />
- Përpiqet të zbulojë raportin ndërmjet vetëdijes dhe nënvetëdijes (arsyes).<br />
- Bën analiza përgjithësuese filozofike dhe të psikologjisë njerëzore.<br />
- Njeriu i mendjes së lartë.<br />
Ndjesitë:<br />
- Ndihet pesimist për të vazhduar jetën.<br />
-Trembet nga e panjohura, por është trim për t’u përballur me vështirësitë e jetës.<br />
- Ndjen dhembshuri për vuajtjet njerëzore.<br />
Nxënësit punojnë deri në 10 minuta dhe lexojnë punën e tyre, të cilën e vlerësojnë<br />
me njëri-tjetrin.<br />
Nxënësit që s’e kanë përfunduar detyrën e vazhdojnë në shtëpi.<br />
Mësuesi vlerëson orën e mësimit dhe nxënësit pjesëmarrës.<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Hamleti (ora II)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të shpjegojë kuptimin e shprehjeve metaforike dhe hiperbolike në demaskimin<br />
e padrejtësive shoqërore.<br />
• Të komentojë vargjet duke u ndalur në dy ekstremet e moralit të shoqërisë.<br />
• Të gjejë kontrastet, pyetjet retorike, enumeracionet, të vlerësojë rolin e tyre në<br />
monolog.<br />
186
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore, tabela,<br />
shkumës, vepra e Nolit “Vepra 5”.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Diagrami i Venit, ditari dypjesësh,<br />
pema e mendimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e nis këtë orë me leximin e detyrës së shtëpisë “Përshkrimi<br />
i cilësive të Hamletit”. Nxënësit do të japin mendimet dhe vlerësimet për punën e<br />
shokëve. Do të dëgjohen dy punime.<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Reflektimi stilistik- gjuhësor”.<br />
Ushtrimi 3. Komentoni shprehjen metaforike dhe hiperbolike “Të përballosh një<br />
det të turbullt helmesh”.<br />
Komenti:<br />
- Hamleti kishte jetuar deri atëherë i shkujdesur, në universitete midis librave,<br />
studimeve të lara, arteve të bukura. Ishte djali i përkëdhelur i një mbreti heroik, pa shok<br />
nga trimëria dhe mirësia, ishte princi trashëgimtar ideal, i adhuruar prej popullit, nga<br />
maja e fronit ku lindi s’kishte parë veç lumturitë, bukuritë dhe madhështitë e natyrës e të<br />
njerëzisë. Donte Ofelinë, vajzën më shpirtmirë dhe engjëllore të mbretërisë. Befas, për<br />
këtë shpirt delikat nga edukata, vjen katastrofa dhe i përmbyset bota mbi kokë. Vëllai<br />
vret të vëllanë dhe i rrëmben të shoqen; e ëma mendjelehtë martohet me vrasësin; i<br />
ungji vrasës uzurpon fronin e të nipit; e dashura e tij e padjallëzuar, pa ditur e pa dashur,<br />
vihet në shërbim të uzurpatorit që ta spiunojë; miqtë dhe shokët e djalërisë i venë gracka<br />
dhe pusira; populli i falet një mbreti kriminal. Hamleti është i vetëm, i neveritur, i përgjuar<br />
prej gjithësisë, është i detyruar jo vetëm të heqë dorë nga studimet, librat dhe artet e<br />
bukura, po të fshijë nga shpirti çdo ideal tjetër dhe të shkulë nga zemra dashurinë për<br />
Ofelinë, me qëllim që të përqendrojë tërë vullnetin dhe energjinë për të mbaruar një<br />
detyrë të hidhur e të rëndë. Tani sheh poshtërsinë njerëzore dhe tërë shëmtinë e saj.<br />
Dyshimi për vetën e për të tjerët, për jetën e për botën ia mpin shpirtin e trupin.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Vështrimi krahasues:<br />
Padrejtësitë në<br />
monologun e Hamletit<br />
Padrejtësitë në<br />
kohën e sotme<br />
Të përbashkëtat<br />
Dallimet<br />
Nxënësit do të punojnë në fletoret e tyre deri në 10 minuta dhe përgjigjet e tyre<br />
mësuesi/ja i plotëson në tabelë.<br />
Ushtrimi 4. Komentoni vargjet ku paraqiten dy ekstremet e moralit të shoqërisë.<br />
Punohet me teknikën Ditari i dypjesësh.<br />
Vargjet<br />
Komenti im<br />
Me metanirë dhe fytyrë shenjti<br />
dhe djallin vetë me sheqer pështjellim<br />
187
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 5. Do të punohet me organizuesin grafik Tabela e figurave stilistike.<br />
Hapi III. Përmbledhja e njohurive për tekstin dramatik (tragjedinë). Do të punohet<br />
me teknikën “Pema e mendimit”, e cila plotësohet nga përgjigjet e nxënësve në tabelë,<br />
pasi kanë punuar në fletoret e tyre.<br />
tragjedia<br />
Figura stilistike Lloji Funksioni kuptimor<br />
Çdo vlerë zemërgjerë<br />
nga të pavlershmit merr...<br />
trajton tema të rëndësishme<br />
heroi kryesor<br />
jeta në dilemë<br />
viktimë<br />
Kontrast<br />
i pafajshëm<br />
fundi tragjik<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës dhe motivon<br />
dhe nxënësit më pak aktiv.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Fjalitë e përziera. Skemat e tyre<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë fjalitë e përbëra vetëm me bashkërenditje dhe vetëm me nënrenditje.<br />
• Të paraqesë në skemë tipat e fjalive të përbëra të përziera.<br />
• Të ndërtojë një tekst me fjali të përbëra të përziera.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra, tabela.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
me diskutim e analizë, punë dyshe,<br />
punë e pavarur; shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku. Hapen librat në faqen 273. Nxiten nxënësit e niveleve<br />
të ndryshme të formojnë fjali të përbëra duke bashkuar pjesët që ndodhen në fillim<br />
të faqes 273.<br />
Fjalia e parë:<br />
Lëreni të shkojë, sepse dikush duhet të arrijë i gjallë në Stamboll që të lajmërojë<br />
Sulltanin për fitoret tona.<br />
188
Fjalia e dytë:<br />
Dritani për një çast i ndal hapat dhe mban vesh se diku në luginë sëpatat bien mbi<br />
ahe e pisha dhe trungjet rrokullisen me rropamë.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja paraqit në tabelë ose shkruan në dërrasë të zezë tekstin me<br />
tri fjalë të përbëra që janë në fillim të faqes 273 ose një tekst tjetër.<br />
Përqendrohet vëmendja te fjalitë e përbëra.<br />
Fjalia e parë ka:<br />
Një pjesë kryesore: - Shiu i ëmbël ia lëshoi vendin diellit të ngrohtë.<br />
Tri pjesë të varura:<br />
1. që ra disa ditë rresht<br />
2. i cili, me rrezet e tij, po përflakte qiellin e kaltër.<br />
3. dhe po i jepte vrull të ri blerimit.<br />
Secila nga pjesët e varura në këtë fjali plotëson gjymtyrë të ndryshme të pjesës<br />
kryesore dhe vihet në marrëdhënie përcaktore me të. Kështu, pjesa e parë që ra<br />
disa ditë rresht plotëson kryefjalën shiu, kurse pjesët e tjera plotësojnë kundrinorin<br />
e zhdrejtë pa parafjalë dielli, dhe si të tilla, janë në marrëdhënie barazie me njëratjetrën,<br />
pra janë të bashkërenditura ndërmjet tyre.<br />
Ja dhe skema:<br />
Pj. kr<br />
që<br />
i cili<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
PN. I<br />
PN. I<br />
PN. I<br />
Te fjalia e mësipërme kemi të ndërthurura të dyja llojet e marrëdhënieve, prandaj<br />
quhen fjali të përbëra të përziera.<br />
Pastaj shpjegohen të gjitha skemat e fjalive.<br />
Hapi III. Punë dyshe. Ndahen nxënësit në grupe.<br />
Grupit I i jepet ushtrimi 1 në faqen 274.<br />
Grupit II i jepet ushtrimi 2 në faqen 275<br />
Grupit III i jepet ushtrimi 3 po në atë faqe.<br />
Kontrollohet e vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Ushtrimi 4 në faqen 275.<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi.<br />
Detyrë shtëpie: Shkrim i lirë. Ushtrimi 5 në faqen 275 dhe ushtrime nga Fletorja<br />
e punës, f. 51.<br />
189
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Përdorimi stilistik i fjalive të përbëra<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të argumentojë dallimet që kanë llojet e ndryshme të teksteve.<br />
• Të përdorë fjalitë e përbëra si mjete stilistike.<br />
• Të ndërtojë tekste me fjali të përbëra.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me diskutim dhe<br />
argumentim, punë me tekstin,<br />
punë dyshe, punë e drejtuar.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Shkruhet tema e mësimit në tabelë. Hapen librat. Lexohen nga nxënës<br />
që lexojnë bukur tekstet e faqes 276. Kërkohet nga mësuesi/ja, që nxënësit të<br />
përqendrohen për të vënë re ndryshimet ndërmjet tyre.<br />
- Teksti i parë është ndërtuar me fjali të thjeshta. Këto fjali janë të shkurtra dhe<br />
kanë shumë figura stilistike. Në këtë mënyrë e bëjnë stilin më të shkathët e më<br />
të gjallë.<br />
- Teksti i dytë është i ndërtuar me fjali të përbëra me shumë pjesë. Këto fjali e<br />
bëjnë stilin më të qetë, më të shtruar e më të ngadaltë. Njëkohësisht e bëjnë më të<br />
ngjeshur e më të qartë në ide e mendime. Teksti i dytë ka shumë fjali të përbëra të<br />
përziera, që shërbejnë për përshkrimin e botës së brendshme të personazheve.<br />
- Teksti i tretë është shkëputur nga romani “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo”,<br />
i Dritëro Agollit. Demka është personazhi rrëfimtar. Ai rrëfen në vetën e parë dhe<br />
ironizon bëmat e eprorit të vet, si dhe bëmat e atyre, që kanë lidhje me të. Demka<br />
del si personazh pasqyrë, në të cilin duket portreti i shokut Zylo. Dituritë e njerëzve<br />
të tillë i shfrytëzonin pushtetarët karrieristë për të mbuluar paaftësinë e tyre.<br />
E shoqja, Adila, është një gojë e dytë hiperbolizuese e shokut Zylo, e cila nxjerr<br />
në shesh fshehtësitë më të thella të ëndrrave të tij karrieriste.<br />
Ky tekst ka fjali të thjeshta e të përbëra, ka gjuhë të veçantë, që karakterizon<br />
personazhet.<br />
Hapi II. Punë dyshe, ndahen nxënësit në dy grupe.<br />
Grupit I i jepet ushtrimi 1 në faqen 277. Te ky ushtrim vëmendja përqendrohet<br />
te paragrafi i dytë dhe i tretë, sepse kanë shumë fjali të përbëra.<br />
Grupit II i jepet ushtrimi 2 po në atë faqe.<br />
Kontrollohet dhe vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimi 3 në faqen 277.<br />
Ndahen fjalitë e përbëra në pjesë dhe emërtohen sipas funksioneve:<br />
190
Por kishte 1 raste/ kur pamja detare i sillte 2 një prehje të veçantë/ dhe 3 ,/ sa herë<br />
që 4 ndiente veten të munduar nga diçka/ e nuk gjente 5 qetësi,/ e kishte 3 zakon,/ po<br />
të gjendej 6 pranë detit,/ të dilte 7 më ndonjë vend të lartë mbi ujë, /të rrinte 8 në bisht<br />
një copë herë të gjatë,/ gjersa të ndiente 9 lodhje,/ të shihte 10 valën, /si përtërihej 11<br />
paprerë, /të lëshonte 12 syrin në thellësitë e kaltra/ që kanë 13 brigjet tona prej Ujit të<br />
Ftohtë e gjer në Sarandë e më poshtë, /të mendonte 14 për çfarëdo gjëje /dhe deti t’i<br />
shoqëronte 15 mendimet e lëvizjet e tij.<br />
1. Por kishte raste – pjesa kryesore.<br />
2. kur pamja detare i sillte një prehje të veçantë – PN përcaktore e shkallës I.<br />
Mjeti lidhëz kur është ndajfolje lidhore. Kjo pjesë përcaktore varet nga fjala raste.<br />
3. dhe kishte zakon – pjesë e bashkërenditur shtuese me kryesoren.<br />
4. sa herë që ndiente veten të munduar nga diçka – PN kohore e shkallës I.<br />
5. e nuk gjente qetësi – PN kohore e shkallës I,<br />
e bashkërenditur me pjesën kohore të mësipërme.<br />
6. po të gjendej pranë detit – PN kushtore e shkallës I.<br />
7. të dilte në ndonjë vend të lartë mbi ujë – PN kundrinore e shkallës I.<br />
8. të rrinte në bisht një copë herë të gjatë – PN kundrinore e shkallës I.<br />
9. gjersa të ndiente lodhje – PN kohore e shkallës II.<br />
10. të shihte valën – PN kundrinore e shkallës I.<br />
11. si përtërihej paprerë – PN mënyrore e shkallës II.<br />
12. të lëshonte syrin në thellësitë e kaltra – PN kundrinore e shkallës I.<br />
13. që kanë brigjet tona prej ujit të ftohtë e gjer në Sarandë e më poshtë –<br />
PN përcaktore e shkallës II.<br />
14. të mendonte për çfarëdo gjëje – PN kundrinore e shkallës I.<br />
15. dhe deti t’i shoqëronte mendimet e lëvizjet e tij – PN kundrinore e shkallës I.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Pj. 1 Pj. 3<br />
Pj. 7 Pj. 8 Pj. 10 Pj. 12 Pj. 14 Pj. 15<br />
Pj. 2 Pj. 4 Pj. 5<br />
Pj. 6<br />
Pj. 9 Pj. 11 Pj. 13<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 në faqen 277.<br />
11
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Pas vdekjes (ora I) Komedi<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar komedinë si lloj dramatik.<br />
• Të flasë për kontekstin historik-shoqëror dhe temën që trajton Çajupi.<br />
• Të gjejë raste të përdorimit të satirës, komizmit, si dhe të dallojë funksionin e tyre<br />
kuptimor.<br />
• Të zbulojë rolin e satirës në karakterizimin e personazheve.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
tabela, shkumësa, pamje nga filmi<br />
“Pas vdekjes”, DVD, video, TV.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Lojë me role, diskutim, punë në grupe,<br />
tabela e koncepteve, dramatizim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Punë përgatitore:<br />
Mësuesi/ja ka përzgjedhur tre nxënës, që kanë përgatitur fragmentin ta luajnë me<br />
role (dramatizim) duke përgatitur me kujdes veshjen e personazheve ose shfaq nga<br />
komedia “Pas vdekjes” pjesën e fragmentit që do të lexojnë nxënësit në tekst.<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, titullin e komedisë<br />
dhe autorin. Nxënësit bëjnë një diskutim të shkurtër rreth temës që trajton Çajupi në<br />
komedinë e tij: shqetësimi i autorit për zhvillimin e shoqërisë shqiptare dhe mentalitetin<br />
shoqëror të shqiptarëve. Këtë informacion nxënësit e kanë marrë vitin e kaluar me<br />
komedinë “Katërmbëdhjetë vjeç dhëndër”.<br />
Mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit shkruan në dërrasë veçoritë e gjinisë<br />
dramatike (komedisë), njohuri që nxënësit i kanë nga viti i kaluar.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja përzgjedh disa nxënës që të lexojnë me role fragmentin e<br />
dhënë, nxënësit do të jenë të vëmendshëm për leximin e rrjedhshëm, me intonacion,<br />
respektimin e të folurit me dialektizma krahinore.<br />
Nxënësit vlerësojnë shokët për leximin dhe lexuesin më të mirë.<br />
Hapi III. Punë me grupe do të punohet me tabelën e koncepteve.<br />
Grupi I. Nxënësit do të përcaktojnë kontekstin historik-shoqëror.<br />
- Kur është shkruar komedia?<br />
- Çfarë e shqetësonte autorin? (Informacionin e lexojnë në tekst).<br />
“Pas vdekjes” është një komedi karakteresh. Kjo komedi shquhet për krijimin e<br />
dy personazheve, karakteri i të cilave zbulohet përmes konfliktit politik-social.<br />
Grpui II. Konflikti dramatik që shfaqet në fragment.<br />
- Ku qëndron komizmi?<br />
Grupi III. Personazhet pjesëmarrëse në komedi.<br />
- Ç’përfaqësojnë në shoqëri?<br />
Grupi IV. - Cila është ngjarja që zbulohet?<br />
Grupi V. - Në cilat raste kemi përdorimin e komizmit?<br />
192
Tabela:<br />
Fragmenti<br />
Konteksti<br />
historikshoqëror<br />
Tema që<br />
trajtohet<br />
Personazhet<br />
Ngjarjet që<br />
zhvillohen<br />
Komizmi<br />
Nxënësit do të punojnë rreth 10 minuta dhe përgjigjet që do të lexojë përfaqësuesi<br />
i çdo grupi, mësuesi do t’i shkruajë në tabelë.<br />
Përgjigje të mundshme:<br />
Konteksti historik- shoqëror:<br />
Shqipëria po i afrohej shpalljes së Pavarësisë. Në lëvizjen kombëtare shfaqet<br />
një kundërshtim i hapur kundër oportunistëve, demagogëve që e vlerësojnë veten<br />
si nderi i kombit.<br />
Tematika:- temë shoqërore: Dëshirat e çdo njeriu për të ditur se çdo të thonë<br />
pas vdekjes.<br />
- temë historike: Shqetësimi i Lëvizjes Kombëtare.<br />
Autori zbulon plagët e kohës.<br />
Personazhet: Zeneli, Lulushja, Adhamudh-Uti.<br />
Zeneli: personazhi kryesor që zbulon nëpërmjet zgjuarsisë së tij mediokritetin e<br />
njerëzve të kallëpit Adhamudh/ Lulushe. Zeneli është tipi i aftë dhe dinak, që di të<br />
përfitojë nga veset njerëzore, madje i shfrytëzon ato për interesat e veta personale,<br />
për para.<br />
Lalushe: mësuese, përfaqësuese e shtresës së të diturve, intelektuale, e butë<br />
(nga përshkrimi i notave të autorit).<br />
Adhamudh-Uti: figurë politike e kohës, oportunist, demagog, vlerëson veten si<br />
vlerë e kombit, antipatriot.<br />
Ngjarjet që zhvillohen: - Vajtja e znj. Lulushe dhe Adhamudh-Utit për të lexuar<br />
nekrologjinë.<br />
- Leximi i nekrologjive dhe fillimi i konfliktit.<br />
- Njohja me veprimet, lëvizjen e figurave oportuniste të Adhamudhit për shkrimin<br />
e abetares së parë shqip.<br />
Konkluzioni: Në qendër të komizmit është demaskimi që i bën autori veseve të<br />
shoqërisë së kohës (nxënësit shënojnë disa detaje komike).<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Nxënësit do të punojnë në gjetjen e satirës dhe komizmit. Kalojnë te<br />
rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. - Cili vihet në qendër të satirës?- Adhamudh-Uti.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit do të gjejnë fragmentin:<br />
...Vetëm me këtë abetar mund të përparojë shqipja, ndryshe nuk shkruhet, jo!...<br />
Jo, jo! Le të digjet abetari!...Shqiptarët kur qënkan të liq le të vuajnë nd’ errësirë!<br />
Nuk do të shonë abetarin tim kurrë!<br />
Ushtrimi 3. Nxënësit do të bëjnë interpretimin e komizmit të fjalëve.<br />
Komizmi qëndron në mënyrën e hartimit të abetares, përshtatja e saj sipas ndarjes<br />
fetare.<br />
193
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Kur Adhamudhi mëson nga shkrimi i qëllimshëm i Vurkos e nga goja e znj. Lulushe<br />
gjithçka të zezë që mendohet për të, Adhamudhi tregon faqen e vërtetë të karakterit<br />
të tij prej sharlatani e pseudopatrioti; Mallkon shqiptarët dhe gjuhën <strong>shqipe</strong>!<br />
Ushtrimi 4. Nxënësit interpretojnë komiken përmes teknikës “Ditari dypjesësh”.<br />
Ky ushtrim punohet deri në 7 minuta.<br />
Fjalët e personazhit<br />
Komizmi (komenti im)<br />
Ushtrimi 4. Për këtë ushtrim nxënësit do të shkruajnë fjalitë komike dhe sarkazmin<br />
që përdor autori në përshkrimin e personazheve.<br />
Fragmenti<br />
Karakterizimi i personazhit<br />
Të lëvdohet një grua dhe një<br />
shëronjës si unë të shahet pas<br />
vdekjes.<br />
Prandaj, kur u hap kjo lajm’ e<br />
zezë ndë qytet...lot rrëke.<br />
Vlerësimi i doktorit si shëronjës i dhimbjeve<br />
fizike të popullit, po dhe si shëronjës i problemit<br />
të kohës, plagës, dhimbjes shqiptare. Shkrimi i<br />
gjuhës <strong>shqipe</strong> dhe leximi i saj.<br />
Komizmi për vlerësimin e kësaj zonjusheje,<br />
vlerësim për bukurinë, butësinë, dashurinë<br />
dhe miqësinë. Jepet vuajtja e znj. Lulushe dhe<br />
mendjelehtësia e saj. Çfarë ndihme kishte sjellë<br />
kjo mësuese për plagën e shoqërisë shqiptare<br />
të asaj kohe? Ku ishte përqendruar vëmendja<br />
e saj? (Pas këtyre pyetjeve fshihet përshkrimi<br />
i plotë i figurës së znj. Lulushe).<br />
194<br />
Përmes ndryshimit të toneve përshkruese, autori paraqet me tone të buta humori<br />
znj. Lulushe dhe fshikullon me sarkazëm doktor Adhamudh-Utin.<br />
Te figura e Lulushes, Çajupi paraqet një femër sa të bukur, aq dhe mendjelehtë.<br />
Autori e paraqet atë me nota lirizmi dhe kërkon të japë mesazhin se vajza të tilla<br />
që kanë marrë detyrën e vështirë dhe fisnike të mësuesisë, duhet të përshtaten ku<br />
jetojnë dhe të jenë më të sigurta për veprimet e tyre. Adhamudhin, Çajupi e vizaton<br />
si mjekun sharlatan, të paaftë nga ana profesionale dhe të pabesë në pikëpamjen<br />
politike. Në çdo fjalë duke qenë kontradiktor me veten, zbulon dobësitë e tij dhe të<br />
grupit shoqëror që përfaqëson.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 5. Nxënësit do të shkruajnë fjalë që i përkasin dialektit<br />
të toskërishtes dhe do t’i shkruajnë në gjuhë standarde. Do të bëjnë një argumentim<br />
të përdorimit të këtyre fjalëve në karakterizimin e personazheve dhe notave komike<br />
që përftohen.<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës, idetë,<br />
komentet dhe argumentet e tyre.
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Pas vdekjes (ora II)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të diskutojë rreth veçorive të dialektit të personazheve.<br />
• Të zbulojë veçoritë e komedisë.<br />
• Të nxjerrë në pah detajet që shkaktojnë humorin dhe të qeshurën.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Diskutim, pema e mendimit, punë në grupe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja do të nisë këtë orë mësimi me leximin e detyrës së shtëpisë.<br />
Çajupi e ka thurur komedinë mbi bazën e një të folmeje dialektore për të<br />
karakterizuar personazhet. Kjo duket në trajtën e fjalëve. Mësuesi/ja shkruan në<br />
tabelë disa prej tyre.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Nxënësit do të zbulojnë veçoritë e komedisë. Do të punojnë me teknikën<br />
“Pema e mendimit”.<br />
thumbon, fshikullon<br />
dukuri, të meta të<br />
shoqërisë;<br />
dukuritë dhe<br />
karakteret vihen në<br />
lojë me anë të të<br />
qeshurës;<br />
s’ka heronj, po njerëz<br />
të zakonshëm me<br />
dobësi njerëzore.<br />
K<br />
O<br />
M<br />
E<br />
D<br />
I<br />
A<br />
mesazh<br />
stil i ulët<br />
komizmi<br />
lloji i gjinisë dramatike<br />
dënimi i veseve dhe dobësive<br />
njerëzore<br />
<strong>gjuha</strong> e njerëzve të thjeshtë<br />
shprehje popullore<br />
ironia, satira, sarkazmi<br />
Pas plotësimit në tabelë të veçorive të komedisë, mësuesi/ja e ndan klasën në<br />
grupe për t’i zbuluar këto veçori në fragmentin e dhënë.<br />
Grupi I: - Karakterizimi i personazheve: Gjetja e komikes në fjalët e tyre,<br />
arsyetime që shtojnë notat e humorit.<br />
Grupi II: - Gjetja e fjalëve që deformohen në gojën e personazheve për të<br />
realizuar të qeshurën.<br />
Grupi III: - Të gjejnë fjalët që tregojnë mospërputhje midis fjalëve dhe veprimeve<br />
të personazheve.<br />
Përfaqësuesi i çdo grupi do të plotësojë (ose mësuesi/ja) në tabelë pemën<br />
e mendimit për veçoritë e komedisë, mjetet që përdor autori për të realizuar të<br />
qeshurën.<br />
Detyrë shtëpie: Nxënësit do të ndahen në grupe për të dramatizuar fragmentin.<br />
195
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Shtëpia e kukullës (ora I)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar dramën si lloj të gjinisë dramatike.<br />
• Të zbulojë temën, subjektin dhe konfliktin dramatik.<br />
• Të përshkruajë personazhet e dramës dhe shkallën e vërtetësisë.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, tabela,<br />
shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
Lexim me role, tabela, ditari dypjesësh,<br />
diskutim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, titullin dhe autorin.<br />
Informon nxënësit rreth dramës “Shtëpia e kukullës”, e shkruar më 1879. Vepra pati<br />
si pikënisje një fakt real nga jeta.<br />
Mësuesi/ja ritregon subjektin e dramës deri në fillim të fragmentit dhe përzgjedh<br />
dy çifte për ta lexuar atë. Nxënësit udhëzohen për një lexim të rrjedhshëm dhe me<br />
intonacion.<br />
Hapi II. Nxënësit do të punojnë në çift për të gjetur temën e dramës, karakteret,<br />
konfliktin dramatik, më pas, mësuesi do të plotësojë në dërrasë të zezë tabelën.<br />
Titulli<br />
Gjinia<br />
dramatike<br />
Tema<br />
Shtëpi kukulle Dramë Temë sociale,<br />
- marrëdhënia<br />
mes një çifti<br />
Karakteret<br />
(personazhet)<br />
Nora -<br />
Helmer<br />
Konflikti<br />
Zbulimi i<br />
karakterit të njëritjetrit<br />
pas shumë<br />
vitesh martese.<br />
196<br />
Tema: trajton shoqërinë ku burri e sheh gruan si të paaftë, të humbur, ku figura<br />
mashkullore qëndron si një mburojë për të.<br />
Hapi III. Kalohet te rubrika “Reflektimi kuptimor”.<br />
Ushtrimi 1. Nora nga lindja e konfliktit zbulon vendin e vërtetë që ka pasur në<br />
familje dhe vlerësimin që ka pasur i shoqi për të dhe ky zbulim e trondit. Ai i ndryshon<br />
rrënjësisht jetën e saj dhe kuptimin për vlerën e vetvetes.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit do të punojnë me teknikën “Ditari dypjesësh”.<br />
Fjalët e personazhit<br />
Ti dhe babai jeni fajtorë përpara<br />
meje....<br />
Komenti i nxënësit<br />
Nora e butë dhe delikate fillon të ngurtësohet,<br />
të tregohet e fortë për ta çuar bisedën deri në<br />
fund, të shprehë mendimin e saj, atë që ka<br />
kuptuar nga kjo situatë dhe të zbulojë faktin<br />
e gruas, femrës në dorë të burrit, që e kanë<br />
bërë të ndihet si kukull në shtëpi dhe të varur<br />
qoftë materialisht, qoftë shpirtërisht.
Ushtrimi 3. Te figura e Helmerit shohim një mashkull që e quan veten burrë “të<br />
sakrificës”, sepse i ka krijuar Norës një jetë pa telashe.<br />
Helmeri me egoizmin e tij shihet në raport me Norën, si burrë i saj dhe si mashkull<br />
(mendësia maskiliste). Ai është avokat, në të njëjtën kohë mbrojtës i këtij morali të<br />
dyfishtë. Mungesa e vlerësimit për mendimin e femrës.<br />
Ushtrimi 4. Do të organizohet në formën e diskutimit. Gjatë diskutimit të shmangen<br />
përsëritjet dhe të shkruhen në tabelë çfarë e bën aktuale këtë dramë.<br />
Hapi I. Nxënësit do të përshkruajnë karakterin e Norës dhe të Helmerit në çaste<br />
të ndryshme të fragmentit. Klasa ndahet në grupe dhe secili grup punon me:<br />
Grupi I: faqen 155.<br />
Grupi II: faqen 156.<br />
Grupi III: faqen 157.<br />
Kjo detyrë realizohet me hartën semantike të personazheve, të cilën mësuesi e<br />
paraqet në tabelë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Fragmenti<br />
Ulu. Biseda do të jetë e gjatë...<br />
Përshkrimi i personazhit<br />
e sigurtë, zbulon të vërtetën, e zhgënjyer<br />
Pasi çdo grup paraqet punën e tij, shkruhen në dërrasë tiparet kryesore të të dy<br />
personazheve.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve pjesëmarrës.<br />
Detyrë shtëpie: Duke përshkruar personazhet arsyetoni dhe argumentoni: Çfarë<br />
e bën aktuale këtë dramë?<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Shtëpia e kukullës (ora II)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të paraqesë grafikisht kahun nga bëhet ndryshimi për Norën dhe Torvaldin.<br />
• Të zbulojë veçoritë e dramës në fragmentin e dhënë.<br />
• Të bëjë dallimin ndërmjet heroit tragjik dhe atij dramatik.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
tabela, shkumësa me ngjyrë,<br />
fletë formati me ngjyrë.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Përshkrim, grafiku i personazhit,<br />
diagrami i Venit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Ora e mësimit fillon me leximin e detyrës së shtëpisë dhe vlerësimin e saj<br />
nga nxënësit për punën e njëri-tjetrit. Do të lexohen disa punime të nxënësve. Kjo<br />
detyrë do të shërbejë si një rikujtim, parapërgatitje për përshkrimin e personazheve<br />
dhe kahun e zhvillimit të tyre.<br />
197
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ushtrimi 4.<br />
Torvaldi:<br />
Nora:<br />
Një avokat që përkëdhel ëmbël gruan, kukullën e tij të shtëpisë, kur<br />
merr vesh se emri dhe karriera e tij po rrezikohen, është gati të mohojë<br />
të shoqen. Kur e kupton se është jashtë rrezikut emri dhe karriera e tij,<br />
kërkon të harrojë, ta hedhë pas krahëve këtë ngjarje dhe të vazhdojë<br />
normalisht marrëdhënien familjare, të qetë e plot ledhe, sikur të kishte<br />
parë një ëndërr të keqe. Te ky personazh dallojmë një moral hipokrit.<br />
Një grua e rrethuar nga përkëdheljet dhe ëmbëlsia e burrave të jetës së<br />
saj, babait dhe bashkëshortit. Drama në jetën e saj i zbulohet me konfliktin<br />
e parë që i lind. Papritur, ajo shikon veten në raport me të shoqin dhe ndihet<br />
e zhgënjyer. Për një çast kupton se para shumë detyrave si bashkëshorte<br />
e si nënë, ka një detyrë më të rëndësishme: të njohë veten.<br />
Te ky personazh mishërohet përpjeka e gruas për të fituar personalitetin e<br />
saj në familje, kundër moralit të kohës. Ajo është përgatitur për të përballuar<br />
kundërshtimet dhe gjykimet që do t’i bëhen nga rrethi i saj shoqëror, por ajo<br />
e ka ndërmarrë e vetëdijshme rrugën e së drejtës të mendimit dhe veprimit.<br />
Gruaja është qenie njerëzore, as më shumë e as më pak se burri, prandaj<br />
ka të drejtë të mendojë e të veprojë, të përballojë me zotësi situata dhe<br />
probleme që do të ndodhin në jetën e saj.<br />
Nxënësit do të bëjnë interpretimin dhe përshkrimin e Norës, duke u mbështetur<br />
në paragrafë. Mund të paraqiten grafikisht.<br />
marrje e vendimit<br />
ndërgjegjësim për ndryshim<br />
ngurtësim<br />
konflikti<br />
Nora<br />
Jetë e qetë<br />
Konflikti, pika kulmore<br />
Torvald<br />
Jetë e qetë<br />
zgjidhja e konfliktit<br />
rënia e Torvaldit<br />
198<br />
Hapi II. Nxënësit do të zbulojnë veçoritë e dramës, duke u mbështetur në fragment.<br />
Mësuesi/ja paraqet në tabelë pemën e meditimit, nxënësit do të punojnë në çift dhe<br />
çdo veçori të dramës të shkruar në fletë me ngjyra do ta ngjisin në tabelë.<br />
konflikti<br />
heroi i dramës<br />
tema
Hapi III. Nxënësit do të punojnë me teknikën “Diagram i Venit”. Vështrim krahasues<br />
midis heroit tragjik dhe atij të dramës.<br />
Heroi tragjik<br />
-Heroi është i pafajshëm.<br />
-Vuan një faj të të tjerëve.<br />
-Dilemat e tij lidhen me çështje të<br />
mëdha, si: detyra ndaj atdheut,<br />
mbrojtja e ligjeve, misionin ndaj<br />
njerëzimit etj.<br />
-Është përfaqësues i klasave të<br />
larta shoqërore: mbret, princ etj.<br />
ose i hyjnive.<br />
- Është karakter i lartë.<br />
-Zakonisht vdes në fund.<br />
-Zakonisht shkruhet në vargje.<br />
- Janë tekste dramatike.<br />
- I takojnë artit të fjalës.<br />
- Zakonisht vihen në skenë.<br />
- Kanë strukturë të njëjtë.<br />
shkruhen në akte e skena.<br />
- Përdoret dialogu,<br />
monologu<br />
dhe didaskalitë.<br />
Heroi dramatik<br />
- Hero me dobësi njerëzore.<br />
- Dilemat e tij lidhen me çështje<br />
të moralit shoqëror.<br />
- Lufton për individualitetin e<br />
vet.<br />
- Përfaqësues i një rrethi të<br />
gjerë shoqëror.<br />
- Zakonisht shkruhet në prozë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Nxënësit do të punojnë në fletore, mësuesi/ja do përzgjedhë nxënës për të bërë<br />
krahasimin.<br />
Në fund, bëhet vlerësimi i nxënësve.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Ligjërata e drejtë dhe e zhdrejtë<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të formojë përkufizimin për ligjëratën e drejtë.<br />
• Të dallojë pjesën lajmëruese nga pjesa përmendëse në ligjëratën e drejtë.<br />
• Të përdorë shenjat e pikësimit në ligjëratën e drejtë.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
diskutim e argumentim, punë e drejtuar,<br />
punë dyshe, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Shkruhet tema në tabelë. Hapen librat në faqen 278. LexoheT nga mësuesi/<br />
ja teksti në fillim të faqes 278. Udhëzohen nxënësit të shikojnë ndryshimin ndërmjet<br />
fjalive. Diskutohen dhe argumentohen ndryshimet ndërmjet fjalive.<br />
Mësuesi/ja sqaron se në tekstin e mësipërm fjalët e folësit shkruhen në dy mënyra:<br />
1. Futen midis thonjëzave: “Është tri mijë kilometra i gjatë...”<br />
2. Para fjalëve të folësit vihet vizë: - Si kështu, u habit mësuesja.<br />
Në të dyja rastet është përdorur ligjërata e drejtë.<br />
Shkruhet në tabelë përkufizimi:<br />
199
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Ligjërata e drejtë është riprodhimi me përpikëri e në një formë të<br />
pandryshuar i fjalëve të një tjetri ose i fjalëve të vetë folësit.<br />
Sqarohet se ligjërata e drejtë përbëhet nga dy pjesë, të cilat dallohen qartë nga<br />
njëra-tjetra.<br />
a) Pjesa lajmëruese - që njofton lexuesin ose dëgjuesin për atë që thuhet nga<br />
dikush dhe, njëherazi, tregon se e kujt është thënia. P.sh., Të gjithë pëshpëritnin.<br />
b) Pjesa përmendëse - që përmban fjalët e riprodhuara të folësit.<br />
Shpjegohet edhe pikësimi në ligjëratën e drejtë.<br />
Hapi II. Punë e drejtuar. Ushtrimet 1 dhe 2 në faqen 280. Vlerësohen nxënës të<br />
niveleve të ndryshme, që u përfshinë në diskutim dhe dhanë përgjigje të sakta.<br />
Hapi II. Punë dyshe. Ushtrimet 3 dhe 4 në faqen 280. Kontrollohet e vlerësohet<br />
puna e nxënësve.<br />
200<br />
Hapi IV. Punë e pavarur. Ushtrimi 5 në faqen 280. Kontrollohet e vlerësohet puna<br />
e pavarur.<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi i orës së mësimit, duke u drejtuar nxënësve<br />
edhe këto pyetje:<br />
- Ç’është ligjërata e drejtë?<br />
- Nga sa pjesë përbëhet ajo?<br />
- Përse shërben pjesa lajmëruese?<br />
- Çfarë përmban pjesa përmendëse?<br />
- Ku përdoret ligjërata e drejtë?<br />
- Nga varet pikësimi në ligjëratën e drejtë?<br />
Nxënësit u përgjigjen pyetjeve dhe ilustrojnë me shembuj.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 në faqen 280.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Ligjërata e zhdrejtë.<br />
Kthimi i ligjëratës së drejtë në ligjëratë të zhdrejtë<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të formulojë përkufizimin e ligjëratës së zhdrejtë.<br />
• Të argumentojë ndryshimet që ndodhin kur një ligjëratë e drejtë kthehet në të zhdrejtë.<br />
• Të dallojë ligjëratat e drejta dhe të zhdrejta në një tekst.<br />
• Të ndërtojë tekste me ligjërata të drejta e të zhdrejta. Të përdorë drejt shenjat e<br />
pikësimit.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
diskutim e argumentim, punë e drejtuar,<br />
punë dyshe, shkrim i lirë.
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Shkruhet tema e mësimit në tabelë. Shkruhen në tabelë edhe këto dy fjali:<br />
- Nëna tha e gëzuar: “Më pëlqen shumë sjellja jote, o bir”.<br />
- Nëna i tha e gëzuar të birit se i pëlqente shumë sjellja e tij.<br />
Nxiten nxënësit e niveleve të ndryshme të vërejnë ndryshimet midis këtyre dy<br />
fjalive. Nga diskutimet dhe argumentimet e nxënësve arrihet në këtë përfundim:<br />
Në fjalinë e parë kemi të bëjmë me një ligjëratë të drejtë, ndërsa në fjalinë e dytë<br />
kemi të bëjmë më një ligjëratë të zhdrejtë.<br />
Shkruhet në tabelë përkufizimi:<br />
Ligjërata e zhdrejtë është riprodhimi i fjalëve të një tjetri ose i fjalëve<br />
tona me ndryshime në formë.<br />
Shpjegohen të gjitha ndryshimet që ndodhin kur ligjërata e drejtë kthehet në ligjëratë<br />
të zhdrejtë. Çdo ndryshim ilustrohet më shembuj. Shembujt shkruhen në tabelë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Punë e drejtuar. Ndahet klasa në dy grupe.<br />
Grupi I - i jepet ushtrimi 1 në faqen 282,<br />
Grupi II - i jepet ushtrimi 2 po në atë faqe.<br />
Vlerësohen nxënësit që u përfshinë më shumë në diskutim dhe dhanë përgjigje të sakta.<br />
Hapi III. Punë dyshe. Ndahet klasa në dy grupe.<br />
Grupi I - i jepet ushtrimi 3,<br />
Grupi II - i jepet ushtrimi 4.<br />
Kontrollohet puna e nxënësve. Vlerësohen dy nxënës për çdo grup.<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie: Shkrim i lirë. Ushtrimi 5 në faqen 282 dhe ushtrime nga Fletorja<br />
e punës, f.54 .<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Sintaksë<br />
Tema: Ligjërimet në gjuhën <strong>shqipe</strong><br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të krijojë një përfytyrim të drejtë për sistemin stilistik të <strong>shqipe</strong>s.<br />
• Të dallojë ligjërimet në gjuhën <strong>shqipe</strong>.<br />
• Të dallojë karakteristikat më të qenësishme të çdo ligjërimi në gjuhën <strong>shqipe</strong>.<br />
• Të ndërtojë tekste, që u përkasin ligjërimit të shkujdesur, bisedor dhe libror.<br />
• Të paraqesë në diagramin e Venit të përbashkëtat dhe dallimet ndërmjet ligjërimit<br />
të shkujdesur dhe atij bisedor.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra, bojëra,<br />
letër e bardhë A4.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim dhe<br />
diskutim, punë në grupe, punë e drejtuar,<br />
Diagrami i Venit, shkrim i lirë.<br />
201
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Njihen nxënësit me temën. Shkruhet tema në tabelë. Rikujtohen bashkë me<br />
nxënësit njohuritë për llojet e ligjërimeve, që kanë mësuar në klasën e tetë. Plotësohet<br />
skema e mëposhtme:<br />
Ligjërimi<br />
i shkujdesur bisedor libror<br />
Së bashku me nxënësit nxirren karakteristikat e këtyre ligjërimeve dhe shkruhen<br />
disa prej tyre në dërrasë, si dhe fjalë e shprehje, që përdoren për çdo ligjërim. Për<br />
ligjërimin bisedor diskutohet teksti i Dritëro Agollit.<br />
Hapi II. Punë në grupe. Ushtrimi 1 në faqen 285. Paraqiten në diagramin e Venit<br />
të përbashkëtat dhe dallimet ndërmjet ligjërimit të shkujdesur dhe atij bisedor.<br />
Ligjërimi i shkujdesur<br />
Ligjërimi bisedor<br />
E përdorin grupe të:<br />
- krahinave të ndryshme<br />
- profesioneve të<br />
ndryshme.<br />
Kanë lëkundje<br />
në zbatimin e<br />
normës.<br />
- Përdoret në biseda të lira.<br />
- Është më afër gjuhës<br />
standarde.<br />
Kontrollohet e plotësohet puna e nxënësve në tabelë. Bëhet diagrami i Venit nga<br />
mësuesi/ja.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimet 2, 3 dhe 4 në faqen 285.<br />
Vlerësohen nxënës të niveleve të ndryshme që u aktivizuan më shumë dhe dhanë<br />
përgjigje më të sakta.<br />
Hapi IV. Punë në grupe katërshe. Shkrim i lirë. I jepet çdo grupi nga dy fleta të<br />
bardha A 4<br />
. Njërit grup i jepet detyrë të shkruajë një tekst, që i përshtatet ligjërimit të<br />
shkujdesur, ndërsa grupit tjetër i jepet detyrë për ligjërimin bisedor. Grupeve të tjera<br />
u jepet detyrë të shkruajnë një tekst, që të ketë karakteristikat e ligjërimit libror.<br />
Diskutohen e vlerësohen tekstet e hartuara nga nxënësit.<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 5 dhe 6 në faqen 285.<br />
202
TEKSTI PËRSHKRUES<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Kulturë gjuhe<br />
Tema: Stilet e gjuhës<br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë tekstet që u përkasin stileve të ndryshme.<br />
• Të dallojë mjetet gjuhësore me vlerë stilistike të pranishme në të gjitha stilet e gjuhës.<br />
• Të ndërtojë tekste sipas stileve të gjuhës.<br />
Materiali dhe mjetet mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
tekste të shkurtra të stileve të ndryshme,<br />
gazeta të ndryshme.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
diskutim dhe argumentim,<br />
punë në grupe, punë e drejtuar,<br />
diagrami i Venit, shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Shkruhet tema e mësimit në tabelë. Rikujtohen së bashku me nxënësit:<br />
- Cilat janë stilet e gjuhës standarde <strong>shqipe</strong>?<br />
- Kush do të na thotë disa karakteristika të tyre?<br />
Hapen librat në faqen 286. Udhëzohen nxënësit të lexojnë me vëmendje tekstet<br />
e dhëna. Kërkohet të gjejnë ndryshimet që kanë ndërmjet tyre. Përcaktohen stilet<br />
sipas karakteristikave.<br />
Shkruhen në tabelë ndryshimet themelore të këtyre teksteve, që u përkasin stileve<br />
të ndryshme:<br />
a) Kanë përmbajtje të ndryshme.<br />
b) Kanë shprehi gjuhësore të veçanta.<br />
c) Lidhen me fusha të ndryshme të veprimtarisë njerëzore.<br />
Shpjegohen, duke tërhequr edhe mendimet e nxënësve, veçoritë e stilit shkencorteknik,<br />
juridiko-administrativ, politiko-shoqëror dhe letrar-artistik.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Punë në grupe. Ndahen nxënësit në katër grupe. Çdo grupi i jepet detyrë<br />
të gjejë ose të hartojë një tekst, që t’i përkasë njërit prej stileve. Lexohen e diskutohen<br />
tekstet e secilit grup.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimi 1 në faqen 288. Paraqiten në diagramin e Venit<br />
të përbashkëtat dhe dallimet ndërmjet:<br />
a. stilit tekniko-shkencor dhe stilit politiko-shoqëror<br />
Stili tekniko-shkencor<br />
Stili politiko-shoqëror<br />
a) Stilit letrar-artistik dhe stilit juridiko-administrativ<br />
Stili letrar-artistik<br />
Stili juridiko-adminitrativ<br />
203
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi IV. Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi i orës së mësimit, duke u drejtuar<br />
nxënësve edhe këto pyetje:<br />
- Cilat janë stile të <strong>shqipe</strong>s standarde?<br />
- Cilat janë karakteristikat e tyre?<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 në faqen 288.<br />
TEKSTI PËRSHKRUES<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Fshati përmes kodrinave K. Trebeshina<br />
O Shqipëri<br />
Xh. Bajron<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar përshkrimin e vendit në tekste letrare.<br />
• Të dallojë fjalët kyç që krijojnë një imazh të qartë të vendit që përshkruhet.<br />
• Të komentojë përfytyrimin që i krijohet.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
tabelë, shkumësa, lapsa me ngjyrë.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
Kllaster, stuhi mendimesh, lexim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, të cilën e shkruan në<br />
tabelë. Informon nxënësit se ç’duhet kuptuar me tekst përshkrues, duke plotësuar<br />
kllasterin së bashku me nxënësit.<br />
vend<br />
objekt<br />
qenie të<br />
gjallë<br />
dukuri<br />
përshkrim<br />
objektiv<br />
Të përshkruash cilësi e<br />
karakteristika<br />
kuptimi<br />
Kohët e foljeve,<br />
zakonisht e tashmja,<br />
e pakryera<br />
letrare joletrare<br />
lloji<br />
teksti përshkrues<br />
<strong>gjuha</strong><br />
qëllimi<br />
përshkrim<br />
subjektiv<br />
mbizotërojnë mbiemrat<br />
që tregojnë: formë,<br />
ngjyrë, aromë, tingull<br />
204<br />
Hapi II. Nxënësit lexojnë fragmentin e dhënë në tekst. Gjatë leximit nënvizojnë<br />
detaje dhe fjalë kyç që shërbejnë për të përshkruar vendin dhe plotësojnë tabelën.
Objekti i<br />
përshkrimit<br />
Fshati<br />
Fjalët kyç<br />
një fshat, as i madh e as i<br />
vogël, si gjithë fshatrat, një<br />
fshat që quhet ..., shtatë<br />
kodrina, formë elipsi, shtatë<br />
mëhallë, kullë e rrëzuar,<br />
mekami i shenjtë, mbaheshin<br />
dora-dorëz, që nga kohët e<br />
vjetra.<br />
Çfarë mbizotëron<br />
në përshkrim<br />
emra,<br />
mbiemra,<br />
folje<br />
Përfytyrimi që ju<br />
krijohet<br />
imazhi i qartë<br />
Nxënësit lihen të lirë të bëjnë komentet e tyre për përfytyrimin që krijojnë. Në vend<br />
të komentit me shkrim, mund ta bëjnë edhe me vizatim.<br />
Nxënësit punojnë në fletoret e tyre apo fletë formati për të prezantuar punën.<br />
Mësuesi/ja dëgjon disa punime të nxënësve, bën dhe vlerësimin për to.<br />
Hapi III. Lexojnë fragmentin O Shqipëri dhe punojnë në mënyrë të pavarur. Do të<br />
punohet me të njëjtat kërkesa që u punua me fragmentin “Fshati midis kodrinave”.<br />
Mësuesi/ja përzgjedh nxënësit që të japin përgjigjet dhe komentet e tyre.<br />
Në fund të orës së mësimit bëhet vlerësimi i nxënësve.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Kulturë gjuhe<br />
Tema: Historia e <strong>shqipe</strong>s së shkruar<br />
Vështirësia: Niveli II<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të krijojë një përfytyrim historik për <strong>shqipe</strong>n e shkruar.<br />
• Të njohë dokumentet e para të shkruara në gjuhën <strong>shqipe</strong>.<br />
• Të dallojë disa karakteristika themelore të “Mesharit”, të Gjon Buzukut.<br />
• Të argumentojë pse shqipja është dokumentuar vonë.<br />
Materiali dhe mjetet mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
“Meshari” i Gjon Buzukut.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim e<br />
argumentim, punë e drejtuar, shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Njihen nxënësit me temën. Shkruhet tema në tabelë. U shpjegohen<br />
nxënësve njohuritë për gjuhën <strong>shqipe</strong> si një ndër gjuhët më të vjetra të Ballkanit.<br />
Shkruhen në dërrasë dokumentet e para të <strong>shqipe</strong>s së shkruar:<br />
1. Formula e pagëzimit (1462).<br />
2. Fjalorthi i Arnold von Harfit (1497).<br />
3. Ungjilli i Pashkëve ose Perikopeja e Ungjillit (shek. XV).<br />
Hapi I. Punë e drejtuar. Ushtrimet 1, 2 dhe 3 në faqen 291.<br />
Vlerësohen nxënës të niveleve të ndryshme për shkallën e aktivizimit.<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi.<br />
Detyrë shtëpie: Shkrim i lirë, sipas kërkesave të ushtrimit 4 në faqen 291.<br />
205
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Leksikologji<br />
Tema: Fjala si njësi leksikore në gjuhën <strong>shqipe</strong><br />
Vështirësia: Niveli IV<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë formën dhe përmbajtjen e fjalës.<br />
• Të dallojë fjalën nga njësitë e tjera të gjuhës.<br />
• Të argumentojë veçoritë dhe vlerat e fjalës.<br />
• Të dallojë veçoritë e leksikut, si një nga rrafshet e gjuhës.<br />
Materiali dhe mjetet mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
“Leksikologjia e gjuhës <strong>shqipe</strong>” (Jani Thomai),<br />
letër e bardhë A 4<br />
, shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
koment e argumentim, punë dyshe,<br />
punë e drejtuar.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Njihen nxënësit me temën. Mësuesi/ja e shkruan në tabelë. Rikujtohen së<br />
bashku më nxënësit:<br />
- Cilat janë klasat e fjalëve në gjuhën <strong>shqipe</strong>?<br />
- Ç’ ndryshim ka ndërmjet fjalëve të mëvetësishme dhe të pamëvetësishme? Jepni<br />
disa shembuj.<br />
- Çfarë ndryshimi ka ndërmjet fjalëve kuptimplota dhe jokuptimplota? Jepni disa<br />
shembuj.<br />
Hapi II. Punë dyshe. Hapen librat në faqen 292. Udhëzohen nxënësit të gjejnë<br />
për çdo klasë fjalësh nga dy shembuj. I shkruajnë ato në fleta të bardha A 4<br />
. U<br />
kërkohet nxënësve të thonë e të argumentojnë në janë të ndryshueshme apo të<br />
pandryshueshme.<br />
Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve formën dhe përmbajtjen e fjalëve.<br />
Përmbajtjen dhe formën e fjalës e paraqitin në skemën e mëposhtme:<br />
- leksikore: kuptimi ose kuptimet që ka fjala në fjalor.<br />
Përmbajtja:<br />
- gramatikore:<br />
a) kuptimi a kuptimet gramatikore<br />
(gjini, numër, rasë, trajtë etj.)<br />
b) funksionet gramatikore të fjalës<br />
(kryefjalë, kallëzues, kundrinor etj.)<br />
- fonetike:<br />
a) tingujt /a/ /r/ /i/<br />
b) theksi<br />
206<br />
Forma:<br />
- gramatikore:<br />
a) mbaresa, që shënon kuptimet gramatikore<br />
b) ndërtimi i fjalës:<br />
- rrënja<br />
- tema fjalëformuese<br />
- parashtesa<br />
- prapashtesa
Shpjegohen veçoritë dhe vlerat e fjalëve. U shpjegohen nxënësve njohuritë për<br />
fjalën dhe leksikun e gjuhës <strong>shqipe</strong>. Sqaron dhe kuptimin e këtyre fjalëve:<br />
Arëz: tokë, arë ku punohej e prodhohej nga brigada të veçanta bujqësore, në<br />
prag të viteve ’90-të. P.sh., Tufëzat (tufat e bagëtive) dhe arëzat u shtuan në prag të<br />
viteve ’90-të.<br />
I internuar: i dënuar duke e dërguar në një vend të caktuar për një kohë të caktuar,<br />
pa pasur të drejtë të largohet prej andej.<br />
Ankand: shitje e një pasurie ose e një sendi botërisht, duke ia dhënë atij që pranon<br />
ta blejë me çmim të lartë.<br />
Kambial: dokument financiar që detyron dikë të shlyejë brenda një afati të caktuar<br />
një shumë parash të marra hua ose që duhet të paguajë për mallra të blera me kredi;<br />
dokument detyrimi.<br />
Kambizëm: ndërrim valute sipas një kursi të caktuar.<br />
Hapi III. Punë në grupe. Ushtrimet 1, 2 dhe 4 në faqen 295.<br />
Grupit I - i jepet ushtrimi 1,<br />
Grupit II – i jepet ushtrimi 2,<br />
Grupit III – i jepet ushtrimi 4.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Kontrollohet dhe vlerësohet puna e nxënësve.<br />
Hapi IV. Punë e drejtuar. Ushtrimet 3 dhe 4 në faqen 295.<br />
Vlerësohen nxënës të niveleve të ndryshme për shkallën e aktivizimit dhe saktësinë<br />
e përgjigjeve.<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimit.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 5 në faqen 295. Ky ushtrim zgjidhet kështu:<br />
punon akoma – punon ende<br />
lëndë aktive – lëndë vepruese<br />
nevojë aktuale – nevojë e ditës<br />
çështje akute – çështje e mprehtë<br />
ambienti rrethues – mjedisi rrethues<br />
masë amorfe – masë e patrajtë<br />
i bëra apel – i bëra thirrje<br />
krijon avantazh – krijon epërsi<br />
akt i guximshëm – veprim i guximshëm<br />
aktivitet jashtë klase – veprimtari jashtë klase<br />
akumuloj para – grumbulloj para<br />
aleancë malesh – besëlidhje malesh<br />
jam ambientuar – jam mësuar<br />
angazhohem para klasës – zotohem para klasës<br />
aplikoj rregulloren – zbatoj rregulloren<br />
loja u balancua – loja u baraspeshua<br />
207
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
TEKSTI ARGUMENTUES<br />
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Të mësojmë për të gjykuar<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifikuar esenë si lloj të tekstit argumentues.<br />
• Të dallojë elementet e tekstit argumentues duke e lidhur me tekstin.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Teknika dhe metoda të mësimdhënies:<br />
Leximi i detajuar, kllaster,<br />
metoda e hulumtimit, diskutim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i informon nxënësit për temën e re të mësimit dhe rubrikën që do<br />
të punojnë(tekst argumentues). Udhëzon nxënësit të lexojnë informacionin në heshtje,<br />
më pas, do t’u përgjigjen pyetjeve, të cilat mësuesi i shkruan në tabelë apo i ka shkruar<br />
në tabakë të mëdhenj të bardhë për efekt kohe. Iu drejtohen nxënësve pyetjet:<br />
- Ç’është teksti argumentues?<br />
- Mbi ç’bazë ndërtohet?<br />
- Cili është qëllimi i tekstit argumentues?<br />
Përgjigjet e sakta mësuesi/ja i shkruan përkrah pyetjeve ose i plotëson në pemën<br />
e mendimit.<br />
Hapi II. Nxënësit udhëzohen ta lexojnë individualisht fragmentin Të mësojmë për<br />
të gjykuar. Mësuesi/ja ka përgatitur disa pyetje, nxënësit përgjigjen do ta nënvizojnë<br />
në tekst me lapsa me ngjyrë, apo me kod.<br />
- Cila është teza që shtron eseisti Montanji?<br />
- Cila është antiteza?<br />
- Çfarë shembuj përdor? Ose cilat janë të dhënat që përdor?<br />
- Cilat janë argumentet që përdor?<br />
- Çfarë arsyesh jepen në mbështetje të argumentit?<br />
- Cila është teza që rrëzon?<br />
- Si e rrëzon një tezë, me çfarë të dhënash?<br />
- Cili është përfundimi në mbyllje të tezës së tij?<br />
Nxënësit punojnë për rreth 20 minuta, fillimisht individualisht, më pas punojnë në<br />
çift. Ata shënojnë në fletore përgjigjet, t dhënat, faktet, tezën, antitezën.<br />
Hapi III. Mësuesi/ja punon së bashku me nxënësit duke krahasuar përgjigjet e<br />
tyre me skedën në tekst.<br />
Skeda:<br />
Teza:<br />
Antiteza:<br />
Argumentet:<br />
Rrëzimi:<br />
Përfundimi:<br />
208<br />
Bën vlerësimin e nxënësve dhe të orës së mësimit.
Rubrika: Të lexuarit<br />
Tema: Letra e Skënderbeut (Apologji)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për të identifi kuar letrën argumentuese.<br />
• Të komentojë fragmentet për të nxjerrë veçoritë e shkrimit argumentues.<br />
• Të analizojë gërshetimin e shkrimit të argumentimit shkencor me atë letrar.<br />
• Të plotësojë skedën e letrës argumentuese.<br />
Teknika dhe metoda e mësimdhënies:<br />
Metoda e hulumtimit, ditari dypjesësh, punë me shkrim, punë me grupe,<br />
punë e pavarur.<br />
Zhvillimi mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit. Informon nxënësit<br />
për autorin dhe vlerësimet për të. Mësues/ja shkruan në tabelë pyetjet, të cilave do<br />
t’u përgjigjen nxënësit pas një leximi të heshtur individual.<br />
- Cili është qëllimi që Frank Bardhi ka shkruar këtë apologji?<br />
- Cila është teza që shtron autori?<br />
- Pse është i zemëruar princi i huaj me Skënderbeun, pse i fyen shqiptarët?<br />
- Gjeni argumentet e Skënderbeut për lidhjet etnike që nga Pirroja e më vonë.<br />
- Cili është përfundimi i letrës?<br />
Nxënësit nënvizojnë në tekst detajet dhe fjalitë që do t`u shërbejnë si përgjigje:<br />
Përgjigjet:<br />
1. Që në fi llim autori ka prezantuar origjinën e Skënderbeut. Ai ndihet i detyruar të<br />
shtrojë tezën e tij për origjinën e Skënderbeut, ky është dhe qëllimi.<br />
2. Teza që shtron autori: Të parët tanë janë epirotasit.<br />
3. Princi i Tarantos, Jan Antoni, është i zemëruar me Skënderbeun, sepse ai po<br />
ndihmon në luftë Ferdinandin, mbretin e Sicilisë.<br />
4. Argumentet e Skënderbeut për lidhjet etnike që nga Pirroja e më vonë:<br />
– Të parët tanë kanë qenë epirotas, nga ata ka dalë edhe Pirroja i famshëm.<br />
– Shprehja: Në thënç se Shqipëria është pjesë e Maqedonisë, në vetvete shpreh një<br />
mospranim nga ana e Skënderbeut, po nga ana tjetër është edhe një kundërtezë, ngre<br />
lart virtytet e luftëtarëve shqiptarë, atëherë të parët tanë i njeh më shumë fi snikë.<br />
5. Përfundimi: Duroje lavdinë që do të kem nga Zoti, ..., për veprën e shkëlqyer<br />
që unë mendova dhe ndërmora.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Për mësuesin.<br />
Aleksandri i Madh (356-323 para K.)- mbreti i Maqedonisë gjatë<br />
periudhës së viteve 336-323 para K. Ishte i biri i Filipit II, mbretit të<br />
Maqedonisë dhe Olimpias, bijë e mbretit Neoptolom, të një fi si ilir<br />
epirot.<br />
Maqedonia është rajon historik i gadishullit të Ballkanit, i ndarë midis<br />
Maqedonisë, Bullgarisë dhe Greqisë. I banuar që në parahistori. Edhe<br />
sot aty banojnë shqiptarë autoktonë qysh në periudhat parahistorike.<br />
20
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Pirro i Epirit (319-272 parak.) - mbret i Epirit (307 – 302 dhe 297<br />
– 292 para K.). U bë mbret që në moshën 12-vjeçare. Është një nga<br />
personalitetet më të mëdhenj të botës antike, strateg ushtarak i famshëm<br />
i Epirit. Familja e tij mbretërore rridhte nga fi si ilir i Molosëve. E forcoi<br />
dhe e zmadhoi shtetin e Epirit si kurrë ndonjëherë. Pasi deshi të zgjerojë<br />
mbretërinë drejt Maqedonisë, dhe për ca kohë u bë mbret i tyre, iu kthye<br />
Italisë së jugut. Në betejën e dytë në Askoli, të Puljas më 279 para K. Ai<br />
e fi toi betejën, po me shumë humbje. Që këtu e ka zanafi llën thënia “si<br />
fi torja Pirros”, fi tore me shumë humbje.<br />
Ferdinandi II, i Hekurti (rreth 1431-1494). Mbreti i Sicilisë, mik i<br />
Skënderbeut.<br />
Hapi II. Kalohet te rubrika “Ushtrohuni”.<br />
Ushtrimi 3. Nxënësit me teknikën Ditari dypjesësh do të analizojnë ironinë në<br />
fragment.<br />
Fragmenti<br />
Prej atyre kanë lindur njerëz, që ti i quan<br />
bagëti. Nëse ne jemi bagëti, atëherë pse ju,<br />
njerëz, ua mbathni përpara bagëtive?<br />
Komenti im<br />
210<br />
Ushtrimi 4. - Si i portretizon autori luftëtarët e huaj përmes fjalëve të Skënderbeut?<br />
Tarantinët e qullosur, të lindur vetëm për të zënë cironka.<br />
Në portretizimin e ushtarëve nxënësit duhet të shfrytëzojnë kontrastin.<br />
- Tarantinët - Çfarë burrërie e re ka dalë në dritë?<br />
- Të lindur për të zënë cironka: në kontrast me shqiptarët, që princi i quanin me<br />
përbuzje bagëti.<br />
Portretizimi i tyre duhet bërë me detaje nga fragmenti. Nxënësit nxiten të punojnë<br />
individualisht për të shfaqur qëndrimin e tyre. Mësuesi/ja dëgjon katër nxënës dhe<br />
vlerëson punimet e tyre.<br />
Ushtrimi 5. Punë me grupe.<br />
Grupi I - Nxënësit do të gjejnë në tekst argumentin shkencor.<br />
Grupi II - Nxënësit do të gjejnë në tekst argumentin letrar.<br />
Në përfundim, secili grup shkruan argumentet në tabakë të mëdhenj letre.<br />
Përgjigjet e mundshme:<br />
Grupi I - Argumente shkencor: fakte historike, si:<br />
fl ota aragonasve ka përshkuar detin Egje, ka shkretuar krahinat turke...<br />
Troja po mbrohet me armë të aragonasve etj.<br />
Grupi II: S’kam mundur të më zërë syri ndonjë parzmore, dhe as që kam njohur<br />
fytyrën e ndonjërit, përveç atyre, që kam shtënë në pranga..., ndoshta ndonjë yll i ri<br />
ka aguar ndërmjet galëve që ti i adhuron... etj.<br />
Nxënësit do të analizojnë gërshetimin e argumentimeve.
Për këtë mësuesi/ja nxit diskutimin.<br />
- A mund të rikujtojnë dhe njëherë tezën e shtruar nga autori?<br />
- A mund të rikujtojnë argumentet, provat bindëse, faktet?<br />
- Cila është antiteza? Si rrëzohet ajo?<br />
- Cilat janë argumentet?<br />
- Si mbyllet? Cili është përfundimi?<br />
Nxënësit nxiten të shprehen lirshëm. Mësuesi/ja mund të ndërhyjë për të ndihmuar<br />
nëse është e nevojshme.<br />
Ushtrimi 6. Secili nxënës do të plotësojë skedën e tekstit argumentues.<br />
Skeda<br />
Teza: Origjina e Skënderbeut dhe shqiptarëve.<br />
Antiteza: Përbuzja e fisit të shqiptarëve (Na quake bagëti).<br />
Argumentet: Të parët tanë kanë qenë epirotas... nga ata ka dalë Pirroja i<br />
falshëm. Pirroja pushtojë garanton dhe shumë vende të Italisë.<br />
Shqiptarët janë burra kryetrima ...<br />
Rrëzimi:<br />
- Është provuar nëse shqiptarët apo apuljanët kanë qenë kafshë. (ironik,<br />
shqiptarët i kanë parë me parzmore, d. t. th. janë luftëtarë).<br />
- Unë s’kërkoj atdheun tënd, kur më mjafton i imi<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Përfundimi: Duroje lavdinë që do ta kem nga Zoti, për veprën e shkëlqyer<br />
që mendova dhe ndërmora me gjithë fuqitë e mia.<br />
Në fund të orës së mësimit, mësuesi rikthehet te parathënia e Frank Bardhit i cili<br />
e jep shumë qartë qëllimin e një shkrimi argumentues, konkretisht apologjinë, duke<br />
bërë pjesëmarrës me argumentet e tij edhe lexuesin , të cilit i drejtohet.<br />
Vlerëson punën e nxënësve, argumentet e tyre, diskutimet dhe interesin që treguan<br />
për zbërthimin e elementeve të tekstit argumentues.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Leksikologji<br />
Tema: Kuptimi leksikor i fjalës (ora I)<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të formulojë përkufizimin e kuptimit leksikor të fjalës.<br />
• Të dallojë rrafshet e kuptimit leksikor.<br />
• Të dallojë kuptimin leksikor nga kuptimi gramatikor.<br />
• Të dallojë treguesit e realies dhe të përkufizojë një kuptim të një fjale.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
shkumësa me ngjyra,<br />
“Fjalor i gjuhës së sotme <strong>shqipe</strong>”.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim e<br />
diskutim, punë e drejtuar.<br />
211
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Njihen nxënësit me temën, e cila shënohet në dërrasë të zezë nga mësuesi/<br />
ja. Shkruhet në tabelë teksti, që ndodhet në fillim të faqes 296. Fjalët, që në tekst janë<br />
më të zeza, në tabelë shkruhen me shkumësa me ngjyra.<br />
Lexohet teksti nga një nxënës që lexon bukur. Nxiten nxënësit të diskutojnë për<br />
të përcaktuar tipat e kuptimeve leksikore të fjalëve të theksuara.<br />
Diskutohet me nxënësit:<br />
- Kur themi se një fjale ia dimë ose jo kuptimin leksikor?<br />
Sqarohet duke e shkruar në tabelë kuptimin leksikor të fjalës rrobull dhe prekatar:<br />
Rrobull ~ llim. sh. ~ j, ~ jt bot. Dru halor i pyjeve malore, i ngjashëm me pishën e<br />
zezë me lëndë të fortë e të epshme, e cila përdoret për fuçi, bucela, ndërtim etj; pishë<br />
mali. Rrobull i kuq. Rrobull i bardhë molikë.<br />
Prekatar, e mb . 1. Që di të sillet me të tjerët, di si t’ia thotë dikujt një gjë, ka takt.<br />
Është prekatar i madh.<br />
Shkruhet në tabelë përkufizimi i kuptimit leksikor:<br />
Kuptimi leksikor i fjalës është aftësia që ka ajo për të shënuar një realie.<br />
Shpjegohen tri rrafshet e kuptimit leksikor:<br />
a) Kuptimi leksikor i përgjithshëm.<br />
b) Kuptimi leksikor kategorial.<br />
c) Kuptimi leksikor i veçantë.<br />
Bëhet dallimi midis kuptimit leksikor dhe atij gramatikor.<br />
Me ndihmën e “Fjalori i gjuhës së sotme <strong>shqipe</strong>”, sqarohet me shembuj si<br />
përkufizohet kuptimi i një fjale.<br />
Hapi I. Punë e drejtuar. Ushtrimi në faqen 298.<br />
Vlerësohen nxënësit që u përfshinë më shumë në plotësimin e kërkesave të ushtrimeve,<br />
që përdorën me lehtësi “Fjalori i gjuhës <strong>shqipe</strong>”, dhe dhanë përgjigje të sakta.<br />
Bëhet përmbledhja dhe vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrime nga Fletorja e punës, f. 60<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Leksikologji<br />
Tema: Kuptimi leksikor i fjalës (ora II)<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë rrafshet e kuptimit leksikor.<br />
• Të dallojë kuptimin leksikor nga ai gramatikor.<br />
• Të përkufizojë kuptimin e një fjale.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative,<br />
fjalorë të gjuhës <strong>shqipe</strong>.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me diskutim,<br />
punë e drejtuar.<br />
212
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Kontrollohen detyrat e shtëpisë. Vlerësohen dy nxënës për detyrat duke u<br />
nisur nga saktësia e zgjidhjes, cilësia e shkrimit, drejtshkrimit dhe pikësimit.<br />
Hapi II. Rikujtohen njohuritë e mësuara orën e parë për kuptimin leksikor të fjalës.<br />
Nxënësve u drejtohen këto pyetje:<br />
- Ç’është kuptimi leksikor i fjalës?<br />
- Sa rrafshe ka ai?<br />
- Ç’është kuptimi leksikor i përgjithshëm?<br />
- Po ai kategorial?<br />
- Ç’është kuptimi leksikor i veçantë?<br />
- Nga dallohet kuptimi leksikor nga ai gramatikor?<br />
- Si përkufizohet kuptimi i një fjale?<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimet 2,3,4,5 dhe 6 në faqen 299. Vlerësohen<br />
nxënësit që u aktivizuan më shumë dhe dhanë përgjigje të sakta. Po të teprojë koha<br />
bëhen ushtrime nga Fletorja e punës.<br />
Bëhet përmbledhja e orës së mësimit dhe vlerësimi.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrime nga Fletorja e punës, f. 60-61.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rubrika: Të dëgjuarit dhe të folurit<br />
Tema: Teksti argumentues<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të flasë për veçoritë e tekstit argumentues.<br />
• Të gjejë pjesët e strukturës së tekstit argumentues.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore,<br />
mjete shkollore, tabela, shënues<br />
me ngjyra, tekste argumentuese.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Pema e mendimit, diskutim,<br />
lexim i detajuar, punë në grupe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i informon nxënësit për temën e re të mësimit dhe rubrikën që<br />
do punojnë. Ai/ajo udhëzon nxënësit të rikujtojnë njohuritë që kanë marrë për tekstin<br />
argumentues dhe kërkon prej tyre të plotësojnë veçoritë. Në këtë veprimtari do të<br />
punohet me teknikën “Pema e mendimit”.<br />
përkufizimi apo mbyllja qëllimi të bindë lexuesin për tezën e shtruar<br />
rrëzim<br />
Tekst<br />
argument analizë e çështjes përmes arsyetimit<br />
antitezë<br />
argumentues<br />
opinion duke respektuar dhe mendimet e të tjerëve<br />
gjuhë e gërshetuar prova, fakte në funksion të argumentit<br />
argumentim + letrar<br />
tekst joletrar<br />
propozim - ide<br />
213
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Nxënësit plotësojnë dhe në fl etoret e tyre.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë në heshtje materialin në faqen<br />
176 mbi strukturën e tekstit argumentues të dhënë [përmes fragmentit.<br />
Nxënësit do të lexojnë vetëm paragrafin duke mbuluar të dhënat mbi pjesët e tekstit<br />
dhe me laps shënojnë emërtimin për çdo pjesë dhe paragraf. Më pas, krahasojnë<br />
përgjigjet e tyre me të dhënat në tekst.<br />
Hapi III. Shënojnë në fl etore udhëzimet që duhen ndjekur për të shkruar një tekst<br />
argumentues (kjo veprimtari përfshin një kohë të shkurtër). Mësuesi/ja ndërkohë<br />
shpërndan nëpër banka një ese argumentuese të fotokopjuar, për të cilën nxënësit<br />
do të punojnë në çift.<br />
E dashur nënë<br />
Ti e di që po planifikoj të shkoj në universitet vitin që vjen. E di se do<br />
të pëlqente që unë më mirë të rrija në shtëpi dhe të ndiqja ndonjë nga<br />
universitetet e vendit, që në të vërtetë janë shumë të mira, por me ketë<br />
rast do të doja të provoja të jetoja larg shtëpisë.<br />
Një nga gjërat që do të fitoja nga largimi, do të ishte përgjegjësia më e<br />
madhe, çka e di se të pëlqen. Do të kem përgjegjësi të kujdesem për veten,<br />
të ha, të fle sa duhet, të mësoj gjithnjë e më shumë, si dhe të administroj<br />
paratë. Kur jam në shtëpi, këto gjëra i lë pas dore, sepse e di që ti do të<br />
jesh gjithmonë aty për të më ndihmuar, çka më pëlqen shumë, por që s‛do<br />
të më përgatisë të përballem me të ardhmen.<br />
Njohja e miqve të rinj ka qenë gjithmonë e rëndësishme për mua dhe,<br />
nëse largohem, do të kem mundësinë të takoj njerëz të rinj. Një nga gjërat<br />
që kam vënë re tek ata që studiojnë këtu në universitet, është: ulesh në<br />
auditor, profesori mban leksionin, më pas të gjithë largohen pa i thënë<br />
asnjë fjalë shokëve të kursit. Mendoja se, në një farë mënyre, largimi të<br />
detyron të bësh lidhje të reja. Atje gjen njerëz nga vende të tjera, të<br />
cilët nuk njohin njeri. Dikush ka thënë se universiteti është vendi ku takon<br />
miqtë e vërtetë të jetës. Edhe pse e dua shumë qytetin tim, mendoj se ka<br />
ardhur koha të lëviz drejt një mjedisi të ri. Gjithë jetën time kam jetuar<br />
këtu, kurrë s‛kam provuar të jetoj diku tjetër. Ajo çka më pëlqen, është se<br />
do të kthehem në shtëpi në pushimet e semestrave dhe në verë. Në këtë<br />
mënyrë s‛do të largohem përfundimisht nga qyteti im dhe në të njëjtën kohë,<br />
do të provoj të jetoj diku tjetër. Kjo do të më përgatisë për ditën kur do<br />
të largohem përgjithmonë. E di se e urren idenë e largimit tim, por është<br />
koha që të largohem e të mendoj për të ardhmen. Vajtja në universitet do<br />
të më bëjë më të përgjegjshme e më të pavarur. Përvojat e reja sot, do të<br />
më përgatitin për të ardhmen.<br />
21<br />
Nxënësit do të përcaktojnë pjesët e tekstit argumentues:<br />
1- Problemi: Po planifi koj të shkoj në universitet larg shtëpisë.<br />
2- Teza: Largimi im mund të jetë i dobishëm e i vlefshëm.
3- Argumente në favor të tezës: Përgjegjësia më e madhe, njohja e miqve të<br />
rinj, do të përgatitem kur të largohem përgjithmonë.<br />
4- Antiteza: Do të të pëlqente që unë më mirë të rrija në shtëpi, të ndiqja ndonjë<br />
nga universitetet e vendit.<br />
5- Argumente në favor të antitezës: Ti do të jesh gjithmonë aty për të më<br />
ndihmuar, çka më pëlqen shumë. E urren idenë e largimit tim.<br />
6- Rrëzimi i tezës: Është koha që unë të largohem e të mendoj të ardhmen.<br />
7- Përfundimi: Vajtja në universitet do të më bëjë me të përgjegjshme e me të<br />
pavarur. Përvojat e reja sot, do të më përgatitin për të ardhmen.<br />
Lidhëzat që bashkojnë pjesët e tekstit argumentues janë kryesisht:<br />
lidhëzat bashkërenditëse kundërshtore, që ndërtojnë raportin e kundërshtimit<br />
nga një argument në tjetrin: (universitetet e vendit janë shumë të mirë, por me këtë<br />
rast do të doja të provoja)<br />
lidhëzat nënrenditëse shkakore, që ndërtojnë raportet shkak-pasojë (këto gjëra<br />
i lë pas dore, sepse e di që do të jesh gjithmonë).<br />
Nxënësit diskutojnë për rolin e përdorimit të lidhëzave në fragment duke detajuar.<br />
Mjetet që përdoren nga shkruesi:<br />
shprehje që tërheqin vëmendjen e duhur të lexuesit, kërkojnë opinionin të tij:<br />
- E di se/ do të pëlqente,<br />
- Mendoj se duhet të mendosh për ato që unë do të përfitoj etj.<br />
- Mendoj se do të kem mundësinë...<br />
shprehje që zbusin rolin e shkruesit (mendoj se dot kem mundësinë).<br />
Pasi nxënësit punojnë në çift, përfaqësuesit e grupeve japin përgjigjet, të cilat<br />
mësuesi/ja i shkruan në tabelë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Në fund të orës së mësimit mësuesi/ja vlerëson nxënësit pjesëmarrës dhe përgjigjet<br />
e tyre.<br />
Rubrika: Të shkruarit<br />
Tema: Tekstet e ndryshme argumentuese<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë në tekstin argumentues përbërësit e strukturës: hyrjen, zhvillimin,<br />
mbylljen (teza, antiteza, argumentet, rrëzimi, përfundimi)<br />
• Të evidentojë hapat që duhen ndjekur për shkrimin e tekstit argumentues.<br />
• Të shkruajë tekste të ndryshme argumentuese.<br />
• Të vlerësojë tekstin argumentues.<br />
Mjetet e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, fletore pune,<br />
tabela, shkumësa.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Stuhi mendimesh, diskutim, konferencë,<br />
punë me shkrim, shkrimi me vetveten.<br />
Zhvillimi mësimit<br />
Hapi I. Mësuesi/ja informon nxënësit për rubrikën që do të punojnë dhe shkruan<br />
në tabelë titullin e mësimit: Teksti argumentues.<br />
Mësuesi/ja zhvillon një stuhi mendimesh mbi strukturën e tekstit argumentues:<br />
215
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
struktura e tekstit argumentues<br />
- problemi<br />
- teza<br />
- argumentet<br />
- antiteza<br />
- argumente<br />
- rrëzimi<br />
- mbyllja, përfundimi<br />
U kërkon nxënësve të punojnë me tekstin argumentues “E dashur nënë”, për të<br />
nënvizuar idetë, argumentet, faktet, provat, shembujt dhe pjesët e tjera të strukturës.<br />
Pasi nxënësit diskutojnë për strukturën e tekstit argumentues, duhet të përqendrojnë<br />
vëmendjen te:<br />
- organizmi i ideve (cili është qëllimi?)<br />
- zgjedhja e fjalëve (argumentet e forta)<br />
- drejtshkrimi i fjalëve dhe uniteti gramatikor<br />
Më pas, mësuesi/ja diskuton me nxënësit.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja bën përmbledhje të asaj që u diskutua duke drejtuar pyetjen:<br />
- Cilat janë hapat që ndjekim për të shkruar një tekst argumentues?<br />
1) Njohja me problemin dhe tërheqja e vëmendjes së lexuesit me shprehjet e<br />
gatshme.<br />
2) Prezantimi i tezës dhe dhënia e argumenteve duke u mbështetur në fakte dhe<br />
shembuj.<br />
3) Njohja e antitezës dhe argumentet që mbrojnë antitezën.<br />
4) Përdorimi i një toni bindës duke përdorur shprehje që ulin rolin e autorit.<br />
5) Në mbyllje të tekstit jep përfundimin si ide.<br />
Hapat e shkrimit shënohen në tabelë.<br />
Ora e dytë<br />
Nxënësit ushtrohen për të shkruar tekstin argumentues.<br />
Mund të përdoren temat që janë në tekst në faqen 176 apo të zgjidhet një temë që<br />
është e prekshme në realitetin ku jetojnë e punojnë nxënësit. Ata punojnë në fletoret<br />
e tyre, në fund udhëzohen të kontrollojnë punën me hapat që janë shkruar në tabelë,<br />
ose mësuesi/ja mund të krijojë një pyetësor “Konferencë shkrimi me vetveten” dhe<br />
ua shpërndan nxënësve në bankë për të kontrolluar punën e tyre.<br />
Ora e tretë<br />
Pasi nxënësit përfundojnë punë në fletoret e tyre, e lexojnë përpara klasës.<br />
Përzgjedhja e nxënësve mund të bëhet: vullnetarisht, zgjidhen nga shokët ose<br />
përzgjedh mësuesi/ja.<br />
Në fund të çdo punimi nxënësit bëjnë vlerësimin e punës, vërejtjet/sugjerimet.<br />
Leximi i punimeve është në varësi të kohës.<br />
Mësuesi/ja mbledh punët e nxënësve për të bërë vlerësimin e tyre.<br />
216
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Leksikologji<br />
Tema: Prejardhja e kuptimeve leksikore të fjalëve<br />
në gjuhën <strong>shqipe</strong><br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kuptimin e parmë nga kuptimet e prejardhura të fjalëve.<br />
• Të zbulojë figurën gjuhësore në procesin e prejardhjes semantike (metaforë,<br />
sinekdokë, metonimi).<br />
• Të bëjë skemat themelore të prejardhjes kuptimore të fjalëve në gjuhën <strong>shqipe</strong>.<br />
• Të dallojë kuptimin konkret dhe të figurshëm të fjalëve.<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, tekste alternative<br />
“Fjalori i gjuhës së sotme <strong>shqipe</strong>”,<br />
tekst për figurat stilistike.<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
punë e pavarur, punë e drejtuar.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Rikujtojmë së bashku. Gjejmë te “Fjalori i gjuhës <strong>shqipe</strong>” fjalën lagje. Për<br />
këtë fjalë do të gjejmë tri kuptime:<br />
1. Ndarje administrative e një qyteti ose e një fshati; njerëzit që banojnë në këtë<br />
ndarje. Lagja e sipërme (e poshtme).<br />
2. Grup, grumbull, tufë. Një lagje njerëz.<br />
3. Anë, palë. Ishte me lagjen tonë.<br />
Shpjegohet se çdo fjalë ka një kuptim të parmë me të cilin ka hyrë e jeton në<br />
gjuhë. Ky është kuptimi historik fillestar i saj. Kështu, kuptimi i parë i fjalës lagje është<br />
ndarje, pjesë; i fjalës tryezë është orendi; i fjalës flori është metal etj.<br />
Prej kuptimit fillestar, me kohë, kanë dalë kuptime të tjera. Jepen shembuj<br />
duke përmendur fjalët grykë, këmbë, faqe.<br />
Shpjegohen kuptimet e reja leksikore (të prejardhura), që lindin nga përdorimi<br />
i figurshëm i fjalëve duke u mbështetur:<br />
a) Në ngjashmërinë e sendeve sipas një tipari të jashtëm të tyre (flokë të artë,<br />
veshi i kazanit).<br />
b) Në afrinë në kohë dhe fqinjësinë në vend të sendeve të dukurive, p.sh., fjala<br />
drekë ka kuptimin e mesditës, si kohë; dhe kuptimin e të ngrënit në këtë kohë (ha<br />
drekë).<br />
Sqarohet nëpërmjet shembujve kuptimi për figurën gjuhësore të metaforës,<br />
metonimisë dhe sinekdokës.<br />
Paraqiten në dërrasë të zezë në një tabelë kartoni tri skemat themelore të lidhjeve<br />
ndërmjet kuptimit të një fjale:<br />
a) skema tufë<br />
b) skema varg<br />
c) skema e përzier<br />
217
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Hapi II. Punë e pavarur. Ushtrimi 1 në faqen 300. Kontrollohet e vlerësohet puna<br />
e nxënësve.<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimet 2 dhe 3 në faqen 300. Njërit grup i jepet<br />
ushtrimi 2, kurse tjetrit ushtrimi 3.<br />
Vlerësohen nxënës te të dy grupet, ata që ishin të aftë të përdornin “Fjalori i gjuhës<br />
<strong>shqipe</strong>” dhe për saktësinë e plotësimit të kërkesave të ushtrimeve.<br />
Bëhet vlerësimi e përmbledhja e orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet një ushtrim nga Fletorja e punës.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Leksikologji<br />
Tema: Leksikografia dhe fjalorët e <strong>shqipe</strong>s<br />
Vështirësia: Niveli III<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përkufizojë objektin e leksikografisë si degë e gjuhësisë, që merret me hartimin<br />
e fjalorëve.<br />
• Të dallojë tipat e fjalorëve: nga mënyra se si jepet përmbajtja e fjalëve, nga shkalla<br />
e pasqyrimit të shtresave të leksikut dhe nga lënda që përmban.<br />
• Të dallojë tipat e shpjegimit të fjalëve në gjuhën <strong>shqipe</strong> (me perifrazim, me<br />
përshkrim, me sinonimi e me përkufizim).<br />
Materiale dhe mjete mësimore:<br />
teksti i nxënësit, fjalorë të ndryshëm,<br />
shkumësa me ngjyra.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
bisedë e kombinuar me shpjegim,<br />
punë e drejtuar.<br />
Zhvillimi i mësimit:<br />
Hapi I. Bashkëbisedohet me nxënësit për llojet e ndryshme të fjalorëve.<br />
Hapi II. Hapen librat në faqen 301. Diskutohen bashkë me nxënësit si janë<br />
shpjeguar fjalët.<br />
U shpjegohet nxënësve se çfarë është leksikografia.<br />
U sqarohen nxënësve llojet e fjalorëve gjuhësore, ndalohet te fjalorët shpjegues<br />
të gjuhës <strong>shqipe</strong>. Nxënësve mund t’u tregohen disa nga këta fjalorë, që merren në<br />
bibliotekën e shkollës.<br />
U sqarohet nxënësve si bëhet shpjegimi i kuptimeve të fjalëve:<br />
a) me perifrazim<br />
b) me përshkrim<br />
c) me përkufizim<br />
d) me sinonimi<br />
Çdo tip shpjegimi ilustrohet me shembuj.<br />
218<br />
Hapi III. Punë e drejtuar. Ushtrimet 1, 2, 3 dhe 6 në faqen 303.<br />
Ushtrimi 2 zgjidhet kështu:<br />
- Cili është kuptimi i fjalës informatikë? (“Fjalori i gjuhës <strong>shqipe</strong>”)
- Si shkruhet folja përziej në kohën e kryer të thjeshtë? (“Fjalori i gjuhës <strong>shqipe</strong>”)<br />
- Sa i vjetër është sporti i futbollit? (“Fjalori i termave të sportit” ose “Fjalori enciklopedik”)<br />
- A ka jetë në Mars? (“Fjalori enciklopedik” ose “Fjalori i termave të<br />
astronomisë”)<br />
- Cilat janë disa nga veçoritë gramatikore të fjalës ftohje? (“Fjalori i gjuhës <strong>shqipe</strong>”)<br />
Vlerësohen nxënës të niveleve të ndryshme.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 4 dhe 5 në faqen 303.<br />
Për ushtrimin 5 në “Fjalori i gjuhës <strong>shqipe</strong>” (botim i vitit 2006), jepen këto përkufizime<br />
të fjalëve:<br />
I. Kompjuter ~ i m.sh. ~ a, (t). Aparat elektronik, i pajisur me program të posaçëm<br />
logjistik, që kryen në mënyrë automatike shumë veprime të ndërlikuara informatike.<br />
Ekran kompjuteri, radhit në kompjuter.<br />
II. Lib/ër ~ ri, m.sh. ~ ra (t) 1. Vepër shkencore, mësimore, letrare etj.; me fletë të<br />
shtypura e të lidhura në një vëllim, pjesë e një vepre të tillë, vëllim. Libra shkollorë,<br />
libri i parë shqip.<br />
2. Njëjës, tërësia e veprave të shkuara në një nga fushat e dijes e të artit. Letërsi,<br />
libër letrar.<br />
3. Fletore e trashë e me kapakë të fortë, e cila përdoret për qëllime të veçanta.<br />
Regjistër, libër i artë - regjistër nderi ku shënohen emrat e njerëzve të shquar; libër i<br />
bardhë – përmbledhje dokumentesh e shkrimesh zyrtare me të dhëna për një ngjarje<br />
ose çështje të rëndësishme. Libri i regjistrit themeltar, libri i të ardhurave financiare.<br />
III. Lulebor/ë, ra, f.sh. ~ a (t) bot. 1. Barishte e vendeve malore, me lule të bardha,<br />
që çelin sapo shkrin bora: lulebore.<br />
2. Barishte zbukuruese shumëvjeçare, me gjethe vezake, me majë të dhëmbëzuara<br />
dhe me lule të grumbulluara si top, që ndërrojnë ngjyrat gjatë lulëzimit.<br />
IV. Dur/oj ~ ova, uar 1. Përballoj vështirësitë, shqetësimet etj., pa u ankuar e pa<br />
u ligështuar; u bëj ballë kushteve, ndikimeve ose ngacmimeve të jashtme, mposht<br />
një dëshirë a një kërkesë të organizmit që më tundon a më mundon; kam durim,<br />
përmbahem: i duroj dhembjet (vuajtjet, të ftohtët); s’duroi pa folur; veta III u bën ballë<br />
kushteve: ftoi duron edhe për dimër.<br />
2. Mësohem me diçka të papëlqyeshme etj., dhe e pranoj; pajtohem me dikë a me<br />
diçka nga e keqja, nuk veproj kundër tij: e duron burrin për shkak të fëmijëve.<br />
3. Veta III (me trajtë të shkurtër të përemrit vetor) nuk e pranon, mezi e tret a nuk<br />
e tret dot; më bie rëndë (ushqimi) etj., nuk e duron stomaku.<br />
4. Mund të shtyhet për më vonë, pret: duron kjo punë. Durohet, pavetore (zakonisht<br />
me trajtë të shkurtër përemërore), s’më durohet sa ta shoh.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
219
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë letrën personale nga ajo zyrtare.<br />
• Të shkruajë letra duke respektuar veçoritë e secilës letër.<br />
• Të flasë për mjetet E komunikimit në distancë, si: faksi, telegrami, e-mail.<br />
Mjete e mësimit:<br />
teksti “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”, dy letra<br />
të gatshme (personale dhe zyrtare),<br />
telegram, tabela, shkumës, fletore.<br />
TEKSTET E KOMUNIKIMIT NË DISTANCË<br />
Rubrika: Të dëgjuarit dhe të folurit<br />
Tema: Tekste të komunikimit në distancë.<br />
Letra, faksi, telegrami, e-mail.<br />
Metoda dhe teknika mësimore:<br />
Stuhi mendimesh, diagram i Venit,<br />
bisedë.<br />
Zhvillimi i mësimit:<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e re të mësimit, rubrikën, temën e<br />
shkruan në tabelë. E fillon temën e mësimit me teknikën Stuhi mendimesh duke<br />
drejtuar pyetjen:<br />
- Ç’është letra?<br />
Mjet komunikimi në distancë.<br />
Letra Kemi dhënësin dhe marrësin.<br />
Ka një regjistër gjuhësor/ një tekst.<br />
Llojet: letër zyrtare, personale, miqësore etj.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja shpërndan në çdo bankë një fletë formati A 4<br />
, në të cilën janë<br />
shkruar: një letër zyrtare dhe një personale. Me teknikën “Diagram i Venit”, nxënësit<br />
punojnë në çift për të bërë një krahasim midis dy tyre. Pas kohës së punës të<br />
përcaktuar nga mësuesi/ja nxënësit japin përgjigjet e tyre, të cilat mësuesi i shkruan<br />
në tabelë.<br />
Letra zyrtare<br />
Letra personale<br />
220<br />
Hapi III. Nxënësit udhëzohen të lexojnë informacionin e dhënë në tekst në faqen<br />
177, plotësojnë në diagram njohuritë e marra.<br />
Hapi IV. Nxënësit do të shkruajnë në fletoret e tyre dy letra, një personale dhe
një zyrtare.<br />
Punojnë deri në 20 minuta, më pas ata lexojnë letrat e tyre. Gjatë leximit nuk<br />
bëhet ndërhyrje, por mund të shënojnë në fletore pyetjet që u lindin. Pas leximit këto<br />
diskutohen me njeri –tjetrin. Nxënësit vlerësojnë punë e tyre.<br />
Mësuesi/ja bën vlerësimin e punës së nxënësve dhe të orës së mësimit.<br />
Sqarim:<br />
Për çështjen telegrami, faksi dhe e-postës (e-mail), mësuesi mund të shfrytëzojë<br />
orët në dispozicion për të parë konkretisht në postë apo internet, si shkruhen dhe<br />
transmetohen letrat, telegramet dhe e-mail. Në këto mjedise nxënësve mund t’u jepet<br />
mundësia për të shkruar tekste<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
221
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Titulli:<br />
Synimi:<br />
Qëllimi:<br />
Punë me Projekt<br />
Iliada:<br />
Glorifikimi i trimërisë morale, i fuqisë së mendjes dhe humanizmit<br />
të njihen nxënësit me veprën e Homerit duke e studiuar të integruar<br />
me lëndën e historisë, gjeografisë, sociologjisë (edukatës shoqërore)<br />
dhe letërsisë.<br />
• Të aktivizohen nxënësit për të bërë një projekt.<br />
• Të mësojnë të menaxhojnë një veprimtari.<br />
• Të menaxhojnë buxhetin e një veprimtarie.<br />
Objektivat e projektit: çdo nxënës të arrijë:<br />
• Të njihet me jetën dhe veprën e Homerit.<br />
• Të studiojë historikun mbi krijimin dhe përmbledhjen e këngëve homerike; tezat<br />
dhe arsyetimet.<br />
• Të studiojë mbi zbulimet arkeologjike të bëra në shek. XIX rreth çështjes së Trojës.<br />
• Të studiojë jetën greke te Iliada.<br />
• Të dallojë llojin e tekstit letrar te Iliada.<br />
• Të shkruajë ese argumentuese mbi veprën Iliada.<br />
• Të dramatizojë duke vënë në skenë pjesë të përzgjedhura nga Iliada.<br />
Përshkrimi i punës:<br />
Grupi i historianëve:<br />
Grupi i gjeografisë:<br />
Nxënësit e një klase ndahen në grupe pune dhe çdo<br />
grup do të ketë një detyrë të caktuar, e cila do të<br />
zgjidhë një nga objektivat e projektit. Grupet e punës<br />
do të përbëhen nga ekspertë të letërsisë, historisë,<br />
gjeografisë etj.<br />
- Luftërat greko-trojane<br />
- Zbulimi i Trojës – Shekulli XIX, shekulli i zbulimeve<br />
të mëdha, zbulimet e arkeologut Shliman.<br />
222<br />
Grupi i sociologjisë:<br />
- Jeta greke te Iliada.<br />
Cili ishte regjimi shoqëror i Greqisë në periudhën<br />
e Homerit?<br />
a. organizimi i jetës,<br />
b. zhvillimi i ekonomisë,<br />
c. zhvillimi i artizanaleve,<br />
ç. dëshira për luksin.<br />
Grupi i letërsisë: - Jeta dhe vepra e Homerit.<br />
a. të dallojë llojin e tekstit letrar te Iliada,<br />
b. të përshkruajë ku qëndron heroikja, duke u përqendruar në përshkrimin e figurës<br />
së Akilit dhe Hektorit,<br />
c. të shkruajë ese argumentuese me titull: “Homeri dhe qëndrimi i tij në përshkrimin<br />
e personazheve dhe situatave”.
Grupi i dramatizimit:<br />
nxënësit do të dramatizojnë fragmentet:<br />
Grindja; Dueli ndërmjet Menelaut dhe Paridit;<br />
Pikëllimi i Akilit; Vrasja e Hektorit;<br />
Dërgata e vështirë; Zemra e Akilit.<br />
Në këtë grup do të marrin pjesë ata nxënës (nga të gjitha grupet), që kanë aftësi<br />
shumë të mira interpretuese. Vetë ata ndajnë mes tyre punët për këtë dramatizim.<br />
P.sh.: Një grup nxënësish shkruan skenarin (pasi kanë zhvilluar temën Dramatizimi<br />
për teatrin e shkollës, për të cilin punojnë 2 orë), të tjerët e përgatisin për ta vënë në<br />
skenë, ideojnë muzikën, skenën, kostumet (duke shfrytëzuar informacionin që kanë<br />
marrë nga kërkimet për çështjet e projektit).<br />
Plani i veprimtarive:<br />
Kohëzgjatja e projektit: tetor – maj<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Tetor<br />
Nëntor<br />
Dhjetor<br />
Janar<br />
Shkurt<br />
Mars<br />
Prill<br />
Maj<br />
- miratohet projekti dhe ndahen detyrat për çdo grup. Puna drejtohet<br />
nga një grup, në të cilin bën pjesë edhe mësuesi/ja.<br />
- Konsultë me grupet e punës.<br />
Grupi drejtues i punës informohet nga kryetari i çdo grupi për<br />
materialet që kanë grumbulluar, për pengesat që kanë hasur dhe<br />
jep detyra për të ardhmen.<br />
- diskutohet në një takim të posaçëm për punën e secilit grup, për<br />
skedat që kanë shkruar, orientohen për vazhdimësinë e punës<br />
kërkimore në bibliotekë, internet etj.<br />
- grupet prezantojnë punën e bërë para grupit drejtues. Marrin<br />
vlerësimet paraprake.<br />
- vazhdon puna për përfundimin e materialit të shkruar. Grupet mund<br />
të krijojnë albume me pamje nga Troja, Mikena, pamje luftëtarësh,<br />
foto të heronjve të luftës së Trojës marrë nga interneti, vizatime, ese,<br />
vlerësime të tyre. Nxënësit nxiten që ta pasurojnë sa më shumë me<br />
punime specifike për çështjet e temës, në mënyrë që, kur<br />
të bashkohen të gjitha materialet, projekti të jetë i plotësuar.<br />
– grupet prezantojnë detyrat e tyre brenda grupit. Ata vlerësojnë<br />
punimet e njëri-tjetrit, të cilave mund t’iu përgjigjen ose t’i përgatitin<br />
përgjigjet brenda një afati, që i lënë njëri-tjetrit për të dorëzuar<br />
draftin përfundimtar.<br />
- nxënësit kanë sistemuar dhe hedhur në draftet e tyre përfundimtare<br />
të gjithë materialin, si: harta, pamje filmike, foto, vizatime, ese, materiale<br />
origjinale të shkruara.<br />
Përcaktohet dita ceremoniale e promovimit të projektit dhe hartohet<br />
një plan masash për të ndjekur të gjitha hapat që duhen.<br />
– Dita e promovimit të projektit.<br />
Kjo ditë merr vlera festive. Ftohen nxënës nga klasat e tjera, mësues,<br />
223
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
prindër, nga komuniteti.<br />
Kjo ceremoni do të organizohet sipas programit, ku mund të jenë përfshirë:<br />
1. Ekspozitë me punime të nxënësve<br />
2. Konferencë shkencore ku grupet do të paraqitin punimet e tyre<br />
3. Shfaqje teatrore, ku nxënësit do të interpretojnë pjesë nga Iliada.<br />
Buxheti:<br />
Për zhvillimin me sukses të këtij projekti kërkohet një buxhet, prandaj që në fillim<br />
llogariten nevojat dhe se si do të përballohen ato. Puna dhe kontributi i nxënësve<br />
llogaritet në buxhet si vlerë. Për këtë:<br />
- çdo grup evidenton veprimtaritë që do të bëjë dhe llogarit koston për<br />
shpenzimet që kërkon çdo veprimtari,<br />
- llogariten shpenzimet për letër, bojë, fotokopjime, për internetin, për veshjen<br />
e aktorëve, për skenën e sallën e shfaqjes, nëse ajo nuk është në shkollë, për<br />
skenografinë, për muzikën etj.<br />
- llogariten pagesa, si p.sh., e regjisorit, e koreografit, nëse ata nuk mbulohen<br />
nga burimet e brendshme etj.<br />
224<br />
Prezantimi i projektit<br />
Materialet që do të përdoren:<br />
Për prezantimin e punimeve duhet të sigurohet baza materiale, si: video-projektor,<br />
DVD me filmin Troja, CD me muzikë.<br />
Hapi I. Fillon prezantimi me leximin e thënies së Leonardo da Vinçit, shoqëruar<br />
në sfond me një muzikë të lehtë:<br />
“O ti që fle, thuamë ç’është gjumi? Gjumi i përngjan vdekjes. Atëherë, përse nuk<br />
bën vepra, në mënyrë që edhe kur të vdesësh t’u përngjash të gjallëve, ndërsa ti je<br />
i gjallë dhe u përngjan të vdekurve të trishtuar?”. Me video-projektor shfaqet në mur<br />
fotoja e Homerit.<br />
Hapi II. Një nxënës lexon materialin që lidh Homerin me Trojën, i cili shoqërohet<br />
me pamje filmike, që janë regjistruar në video-projektor dhe tregojnë pozicionin<br />
gjeografik të Trojës. Shoqëruar me pamje, nxënësit lexojnë materialet e përgatitura<br />
për historinë e zbulimit të Trojës.<br />
Hapi III. Duke i shoqëruar me pamje nga filmi “Troja”, nxënësit paraqesin një historik<br />
të krijimit dhe të përmbledhjes së këngëve të Homerit, shtjellojnë shkaqet e vërteta<br />
të luftës së Trojës dhe cila ngjarje e përbën konfliktin letrar në vepër.<br />
Hapi IV. Pamjet e përzgjedhura nga filmi do të shoqërohen me titra që janë komente<br />
të nxënësve për figurat e heronjve, si: Akili, Hektori, Patrokli etj.<br />
Hapi V. Do të luhet në skenë dramatizimi i pjesëve të përzgjedhura nga Iliada.<br />
Hapi VI. Vlerësime të pjesëmarrësve dhe ndarja e çmimeve.
Test nr. 1<br />
Rinë Katerinëza<br />
Edhe që të dy i mpruante që lart vetë Zonja Hënë e larë nd`ar e ndë ergjënd.<br />
Re kish, po ishin të bardha si linja e lirtë edhe të nëntë fushat e qiellit ishin të<br />
gjëra sa hëna kish se ku të bardhë.<br />
Katerinëza rrinte tanithi krye-unjur, si nuse e nusëruar, atythi ne varri i hapur,<br />
me mandilezën në dorën e mëngjër.<br />
Kirolloj iu afrua, i hodhi krahun për beli, i preku me dorë fytyrën edhe e<br />
përkëdheli. Ajo ngriti sytë edhe e pa me një mall që s`ka si shuhet. Pastaj anoj<br />
kryet në kraharor të tij, u shtyp u përtyp me dridhje edhe mbetnë kështu.<br />
Ndenjnë mbi një tjatër varr, mermer i bardhë si bora, të do-një plaku të<br />
moçëm që të gëzohej edhe aty se mban dhëndëri e nusëri përsipër.<br />
Shkoj një copë herë dhe, kur dor’ e Kirollojt i përkëdheltë ëmbël e lehtë<br />
flokëzat – kaq ëmbëlthi e kaq lehtazi si vetëm dora që ka shkruar nëpër jetën<br />
e varrit munt të përkëdhelë, - Katerinëza i foli:<br />
- Sa i trembur jè, o im-zot!<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rretho alternativat e sakta:<br />
1. Teksti Rinë Katerinëza është: (1 pikë)<br />
a. letrar<br />
b. joletrar<br />
2. Në këtë tekst Mitrush Kuteli vjen si: (1 pikë)<br />
a. rrëfimtar<br />
b. rrëfen rrëfenjën<br />
c. romancier<br />
3. Autori zgjedh varrezat për të bërë rrëfimin e tij: (1 pikë)<br />
a. për të treguar fatalitetin e vdekjes<br />
b. forcën e dashurisë midis të rinjve<br />
c. forcën e dashurisë midis nënës dhe fëmijës<br />
d. tmerrin e vdekjes<br />
4. Në rrëfim autori tregon: (1 pikë)<br />
a. temën e dashurisë së nënës dhe djalit<br />
b. martesën e një të gjalli me një të vdekur<br />
c. temën e vdekjes në luftë për mbrojtjen e trojeve<br />
5. Në ç’vetë është rrëfimi? Cili është qëndrimi i autorit në raport me rrëfimin?<br />
(2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Shënim: Po sjellim dy modele testesh.<br />
Modeli I gërsheton njohuritë letrare me ato gjuhësore.<br />
Modeli II ka teste vetëm për njohuritë gjuhësore, të cilat mësuesi/ja mund t’i gërshetojë me modelin e parë.<br />
225
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
6. Zbulo në fragment një çift antonimesh që karakterizon dy personazhet.<br />
(1 pikë)<br />
_____________________________________________________________<br />
7. Gjej në fragment paralelizmin figurativ midis natyrës dhe gjendjes<br />
shpirtërore të dy të rinjve. Interpreto funksionin kuptimor të këtij paralelizmi.<br />
(4 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
8. Në fjalinë ... kur dor’ e Kirollojt i përkëdheltë ëmbël e lehtë flokëzat – kaq ëmbëlthi<br />
e kaq lehtazi si vetëm dora që ka shkruar nëpër jetën e varrit munt të përkëdhelë.<br />
Gjej figurën stilistike që është përdorur:<br />
(3 pikë)<br />
a. krahasim<br />
b. similitudë<br />
c. metaforë<br />
Ç’rol luan figura?<br />
_____________________________________________________________<br />
9. Cili është nënteksti që është përdorur në fjalinë:<br />
- Sa i trembur jè, o im-zot! (1 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
10. Ç`lloj fjalie është fjalia e mësipërme? ( 1 pikë)<br />
_____________________________________________________________<br />
226<br />
11. Përshkruaj gjendjen shpirtërore të Katerinëzës që kalon në disa faza: (4 pikë)<br />
_____________________________ _______________________________<br />
_____________________________ _______________________________<br />
_____________________________ _______________________________<br />
12. Në fjalinë ... Edhe që të dy i mpruante që lart vetë Zonja Hënë, fjala që<br />
është:<br />
(1 pikë)<br />
a. lidhëz<br />
b. përemër<br />
c. parafjalë<br />
d. pjesëz<br />
13. Kuteli përdor në rrëfim elementin fantastik. Interpretoni rolin e këtij<br />
elementi:<br />
(2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________
14. Dallo dhe shkruaj se cilës pjesë të ligjëratës i përkasin fjalët e nënvizuara:<br />
Katerinëza rrinte tanithi krye-unjur, si nuse e nusërua, atythi ne varri i hapur, me<br />
mandilezën në dorën e mëngjër.<br />
(2 pikë)<br />
si:____________________________<br />
ne: ___________________________<br />
i: ____________________________<br />
me:___________________________<br />
15. Fjala krye-unjur është: (1 pikë)<br />
a. e parme<br />
b. e prejardhur<br />
c. e përngjitur<br />
d. kompozitë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
16. Autori përsërit fjalën: (4 pikë)<br />
ëmbël – ëmbëlthi<br />
lehtë – lehtazi<br />
a. Si është formuar fjala e dytë në çiftet e dhëna?<br />
b. Cili është funksioni i ndërtimit dhe i përsëritjes?<br />
17. Në fjalitë e mëposhtme janë vendosur marrëdhënie bashkërenditëse<br />
apo nënrenditëse. Emërto lidhëzën.<br />
(3 pikë)<br />
Re kish po ishin të bardha si linja e lirtë.<br />
_____________________________________________________________<br />
• Paraqit me skemë marrëdhëniet ndërmjet pjesëve në fjalinë e mësipërme.<br />
18. Në fjalinë e mëposhtme shpjegoni ndryshimet sintaksore që ndodhin<br />
nga kalimi i ligjëratës së drejtë në atë të zhdrejtë.<br />
(3 pikë)<br />
- Katerinëza i foli:- Sa i trembur jè, o im-zot.<br />
19. Në fjalinë: Ndenjnë mbi një tjatër varr, mermer i bardhë si bora, të do-një plaku<br />
të moçëm që të gëzohej edhe aty se mban dhëndëri e nusëri përsipër. Nënvizo foljet<br />
dhe dallo diatezën dhe kohën e foljes.<br />
(2 pikë)<br />
_____________________________________________________________<br />
_____________________________________________________________<br />
20. Argumento në formën e esesë: “Vetëm forca e dashurisë mund të lidhë<br />
me martesë të gjallin me të vdekurin”.<br />
(10 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
227
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Test nr. 2<br />
Pas betejes<br />
Vendi bie erë gjak e kërmë. Ata që ishin vrarë paradite tani kishin filluar të<br />
prisheshin. Të tjerëve që u vranë afër mbrëmjes, u rridhte gjak. Ndonjëri s’kish<br />
dhënë shpirt dhe dëgjoheshin rënkime të lodhura nga agonia e gjatë.<br />
Turqit kishin mbledhur vetëm kufomat e komandantëve të tyre të lartë.<br />
Kufomat e ushtarëve dhe oficerëve të tjerë dukej se do t’i mblidhnin e do t’i<br />
varrosnin të nesërmen. Shqiptarët ishin të gjithë atje, se s’kish kush t’i mblidhte.<br />
Qenë kaq shumë të vrarë, aq sa të dukej e pabesueshme. Vende - vende ata<br />
kishin rënë kapicë mbi njëri - tjetrin. Zallishtet e lumit, baçet, kodrinat me ullishte,<br />
lagjet e jashtme të Varoshit, pazari, të gjitha ishin mbuluara me kufoma. Në<br />
dritën e plotë të hënës i mbërtheheshin qiellit mijëra bebëza të vdekura njerëzish<br />
e kuajsh dhe nga qielli i mbërtheheshin tokës mijëra bebëza të ftohta yjesh...<br />
Kështu ishte zhvilluar beteja. Shenjat e saj tregonin një hakmarrje të madhe<br />
të turqve. Hakën e grykave të Kurveleshit kundër Gjergj Aranitit, Evrenozi e<br />
mori siç dukej në grykën e Osumit kundër Gjergj Kastriotit. Nga ajo fitore e<br />
madhe, shqiptarët ranë këtu në humbjen e parë të madhe...<br />
Stresi e gjeti Marashin nën kufomën e doriut të tij... Hoqi shpatën t’i jepte<br />
fund agonisë së djalit, po iu kujtua diçka dhe e futi përsëri shpatën në mill:<br />
dukagjinasit, kur binin në fushën e luftës, si dëshirë të fundit kishin që të<br />
ktheheshin në atë drejtim nga mendonin se ishte Dukagjini i tyre...Stresi shikoi<br />
Tomorrin ...dhe e ktheu fytyrën e bukur të Marashit drejt veriut dhe nga qielli i<br />
mbërtheheshin tokës mijëra bebëza të ftohta yjesh.<br />
1. Rretho përgjigjen e saktë. Në ketë roman B.Xhaferi vjen si përfaqësuesi:<br />
(1 pikë)<br />
a - romanit historik<br />
b - romanit social<br />
c – romanit social me temë psikologjike<br />
2. Rretho përgjigjen e saktë. Në ketë fragment shprehet: (1 pikë)<br />
a - dashuria dhe sakrifikimi për hir të vendlindjes<br />
b – hierarkia në ushtrinë turke<br />
c – fataliteti i pashmangshëm i luftës?<br />
3. Rretho përgjigjen e saktë. E veçanta e stilit të këtij autori në paraqitjen e<br />
atmosferës në këtë fragment shfaqet në:<br />
(1 pikë)<br />
a - hollësitë artistike<br />
b - kontrastin artistik<br />
c – përshkrimet?<br />
228<br />
4. Rretho përgjigjen e saktë. Indin në ketë roman e përbëjnë situatat: (1 pikë)<br />
a – absurde<br />
b – të jashtëzakonshme<br />
c – tipike<br />
d – tragjike?
5. Në këtë fragment situata përshkruhet gradualisht duke iu afruar fatalitetit të<br />
luftës. Gjej detajet që e shprehin atë.<br />
(4 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Gjej në fragment një çift antonimesh që shërbejnë për paraqitjen e<br />
atmosferës së luftës.<br />
(2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
7. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë ..... dhe dëgjoheshin rënkime të lodhura<br />
nga agonia e gjatë... fjala e nënvizuar është:<br />
(2 pikë)<br />
a – epitet<br />
b – epitet metaforik<br />
c – metaforë?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
8. Përmblidh në një fjali përfytyrimin që të ngjall tabloja e luftës në fragmentin<br />
e dhënë në fillim.<br />
(2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
9. Në fjalinë: Ndonjëri s’kish dhënë shpirt dhe dëgjoheshin rënkime të lodhura nga<br />
agonia e gjatë ..., autori ka përdorur një shmangie nga <strong>gjuha</strong> standarde. Gjeje dhe<br />
shpjego funksionin.<br />
(2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
10. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë: ... Ata kishin filluar të prisheshin... folja<br />
kam është përdor:<br />
(1 pikë)<br />
a – me kuptim të plotë,<br />
b – si folje ndihmese?<br />
11. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë: Shqiptarët ishin të gjithë atje, se s’kish<br />
kush t’i mblidhte...fjala kush është:<br />
(1 pikë)<br />
a – përemër pyetës<br />
b – përemër lidhor<br />
c – përemër i pacaktuar<br />
d – përemër dëftor?<br />
12. Nënvizo në fjalinë e mësipërme trajtën e shkurtër dhe përcakto funksionin.<br />
(2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
229
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
13. Në fjalinë: Të tjerëve, që u vranë afër mbrëmjes u rridhte ende gjak...emërto<br />
ç’pjesë e ligjëratës janë fjalët e nënvizuara.<br />
(5 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
14. Përcakto llojin e fjalisë së mësipërme dhe shpjego funksionin e ndërtimit<br />
dhe përdorimit në letërsinë artistike.<br />
(2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
15. Përcakto në ç’marrëdhënie janë pjesët në fjalinë e përbërë: (4 pikë)<br />
Të tjerëve, që u vranë afër mbrëmjes, u rridhte ende gjak..<br />
Bëj skemën<br />
230<br />
16. Gjej toponimet e përdorura në fragment dhe përcakto funksionin e tyre.<br />
(3 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
17. Në fjalinë: Ata që ishin vrarë paradite tani kishin filluar të prisheshin... nënvizo<br />
foljet dhe përcakto diatezën.<br />
(2 pikë)<br />
___________________________ ______________________________<br />
___________________________ ______________________________<br />
___________________________ ______________________________<br />
18. Argumento në formën e esesë: “Fataliteti i luftës është i pashmangshëm.<br />
Lufta ka humbës, por nuk ka as fitues.”<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________
Test nr. 3<br />
Kthimi në lice<br />
… Që pas tryezës drejtoresha e pa atë shikimin e saj zhbirues.<br />
- Hyr, brenda dhe ulu. Po të dëgjoj!<br />
Lyllabaj u ul te një karrige dhe pa tryezën e lyer me dyllë. Heshtja ishte<br />
kanosëse, ndaj ndjeu se duhej të thoshte diçka.<br />
- Doja të takoja zotin Filip, - tha. - Më ka shkruar një letër.<br />
Drejtoresha ia preu fjalën. Zëri i saj ishte i ftohtë e i ashpër, njëlloj si shikimi.<br />
- E di që ju ka shkruar. Edhe unë ju kam shkruar. Po s’është fjala aty, por<br />
te ty. Ku ke qenë? Me siguri që do kesh për të na treguar gjëra interesante. E<br />
pra, po ju dëgjoj, zonjushë.<br />
Lyllabaj iu shmang shikimit të saj.<br />
- Mamaja ..., - nisi të thoshte.<br />
Drejtoresha gati sa s’bërtiti.<br />
- Nënën tënde, sigurisht, do ta njoftojmë për të gjitha më vonë, edhe tët atë.<br />
Ajo nxori një letër që Lyllabaj e njohu sakaq.<br />
- Do t’i njoftojmë edhe për këtë letër false!<br />
Lyllabaj s’e mohoi. As u habit.<br />
- Po ju dëgjoj, - përsëriti drejtoresha. Shkujdesja e Lyllabajt me sa duket e<br />
bënte të mos përmbahej dot.<br />
- Ku ke qenë gjithë këtë kohë?<br />
Lyllabaj foli ngadalë, duke i kërkuar nga pak fjalët, sepse sikur e kishte<br />
humbur zakonin e të folurit.<br />
U mundua t’i rrëfente drejtoreshës për detin e kaltër me reflekse diamanti,<br />
për zhurmën e thellë të dallgëve, horizontin fill të zi, erën e kripur ku fluturonin<br />
kryezinjtë e detit. Drejtoresha dëgjonte dhe për një çast fytyra i mori një shprehje<br />
habie të thellë. Tani i ngjante tamam manekinit me parukë të zezë, të rënë<br />
shtrembër dhe Lyllabaj me zor e mbajti veten pa vënë buzën në gaz. Kur, më<br />
në fund, e mbylli gojën, për disa sekonda ra heshtja. Drejtoreshës i ndryshoi<br />
prapë fytyra, si të qe duke kërkuar zërin. Lyllabaj u habit kur dëgjoi si i kumboi<br />
zëri. S’ishte më zëri i mëparshëm, tani ishte bërë më i thellë, më i zbutur.<br />
- Dëgjo, moj bijë, - foli drejtoresha.<br />
U përkul mbi tryezën e dyllosur, duke ia ngulur sytë Lullabajt. Në dorën e<br />
djathtë mbante një stilograf të zi, me një shirit të praruar.<br />
- Moj bijë, jam gati t’i harroj të gjitha. Mund të kthehesh në klasë, njëlloj si<br />
më parë. Por ama duhet të më tregosh...<br />
Ajo hezitoi.<br />
- Ti e kupton, unë të dua të mirën. Veç dua të më thuash gjithë të vërtetën.<br />
Lyllabaj s’po e merrte vesh. S’po e kuptonte se ku e hidhte fjalën drejtoresha.<br />
- Më fol pa frikë, gjithçka ka për të mbetur mes nesh.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Rretho alternativën e saktë në pyetjen 1 – 3 dhe 11.<br />
1. Lë Klezio vjen si shkrimtar i:<br />
a. tregimit social;<br />
b. tregimit social me teme ekologjike;<br />
c. tregimit fantastiko-shkencor?<br />
1 pikë<br />
231
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
2. Çfarë simbolizon titulli i tregimit: 1 pikë<br />
a. jetën e ndërprerë mes bukurive të natyrës dhe detit;<br />
b. kapërcimin e gjendjes shpirtërore të dyzuar të vajzës;<br />
c. vlerësimin për rëndësinë e shkollimit?<br />
3. Cila është gjendja shpirtërore që përjeton Lyllabaj në bashkëbisedim me<br />
drejtoreshën:<br />
1 pikë<br />
a. nervozizëm<br />
b. drojë<br />
c. frikë<br />
d. zemërim?<br />
4. Qëndrimi i Lyllabaj kundrejt drejtoreshës ndryshon gradualisht. Nënvizo me laps<br />
fjalitë nëpër të cilat kalon ky ndryshim, bashkë me foljet kyç që e shprehin atë.<br />
pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
232<br />
5. Në ç’vetë është ndërtuar rrëfimi? Ç’raport krijon autori me personazhet<br />
përmes një rrëfimi të tillë?<br />
2 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Nënvizo me të kuqe përgjatë fragmentit detaje që përshkruajnë<br />
drejtoreshën.<br />
pikë<br />
7. Komento përmes figurave stilistike gjendjen shpirtërore të Lyllabaj, kur<br />
mundohej t’i rrëfente drejtoreshës.<br />
pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
8. Shkruaj antonimet për grupet e mëposhtme: 3 pikë<br />
shikim zhbirues - ________________________<br />
heshtje kanosëse - ________________________<br />
e rënë shtrembër - ________________________<br />
9. Shkruaj një sinonim për shprehjet frazeologjike: 2 pikë<br />
Me zor e mbajti veten – ________________________<br />
Vuri buzën në gaz - ________________________<br />
10. Interpreto nëntekstin që mbartin fjalët e fundit të paragrafit. Ç’është ajo<br />
gjithçka që ajo priste të dëgjonte?<br />
4 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________
11. Rretho përgjigjen e saktë. Ç’pjesë e ligjëratës është fjala mes në grupin<br />
mes nesh:<br />
1 pikë<br />
a. lidhëz<br />
b. parafjalë<br />
c. ndajfolje<br />
d. pasthirrmë<br />
e. pjesës?<br />
12. Shiko me kujdes foljen ndjeu. Argumento pse ndryshon grupi ie – je.<br />
2 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
13. Grupet emërore të mëposhtme shkruaji në rasën gjinore/rrjedhore, në<br />
trajtën e shquar/të pashquar.<br />
6 pikë<br />
zëri i saj<br />
________________________<br />
zakonin e të folurit ________________________<br />
parukë e verdhë ________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
14. Në fjalinë: U mundua t’i rrëfente drejtoreshës për detin e kaltër me reflekse<br />
diamante, zhurmën e thellë të dallgëve, horizontin fill të zi, erën e kripur ku fluturonin<br />
kryezinjtë e detit... është shmangur përdorimi i parafjalës për. Argumento pse ndodh<br />
kjo.<br />
2 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
15. Me fjalët e dhëna krijo emra që të kenë ë-fundore:<br />
rrëfente ________________________<br />
ndryshoi ________________________<br />
233
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
F. Noli<br />
HIMNI I FLAMURIT<br />
Test nr. 4<br />
O Flamur gjak, o flamur shkabë,<br />
O vënd e vatr’ o nën’ e babë,<br />
Lagur me lot, djegur me flagë,<br />
Flamur i kuq, flamur i zi.<br />
Fortesë shkëmbi tmerr tirani,<br />
S’të trëmp Romani, as Venecjani,<br />
As Sërp Dushani, as Turk Sulltani,<br />
Flamur i math për Vegjëli<br />
Flamur që lint Shën Kostandinin,<br />
Pajton Islamn’ e Krishtërimin,<br />
Çpall midis feve vllazërimin,<br />
Flamur bujar për Njerëzi.<br />
Me Skënderben’ u-lavdërove<br />
Dhe në furtun’ i funtmi u-shove,<br />
Me Malon prapë lart vrapove,<br />
Yll i pavdekur për Liri.<br />
Sa shpesh pastaj për-dhe u-shtrive<br />
Me zjarr e zi u-ndeze u-nxive,<br />
Po çdo mizor me shpat’ e grive,<br />
O fushë-kuq, o shkabë-zi.<br />
Përpjetë pri-e Shqipërinë,<br />
Përlintj’a shpirtin dhe fuqinë,<br />
Diell për vllanë, yrnek për fqinë<br />
Për botën ëndr’ e qjell i ri.<br />
1. Rretho përgjigjen e saktë. Ç’lloj poezie është “Himni i flamurit”: 1 pikë<br />
a- meditative<br />
b- natyrore<br />
c- filozofike<br />
d- atdhetare?<br />
234<br />
2. Rretho përgjigjen e saktë. Cilat janë dy fjalët kyç në poezi: 2 pikë<br />
a- flamur gjak, flamur shkabë<br />
b- flamur i madh për vegjëli<br />
c- flamur bujar për njerëzi
3. Rretho përgjigjen e saktë. Mesazhi për poezinë që jepet përmes flamurit<br />
është:<br />
1 pikë<br />
a- flamuri luftonte përçarjen dhe shpallte vëllazërimi<br />
b- flamuri simbol i rrugës drejt lirisë<br />
c- flamuri, realizimi i ëndrrave?<br />
4. Rretho përgjigjen e saktë. Flamuri në rrafshin simbolik është dëshmi: 1 pikë<br />
a- historike<br />
b- kulturore<br />
c- politike?<br />
Argumento mendimin duke përzgjedhur detaje.<br />
pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
5. Në vargun: “O flamur gjak o flamur shkabë “ autori përdor figura stilistike. Gjeji<br />
ato dhe interpreto funksionin stilistik.<br />
pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Në strofën 4 kemi një përshkrim të atmosferës së krijuar në historinë shqiptare.<br />
Gjej detajet dhe shpjego funksionin kuptimor të epitetit “yll i pavdekur për liri”.<br />
pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
7. Në vargun : Yll i pavdekur për liri ...kemi një shmangie të drejtshkrimit standard.<br />
Me ç’funksion është bërë kjo shmangie nga autori?<br />
pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
8. Nënvizo vargje ku shprehet programi kombëtar i Nolit. 2 pikë<br />
9. Rretho përgjigjen e saktë. Mesazhi i autorit jepet në formë: 1 pikë<br />
a- lutjeje<br />
b- këshille<br />
c- nxitjeje<br />
10. Poezia e Nolit ka një muzikalitet e ritëm të brendshëm. Me ç’mjete gjuhësore<br />
( figura sintaksore) e realizon këtë? 2 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
235
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
11. Rretho përgjigjen e saktë. Ritmi i poezisë është: 1 pikë<br />
a- i ngadaltë<br />
b- i shpejtë<br />
c- marcial<br />
d- deklarativ<br />
e- solemn<br />
12. Në vargjet : S’të tremb Romani, as Veneciani, as... përdorimi i përsëritur i<br />
lidhëzës formon një figurë sintaksore që quhet<br />
1 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
13. Cili është funksioni sintaksor i përsëritjes?<br />
Interpreto mendimin duke u mbështetur në figura stilistike. 4 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
14. Rretho përgjigjen e saktë. Në vargun lagur me lot, djegur me flakë, ç’funksion<br />
sintaksor luajnë fjalët e nënvizuara.<br />
2 pikë<br />
a- kallëzues<br />
b- përcaktor<br />
c- kallëzues i kryefjalës<br />
d- rrethanor mënyre?<br />
15. Gjej në poezi një çift antonimesh që karakterizojnë flamurin dhe analizo<br />
me ç’mjet gjuhësor është ndërtuar.<br />
2 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
16. Argumento në formën e esesë: “Flamuri shqiptar dhe /flet për/ historia<br />
e vërtetë shqiptare “<br />
10 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Kjo tabelë vlerësimi shërben për të gjitha këto teste.<br />
Pikët 0-12 13-22 23-30 31-36 32-37 41-43 44-50<br />
nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
236
Grupi A<br />
Test nr. 1<br />
Për përemrat vetorë dhe foljen<br />
1. Rretho Po ose Jo. A është përdorur si duhet përemri vetor në fjalitë: (2 pikë)<br />
a. Na pyet edhe neve për këto gjëra. Po Jo<br />
b. Edhe ju ju përgjigjët pozitivisht”. Po Jo<br />
2. Rretho Po ose Jo. A është përdorur si duhet trajta e shkurtër e bashkuar “ua”<br />
në fjalinë:<br />
(1 pikë)<br />
Mendova t’ua thosha edhe juve këtë plan. Po Jo<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
3. Nënvizo me një vijë trajtat e shkurtra dhe me dy vija trajtat e shkurtra të<br />
bashkuara në fjalitë e mëposhtme. Korrigjo trajtat e dhëna gabim. (6 pikë)<br />
- Siç u thashë në fillim, doja t’u tregoja disa gjëra.________________________<br />
- Po ua them edhe juve arsyen e mosardhjes në shkollë.__________________<br />
- Nusja e re ia la të kunatave të birin dhe u nis. ________________________<br />
4. Shkruaj një fjali, ku folja jam të përdoret si folje ndihmëse dhe një fjali ku<br />
kjo folje të përdoret si folje me kuptim të plotë:<br />
(4 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
5. Formo tri fjali ku folja gjysmëndihmëse të shprehë fillimin, vazhdimin dhe<br />
përfundimin e një veprimi. Nënvizoji foljet.<br />
(9 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Përshkruaj një situatë në të cilën një shok të kërkon një këshillë dhe ti ia<br />
jep. Përdor sa më shumë folje ndihmëse dhe gjysmëndihmëse. (10 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
237
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
7. Formo fjali ku folja të jetë në diatezat: veprore, pësore, vetvetore dhe<br />
mesore.<br />
(8 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
8. Ktheje ligjëratën e drejtë në ligjëratë të zhdrejtë: (5 pikë)<br />
- Në atë çast dielli u shfaq dhe tha: - Tani unë do të shkëlqej më shumë!<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Jo, jam e sigurt që nuk do të marr pjesë, - tha ajo me vendosmëri.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
9. Shkruaj dy fjali me folje në kohën e ardhme të se shkuarës të mënyrës<br />
dëftore:<br />
(2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
238<br />
Shënim:<br />
Në këto modele testesh, disa janë pa pikë, sepse i lihet në dorë mësuesit ta bëjë atë.
Grupi B<br />
1. Rretho Po ose Jo. A është përdorur si duhet përemri vetor në fjalitë: (2 pikë)<br />
a. Neve do të shkojmë në bibliotekë Po Jo<br />
b. Edhe juve do t’ju ndihmojnë mësuesit Po Jo<br />
2. Rretho Po ose Jo. A është përdorur si duhet trajta e shkurtër u në fjalinë:<br />
Juve u kam thënë që ta blini këtë libër. Po Jo (2 pikë)<br />
3. Nënvizo përdorimet e gabuara të përemrave vetorë. Rishkruajini ato si<br />
duhet.<br />
(6 pikë)<br />
- Kërkoj nga juve heshtje vetëm një natë, o vëllezër.<br />
_______________________________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
- Neve nuk na ndajnë male, por nuk mund të rrimë dot bashkë.<br />
_______________________________________________________<br />
- Nuk di cili nga neve u ngrit në këmbë.<br />
_______________________________________________________<br />
4. Formo dy fjali, një ku folja kam të përdoret si folje ndihmëse dhe një tjetër,<br />
ku të përdoret si folje me kuptim të plotë.<br />
(4 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
5. Shkruaj tri folje gjysmëndihmëse. Ndërto fjali me to: (9 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Përshkruaj një konflikt midis dy shokësh, ku edhe ti jep ndihmesën për<br />
ta zgjidhur. Përdor sa më shumë folje ndihmëse dhe gjysmëndihmëse. (10 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
7. Shkruaj tri fjali ku folja laj të përdoret në diatezat: (6 pikë)<br />
Veprore ________________________________________________________<br />
Pësore _________________________________________________________<br />
Vetvetore _______________________________________________________<br />
239
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
8. Kthe ligjëratën e drejtë në të zhdrejtë: (7 pikë)<br />
- Është mirë të shkruhet diçka për vallet, - mendoi shkrimtari.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- O Bajloz i zi, dil në shesh të burrave, - i thirri Gjergji.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
- Edhe ti na paske ardhur këtu?! – pyeti dhe u çudit ai.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
9. Shkruaj dy fjali me folje në kohën e tashme të kushtores. (2 pikë)<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Vlerësimi<br />
Pikët 1-10 11-16 17-25 26-32 33-39 40-45 46-50<br />
Nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
5 pikë për shkrimin e bukur<br />
Shënim. Kjo tabelë vlerësimi shërben për të gjitha testet.<br />
240
Grupi A<br />
Test nr. 2<br />
Për pjesët e pandryshueshme<br />
1. Shkruaj dy fjali me parafjalë të formuara nga ndajfoljet.<br />
Nënvizo parafjalët:<br />
pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
2. Shkruaj pesë parafjalë të rasës gjinore dhe përdori në fjali: 5 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
3. Shkruaj katër shprehje parafjalore: 4 pikë<br />
___________________________ _____________________________<br />
___________________________ _____________________________<br />
4. Shkruaj dy fjali ku fjala vetëm të përdoret si ndajfolje në fjalinë e parë dhe<br />
si pjesëz në të dytën:<br />
4 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
5. Shkruaj pesë pjesëza përforcuese: 5 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Shkruaj tri fjali ku të përdoren pjesëza nxitëse. Shkruaj në kllapa çfarë<br />
shprehin ato:<br />
6 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
7. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë Ku shkon fjala ku është: 2 pikë<br />
a. pjesëz<br />
b. lidhëz<br />
c. pasthirrmë<br />
d. ndajfolje<br />
8. Shkruaj një fjali ku fjalë që të jetë lidhëz: 2 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
241
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
9. Shkruaj se cilës pjesë ligjërate i përkasin fjalët e nënvizuara: 6 pikë<br />
a) Punonte te toka buzë lumi. (_____________)<br />
b) Doli nga ana e sipërme e rrugës. (_____________)<br />
c) Erdhi që të punonte. (_____________)<br />
d) U gëzuam të gjithë, sidomos gjyshi. (_____________)<br />
e) Mungonte vetëm motra e vogël. (_____________)<br />
f) Qetësi, - tha mësuesi me zë të ulët. (_____________)<br />
10. Ç’tregon gjymtyra e prirë nga parafjala: 5 pikë<br />
a) shkoi për vizitë (_____________)<br />
b) ishte i vogël nga shtati (_____________)<br />
c) ishte lodhur nga rruga e gjatë (_____________)<br />
d) erdha me vëllanë (_____________)<br />
e) shtëpia prej guri është e ftohtë në dimër dhe e freskët në verë (______)<br />
11. Shkruaj mbresat e tua nga fragmenti Prilli i thyer.<br />
Nënvizo pjesët e pandryshueshme të ligjëratës që ke përdorur. 7 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
242
Grupi B<br />
1. Shkruaj dy fjali me parafjalë të formuara nga emrat.<br />
Nënvizo parafjalët:<br />
4 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
2. Shkruaj pesë parafjalë të rasës rrjedhore dhe përdori ato në fjali. 5 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
3. Sqaro me fjali kur përdoret parafjala te dhe kur parafjala tek: 4 pikë<br />
______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
4. Shkruaj dy fjali ku të përdoret fjala që si lidhëz në fjalinë e parë dhe si<br />
pjesëz në të dytën:<br />
4 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
5. Shkruaj pesë pjesëza saktësuese: 5 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Shkruaj tri fjali ku të përdoren pjesëza emocionuese. Shkruaj në kllapa<br />
çfarë shprehin:<br />
6 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
7. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë: E mora librin që më dërgove... fjala që<br />
është:<br />
2 pikë<br />
a. pjesëz<br />
b. ndajfolje<br />
c. parafjalë<br />
d. përemër<br />
8. Shkruaj një fjali ku fjala që të jetë pjesëz: 2 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
243
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
3. Shkruaj cilës pjesë të ligjëratës i përkasin fjalët e nënvizuara: 5 pikë<br />
a) Ai shkoi në bibliotekë. (_____________)<br />
b) Ku dhemb dhëmbi, vete <strong>gjuha</strong>. (_____________)<br />
c) Që ditën që vdiqe, që kur s’të kam parë. (_____________)<br />
d) Mirëmëngjesi! – tha djali i qeshur. (_____________)<br />
e) Të rri apo të iki. (_____________)<br />
10. Ç’tregon gjymtyra e prirë nga parafjala: 6 pikë<br />
a) Nxënësit u kthyen nga shkolla. (_____________)<br />
b) Me se e pastrove tavolinën? (_____________)<br />
c) Lajmi u prit me gëzim. (_____________)<br />
d) Takohemi nga e shtuna (_____________)<br />
e) Ishte nisur për një punë (_____________)<br />
11. Përshkruaj mbresat nga fragmenti Një vizitë familjare. Nënvizo pjesët e<br />
pandryshueshme të ligjëratës që ke përdorur:<br />
7 pikë<br />
_______________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
_____________________________________________<br />
244
Grupi A<br />
Test nr. 3<br />
Për probleme të drejtshkrimit<br />
1. Shkruaj dhjetë fjalë të huaja që kanë në përbërjen e tyre d ose t:<br />
___________________________ ____________________________<br />
___________________________ ____________________________<br />
___________________________ ____________________________<br />
___________________________ ____________________________<br />
___________________________ ____________________________<br />
2. Nënvizo fjalët me gabime drejtshkrimore. Rishkruaji fjalët e shkruara<br />
gabim.<br />
dialog, djagonale, marathonë, patholog, dhespot (titull fetar), atllas gjeografik,<br />
Promethe, falls, gjeollog, llustroj, fustan atlasi, elektriçist, certifikatë, dispencë, çimendo.<br />
_______________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
_________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
3. Nënvizo fjalët me gabime drejtshkrimore. Rishkruaji si duhet.<br />
pesë, mijë, kokve, gjat, i art, i pambuktë, miljon, gjysëm, brumë, ngrotë, mjaftë, i<br />
vërtet, dhall, i mbrapsht, i shpejt.<br />
_______________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
___________________________<br />
4. Shkruaj mbiemra të formuar nga emrat e mëposhtëm dhe përdori në<br />
fjali:<br />
Kosovë_________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Gur____________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Dru____________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
5. Gjej gabimet drejtshkrimore në fjalinë: Vendi i parë ju dha nxënëses e klasës<br />
e parë. Rishkruaje pa gabime:<br />
________________________________________________________________<br />
________________________________________________________________<br />
245
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
6. Nënvizo nyjat e përdorura gabim dhe shkruaji si duhet:<br />
Bredhat e prerë nuk e prishin bukurinë e të tërës.<br />
_______________________________________________________________<br />
Babait nuk i pëlqyen fjalët e të bijës.<br />
_______________________________________________________________<br />
7. Nënvizo fjalët me gabime drejtshkrimore. Rishkruaji si duhet.<br />
djellor, fjer, kam zjerë, parandienjë, shtije, i pëlqyshëm, i rrëmbyshëm, muai, krye<br />
këput, kënduakam, i vazhdushëm:<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
8. Plotëso përkufizimin: “Pikëpyetja është shenja...<br />
________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
9. Shkruaj tri fjali pyetëse:<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
10. A është i vërtetë pohimi:<br />
Pas thirrorëve në krye të një letre nuk vendoset pikëçuditje, por presje.<br />
Po<br />
Jo.<br />
11. Përse vendosen thonjëzat në fillim dhe në fund të ligjëratës së drejtë?<br />
Përgjigjen ilustroje me shembuj.<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
12. Në fjalitë e mëposhtme mungojnë disa nga shenjat e pikësimit. Vendosi<br />
ato ku duhet dhe shkruaj si duhet fjalët pas tyre:<br />
- Por, kur hodhi sytë lart e ç’ishte ajo që pa.<br />
- Sa i gjerë që është – thashë.<br />
- Vajza nuk do të më kthehej më<br />
- Eh – psherëtiu plaku<br />
- Po pse habitesh pa shihe njëherë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
246
13. Formo fjali ku pikëçuditja të përdoret në fund të fjalive që shprehin:<br />
Habi____________________________________________________________<br />
Dhimbje________________________________________________________<br />
Porosi__________________________________________________________<br />
Urdhër_________________________________________________________<br />
14. Formo fjali ku shumëpikëshi të përdoret për të theksuar më shumë se<br />
një fjalë dhe për të shkruar një datë të paplotë:<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
15. Shkruaj dy fjali ku thonjëzat të përdoren për të treguar përdorimin ironik<br />
të fjalëve dhe dy fjali ku thonjëzat njëshe të përdoren brenda një teksti të mbyllur<br />
në thonjëza.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
247
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Grupi B<br />
1. Shkruaj dhjetë fjalë të huaja që kanë në përbërjen e tyre dh ose l:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
2. Nënvizo fjalët me gabime drejtshkrimore. Rishkruaji si duhet.<br />
petagog, arithmetikë, Dhionis, Kleant, balonë, dipllomë, dipllomat, zologji, llotari,<br />
llogjikë, agjensi, difiçit, penallti, Odhise, mencë.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
248<br />
3. Nënvizo fjalët me gabime drejtshkrimore. Rishkruaji ato si duhet.<br />
fletë, dhjetra, djalë, djath, drith, i but, i ngrot, shpejtë, vërtetë, i pesëdhjetë, i<br />
njëzetetretë, dasëm, dylym, lek, von.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
4. Shkruaj mbiemra të formuar nga foljet e mëposhtme dhe përdori ata në<br />
fjali:<br />
Thaj___________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Ngroh__________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Pres___________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
5. Korrigjo gabimet në fjalinë: Mësuesi takoi nxënësit e klasës parë, dytë, tretë.<br />
Rishkruaje atë:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Në vend të pikave vendos nyjën që mungon:<br />
Parapëlqimi i blerjes....pasurive ... paluajtshme nga ana e fqinjëve ... tyre u mor<br />
prej kodit ... huaj.<br />
7. Nënvizo fjalët me gabime drejtshkrimore. Rishkruaji fjalët sipas rregullave
të drejtshkrimit.<br />
e dielë, zjej, ndjej, ndjeva, djelli, thyes, i pathyshëm, mësus, i shoqërushëm,<br />
pastrus, i pazëvendësushëm, ëndërrus.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
8. Plotëso përkufizimin: Pikëçuditja përdoret në fund të një fjalie ...<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
9. Shkruaj tri fjali ku të përdoret pikëçuditja:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
10. A është i vërtetë pohimi: Shumëpikëshi është shenja e pikësimit që shërben<br />
për të treguar ndërprerje të ligjërimit ose një mungesë të tekstit në një pjesë të tij?<br />
Po<br />
Jo<br />
11. Kur mund të përdorim thonjëzat njëshe? Jepni shembuj.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
12. Në fjalitë e mëposhtme në vend të pikave vendos shenjat e pikësimit që<br />
mungojnë:<br />
- Hajdutët... Hajdutët... Vrasësit... Kriminelët... Oh, i mjeri unë... Drejtësi, o zot i<br />
drejtë, më fikët, më vranë, më prenë kokën, më vodhën paratë e mia. Kush m’i ka<br />
marrë... Ç’u bë... Ku është... Ku fshihet... Si mund ta gjej...<br />
13. Formo fjali ku të përdorësh pikëpyetjen në fund të një fjalie të thjeshtë<br />
pyetëse, në fund të një periudhe me fjali që lidhen me lidhëza bashkërenditëse,<br />
me lidhëza nënrenditëse dhe pa lidhëza.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
249
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Grupi A<br />
Test nr. 4<br />
Për gjymtyrët e fjalisë dhe fjalinë<br />
1. Ndërto dy fjali me përcaktorë homogjenë dhe dy me rrethanorë kohe<br />
homogjenë.<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
2. Kur fjalia e përbërë është me nënrenditje?<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
3. Ndërto një fjali të përbërë sipas kësaj skeme:<br />
Pj. Bashkërenditëse – Pj. Bashkërenditëse – Pj. Bashkërenditëse<br />
________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
4. Formo fjali të përbëra me marrëdhënie bashkërenditjeje:<br />
shtuese: _____________________________________________________<br />
veçuese: _____________________________________________________<br />
kundërshtuese___________________________________________________<br />
përmbyllëse______________________________________________________<br />
5. Ndaj fjalinë në pjesë, i emërto ato dhe bëj skemën:<br />
Kulmi që mund të arrijë me përvojën e tij një njeri jo i mençur është t’u gjejë<br />
dobësitë njerëzve më të mirë.<br />
6. Ndërto një fjali të përbërë ku pjesa e nënrenditur kohore të ndodhet para,<br />
në mes ose pas pjesës kryesore. Vendos presjen aty ku duhet:<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
250<br />
7. Lidh me shigjetë fjalitë e përbëra me llojin e marrëdhënies:<br />
Ku dhemb dhëmbi, vete <strong>gjuha</strong>.<br />
- shkakore<br />
Kur vdiq Skënderbeu, asnjë s’mbeti i pa përlotur. - mënyrore<br />
Si është mali, shtron dëbora.<br />
- vendore<br />
Jam i lumtur se munda t’ju hap zemrën.<br />
- kohore
8. Zëvendëso pyetjen me një pjesë të nënrenditur.<br />
Të gjithë ishim në klasë (kur?)___________________________________<br />
Mësuesja u gëzua (pse?)_______________________________________<br />
Ai shkoi në bibliotekë (përse?)___________________________________<br />
Lavdia e sportistit u shtua (sa?)__________________________________<br />
9. Ndërto fjali të përbëra me marrëdhënie përcaktore, ku pjesa e varur të<br />
lidhet me kryesoren me:<br />
Përemrin lidhor që: ____________________________________________<br />
____________________________________________________________<br />
Përemrin lidhor e cila:__________________________________________<br />
____________________________________________________________<br />
Ndajfoljen lidhore ku: __________________________________________<br />
____________________________________________________________<br />
Ndajfoljen lidhore kur:__________________________________________<br />
____________________________________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
10. Shkruaj dy fjali me gjymtyrë homogjene, ku të përdoren fjalë<br />
përgjithësuese. Nënvizoji ato:<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
251
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Grupi B<br />
1. Ndërto dy fjali me kryefjalë homogjene dhe dy me rrethanorë mënyre<br />
homogjenë:<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
2. Kur fjalia e përbërë është me bashkërenditje?<br />
_______________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
3. Ndërto një fjali të përbërë sipas kësaj skeme:<br />
Pj.kr<br />
Pj. n. I<br />
Pj. n. I<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
4. Formo fjali të përbëra me marrëdhënie bashkërenditjeje:<br />
shtuese: _____________________________________________________<br />
veçuese: _____________________________________________________<br />
kundërshtuese___________________________________________________<br />
përmbyllëse_____________________________________________________<br />
5. Ndaj fjalinë në pjesë, i emërto ato dhe bëj skemën:<br />
Kur të shkoj për pushime, gjëja e parë që do të bëj është të vizitoj disa monumente<br />
kulture.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Ndërto një fjali të përbërë, ku pjesa e nënrenditur vendore të ndodhet në<br />
fillim, në fund ose në mes të pjesës kryesore. Përdor presjen aty ku duhet.<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
252
7. Ndërto katër fjali të përbëra, ku lidhëza se të shprehë marrëdhënie të<br />
ndryshme. Në fund të fjalive shkruaji këto marrëdhënie:<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
8. Shkruaj një fjali të përbërë me pjesë të nënrenditur krahasore. Nënvizo<br />
fjalën mbështetëse.<br />
________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________<br />
9. Ndërto tri fjali të përbëra, ku pjesa e nënrenditur kohore të tregojë<br />
marrëdhënie:<br />
Njëkohësie______________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Parakohësie_____________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Paskohësie______________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
10. Cila fjali është e thjeshtë? Rretho:<br />
Po Jo Ai filloi të fliste.<br />
Po Jo E dija ku do të dilje.<br />
Po Jo Shkoi për të punuar.<br />
Po Jo Prisni sa të pushojë shiu.<br />
12. Ndërto dy fjali të përbëra që shprehin marrëdhënie shkakore dhe që<br />
lidhen me lidhëza nënrenditëse kohore:<br />
________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
253
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
Grupi A<br />
Test përmbledhës vjetor<br />
Për njohuri gjuhësore<br />
10. Rretho Po ose Jo. A është përdorur si duhet trajta e shkurtër në fjalinë:<br />
Juve u kërkojnë në mbledhje? Po Jo<br />
2. Shkruaj saktë fjalinë: E kush na i ka fajin për këtë gjë?<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
3. Analizo trajtën e shkurtër të përemrit vetor në fjalinë: E mora librin:<br />
e =____________________________________________________________<br />
254<br />
4. Formo fjali ku të përdorësh trajtat e shkurtra të bashkuara, që formohen<br />
nga:<br />
më + e_________________________________________________________<br />
të + e__________________________________________________________<br />
më + i__________________________________________________________<br />
ju + i___________________________________________________________<br />
ju + e__________________________________________________________<br />
5. Shkruaj një fjali ku folja kam të jetë ndihmëse, dhe një fjali tjetër ku të<br />
mos jetë e tillë:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Shkruaj dy fjali ku folja gjysmëndihmëse do të shprehë kuptimin e<br />
detyrimit dhe të ndiqet nga një folje pjesore:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
7. Rretho përgjigjen e saktë. Te fjalia: Mbaroi së lexuari, fjala e nënvizuar është:<br />
a. folje<br />
b. mbiemër<br />
c. emër prejfoljor asnjanës<br />
8. Plotëso dhe jep shembull:<br />
Folja është në diatezën veprore kur___________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
9. Shkruaj një fjali ku koha e ardhme e së shkuarës të përdorët në fjalitë e<br />
varur:
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
10. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë: Nuk erdhi për shkak të shiut, fjala e<br />
nënvizuar është:<br />
a) emër<br />
b) parafjalë<br />
c) lidhëz<br />
d) ndajfolje?<br />
11. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë: Ishte në buzë të lumit, fjala buzë<br />
është:<br />
a. ndajfolje<br />
b. parafjalë<br />
c. emër<br />
d. mbiemër?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
12. Nënvizo fjalët e shkruara gabim. I rishkruaj duke ndrequr gabimet: dhiamant,<br />
apotheozë, dithiramb, pathollog, diallog, falls, flotë, mathematikë, theatër, çelebroj,<br />
difiçit, gjeollog, llustër, llogjikë, kollos, i pathyshëm:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
13. Shkruaj dy fjali ku të përdoret pikëçuditja:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
14. Vendos shenjat e pikësimit. I rishkruaj fjalitë si duhet:<br />
Tani mendonte mësuesi ai do të vijë patjetër<br />
__________________________________________________________<br />
Pa të të pyes pak foli ai papritur kur e ke lexuar romanin Kronikë në gur<br />
_______________________________________________________________<br />
15. Shkruaj fjali njëkryegjymtyrëshe:<br />
a. Pavetore me folje të formës pësore në verën e tretë njëjës:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
b. Pavetore me foljen jam:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
255
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
c. Emërore:<br />
______________________________________________________________<br />
______________________________________________________________<br />
16. Krijo nga një fjali të përbërë sipas këtyre skemave:<br />
a. Pjesa kryesore → Pjesa kryesore<br />
↓<br />
↓<br />
Pj. n. I përcaktore Pj. n. I kundrinore<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Pj. k<br />
b.<br />
Pj.n I<br />
Pj.n I<br />
Pj.n II<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
17. Ndaj dhe emërto fjalitë. Bëj skemën:<br />
Ndihej shumë e lumtur dhe nuk e kuptonte dot nëse gjithë kjo lumturi buronte<br />
nga qielli i thellë e i kaltër i qershorit, nga shkëlqimi i ujërave të lumit, që të merrte<br />
sytë, nga mali, nga tokat e gjelbra me misër, ku lëkundeshin si në një valle të largët<br />
shamitë e bardha të nuseve dhe kapelet prej kashte të çupave, nga era e luleve apo<br />
nga ajo kreshtë e bardhë e Tomorit, prapa së cilës ishte fusha e madhe ku lumenjtë<br />
janë të gjatë dhe të qetë.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
256
Grupi B<br />
1. Rretho Po ose Jo. A është përdorur si duhet përemri vetor në fjalitë:<br />
Juve mos u shqetësoni? Po Jo<br />
2. Shkruaj saktë fjalinë: Do t’jua marr unë librat atyre.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
3. Analizo trajtën e shkurtër të përemrit vetor në fjalinë: I mora librat<br />
I = ____________________________________________________________<br />
4. Formo fjali ku të përdorësh trajtat e shkurtra të bashkuara që formohen nga:<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
I + e___________________________________________________________<br />
u + e___________________________________________________________<br />
i + i____________________________________________________________<br />
u + i___________________________________________________________<br />
na + i__________________________________________________________<br />
na + e__________________________________________________________<br />
5. Shkruaj një fjali ku folja jam të jetë ndihmëse dhe një tjetër ku të ketë<br />
kuptim të plotë leksikor:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
6. Shkruaj dy fjali ku të përdoren folje gjysmëndihmëse me vlerë modale.<br />
Nënvizo foljet.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
7. Shkruaj një fjali ku folja, që shpreh mbarimin e veprimit, të ndiqet nga një<br />
emër prejfoljor asnjanës:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
8. Plotëso dhe jep një shembull:<br />
Folja është në diatezën pësore kur_____________________________________<br />
____________________________________________________________________<br />
__________________________________________________________________<br />
9. Shkruaj një fjali ku e ardhmja e së shkuarës së dëftores të përdoret<br />
gjatë kalimit nga ligjërata e drejtë në ligjëratën e zhdrejtë në vend të kohës së<br />
257
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
ardhme:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
10. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë: Jetonte majë malit, fjala e nënvizuar<br />
është:<br />
a. emër<br />
b. parafjalë<br />
c. ndajfolje<br />
d. pjesëz?<br />
11. Rretho përgjigjen e saktë. Në fjalinë: Erdhën që të gjithë, fjala e nënvizuar<br />
është:<br />
a. lidhëz<br />
b. përemër lidhor<br />
c. pjesëz<br />
d. ndajfolje?<br />
12. Vërej me kujdes fjalët. I rishkruaj duke ndrequr gabimet: anthropolog,<br />
çertifikatë, arithmetikë, Apolloni, monollog, porçedoj, çiklist, publicist, Maqedhoni,<br />
maqinë, mencë, dhioqezë, Siqili, inçizoj, cinik, shkrus:<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
13. Shkruaj dy fjali ku të përdoret pikëpyetja:<br />
______________________________________________________________<br />
______________________________________________________________<br />
______________________________________________________________<br />
14. Vendos shenjat e pikësimit. I rishkruaj fjalitë si duhet.<br />
Këtu njihej edhe revista Albania që botohej në Londër nga Faik Konica vazhdoi<br />
ai në qetësi<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
Duke më parë me inat tha sa i ëmbël je ore djalë<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
258
15. Ndërto nga një fjali njëkryegjymtyrëshe foljore:<br />
a. Me vetë të përcaktuar<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
b. Me vetë të papërcaktuar<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
c. Me vetë të përgjithësuar<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
16. Krijo një fjali të përbërë sipas këtyre skemave:<br />
a. Pjesa kryesore → Pjesa kryesore<br />
↓<br />
↓<br />
Pj. n. I. kohore pj. n. I kohore<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha <strong>shqipe</strong> 9”<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
b.<br />
Pj.n I<br />
Pj.n II<br />
Pj. kr<br />
Pj.n I<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
17. Ndaj dhe emërto fjalitë. Bëj skemën:<br />
Nëna e kishte dëgjuar disa herë të bijën, por sot i dukej si më ndryshe, sikur ato<br />
fjalët mbartnin një mendim të thellë, ishin më të fuqishme e më të plota, sikur të dilnin<br />
nga goja e mendjes e një gruaje të pjekur që të bën për vete me atë që thotë, sepse<br />
di të flasë e di të kërkojë.<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
_______________________________________________________________<br />
259