Dejan Sulejmanov - Ustavn sudstvo (p.1082)

Na~eloto na zakonitost vo krivi~noto zakonodavstvo vo prv
red se izrazuva preku stavot deka vo odnos na licata storiteli na krivi~ni
dela mo`at da se izrekuvaat i izvr{uvaat samo onie kazni, parapenalni
sankcii, merki na bezbednost i vospitno-popravni merki {to
se propi{ani so zakon - Nullum crimen, nulla poena sine lege (nema krivi~no
dela i kazna bez zakon). 401 Na~eloto na zakonitosta izrazeno
preku maksimata nullum crimen nulla poena sine lege, sodr`i dve garancii:
na gra|anite im se garantira deka mo`at da bidat sudeni i kaznuvani
samo za onie povedenija koi vo zakonot se predvideni kako krivi-
~no delo i toa pred deloto da bide storeno (zakonitost na krivi~noto
delo), i da bidat kazneti samo so kazna koja so zakon e predvidena za
toa delo (zakonitost na kaznata). Toa e fundamentalen princip na sovremenoto
krivi~no pravo koj, od edna strana, za gra|anite pretstavuva
va`na garancija na nivnata pravna sigurnost (zacvrstuvawe na ~uvstvoto
deka se `ivee vo op{testvo vo koe vladee praven poredok so propi{ani
i garantirani prava i dol`nosti), a od druga strana, brana od
sekakvo arbitrarno odnesuvawe na dr`avnite organi (za{tita od samovolieto
i zloupotrebata na organite na krivi~noto pravosudstvo i
nositelite vlasta). 402
Me|utoa, zna~eweto na ova na~elo ne mo`e da se svede samo na
zakonitosta vo propi{uvaweto na delata i sankciite. Toa, kako {to
prv uka`a Ba~i}, mora da se zame vo po{iroko zna~ewe, taka {to negovata
primena treba da zadovoli pet barawa (pet poedine~ni na~ela):
nullum crimen sine lege scripta; nullum crimen sine lege certa; nullum crimen
sine lege praevia; nullum crimen sine lege stricta i nulla poena sine lege. 403
- Nullum crimen sine lege scripta (nema krivi~no delo bez pi{an
zakon: barawe zakonot da bide izvor na krivi~noto pravo) - samo so zakon
mo`at da se propi{uvaat krivi~ni dela i krivi~ni sankcii za
niv.
- Nullum crimen sine lege stricta (nema krivi~no delo bez tesen
zakon: barawe za zabrana na analogija) - analogijata kako sredstvo za
401
Ova na~elo e sodr`ano vo ~l. 14 st. 1 od Ustavot na RM (SV RM
1991/52) i ~l. 1 KZ. So ogled na svoeto zna~ewe ovoj princip e pomesten i vo
najrazli~ni me|unarodni deklaracii i konvencii. Za nego skoro identi~ni
formulacii sodr`at: Univerzalnata deklaracija za pravata na ~ovekot od
1948 (~l. 11 st. 2), Evropskata konvencija za za{tita na pravata na ~ovekot i
osnovnite slobodi od 1950 (~l. 7 st. 1, prva re~enica), Me|unarodniot pakt za
gra|anskite i politi~kite prava od 1966 (~l. 15 st. 1) i sl.
402
Samovolieto i arbitrernosta vo primenata na pravoto mo`e da
proizleze poradi nepravilna primena na pravoto (poradi necelosnost na normativniot
sistem, nepoznavawe na propisite, nivna nepreciznost ili nivno
pogre{no tolkuvawe) ili poradi svesno i namerno kr{ewe na zakonot.
403
Vidi: Ba~i}, F. Krivi~no pravosu|e i ustavnost i zakonitost, JRKKP, Beograd,
1987/4 str. 9.
655