Dejan Sulejmanov - Ustavn sudstvo (p.1082)

torijalitet, me|utoa dr`avata na koja spored dr`avjanstvoto toj í
pripa|a ima pravo da go za{tituva. Vo vrska so toa vo me|unarodnoto
pravo se postavuvaat slednive pra{awa: vleguvawe i prestojuvawe na
strancite, postapkata so niv, pravoto na za{tita na dr`avata na pripadnosta,
pra{aweto na azil, proteruvawe, predavawe (ekstradicija) i
voop{to pra{aweto za nivnite osnovni i drugi prava vo dr`avata vo
koja prestojuvaat. Za nekoi od ovie pra{awa }e zboruvame podocna.
4. Dr`avjanstvo na Republika Makedonija se steknuva na eden od
slednive na~ini: 1 0 vrz osnova na na~eloto na krvna vrska, (po poteklo,
odnosno vrz osnova na dr`avjanstvoto na roditelite - ius sanguinis 254 ), 2 0
vrz osnova na na~elo na podra~jeto (vrz osnova na ra|aweto vo Republika
Makedonija - ius soli), 3 0 vrz osnova na na~elo na `iveali{teto
(priroduvawe, naturalizacija - ius domicili) kako i 4 0 vrz osnova na me-
|unaroden dogovor. Prviot na~in e osnoven, a ostanatite se dopolnitelni.
1 0 Spored prvoto na~elo - ius sanguinis, deteto go steknuva dr`avjanstvoto
na svoite roditeli bez ogled na toa kade e rodeno i kade
toa, odnosno negovite roditeli `iveat.
2 0 Spored vtoroto na~elo - ius soli, dr`avjanstvoto na deteto se
opredeluva spored dr`avata na ~ija teritorija toa e najdeno ili
rodeno, bez ogled na dr`avjanstvoto na negovite roditeli.
3 0 Spored tretoto na~elo - ius domicili, liceto steknuva dr`avjanstvo
na teritorijata na koja prestojuva. Priroduvaweto e mo`nost
edno lice dopolnitelno, {to zna~i vo tekot na `ivotot, vrz osnova na
sopstveno barawe da se stekne so dr`avjansto na odredena dr`ava, iako
dotoga{ bilo dr`avjanin na nekoja druga dr`ava ili bil bez dr`avjanstvo.
Od stojali{te na dr`avata ~ie dr`avjanstvo saka da go stekne,
takvoto lice ima status na stranec. Pritoa, za steknuvaweto na
dr`avjanstvo vrz osnova na priroduvawe, pokraj baraweto na zainteresiranoto
lice, potrebno e da se ispolnat i odredeni uslovi predvideni
so zakon. Vo vrska so toa, Zakonot za dr`avjanstvo na Republika
Makedonija se prediduva ~etiri situacii: a) priroduvawe po redoven
pat, b) priroduvawe pod popovolni uslovi, v) obeno olesneto (isklu~itelno)
priroduvawe, i g) bezuslovno priroduvawe.
a) Za priroduvaweto po redoven pat stranecot koj podnel barawe
za primawe vo makedonsko dr`avjanstvo mora kumulativno da gi
ispolni slednive deset uslovi:
- da napolnil 18 godini `ivot,
- do podnesuvaweto na baraweto zakonski i postojano da `ivee
na teritorijata na Republika Makedonija najmalku 8 godini,
- da ima obezbedeno stan i postojan izvor na sredstva za egzistencija
vo visina koja ovozmo`uva materijalna i socijalna sigurnost pod
krv.
254
Poimot ius sanguinis poteknuva od latinskiot zbor sanguis koj zna~i
215