Zoran Sulejmanov - Penitencijarni ustanovi vo Makedonija (p.717)

stanuva buntovnik i predavnik na svojata tatkovina, veli Ruso. Toj
prestanuva da bide nejzin ~len pa duri i vojuva protiv nea. Vo toj slu-
~aj opstanokot na dr`avata se kosi so negoviot opstanok. Eden od dvajcata
mora da propadne, a koga vinovnikot se osuduva na smrt, toa se
pravi protiv nego ne kako sprema dr`avjanin tuku kako sprema neprijatel.
No, za razlika od Lok, Ruso se izjasnuva protiv za~estenata primena
na smrtnite kazni smetaj}i deka tie se znak na slabost ili mrzlivost
na dr`avata. Za{to nema zlostornik koj ne mo`e da se osposobi
barem za ne{to, pa zatoa ne smee da se ubiva duri ni za primer, osven
onoj ~ij opstanok e opasen za drugite. 152
[arl Monteskie ([arl Luj de Sekonda, baron od Bred i Monteskie,
1689-1755) vo svoeto najpoznato delo "Za duhot na zakonot" (De L'esprit
des lois) od 1748 godina, ostro go kritikuva formalizmot i apstraktnosta
na krivi~nite zakoni i dava predlozi za nivno sostavuvawe. 153 Zakonodavecot
ne mo`e da bide semo`en vo opredeleuvaweto na krivi-
~nite dela, tuku e vrzan so izvesni realni okolnosti koi postojat vo
sekoja op{testvena zaednica. Ako tie ne se zemat predvid pri donesuvaweto
na sekoj zakon, me|u koi i na krivi~nite, toga{ se raboti za
zakoni koi se izraz na samovolie na zakonodavecot. Tie okolnosti koi
ja uslovuvaat sodr`inata na sekoj zakon se tesno vrzani za opredelena
~ove~ka zaednica i mo`at da se podelat vo dve grupi. Tie najprvin se
opredeleni so prirodata na samoto zemji{te, odnosno pretstavuvaat
izraz na geografskite osobini na edna zemja. Ovie prirodni uslovi go
odreduvaat `ivotot vo sekoja zaednica i vlijajat vrz formiraweto na
li~nosta kako celina. Razli~nite geografski uslovi sozdavaat i razli~ni
potrebi na `ivotot. Ottamu pak, {to celta na sekoj zakon mora
da bide zadovoluvawe na izvesni potrebi na zaednicata, kvalitetot na
zakonot vo prv red zavisi od toa dali pri negovoto donesuvawe se vodi
smetka za ovie geografski uslovina ~ovekovata zaednica. Zakonite,
pred sî, mo`at da bidat lo{i ako ne im soodvetstvuvaat na ovie prirodni
uslovi na `ivotot vo sekoja zaednica. Toa vo prv red va`i za krivi~nite
zakoni koi go reguliraat odnesuvaweto i postapkite na lu|eto,
pa mora da vodat smetka za razli~nite potrebi na ~lenovite na zaednicata
usloveni so ovie geografski uslovi. Vo vtorata grupa se pomesteni
okolnostite koi se izraz na samiot `ivot na edna zaednica.
Tie se rezultat na zaedni~koto `iveewe vo opredelena zaednica niz
pove}e generacii. Toa se razni op{testveni ustanovi, op{testveni kategorii,
kako na primer sistemot na moralnite pravila, religioznite
veruvawa, obi~ate, poimite i sfa}awata vo sekoja op{testvena zaednica.
Krivi~nite zakoni mora da bidat izraz na ovie op{testveni
faktori. Zakonite nemo`at da bidat apstraktni pravila, tuku mora da
300.
152
Vidi: Ibid, str. 44-46.
153
Monteskie, O duhu zakona, Tom II, Filip Vi{nji}, Beograd, 1989, str. 295-
73