Zoran Sulejmanov - Penitencijarni ustanovi vo Makedonija (p.717)

telesnite kazni predlagal da se vovede kaznata zatvor so prisilna rabota
smetaj}i deka taa mo`e da obezbedi popravawe na prestapnicite
dokolku humano se postapuva so niv.
Interesni razmisluvawa za individualizacijata na kaznata nao|ame
i kaj Tomazo Kampanela (Thomae Campanellae, 1568-1630). Vo
"Gradot na sonceto" (delo {to e objaveno me|u 1620-1623 god.) toj predviduva
pove}e kazni, od ukor do smrtna kazna i se zalaga za brza sudska
postapka, no e protiv voveduvaweto na kaznata zatvor. "Za nasilstvo
se osuduva na smrt ili se izrekuva kazna oko za oko, nos za nos,
zab za zab itn. spored zakonot na odmazdata, ako deloto e umisleno i
ako postoela namera"..."Ako zlostorstvoto e storeno vo karanica i bez
predumisla, presudata se ubla`uva"..."Grevovite storeni od slabost i
neznaewe se kaznuvaat samo so ukor i so primenuvawe vozdr`livost
ili izu~uvawe na onie nauki ili ve{tini protiv koi nekoj zgre-
{il"..."Ako nekoj bide obvinet po vtor ili tret pat, toa povlekuva
dvokratna kazna. 127
Po Mor i Kampanela sleduva `iva aktivnost, prosledena so
filozovski i nau~ni razmisluvawa od epohata na humanizmot i renesansata
od XVII i XVIII vek od strana na golemite misliteli - kontraktualistite:
Grocius, Hobs, Lok, Ruso i francuskite enciklopedisti:
Monteskie, Volter, Didro, Holbah i dr. Kaj niv mo`at da se sretnat
i zna~ajni misli za individualizacijata i celite na kaznuvaweto
inspirirani od nivniot interes za polo`bata na ~ovekot vo dr`avata,
za negovite prava (povtorno se javuva idejata za prirodnoto pravo i
op{testveniot dogovor) i odnosot na dr`avata kon gra|anite.
Spored Tomas Hobs (Thomas Hobz, 1588-1679) 128 kaznata e zlo
{to javnata vlasta go nanesuva vrz onoj {to storil ili propu{til
ne{to {to taa vlast go smeta za povreda na zakonot, so cel voljata na
lu|eto da se napravi sklona na poslu{nost. 129 Pravoto na kaznuvawe se
127
Kampanela, T. Grad sunca, Kultura, Beograd, 1964, str. 44-45.
128
Spored nego vo prirodata se e pri~inski zasnovano, se e nu`no nastanato
po silata na prirodnite zakonitosti i zatoa ne treba da se veruva vo
~uda i nepredvidlivi sili. Vo objasnuvaweto na postanokot na dr`avata toj
poa|a od prirodnata sostojba vo koja sekoj ~ovek e ednakov i ima prirodno
pravo da se odr`i vo `ivot. No i drugite lu|e imaat vakvo pravo koe ne e
ograni~eno i ne mo`e da se ograni~i. Ottamu proizleguva nedoverbata {to
vodi do vojna na sekoj protiv sekogo. Za da se odr`i vo `ivot ~ovekot mo`e da
odzema dobra i da ubiva i nema nikakvi moralni ili pravni pre~ki vo toa. No
op{tata volja na site protiv site mo`e da dovede do istrebuvawe na
~ovekoviot rod. Za da se izbegne ovaa opasnost razumot e toj {to nalaga deka
lu|eto treba da gi prenesat svoite neograni~eni prava vrz dr`avata koja }e ja
zeme obvrskata da gi {titi nivnite `ivoti i imoti, Vidi: Hobz, T. Levijatan,
Kultura, Beograd, 1961, str. 105-110.
129
Ibid, str. 274.
69