Zoran Sulejmanov - Penitencijarni ustanovi vo Makedonija (p.717)

zdata. 121 Ako e storena nekoja navreda, odlo`uvaweto mo`e i treba da
vodi kon potisnuvawe na lutinata. 122 No kaj pote{kite dela ne mo`e da
dovede do kone~no oprostuvawe na zloto, odnosno kon celosno odlo`uvawe
na odmazdata. 123 Ottuka se gleda svesta na Seneka za toa deka
prevospitnoto dejstvo {to i se pridava na kaznata bez ogled na svojata
uloga ne mo`e da ja izmeni su{tinata na kaznata voop{to. 124
2. So po~etokot na raspa|aweto na feudalizmot od XVI se javuva
cela plejada misliteli {to se zalaga za popravedno op{testvo i
za osloboduvawe na naukata od stegite na teologijata.So socijalutopistite
zapo~nuva period koj vo pogled na kaznata zna~i zalo`ba za najzina
humanizacija, ukinuvawe na telesnite, smrtnata i voop{to strogite
i surovi kazni i barawe srazmernost vo kaznuvaweto.
Tomas Mor (Thomae Mori, 1478-1535) vo deloto "Utopija" se pobunuva
protiv smrtnite kazni {to bile izrekuvani i izvr{uvani za
kradcite smetaj}i deka takviot na~in na kaznuvawe "gi preminuva granicite
na pravdata i ne mu koristi na op{toto dobro." Kako odmazda
za samata kra`ba, takvata kazna e premnogu svirepa, a sepak nedovolna
da ja suzbie. Bidej}i nitu obi~nata kra`ba e taka stra{en prekr{ok
{to bi trebalo da se plati so glava, nitu bilo koja kazna sama po sebe
e kadra da gi odvrati od kra`bi onie {to ne raspolagaat so drugi sredstva
za odr`uvawe na `ivotot. Na kradcite im se odmeruvaat te{ki i
svirepi kazni, a mnogu pokorisno bi bilo da se raboti vrz toa da se
obezbedat izvesni sredstva za `ivot taka {to nikoj ne }e zapadne vo
prokletata nu`da da mora da zapo~ne so kra`ba, a da zavr{i na gubili{te.
125 Vo vrska so toa Mor go istaknuva i slednoto: "Smetam deka
sekoj mo`e da sogleda kolku e ne samo besmisleno, tuku za dr`avata i
opasno koga na ist na~in se kaznuvaat ubijcite i kradcite. Koga eden
neranimajko znae deka za nego postoi ista opasnost da go obvinat za
kra`ba, ili, pokraj toa i za ubistvo, toga{ i samoto toa somnenie go
pottiknuva i da go ubie onoj ~ovek kogo inaku sakal samo da go ograbi.
126 Gledaj}i ja pri~inata na kra`bite vo sostojbata do koja dovede
prvobitnata akumulacija na kapitalot toj se zalagal za preventivni
merki {to }e zna~at lekuvawe na op{testvoto, a namesto smrtnite i
121
Ibid, str. 54.
122
Vidi: Ibid, str. 55. Vo ovaa smisla na strana 55 Seneka go veli i
slednovo: "Onaa golema du{a koja umee samata da se ceni ne se odmazduva za
navreda za{to ne ja ni ~uvastvuva". Ottamu se ~ini deka i vo negovo vreme nemalo
golema razlika me|u pri~inate {to doveduvaat do odmazdata so onie sostojbi
{to va`at i denes. Vo taa smisla i Sulejmanov, Z. Ubistvata vo Makedonija,
Studentski zabor, Skopje, 1995, str. 194.
123
Seneka, Ibid, str. 102.
124
Vidi: Ibid, str. 8.
125
Mor, T. Utopija. Kultura, Beograd, 1964, str. 55-56.
126
Ibid, str. 63-64.
68