Zoran Sulejmanov - Penitencijarni ustanovi vo Makedonija (p.717)

na vremeto se javuvaat i prvite ograni~uvawa na po~etnata diva i nesrazmerna
odmazda. Najprvin postepeno se stesnuval krugot na srodnicite
na izvr{itelot na prestapot protiv koi e naso~ena odmazdata, a
skoro ednovremeno se ograni~uva i brojot na licata za koi {to taa
pretstavuva obrvrska. Natamo{no ograni~uvawa se javuva vo forma na
talion ("oko za oko, zab za zab, krv za krv"). So voveduvaweto na talionot
odmazdata postepeno se pretvora vo pravno regulirana ustanova
koja se prenesuva i vo op{testvata so dr`avno ureduvawe. 22 Spored
na~eloto na talionot osnovniot uslov za izvr{uvawe na odmazdata
se sostoi vo toa vozvratenoto zlo da bide ednakvo na nanesenoto zlo.
Ova na~elo koe podocna }e stane osnova za razvoj na eden mo{ne razgranet
sistem na tn. ogledni kazni (simboli~en talion) spored devizata:
Per quod quis peccat per idem punitur, 23 pomina niz tri razvojni
fazi - primitiven, privatno-sudski i ~isto sudski talion. Primitivniot
talion se sostoel vo toa {to povredeniot i negovata zaednica
(rod, pleme) sami ja odmeruvale i ostvaruvale satisfakcijata vo srazmer
i na na~in {to bil dogovoren i voobi~aen vo opredelena sredina.
Privatno-sudskiot talion go karakterizira u~estvoto na sudski
organi, koi go utvrduvaat pravoto na povredeniot i opredeluvaat soodvetna
srazmenost me|u nanesenata povreda i odmazdata, a izvr{uvaweto
mu e prepu{teno na povredeniot i negovata zaednica. ^isto
sudskiot talion e posledniot stepen od razvojot na ovoj sistem na
vr{ewe odmazda a se sostoi vo toa {to utvrduva pravo na odmazda i ja
izvr{uva vo prisustvo i pod nadzor na povredenata strana. 24
Natamo{nite ograni~uvawa na odmazdata }e proizlezat od voveduvaweto
na noksalnata odgovornost, pravoto na azil i bo`jiot mir,
no nejzinoto vistinsko napu{tawe i suzbivawe }e zapo~ne toga{ koga
razvojot na materijanite uslovi dovede do soznanieto deka e mnogu poa-
22
Na~eloto na talionot za prv pat e propi{ano vo Hamurabieviot zakonik
(okolu 2000 godina pred na{ata era), a potoa se sre}ava vo Mojsieviot
zakon (pome|u 1400 - 1250 godina pred na{ata era), kako i vo rimskiot Zakon
na XII tabli~ki (Lex duodecim tabulorum) izrazeno preku maksimata: Si membrum
rupsit ni cum eo pacit, talio esto (Ako nekoj na drug mu skr{i ekstremitet
pa so nego ne se spogodi, neka i toj nemu istoto mu go stori).
23
Per quae paccat quis, per haec et torcaetur e samo drug oblik na ovaa maksima
so napolno identi~na sodr`ina (So {to se gre{i so toa i da se strada).
Toa so drugi zborovi zna~i naso~uvawe na efektot na kaznata kon onie delovi
na teloto so koi e izvr{eno krivi~noto delo (ako e izvr{ena kra`ba da se
otse~e rakata, za la`ewe, predavstvo ili krivokletstvo, da se otse~e jazikot,
za {piona`a, vadewe na o~ite, za siluvawe - kastracija, itn, itn. Vakvite
oblici na kaznuvawe vo literaturata se poznati pod nazivot "poetsko kroewe
na pravdata."
24
Vidi: Jeli}, M. I, Krvna osveta i umir u Crnoj gori i Severnoj
Arbaniji, Izdava~ka knji`arnica Gece Kona, Beograd, 1926, str. 6.
28