Zoran Sulejmanov - Penitencijarni ustanovi vo Makedonija (p.717)

vabo, bile zatopluvani i provetreni, a na samite zatvorenici im bilo
dozvoelno da gi ureduvaat i dekoriraat spored sopstveno nao|awe. Vo
podobro opremenite ustanovi od ovoj vid bilo dozvoleno igrawe bezbol,
ko{arka i drugi igri so topka. Me|utoa, iako postoele obrazovni
i stru~ni programi, vo niv ne se primenuvale. Ist bil slu~ajot i
so rehabilitacionite programi kako {to se individualnite i grupnite
sovetuvawa i sl. 222
Po Vtorata Svetska Vojna "Golemite ku}i" zapo~naa da se transformiraat
vo institucii za korekcija na zatvorenicite.
2. Vo penolo{kata literatura sepak dominira stavot deka pojavata
na oburnskiot sistem se dol`i na usilbite za otstranuvawe na posledicite
od primenata na filadelfiskiot strog ili ~ist osameni~ki
sistem. Opredeleni okolnosti me|utoa, uka`uvaat deka eliminiraweto
na slabostite od celosnoto osudeni~no osamuvawe e ovde samo ex posto
facto rezonirawe. Glavnata pri~ina za javuvawe na ovoj prehodno
neosmislen eksperiment e sepak edna epizoda vrzana za izgradbata na
zatvorot vo Oburn (Auburn) vo dr`avata Wujork. Imeno vo 1816 godina
vo ovoj grad treba{e da se podigne zatvor sli~en na onoj vo Filadelfija.
No, vo `elbata da se dojde do opredeleni za{tedi bea izgradeni
pretesni kelii. So cel da se ispravi napravenata gre{ka upravata na
zatvorot izdejstvuvala dogradba na posebni prostorii vo koi }e bide
izvodliva opredelena aktivnost, odnosno osudeni~ka rabota. Na toj
na~in, vo po~etokot sosema slu~ajno so dovr{uvaweto na ovoj zatvor
vo 1823 godina, }e zapo~ne da funkcionira eden poinakov, modificiran
oblik na osameni~ki re`im. 223 Negovoto prifa}awe i vo nekoi
drugi amerikanski dri`avi, a delum vo Evropa, }e go voobli~at vo nov
ubla`en keliski sistem. 224
Spored ovaa varijanta na keliskiot sistem smestuvaweto na
osudenite lica vo kelii se ostvaruvalo samo no}e, a vo tekot na denot
tie odele na zaedni~ka rabota {to se vr{ela so prisilno mol~ewe. 225
Poradi strogata zabrana na me|usebnite razgovori so {to se spre~uvale
razni spogoduvawa i {tetni vlijanija me|u zatvorenicite ovaa
varijatna se narekuva i "sistem na mol~ewe." So negovata primena na
izvesen na~in }e se ubla`at posledicite od celosnata izolacija na
222
Ibid, str. 411.
223
Vidi: Cornil, P. op. cit, str. 86.
224
Vo SAD ovoj sistem be{e voveden i vo porano izgradenite zatvori
Sing-Sing i ^arlston kade {to se zadr`a se do 1914 godina. Vo evropskite
zemji najprvin go vovede [vajcarija, a potoa i Anglija, Germanija, Francija i
Belgija.
225
Opredeleni tragi na ovoj sistem mo`at da se najdat u{te pred negovata
pojava vo SAD. Nekoi negovi elementi se sre}avaat u{te vo 1703 godina
vo popravniot dom za maloletnici Sv. Mihail i vo belgiskiot zatvor vo
Gent. Pove}e za toa: Eliot, M, op. cit, str. 490-491 i Cornil, P, op. cit. str. 86.
112