Zoran Sulejmanov - Penitencijarni ustanovi vo Makedonija (p.717)

a go posakuval i toa zatvorite da se pretvorat vo "u~ili{ta" so {to
bi se ovozmo`ilo korisno vklu~uvawe na zatvorenicite vo normalniot
`ivot. Vo taa smila predlagal i vrabotuvawe na zatvorenicite po
izdr`anta kazna vo posebni rabotilnici {to bi se gradele vo neposredna
blizina na zatvorite. Bil i za voveduvawe na eden vid penzisko
osiguruvawe {to bi se ostvarilo po pat na izdvojuvawe na sredstva od
redovnata zarabotuva~ka vo tie rabotilnici. Angliskata vlada me-
|utoa, sî u{te ne bila ubedena vo vrednosta na vakvite optimisti~ki
idei nitu imala spremnost da pristapi kon izgradba na zatvor {to
skapo }e ja ~ini i }e mora da izdvojuva sredstva za izdr{ka na sekoj
osudenik.
Vo toa vreme uslovite vo angliskite zatvori i natamu bile
lo{i. Vo niv dominirale zatvorenici-dol`nici ~ie nezadovolstvo od
vkupnata sostojba i odnosi doveduvalo do ~esti buntovi prosledeni so
te{ki posledici. Vo eden moment na revolt tie go zapalile Londonskiot
zatvor Wugejt (Newgate). Ovoj zatvor podocna povtorno bil izgraden
no o~ajnite uslovi ostanale negovo glavno obele`je, osobeno vo
negoviot `enski oddel. Toa e vreme koga se pojavi u{te eden golem humanist
i reformator - Gospo|a Elizabet Frej (Elizabeth Fry). Vo `enskiot
oddel na spoeniot zatvor `enite zaedno so decata {to tuka im
se ra|ale `iveele vo krajno bedni uslovi. Prostoriite bile ne~isti,
neprovetreni, vla`ni i studeni. Gledaj}i gi ovie nesre}ni `eni Elizabet
Frej }e pokrene akcija za sobirawe pomo{ vo obleka i hrana
kako i za celosna izmena na `ivotot na pregladnetite `eni koi {to
ovde spiele na limeni podovi.
Pokraj Elizabet Frej, u{te edna `ena po`rtvuvano }e raboti
vrz podobruvawe na uslovite na `ivot na zatvorenicite. Toa e Sara
Martin (Sarah Martin) za koja malku se znae, iako od svojata devetnaesetta
godina pa se do smrtta, ñ se posvetila na pomagawe na zatvorenicite.
Taa bila siroma{na {iva~ka koja otkako nasledila pogolema
suma pari skoro vo celost gi potro{ila za ovaa namena. 211
Sostojbata na zatvorite od toa vreme ne bila ni{to podobra i
vo ostanatite evropski zemji. Ottamu i vo niv e prisutno deluvaweto
na brojni reformatori koi so pogolem ili pomal uspeh pridonesuvale
za menuvawe na zatvorskite sostojbi. Me|u niv, vo penolo{kata literatura
po~esto se spomnuvaat Vagnic (Wagnitz) od Germanija, Mirabo
(Mirabo) od Francija, Dikpetio (E. Dicpetiaux) od Belgija itn.
Za `al, op{testveno politi~kite priliki vo koi se razvivaa
novite idei ne im odea na raka na vistinskite promeni. Prvite zatvorski
reformi vo po~etokot dovedoa samo do minimalni podobruvawa
na `ivotot na preventivo zadr`uvanite i osudenite lica, no ne i do
takvi zafati {to }e zna~at nekoja korenita transformacija na zatvorskite
uslovi i negoviot re`im. Naprednite idei na reformatorite
211
Ibid, str. 38
103