CYMRAEG AIL IAITH MANYLEB

TAG UG/SAFON UWCH 

TAG UG/SAFON UWCH CBAC 

CYMRAEG AIL IAITH 

CYMERADWYWYD GAN CYMWYSTERAU CYMRU 

MANYLEB 

Addysgu o 2016 

I'w ddyfarnu o 2017 (UG) 

I'w ddyfarnu o 2018 (Safon Uwch) 

Nid yw’r cymhwyster hwn a reoleiddir gan Cymwysterau Cymru ar gael i ganolfannau Lloegr.

TAG UG a SAFON UWCH CYMRAEG AIL IAITH 1 

TAG UG a SAFON UWCH mewn 


I’w addysgu o 2016 

Dyfarniad UG Cyntaf: Haf 2017 

Dyfarniad Safon Uwch Cyntaf: Haf 2018 

Mae’r fanyleb hon yn bodloni’r Egwyddorion Cymhwyster TAG UG a Safon Uwch sy’n pennu 

gofynion yr holl fanylebau TAG newydd neu ddiwygiedig a ddatblygwyd i’w haddysgu yng 

Nghymru o fis Medi 2016 

Tudalen 

Crynodeb o’r asesiad 2 

1. Rhagarweiniad 4 

1.1 Nodau ac amcanion 4 

1.2 Dysgu blaenorol a dilyniant 4 

1.3 Gorgyffwrdd â chymwysterau eraill 5 

1.4 Cydraddoldeb a mynediad teg 5 

1.5 Bagloriaeth Cymru 5 

2. Cynnwys y pwnc 6 

2.1 Unedau UG 7 

2.2 Unedau U2 13 

3. Asesu 19 

3.1 Amcanion asesu a phwysoli 19 

3.2 Trefniadau ar gyfer asesu diarholiad 20 

4. Gwybodaeth dechnegol 21 

4.1 Cofrestru 21 

4.2 Graddio, dyfarnu ac adrodd yn ôl 22 

Atodiad A 23 

WJEC CBAC Cyf.


TAG UG a SAFON UWCH 


CRYNODEB O’R ASESIAD 

Mae’r fanyleb hon wedi’i rhannu i gyfanswm o 6 uned – 3 uned UG a 3 uned U2. Mae’r 

pwysoli a nodir isod yn cael ei gyfleu yn nhermau’r cymhwyster llawn Safon Uwch. 

UG (3 uned) 

UG Uned 1 

Arholiad Llafar: Adran A tua 20 munud i bob grŵp 

Adran B tua 5 munud i bob ymgeisydd 

Ffilm a Llafaredd 

15% o'r cymhwyster 60 marc 

Adran A: Trafod ffilm 

Adran B: Ymateb personol 

UG Uned 2 

Asesiad Diarholiad 


Ysgrifennu 3 darn estynedig. Cyfanswm rhwng 1,500 a 2,000 o eiriau 

UG Uned 3 

Papur Ysgrifenedig: 2 awr 

Defnyddio Iaith, a Barddoniaeth 


Adran A: Cwestiwn cyfansawdd yn cynnwys gwahanol fathau o ymarferion ieithyddol. 

Adran B: 3 chwestiwn wedi'u strwythuro ar y testunau gosod. 

Safon Uwch (yr uchod a thair uned ychwanegol) 

U2 Uned 4 

Arholiad Llafar: Adran A a B tua 30 munud i bob grŵp 

Adran C tua 5 munud i bob ymgeisydd 

Drama a Llafaredd 


Adran A: Byw yn Gymraeg 

Adran B: Trafod Drama 

Adran C: Ymateb personol 

Asesiad Synoptig 

U2 Uned 5 


Y Gymraeg yn y Gymdeithas a Thrawsieithu 


Adran A: Y Gymraeg yn y gymdeithas 

Cwestiynau wedi'u strwythuro ar y testun gosod 

Adran B: Trawsieithu – ymateb yn ysgrifenedig yn Gymraeg i erthygl Saesneg 

Asesiad Synoptig 

U2 Uned 6 


Defnyddio Iaith a'r Stori Fer 


Adran A: Cwestiwn cyfansawdd yn cynnwys gwahanol fathau o ymarferion ieithyddol 

Adran B: 2 gwestiwn wedi'u strwythuro ar un o'r testunau gosod ac 1 cwestiwn synoptig yn 

cysylltu'r wybodaeth, y ddealltwriaeth a'r sgiliau a ddatblygwyd yn y pwnc. 

Asesiad Synoptig


Manyleb unedol yw hon sy’n caniatáu am elfen o asesu mewn camau. Bydd cyfleoedd 

asesu ar gael yn ystod cyfnod asesu’r haf bob blwyddyn, tan ddiwedd oes y fanyleb hon. 

Bydd Uned 1, Uned 2 ac Uned 3 ar gael yn haf 2017 (a phob blwyddyn wedi hynny) a 

dyfernir y cymhwyster UG am y tro cyntaf yn yr haf 2017. 

Bydd Uned 4, Uned 5 ac Uned 6 ar gael yn haf 2018 (a phob blwyddyn wedi hynny) a 

dyfernir y cymhwyster Safon Uwch am y tro cyntaf yn yr haf 2018. 

Rhifau Achredu’r Cymhwyster 

TAG UG: 601/8127/8 

TAG Safon Uwch: 601/8113/8 

WJEC CBAC Cyf.


TAG UG a SAFON UWCH 


1 RHAGARWEINIAD 

1.1 Nodau ac amcanion 

Mae UG ac Uwch mewn Cymraeg Ail Iaith yn annog dysgwyr i: 

 

 

 

 

 

 

 

 

ddangos diddordeb, pleser a brwdfrydedd wrth astudio'r Gymraeg 

cyfathrebu'n gywir ac yn rhugl ar lafar ac yn ysgrifenedig mewn ystod eang o 

sefyllfaoedd a chyd-destunau 

ysgrifennu'n greadigol a ffeithiol i amrywiaeth o bwrpasau 

dadansoddi testunau cyfarwydd ac anghyfarwydd yn annibynnol 

gwrando ac ymateb i farn eraill wth fynegi safbwynt 

mynegi barn yn annibynnol, yn seiliedig ar wybodaeth a dealltwriaeth o ystod o 

destunau llenyddol a ffeithiol 

ymateb yn glir, yn berthnasol, yn hyderus ac yn strwythuredig yn y Gymraeg 

cymryd eu lle priodol mewn cymdeithas ddwyieithog ar ddechrau'r unfed ganrif ar 

hugain. 

Yn ogystal, dylai manyleb Safon Uwch mewn Cymraeg Ail Iaith annog ymgeiswyr i: 

 

wneud cysylltiadau rhwng gwahanol elfennau'r pwnc a darparu sylfaen addas i 

ganiatáu i ymgeiswyr barhau i astudio'r iaith yn y dyfodol. 

1.2 Dysgu blaenorol a dilyniant 

Nid oes gofynion penodol parthed dysgu blaenorol, er y bydd llawer o’r ymgeiswyr 

wedi caffael gwybodaeth a dealltwriaeth o’r Gymraeg ac wedi datblygu’r sgiliau 

priodol wrth astudio’r pwnc ar gyfer TGAU Cymraeg Ail Iaith a TGAU Cymraeg Ail 

Iaith Cymhwysol. 

Gellir astudio’r fanyleb hon gan unrhyw ymgeiswyr beth bynnag eu rhyw neu gefndir 

ethnig, crefyddol neu ddiwylliannol. 

Nid yw’r fanyleb hon yn addas ar gyfer ymgeiswyr o dan 15 oed, ond darpara 

gyfleoedd i ymgeiswyr ymestyn eu haddysg gydol oes. 

Mae strwythur chwe rhan y fanyleb hon (3 uned ar gyfer UG a 3 uned ychwanegol ar 

gyfer y Safon Uwch llawn) yn caniatáu i ymgeiswyr ohirio penderfyniadau ynglŷn â 

symud ymlaen o’r cymhwyster UG i’r cymhwyster Safon Uwch llawn. 

Mae’r fanyleb hon yn darparu sylfaen addas ar gyfer astudio Cymraeg Ail Iaith neu 

faes perthynol, trwy gyfrwng amrediad o gyrsiau addysg uwch (e.e. gradd mewn 

prifysgol) neu fynediad uniongyrchol i fyd gwaith. Mae’r fanyleb hon hefyd yn darparu 

cwrs astudiaeth cydlynol, boddhaol a gwerthfawr ar gyfer ymgeiswyr na fyddant yn 

mynd ymlaen i astudio’r pwnc hwn ymhellach.


1.3 Gorgyffwrdd â chymwysterau eraill 

Nid oes unrhyw orgyffwrdd sylweddol rhwng y fanyleb hon ac unrhyw un arall. Ni chaiff 

ymgeiswyr ar gyfer yr arholiad hwn sefyll arholiad UG nac Uwch Cymraeg Iaith Gyntaf. 

Ni chaiff ymgeiswyr a safodd arholiadau TGAU Cymraeg Iaith a / neu TGAU 

Llenyddiaeth Gymraeg sefyll yr arholiad hwn. 

1.4 Cydraddoldeb a mynediad teg 

Gellir astudio'r fanyleb hon gan unrhyw ddysgwr, beth bynnag fo'i ryw, cefndir ethnig, 

crefyddol neu ddiwylliannol. Lluniwyd y fanyleb i osgoi, lle bo'n bosibl, nodweddion a 

allasai, heb gyfiawnhad, ei gwneud yn fwy anodd i ddysgwr lwyddo oherwydd bod 

ganddo nodwedd benodol wedi ei hamddiffyn. 

O dan y Ddeddf Cydraddoldeb 2010 y nodweddion penodol wedi'u hamddiffyn yw 

oedran, anabledd, ailbennu rhywedd, beichiogrwydd a mamolaeth, hil, crefydd neu 

gred, rhyw neu gyfeiriadedd rhywiol. 

Mae'r fanyleb hon wedi'i thrafod â grwpiau sy'n cynrychioli diddordebau ystod 

amrywiol o ddysgwyr, ac adolygir y fanyleb yn gyson. 

Gwneir addasiadau rhesymol ar gyfer dysgwyr penodol fel bod yr asesiadau o fewn 

eu cyrraedd (e.e. cais i gael amser ychwanegol i bwnc TAG pan fydd gofyn am 

ysgrifennu estynedig). Mae gwybodaeth am addasiadau rhesymol i'w chael yn 

nogfen y Cyd-gyngor Cymwysterau (CGC): Trefniadau Mynediad, Addasiadau 

Rhesymol ac Ystyriaeth Arbennig: Cymwysterau Cyffredinol a Galwedigaethol. Mae'r 

ddogfen hon ar gael ar wefan y CGC (www.jcq.org.uk). 

Gan fod darpariaeth yn cael ei gwneud ar gyfer addasiadau rhesymol, prin iawn fydd 

nifer y dysgwyr sy’n cael eu hatal yn llwyr rhag unrhyw ran o’r asesiad. 

Dylid darllen y ddogfen hon ar y cyd â’r dogfennau CGC ar drefniadau mynediad ac 

ystyriaethau arbennig ac ar gynnal arholiadau ynghyd ag unrhyw ddogfen sy’n 

berthnasol o ran asesu diarholiad. 

1.5 Bagloriaeth Cymru 

Dylai dysgwyr, wrth ddilyn y fanyleb hon, gael cyfleoedd, lle bo'n briodol, i ddatblygu'r 

sgiliau sy'n cael eu hasesu trwy Graidd Bagloriaeth Cymru: 

• Llythrennedd 

• Rhifedd 

• Llythrennedd Digidol 

• Meddwl yn Feirniadol a Datrys Problemau 

• Cynllunio a Threfnu 

• Creadigrwydd ac Arloesi 

• Effeithiolrwydd Personol. 

WJEC CBAC Cyf.


2 CYNNWYS Y PWNC 

Mae manylebau UG a Safon Uwch mewn Cymraeg Ail Iaith yn adeiladu ar y 

wybodaeth, y ddealltwriaeth a'r sgiliau a nodir ar gyfer cymwysterau TGAU Haen 

Uwch mewn Cymraeg Ail Iaith. Serch hynny, gall ymgeiswyr fod wedi caffael y 

wybodaeth, y ddealltwriaeth a'r sgiliau heb fod wedi ennill y cymwysterau. 

Gwybodaeth a Dealltwriaeth 

Mae'r fanyleb UG ac Uwch yn mynnu bod ymgeiswyr yn arddangos gwybodaeth a 

dealltwriaeth o: 

•strwythurau, gramadeg a phatrymau'r iaith lafar a'r iaith ysgrifenedig oddi mewn i 

gyd-destunau ystyrlon 

•cywair a phriodoldeb iaith ac arddull ystod o ddarnau ffeithiol sy'n ymwneud â'r 

byd cyfoes 

•cynnwys, ffurf ac arddull llên y cyfryngau ac ystod o farddoniaeth a rhyddiaith 

•diwylliant traddodiadol Cymru. 

Sgiliau 

Dylai ymgeiswyr UG a Safon Uwch ar lafar ac yn ysgrifenedig: 

• arddangos cywirdeb wrth ddefnyddio cystrawen a gramadeg yr iaith mewn 

amrywiaeth o ffurfiau a chyd-destunau ac i ystod o gynulleidfaoedd a phwrpasau 

• defnyddio iaith yn y cywair priodol mewn ystod eang o gyd-destunau at ddibenion 

creadigol, i drafod llenyddiaeth, i drawsieithu ac i amrywiaeth o ddibenion 

ymarferol gan roi ystyriaeth i'r pwrpas a'r gynulleidfa 

• trafod, ystyried ac ymateb i safbwyntiau a barn eraill er mwyn dod i gasgliadau 

cytbwys 

• defnyddio geiriaduron yn briodol ond hefyd yn arddangos y gallu i gyfleu ystyr 

heb gyfeirio atynt 

• dadansoddi'n feirniadol a chyfleu ymateb personol i destunau a darnau cyfarwydd 

gan ddefnyddio termau addas 

• dewis yn berthnasol o destun wrth drafod, er mwyn egluro ac enghreifftio 

safbwyntiau personol 

• trafod agweddau a gwerthoedd mewn testunau. 

Bydd yr astudiaeth hon yn gosod sylfeini cadarn ar gyfer astudiaeth bellach tra ar yr 

un pryd yn datblygu sgiliau addas i'r gweithle. 

Dylai ymgeiswyr U2: 

• arddangos gwybodaeth a dealltwriaeth o ystod o ryddiaith o ran ffurf a thema 

• arddangos gwybodaeth a dealltwriaeth fwy manwl gywir o gywirdeb a rheolau 

gramadeg yr iaith 

• cymharu darnau neu destunau er mwyn deall a gwneud sylwadau ar yr hyn sy'n 

gyffredin ac yn wahanol rhyngddynt gan arddangos y gallu i ddadansoddi 

llenyddiaeth yn feirniadol, cyfleu ymateb personol a defnyddio termau addas 

• arddangos gwybodaeth ehangach a dealltwriaeth ddyfnach o'r maes 

• trafod ac ymateb i'r Gymraeg yn y gymdeithas leol ac yn genedlaethol 

• arddangos sgiliau wedi eu mireinio a'u datblygu ymhellach.


2.1 UNEDAU UG 

Uned 1 – Y Ffilm a Llafaredd – Arholiad Llafar (tua 35 munud i 

grŵp o dri) 

Nodiadau i Athrawon 

• Asesiad allanol yw hwn. Er hynny dylai athrawon asesu cyrhaeddiad disgybl yn 

fewnol yn ystod y flwyddyn. 

• Bydd arholwr allanol yn ymweld â phob canolfan yn ystod tymor yr Haf. Defnyddir 

asesiad y ganolfan fel canllaw i gynorthwyo'r arholwr, ond gan yr arholwr yn unig 

y bydd yr hawl i bennu marciau terfynol yr ymgeiswyr. 

• Arholir yr ymgeiswyr mewn parau/grwpiau heb fod yn fwy na thri ymgeisydd yn 

Adran A. Dewisir y grwpiau yn ôl gallu'r ymgeiswyr neu ddoethineb yr arholwr. 

Lle nad oes ond un ymgeisydd arholir ef yn unigol gan yr arholwr. Lle ceir 

grwpiau o dri bydd yr arholiad yn parhau am tua 35 munud. 

• Arholir yr ymgeiswyr yn unigol yn Adran B. Hyd arholi Adran B fydd tua 5 munud 

yr un. 

Swyddogaeth yr arholwr 

• sbarduno trafodaeth drwy ofyn cwestiynau 

• hybu newid cyfeiriad y drafodaeth 

• gofyn i ymgeisydd gynnig tystiolaeth i gadarnhau syniadau neu ddatblygu dadl 

• sicrhau bod pob ymgeisydd yn cael cyfle i ymateb 

Wrth asesu'r ymgeiswyr yn yr Arholiad Llafar ystyrir eu gallu i arddangos gwybodaeth 

benodedig o'r testun a'i gefndir, gwrando'n astud ar eraill, codi cwestiynau, datblygu 

safbwyntiau, rhyngweithio a dod i gasgliadau. Yn ogystal ystyrir eu gallu i lefaru'r iaith 

yn gywir a graenus yn y cywair priodol gan ystyried y pwrpas a'r gynulleidfa. 

A. Trafod ffilm 

Patagonia 

Gall yr arholwr ofyn i'r ymgeiswyr ymdrin â phynciau megis y rhai a ganlyn: 

 

 

 

 

 

 

trafod cymeriadau, a chymharu cymeriadau â'i gilydd 

trafod golygfeydd arbennig 

manylu ar y defnydd o lun a sain a cherddoriaeth gefndirol 

trafod bwriadau'r cynhyrchydd 

trafod themâu penodol 

mynegi barn ac ymateb i'r gwaith 

Arholir yr ymgeiswyr mewn pâr/ grŵp o dri yn yr adran hon. 

Bydd gan CBAC yr hawl i ychwanegu ffilm fel dewis arall. Rhoddir rhybudd digonol 

pan wneir hynny. 

WJEC CBAC Cyf.


B. Trafod cynnwys yr asesiad diarholiad 

Gofynnir i ymgeiswyr ymateb yn unigol i gwestiynau cyffredinol ar y Pecyn a luniwyd 

ganddynt yn Uned 2. 

Disgwylir i ymgeiswyr ymateb i agweddau fel a ganlyn: 

 

 

 

 

 

 

cynnwys y Pecyn 

dewis y testun 

rheswm dros ddewis y testun 

y gwahanol symbyliadau 

y gwaith ymchwil 

darnau unigol y Pecyn 

Arholir yr ymgeiswyr yn unigol yn yr adran hon. 

Uned 2 – Asesiad Diarholiad 

Y Dasg 

Gofynnir i bob ymgeisydd lunio Pecyn ar un o'r canlynol: 

• ardal benodol yng Nghymru 

• elfen gymdeithasol 

• elfen ddiwylliannol 

• elfen alwedigaethol 

• elfen hanesyddol 

• elfen wleidyddol 

Gall y testun a ddewisir fod o ddiddordeb lleol neu genedlaethol, yn draddodiadol 

neu'n gyfoes ei apêl. 

Canllawiau i'r Dasg 

Bydd y Pecyn yn canolbwyntio ar, ac yn cyflwyno i'r darllenydd elfennau o'r testun y 

mae'r ymgeisydd wedi ymddiddori ynddynt gan gynnwys sylwadau personol a 

pherthnasol wrth wneud hynny. Wedi darllen y gwaith dylai'r darllenydd fod yn deall y 

testun dan sylw ac yn gwybod am agwedd yr ymgeisydd tuag at y testun. 

Rhaid i'r Pecyn gynnwys 3 darn estynedig ar 3 o'r ffurfiau canlynol: 

• adroddiad / erthygl 

• portread 

• stori 

• sgwrs / cyfweliad 

• llythyr 

• blog 

• dyddiadur


Rhaid i 1 darn gael ei gwblhau fel tasg o dan amodau arbennig. Disgwylir i'r 

ymgeiswyr wneud defnydd o'r ddwy awr sydd ganddynt i gwblhau'r dasg hon o dan 

amodau arbennig. 

• Rhaid i'r testun fod yn Gymreig. 

• Dylai'r wybodaeth gael ei chyflwyno mewn arddull bersonol gyda'r ymgeisydd yn 

cyflwyno ei safbwynt ei hun yn ei eiriau ei hun. 

• Disgwylir gweld ôl ymchwil, dadansoddi, cymharu a dewis a dethol yn y gwaith 

ond gyda gogwydd bersonol yr ymgeisydd yn llywodraethu. 

• Dylai unrhyw luniau/mapiau/atgynhyrchiad llunyddol gael eu defnyddio'n briodol, 

felly hefyd unrhyw ddyfyniadau. 

• Rhaid i'r Pecyn cyfan fod rhwng 1,500 a 2000 o eiriau. Dylai hyn gynnwys 1 darn 

o ysgrifennu rhwng 400 - 600 o eiriau wedi ei gwblhau fel tasg o dan amodau 

arbennig. Ni ddylid ail ddrafftio'r gwaith ar unrhyw gyfrif. 

• Rhaid i'r dasg o dan amodau arbennig gael ei chwblhau o fewn 2 awr yn yr 

ystafell ddosbarth. Gall yr ymgeiswyr weithio ar weddill y Pecyn yn y dosbarth 

ac/neu yn y cartref. 

• Disgwylir gweld penawdau ac is-benawdau yn cael eu defnyddio'n briodol ac yn 

effeithiol wrth drefnu'r gwaith, ac wrth gyflwyno elfennau o fewn y testun. 

• Dylid caniatáu i'r ymgeisydd drafod cynnwys y Pecyn gyda'r athro/athrawes a 

chynhyrchu'r gwaith ar brosesydd geiriau. 

• Caniateir defnyddio geiriaduron, cyfeirlyfrau, testunau llenyddol a gweledol ac 

unrhyw ddogfennau/cyfryngau perthnasol eraill. 

• Rhaid cynnwys blaendudalen yn nodi cynnwys ac ôl-dudalen yn nodi unrhyw 

lyfryddiaeth a ddefnyddiwyd. 

Gweler trefniadau ar gyfer asesu diarholiad yn Adran 3.2 (tudalen 20) 

Uned 3 – Defnyddio Iaith, a Barddoniaeth – 

Arholiad Ysgrifenedig (2 awr) 

Disgwylir i ymgeiswyr ateb dau gwestiwn. 

Adran A: Defnyddio Iaith 

Gosodir cwestiynau cyfansawdd yn cynnwys gwahanol fathau o ymarferion 

ieithyddol. Gall yr arholwr osod cwestiynau megis yr isod: 

(i) cywiro gwallau mewn testun/ cyfieithu testun i'r Gymraeg 

(ii) newid berfau o'r person cyntaf i'r trydydd person/ presennol i'r gorffennol / 

unigol i'r lluosog 

(iii) ysgrifennu'n bersonol ar amrywiaeth o ffurfiau 

WJEC CBAC Cyf.


Er mwyn gallu ateb y cwestiynau hyn disgwylir i ymgeiswyr wybod, deall a gallu 

defnyddio'r canlynol: 

Ffurfiau berfol 

Presennol rwy’n ... / rydw i’n ... 

Perffaith rydw i wedi ... 

Perffaith parhaol rydw i wedi bod ... 

Amherffaith roeddwn i’n ... 

Gorberffaith roeddwn i wedi ... 

Gorberffaith parhaol roeddwn i wedi bod yn ... 

Amhenodol byddwn i’n ... 

Amhenodol perffaith byddwn i wedi ... 

Amhenodol parhaol byddwn i wedi bod yn ... 

Dyfodol bydda i’n ... 

Gorffennol cryno 

-ais i 

-aist ti 

-odd e / hi 

-on ni 

-och chi 

-on nhw 

Afreolaidd 

Es i ... 

Des i ... 

Ces i ... 

Gwnes i ... 

Bues i / Bûm i’n ... 

e.e. Bues i’n Yr Eidal dros yr haf. 

Berfau diffygiol Dylwn i ... 

Dylwn i fod wedi ... 

Dylai ... 

Dylid ... 

Gorchmynnol 

Ail unigol a lluosog 

Rheolaidd: 

siarad siarada siaradwch 

rhedeg rheda rhedwch 

cerdded cerdda cerddwch 

Afreolaidd 

mynd dos/cer ewch 

dod tyrd / dere dewch 

Enwau 

Ffurfiau unigol a lluosog 

Ffurfio’r lluosog drwy: 

- newid llafariad 

e.e. llygad / llygaid 

- ychwanegu terfyniad lluosog 

-au / -iau / -ion / -on / -i / -ydd/ 

-oedd / - iaid / -od 

- gollwng terfyniad unigol 

e.e. mochyn / moch 

- cyfnewid terfyniad lluosog am un 

unigol 

e.e. cwningen / cwningod


Enwau gwrywaidd a benywaidd 

Rhifolion a threfnolion 

Dull degol 

e.e. tri deg plentyn 

Dull traddodiadol y rhifolion – amser ac 

arian 

e.e. pum munud ar hugain wedi 

deunaw punt 

Trefnolion un gair 

e.e. pymthegfed 

Ffurfiau gwrywaidd a benywaidd 

e.e. tri bachgen a thair merch 

Rhifolion + blwyddyn 

e.e. dwy flynedd, dwy flwydd oed 

Arddodiaid – am, ar, at, dan, dros, drwy, gan, heb, hyd, i, o, wrth (+treiglad meddal) 

Rhedeg a defnyddio arddodiaid 

Ansoddeiriau + arddodiaid 

Enwau + arddodiaid 

Berf + arddodiaid 

Arddodiaid mewn ymadroddion aml eu 

defnydd 

Clywais i amdani hi 

Byddwch yn garedig wrthyn nhw 

Mae’n gyfrifoldeb arnat ti. 

Bydda i’n talu am y tocyn. 

Wyt ti wedi siarad â John ar y ffôn heddiw? 

Paid cyffwrdd â hwnna. 

ar glo 

ar fyr rybudd 

heb os nac oni bai 

dros ben llestri 

Ansoddeiriau 

Safle arferol yr ansoddair 

Prif eithriadau 

Ffurfiau benywaidd aml eu defnydd 

Ffurfiau lluosog aml eu defnydd 

Goleddfu ansoddeiriau 

Cymharu ansoddeiriau 

Cyffelybiaethau 

Defnyddio ansoddair fel adferf 

afal coch 

hen ysgol 

unig blentyn 

prif reswm 

stori fer 

torth wen 

bechgyn eraill 

eithaf da 

bron cystal 

gweddol ddoniol 

Cyfartal – gan ddefnyddio ‘mor’ 

e.e. mor dawel 

Cymharol 

e.e.tawelach 

Eithaf 

tawelaf 

yn gryf fel ceffyl 

Cysgwch yn dawel. 

WJEC CBAC Cyf.


Rhagenwau 

Rhagenwau syml 

Rhagenwau blaen 

Rhaenwau ategol 

Rhagenwau dangosol 

Rhagenwau gofynnol 

fi, ti, ef/fo, hi, ni, chi, nhw 

fy, dy, ei, ein, eich, eu 

i, di 

e.e. fy nheulu i 

ei lyfr e/o 

eu catref nhw 

hwn, hon, hyn, yma, yna, acw 

Pwy? Pa? 

Rhagenwau atblygol fy hun, dy hun ... 

Adferfau 

Adferfau amser 

ddoe 

eleni 

heno 

weithiau 

Is-gymalau 

Cymalau enwol gyda ffurfiau ‘bod’ 

Cymalau ansoddeiriol gyda ffurfiau 

cwmpasog y ferf 

Cymalau adferfol. 

Rwy’n gwybod dy fod wedi gadael. 

Dyna’r ferch sy’n canu’n y grŵp. 

Ar ôl: pan, tra, pryd, y, ag/nag y, trwy, wrth, 

ar ôl, nes y, cyn, erbyn, rhag ofn, o achos, 

oherwydd 

Adran B: Barddoniaeth 

Gosodir cwestiwn ar y farddoniaeth isod. Wrth ymateb yn bersonol disgwylir i 

ymgeiswyr drin y materion canlynol: cynnwys y cerddi, themâu, arddull ac ymateb i 

destun y cerddi. Yn ogystal disgwylir i'r ymgeiswyr ystyried dehongliadau eraill 

(disgyblion eraill, athrawon a beirniaid llenyddol) a dylid eu hyfforddi i ddyfynnu a 

defnyddio termau beirniadaeth lenyddol yn briodol. 

Wrth drafod y farddoniaeth dylid hyfforddi ymgeiswyr i ddefnyddio iaith yn y cywair 

priodol gan roi ystyriaeth i'r pwrpas a'r gynulleidfa.


Nodir isod enwau'r cerddi i'w hastudio. Daw'r cerddi o'r gyfrol Fesul Gair. 

• Iwan Rhys: Caerdydd 

• Grahame Davies: Lerpwl 

• Gwion Hallam: Dim ond serch 

• Myrddin ap Dafydd: Twyll 

• Tudur Dylan Jones: Newyddion 

Bydd gan CBAC yr hawl i newid y cerddi a astudir. Rhoddir rhybudd digonol pan 

wneir hynny. 

Ni chaniateir defnyddio geiriaduron na chopïau o'r cerddi yn yr arholiad hwn. 

2.2 UNEDAU U2 

Uned 4 – Y Ddrama a Llafaredd (tua 45 munud i grŵp o dri) 

Nodiadau i Athrawon 

• Asesiad allanol yw hwn. Er hynny dylai athrawon asesu cyrhaeddiad disgybl yn 

fewnol yn ystod y flwyddyn. 

• Bydd arholwr allanol yn ymweld â phob canolfan yn ystod tymor yr Haf. Defnyddir 

asesiad y ganolfan fel canllaw i gynorthwyo'r arholwr, ond gan yr arholwr yn unig 

y bydd yr hawl i bennu marciau terfynol yr ymgeiswyr. 

• Arholir yr ymgeiswyr mewn parau/grwpiau heb fod yn fwy na thri ymgeisydd yn 

Adran A a B. Dewisir y grwpiau yn ôl gallu'r ymgeiswyr neu ddoethineb yr 

arholwr. Lle nad oes ond un ymgeisydd arholir ef yn unigol gan yr arholwr. Lle 

ceir grwpiau o dri bydd yr arholiad yn parhau am tua hanner awr. 

• Arholir yr ymgeiswyr yn unigol yn Adran C. Hyd arholi Adran C fydd tua 5 munud 

yr un. 

Swyddogaeth yr arholwr 

• sbarduno trafodaeth drwy ofyn cwestiynau 

• hybu newid cyfeiriad y drafodaeth 

• gofyn i ymgeisydd gynnig tystiolaeth i gadarnhau syniadau neu ddatblygu dadl 

• sicrhau bod pob ymgeisydd yn cael cyfle i ymateb 

Wrth asesu'r ymgeiswyr yn yr Arholiad Llafar ystyrir eu gallu i arddangos gwybodaeth 

benodedig o'r ddrama a'i chefndir, gwrando'n astud ar eraill, codi cwestiynau, 

datblygu safbwyntiau, rhyngweithio a dod i gasgliadau. Yn ogystal ystyrir eu gallu i 

lefaru'r iaith yn gywir a graenus yn y cywair priodol gan ystyried y pwrpas a'r 

gynulleidfa. 

WJEC CBAC Cyf.


Trefn yr arholiad 

A. Byw yn Gymraeg 

Gall yr arholwr ofyn i’r ymgeiswyr drafod rhai o'r meysydd canlynol ar ôl ymwneud â 

nhw’n rheolaidd yn ystod y cwrs: 

 

 

 

 

 

 

 

y Gymraeg yn y gymdeithas 

ymweliadau gan siaradwyr gwadd 

darlledu Cymraeg ar y we fyd eang 

y Gymraeg yn y cyfryngau cymdeithasol 

cynyrchiadau Cymraeg yn y theatr 

ffilmiau Cymraeg 

newyddiaduraeth Gymraeg gan gynnwys cylchgronau, Y Cymro, Golwg, Lingo, 

papurau bro 

B. Trafod drama 

Sera Moore Williams: Crash 

Gall yr arholwr ofyn i’r ymgeiswyr ymdrin â rhai o’r pynciau a ganlyn: 

 

 

 

 

 

 

dadansoddi cymeriadau, olrhain eu datblygiad a chymharu cymeriadau â’i gilydd 

manylu ar olygfeydd allweddol 

manylu ar ddyfyniadau o'r testun 

damcaniaethu ynglŷn â bwriadau’r dramodydd 

manylu ar y themâu a geir yn y ddrama 

mynegi barn ac ymateb i’r gwaith fel cyfanwaith 

Bydd rhyddid gan ymgeiswyr i gyfeirio at ddramâu eraill ac at lenyddiaeth a 

ddarllenwyd. Dylid hyfforddi ymgeiswyr i ddyfynnu a defnyddio termau gwerthfawrogi 

llenyddiaeth yn briodol. 

Bydd rhyddid i’r ymgeiswyr ymateb yn bersonol yn ogystal â thrafod dehongliadau 

eraill (disgyblion eraill, athrawon a beirniaid llenyddol) a dylid eu hyfforddi i ddyfynnu 

a defnyddio termau gwerthfawrogi llenyddiaeth yn briodol. 

Bydd gan CBAC yr hawl i newid y ddrama a astudir. Rhoddir rhybudd digonol pan 

wneir hynny. 

C. Ymateb i gwestiynau ar themâu penodol fydd yn amlwg yn y gwahanol 

destunau a astudiwyd yn ystod y cwrs cyfan. (Asesiad Synoptig) 

Bydd yr arholwr yn gofyn cwestiynau i’r ymgeiswyr a fydd yn mynnu eu bod yn 

arddangos gwybodaeth a dealltwriaeth o’r cysylltiadau rhwng y gwahanol destunau 

ar draws y fanyleb. 

Gellir trafod y themâu canlynol: 

• Teulu 

• Perthynas 

• Cyfrifoldeb 

• Cariad 

• Cyfathrebu 

Arholir yr ymgeiswyr yn unigol yn Adran C.


Uned 5 – Y Gymraeg yn y Gymdeithas a Thrawsieithu – 

Arholiad ysgrifenedig (2 awr) 


Adran A: Y Gymraeg yn y Gymdeithas 

Gosodir cwestiynau cyfansawdd yn ymwneud â'r Gymraeg yn y gymdeithas. Gall yr 

arholwr osod cwestiynau yn ymwneud â: 

(a) 

Cyd-destun hanesyddol yr iaith Gymraeg o ganol yr ugeinfed ganrif hyd heddiw 

e.e. 

darlith Saunders Lewis, Tynged yr Iaith 1962; 

y frwydr dros S4C ac ymgyrch Gwynfor Evans; 

sefydlu Cymdeithas yr Iaith Gymraeg; 

boddi Cwm Tryweryn a'r ymateb iddo; 

deddfau iaith 1967 a 1993; 

sefydlu Bwrdd yr Iaith Gymraeg yn 1993; 

sefydlu Llywodraeth Cynulliad Cymru yn 1998; 

polisïau Llywodraeth Cymru mewn perthynas â'r iaith Gymraeg; 

dogfen bolisi Iaith Pawb y Cynulliad (2003) a 

Iaith fyw: iaith byw – strategaeth y Gymraeg 2012-2017; 

diddymu Bwrdd yr Iaith Gymraeg a phenodi Comisiynydd y Gymraeg yn sgil 

Mesur y Gymraeg (2011). 

Gellid edrych ar adnoddau megis y canlynol: 

http://www.bbc.co.uk/cymru/hanes/safle/themau/iaith.shtml 

http://www.bbc.co.uk/cymru/cymraeg/yriaith/tudalen/hanes.shtml 

http://www.gov.uk/cymraeg 

http://comisiynyddygymraeg.cymru/cymraeg/Pages/Hafan.aspx 

http://www.youtube.com/watch?v=vQT56POFbrM 

http://www.youtube.com/watch?v=FGI_ZaZY5e0 

(b) 

Sefyllfa bresennol yr iaith e.e. beth yw’r heriau sy’n wynebu’r iaith yn 

genedlaethol ac yn lleol, beth sy’n cael ei wneud i hyrwyddo’r iaith heddiw a sut 

mae hyn i’w weld yn yr ardal leol? 

Dylid annog disgyblion i edrych ar eu cyd-destun lleol e.e. ymweld â’r Fenter Iaith 

ac ymchwilio i waith y Mentrau; mynd i ysgol ddwyieithog / cyfrwng Cymraeg leol 

i weld beth sy’n digwydd yno; ymwneud â’r Urdd; menter Twf; 

yr Eisteddfod Genedlaethol; bandiau Cymraeg lleol; darpariaeth Cymraeg i 

oedolion; technoleg a'r Gymraeg; sêr lleol sy'n hyrwyddo'r iaith. 

Adran B: Trawsieithu (asesiad synoptig) 

Gofynnir i’r ymgeiswyr ddarllen deunydd Saesneg ac ymateb i’r deunydd hwnnw drwy 

ysgrifennu yn y Gymraeg. Gellir gofyn am ymateb ar ffurf llythyr, erthygl neu lunio taflen 

wybodaeth. Bydd yn ofynnol i’r ymgeiswyr ddeall a dehongli’r cynnwys ac yna fynegi 

barn ar y testun. Disgwylir iddynt fod yn ymwybodol o’r gynulleidfa y maent yn ysgrifennu 

ar ei chyfer. Ni ddylid cyfieithu’r darn. 

Bydd y darnau darllen yn ymwneud â naill ai newyddion y dydd, neu faterion cyfoes neu 

ddelwedd o Gymru a’r byd. Gellir darllen erthyglau yn y gwahanol gylchgronau a hefyd 

drawsysgrifau rhaglenni materion cyfoes ar y radio/teledu wrth baratoi ar gyfer y 

cwestiwn hwn. 

Ni chaniateir defnyddio geiriaduron yn yr arholiad hwn. 

WJEC CBAC Cyf.


Uned 6 – Defnyddio Iaith a’r Stori Fer – Arholiad ysgrifenedig (2 awr) 


Adran A: Defnyddio Iaith 

Gosodir cwestiynau cyfansawdd yn cynnwys gwahanol fathau o ymarferion 

ieithyddol. Gall yr arholwr osod cwestiynau megis yr isod: 

(a) 

(b) 

ysgrifennu ymateb i dasg benodol 

ymarferion newid amser y ferf / person y ferf / o'r person cyntaf i'r trydydd / o'r 

trydydd person i'r cyntaf / o'r unigol i'r lluosog / o'r lluosog i'r unigol / dewis 

berf gywir mewn brawddeg / dewis gair cywir mewn brawddeg (geiriau tebyg) 

Disgwylir i ymgeiswyr wybod, deall a gallu defnyddio'r canlynol yn ychwanegol at y 

rhai a restrwyd yn Uned 3. 

Adran B: Y Stori Fer 

Dylai ymgeiswyr arddangos gwybodaeth a dealltwriaeth o'r straeon canlynol: 

• Pwy Fyth a Fyddai'n Fetel (Saith Pechod Marwol: Mihangel Morgan) 

• Beth os? (Cariad Pur?: Llio Mai Hughes) 

• Trŵ lyf (Cariad Pur?: Marlyn Samuel) 

• Angladd yn y Wlad (O'r Cyrion: Ioan Kidd) 

Y nod yw dysgu'r sgìl o werthfawrogi ystod o straeon. Wrth ymateb yn bersonol 

disgwylir i ymgeiswyr drin a thrafod y materion canlynol: cynnwys y straeon, themâu 

ac arddull yr awdur. 

Yn y cwestiwn hwn, disgwylir i ymgeiswyr ddadansoddi'n feirniadol a chyfleu ymateb 

personol i gynnwys y straeon gan ddefnyddio termau addas. Wrth drafod y straeon 

felly, dylid hyfforddi ymgeiswyr i ddefnyddio iaith yn y cywair priodol gan roi ystyriaeth 

i'r pwrpas a'r gynulleidfa. 

Bydd gan CBAC yr hawl i newid y straeon a astudir. Rhoddir rhybudd digonol pan 

wneir hynny. 

Asesiad synoptig 

Bydd y cwestiwn hwn yn ogystal yn mynnu bod ymgeiswyr yn arddangos ac yn 

cymhwyso dealltwriaeth o'r cysylltiadau rhwng gwahanol agweddau ar y Gymraeg 

drwy gyfuno a chydgysylltu'r wybodaeth, y ddealltwriaeth a'r sgiliau a ddatblygwyd yn 

y pwnc. 

Ni chaniateir defnyddio geiriaduron na chopïau o'r straeon byrion yn yr 

arholiad hwn.


Berfau – ffurfiau ‘bod’ 

Presennol Arferiadol / Dyfodol 

Dyfodol perffaith 

Dyfodol perffaith parhaol 

Y modd dibynnol 

Byddaf 

e.e. Byddaf yn mynd i’r sinema bob nos 

Sadwrn. 

Byddaf wedi 

e.e. Byddaf wedi paratoi’n drylwyr ar gyfer yr 

arholiad yn yr haf. 

Byddaf wedi bod yn cystadlu yn yr 

Eisteddfod erbyn hynny. 

pe bawn / pe bai / oni bai 

Berfau eraill – ffurfiau cryno 

Presennol/Presennol arferiadol 

Dyfodol 

Amhenodol 

Gorffennol 

Gwyliaf 

Gobeithiaf 

Darllenwn 

Gofynnais 

Yr amhersonol – ffurfiau cwmpasog a chryno 

Amser presennol (cryno) 

Amser presennol (cwmpasog) 

Amser gorffennol (cryno) 

Agorir, Defnyddir, Gwelir, Rhestrir 

Mae ... yn cael ei ddefnyddio / ei defnyddio 

Cynhaliwyd, Ysgrifennwyd, Trafodwyd, 

Rhoddwyd 

Amser gorffennol (cwmpasog) Cafodd y ... ei weld/ei gweld ... 

Brawddegau pwysleisiol 

Goddrych 

Gwrthrych 

Adferf 

Y dosbarth (a) drafododd y gerdd ddoe. 

Y gerdd (a) darfododd y dosbarth ddoe. 

Ddoe (y) trafododd y dosbarth y gerdd. 

Y genidol 

enw + enw priodol 

enw + enw 

enw + y + enw 

Ymadrodd sy’n cynnwys ‘the’ ac ‘of’ 

(Mae’n rhaid hepgor ‘the’ ac ‘of’) 

mam Gwenllian, 

car plismon 

ysgol y pentref 

e.e. the top of the mountain 

pen y mynydd 

Arddodiaid 

Rhedeg a defnyddio arddodiaid cyfansawdd 

er ei mwyn hi 

o’m hachos i 

Rhifolion a threfnolion 

Dull traddodiadol 

deg plentyn ar hugain 

WJEC CBAC Cyf.


Ansoddeiriau 

Newid safle’r ansoddair yn newid ystyr 

Ansoddeiriau tebyg ond gydag ystyr 

gwahanol 

Ansoddeiriau fel enwau 

Ffurfiau cyfartal – cyn + ansoddair – mewn 

ymadroddion aml eu defnydd gan gynnwys 

ffurfiau afreolaidd 

Ansoddeiriau mewn priod-ddulliau 

dyn unig / unig ddyn 

oer, oeraidd 

tlodion 

cyn gynted, cyn lleied, cyn ddued â, cystal â 

Wedi blino’n lân, rhoi’r gorau i ..., mynd o 

ddrwg i waeth 

Rhagenwau 

Rhagenw cysylltiol 

Ymadroddion yn cynnwys rhagenw dangosol 

Rhagenwolion 

minnau 

O ran hynny, o hyn allan 

ei gilydd / ein gilydd 

nail ... llall 

pawb / pob 

holl 

Is-gymalau 

Cymal enwol a gyflwynir gan ‘y/yr’, ‘i’, ‘na’, 

‘mai’ 

Cymalau perthynol gyda ffurfiau cryno’r ferf. 

Cymalau adferfol ar ôl: 

er, pe, pan, os, oni, lle, y, wedi, er mwyn, 

gan, am, er, ers, oblegid, oddi ar, serch 

Rwy’n gwybod iddo adael. 

Maen nhw’n gwybod mai Sian ydy’r 

llyfrgellydd. 

Dyna’r ferch (a) ganodd yn yr Eisteddfod.


3 ASESU 

3.1 Amcanion asesu a phwysoli 

Rhaid i ymgeiswyr gwrdd â’r amcanion asesu canlynol yng nghyd-destun y cynnwys 

y manylir arno yn Adran 2 y fanyleb: 

Amcanion Asesu 

AA1 

AA2 

AA3 

Defnyddio iaith lafar 

• Llefaru'r iaith yn gywir ac yn hyderus, gan arddangos ystod 

o adnoddau iaith; mabwysiadu'r cywair ieithyddol priodol yn 

ôl y cyd-destun. 

• Gwrando'n astud; ymateb yn synhwyrol / yn ddeallus trwy 

godi cwestiynau a datblygu safbwyntiau perthnasol a 

syniadau'n gytbwys. 

• Rhyngweithio, crynhoi a dod i gasgliadau cytbwys. 

Ymateb i destunau 

• Arddangos gwybodaeth am destunau penodedig a'u 

cefndir, eu dehongli a mynegi barn arnynt gan drafod a 

gwerthuso dehongliadau eraill. 

• Gwerthfawrogi ac ymateb i wahanol ffurfiau llenyddol. 

• Ymateb i destunau llenyddol, llunyddol a ffeithiol, ar lafar ac 

yn ysgrifenedig, yn gydlynol gan ddewis a dethol deunydd 

perthnasol a'i ddehongli. 

• Cyfeirio'n benodol at y testun gwreiddiol gan gyfiawnhau'r 

cyfeiriad. 

• Trawsieithu gan ddeall a dehongli'r testun. 

Hefyd, bydd pob ymgeisydd Safon Uwch yn: 

• Cyfuno, cymharu a gwerthuso gwybodaeth a gyflwynir drwy 

wahanol gyfryngau, croesgyfeirio o'r naill destun i'r llall, 

crynhoi a dod i gasgliad cytbwys. 

Defnyddio iaith ysgrifenedig 

• Ysgrifennu'n gywir, eglur a graenus gan arddangos ystod o 

adnoddau iaith. 

• Defnyddio gwybodaeth am ramadeg yn effeithiol mewn 

amryfal gyd-destunau. 

• Dangos ymwybyddiaeth o wahanol gyweiriau iaith a 

defnyddio'r iaith yn hyderus mewn gwahanol sefyllfaoedd 

ac at wahanol ddibenion. 

Pwysoli 

30% 

25% 

45% 

Mae'r amcanion asesu yn gymwys i'r fanyleb gyfan. 

Dangosir pwysiadau’r amcanion asesu isod fel canran o’r Safon Uwch. 

Uned Pwysiad Uned AA1 AA2 AA3 

UG Uned 1 15% 10 5 

UG Uned 2 10% 10 

UG Uned 3 15% 5 10 

U2 Uned 4 25% 20 5 

U2 Uned 5 15% 15 

U2 Uned 6 20% 10 10 

Cyfanswm 100% 30 25 45 

WJEC CBAC Cyf.


3.2 Trefniadau ar gyfer asesu diarholiad 

Dylai pob pecyn o waith gynnwys rhwng 1,500 a 2000 o eiriau. 

Tasg dan amodau arbennig 

Dylid caniatáu dwy awr ar gyfer cwblhau’r dasg a wneir dan amodau arbennig. Dylid 

sicrhau bod safon y tasgau a osodir yn gymesur. “Amodau arbennig” yw amodau 

tebyg i rai arholiad cyffredin. Ni chaiff ymgeiswyr ymgynghori â’i gilydd. Caniateir 

mwy o amser i ddisgyblion â chanddynt anghenion arbennig. Dylid rhoi rhybudd o 

wythnos i ymgeiswyr cyn iddynt gyflawni’r dasg dan amodau arbennig. Caniateir 

defnyddio geiriadur neu ddeunydd pwrpasol e.e. pwyntiau bwled byr sy’n cynnwys 

ystadegau, ffeithiau, enghreifftiau a dyfyniadau perthnasol wrth gyflawni’r dasg. Ni 

roddir caniatâd i ymgeiswyr fynd â deunydd cyflawn wedi ei baratoi i mewn i’r 

asesiad dan amodau arbennig. Ni chaniateir defnyddio prosesydd geiriau wrth 

gyflawni’r dasg hon. 

Caiff pob darn o waith ei farcio pan gyflwynir ef i’r athro/athrawes yn ystod y cwrs. Ni 

ddylai ymgeisydd ailysgrifennu tasg ffolio na’i chywiro wedi i’r athro/athrawes 

ei chywiro h.y. ni ddylid ar unrhyw gyfrif roi marc am waith fydd wedi’i gywiro 

mewn drafftiau cynt. Dylai’r athro/athrawes adael y cywiriadau a'r sylwadau a 

gyfeiriwyd at yr ymgeisydd ar dasgau. 

Cyn cyflwyno’r marciau dylai athrawon adolygu’r marciau a ddyfarnwyd i sicrhau bod 

cyfanswm y marciau yn adlewyrchu’n deg y safon am y tasgau i gyd. Os oes 

anghysondebau dylai’r athro/athrawes gynnwys nodyn o eglurhad. 

Ar gyfer y tasgau a gyflwynir dylid nodi’r hyn a roddwyd i’r ymgeisydd fel symbyliad 

gwreiddiol. Dylid nodi unrhyw ragbaratoi ar ran yr ymgeisydd ei hun ac unrhyw 

gymorth/arweiniad a roddwyd gan yr athro/athrawes. Dylai athrawon nodi cywiriadau 

a sylwadau ar y sgriptiau. 

Bydd gofyn nodi’r dyddiad y cyflwynwyd y dasg ac unrhyw nodiadau/sylwadau 

perthnasol ar gyfer y safonwr megis sut y cafodd y dasg ei chyflawni, unrhyw 

ddeunydd cyfeiriol a ddefnyddiwyd. Paratoir ffurflen arbennig ar gyfer nodi’r manylion 

hyn. Dylai’r ffurflen hon gael ei llofnodi gan yr athro/athrawes a’r ymgeisydd i ddilysu’r 

gwaith. 

Safoni a Chymedroli 

Os oes mwy nag un grŵp dysgu, rhaid sicrhau bod safoni mewnol yn digwydd fel bod 

safonau’n gyson ar draws y grwpiau dysgu. 

Er mwyn sicrhau bod asesiadau yn cael eu safoni’n deg, clustnodir cymedrolwr 

allanol i’r ganolfan gan CBAC. Anfonir sampl o waith asesu diarholiad y ganolfan at y 

cymedrolwr ar ddechrau tymor yr haf. Dewisir y sampl gan CBAC ar ôl i’r ganolfan 

gyflwyno’r marciau ar-lein. Caiff pob canolfan adborth manwl yn dilyn y cymedroli.


4 GWYBODAETH DECHNEGOL 

4.1 Cofrestru 

Mae hon yn fanyleb unedol sy’n caniatáu asesu mewn camau. 

Bydd cyfleoedd asesu ar gael yng nghyfnod asesu’r haf bob blwyddyn, hyd at 

ddiwedd cyfnod y fanyleb. 

Bydd Unedau 1, 2 a 3 ar gael yn haf 2017 (a phob blwyddyn wedi hynny) a dyfernir y 

cymhwyster UG am y tro cyntaf yn yr haf 2017. 

Bydd Unedau 4, 5 a 6 ar gael yn haf 2018 (a phob blwyddyn wedi hynny) a dyfernir y 

cymhwyster Safon Uwch am y tro cyntaf yn yr haf 2018. 

Gall ymgeiswyr ailsefyll unedau UNWAITH YN UNIG cyn ardystio’r cymhwyster 

gyda’r canlyniad gorau yn cyfrannu at y cymhwyster. Mae gan ganlyniadau unedau 

unigol, cyn ardystio’r cymhwyster, hyd oes sy’n gyfyngedig yn unig i oes y fanyleb. 

Gall ymgeisydd ailwneud y cymhwyster cyfan fwy nag unwaith. 

Mae'r codau cofrestru i'w gweld isod. 

Teitl 

Codau cofrestru 

UG Uned 1 Ffilm a Llafaredd 2020U1 

UG Uned 2 Asesiad Diarholiad 2020U2 

UG Uned 3 Defnyddio Iaith, a Barddoniaeth 2020U3 

U2 Uned 4 Drama a Llafaredd 1020U4 

U2 Uned 5 Y Gymraeg yn y Gymdeithas a Thrawsieithu 1020U5 

U2 Uned 6 Defnyddio Iaith a'r Stori Fer 1020U6 

Cyfnewid Cymhwyster UG 

Cyfnewid Cymhwyster Safon Uwch 

2020QS 

1020QS 

Rhoddir y gweithdrefnau cofrestru diweddaraf yn ein fersiwn cyfredol o’r ddogfen 

Gweithdrefnau Cofrestru a Gwybodaeth am Godau. 

WJEC CBAC Cyf.


4.2 Graddio, dyfarnu ac adrodd yn ôl 

Bydd y graddau cyffredinol ar gyfer cymhwyster TAG Uwch Gyfrannol mewn 

Cymraeg Ail Iaith yn cael eu cofnodi fel gradd ar y raddfa A – E. Bydd y graddau 

cyffredinol ar gyfer y cymhwyster TAG Safon Uwch mewn Cymraeg Ail Iaith yn cael 

eu cofnodi fel gradd ar y raddfa A* i E. Bydd y canlyniadau sy’n methu â chyrraedd y 

safon isaf ar gyfer gradd yn cael eu cofnodi â’r llythyren U (annosbarthedig). Bydd 

graddau uned yn cael eu hadrodd yn ôl gyda llythyren fach a i e ar daflenni 

canlyniadau ond nid ar dystysgrifau. 

Defnyddir Graddfa Marciau Unffurf mewn manylebau unedol fel dyfais i adrodd yn ôl, 

cofnodi ac agregu deilliannau asesiad ymgeiswyr mewn uned. Defnyddir GMU fel 

bod ymgeiswyr sy’n cyflawni’r un safon yn cael yr un marc unffurf, pa bynnag uned a 

gymerwyd. Bydd canlyniadau uned unigol a’r dyfarniad pwnc cyffredinol yn cael eu 

mynegi fel marc unffurf ar raddfa gyffredin i bob cymhwyster TAG. Mae gan UG TAG 

gyfanswm o 200 marc unffurf ac mae gan Safon Uwch TAG gyfanswm o 500 marc 

unffurf. Mae uchafswm marciau unffurf ar gyfer unrhyw uned yn dibynnu ar bwysoli’r 

uned yn y fanyleb. 

Mae marciau unffurf yn cyfateb i’r graddau uned a ganlyn: 

Pwysoli 

Uned 

Gradd Uned 

Uchafswm marc unffurf i’r uned a b c d e 

Uned 1 (15%) 75 60 53 45 38 30 

Uned 2 (10%) 50 40 35 30 25 20 

Uned 3 (15%) 75 60 53 45 38 30 

Uned 4 (25%) 125 100 88 75 63 50 

Uned 5 (15%) 75 60 53 45 38 30 

Uned 6 (20%) 100 80 70 60 50 40 

Mae’r marciau unffurf a geir yn mhob uned yn cael eu hadio a bydd y radd pwnc yn 

cael ei seilio ar y cyfanswm hwn. 

Gradd cymhwyster 

Cyfanswm marciau unffurf a b c d e 

TAG UG 200 160 140 120 100 80 

TAG Safon Uwch 500 400 350 300 250 200


ATODIAD A 

GRID ASESU UNED 2 

AA3 – ystod 

marciau 

AA3 - Ysgrifennu 

16 – 20 mynegi ei hun yn ddeallus, yn glir ac yn gywir, wrth gyflwyno 

gwahanol elfennau’r testun 

cynllunio ei waith yn fanwl a gofalus 

rhoi sylw gofalus i gywair, ffurf a chynulleidfa drwy amrywio’r 

arddull yn briodol 

defnyddio arddull bersonol briodol yn hyderus 

mynegi barn yn glir ac yn cefnogi’r farn honno trwy resymu 

craff 

arddangos amrywiaeth eang o adnoddau iaith a gafael dda 

iawn ar ramadeg a chystrawen 

13 – 15 mynegi ei hun yn glir ac yn gywir, wrth gyflwyno gwahanol 

elfennau’r testun 

cynllunio ei waith yn ofalus 

rhoi sylw gofalus i gywair, ffurf a chynulleidfa drwy amrywio’r 

arddull 

defnyddio arddull bersonol briodol yn gyson 

mynegi barn yn glir ac yn ei chefnogi â rhesymau perthnasol 

arddangos amrywiaeth helaeth o adnoddau iaith a gafael dda 

ar ramadeg a chystrawen 

10 – 12 mynegi ei hun yn glir ac yn eitha cywir 

cynllunio ei waith yn ofalus ac yn gywir fel rheol 

rhoi sylw i gywair, ffurf a chynulleidfa drwy amrwyio peth ar yr 

arddull 

defnyddio arddull bersonol yn briodol 

mynegi barn yn effeithiol ac yn ei chefnogi â rhesymau 

perthnasol 

arddangos amrywiaeth o adnoddau iaith a gafael eithaf da ar 

ramadeg a chystrawen 

7 – 9 mynegi ei hun yn glir ac yn gywir ar y cyfan 

cyflwyno’r gwaith yn drefnus 

arddangos peth ymwybyddiaeth o gywair, ffurf a chynulleidfa 

gwneud peth defnydd o arddull bersonol 

mynegi barn yn uniongyrchol ac yn ei chefnogi â rhesymau 

defnyddio ystod o eirfa a phatrymau addas a pheth gafael ar 

ramadeg a chystrawen 

4 – 6 mynegi ei hun yn glir ar y cyfan wrth ysgrifennu am y testun 

yn uniongyrchol 

arddangos peth ymwybyddiaeth o drefn a dilyniant 

arddangos peth ymwybyddiaeth o gywair wrth gyflwyno’r 

gwaith 

mynegi barn gan gynnig rhesymau uniongyrchol 

defnyddio ystod o eirfa a phatrymau addas 

0 – 3 mae'r ymgeiswyr hyn yn llwyddo i ddangos rhai nodweddion 

cadarnhaol ar adegau yn unig. 

WJEC GCE Welsh Second Language specification from 2016/MLJ/EM 

29/10/15 

WJEC CBAC Cyf.

CYMRAEG AIL IAITH MANYLEB

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?