MAGAZINE

School aan Zet
MAGAZINE
november 2015
Waarom het ministerie
van OCW zelf leraren
aanneemt
//
//
//
//
//
SCHOLEN ZIJN ECHT ZELF AAN ZET
DAG OP STAP MET ANKIE DE LAAT
LEREN VAN EN MET BEDRIJVEN: BEDRIJFSBEZOEK TATA STEEL
DE LOOPBAAN VAN HAN DE JONGE
NIEUWE KWALITEITSKAARTEN SO

BINNENKORT
INHOUD
Bedrijven supporten lerende scholen
Velen van u zijn aan het ontwikkelen naar een lerende
organisatie en werken daarmee aan een continue
verbetercultuur. Bepalend daarin is de kwaliteit van
de leraar. Makkelijker gezegd dan gedaan. Want hoe
bevordert u als schoolleider een verbetercultuur? Hoe
ziet zo’n cultuur er eigenlijk uit? Wat vraagt dat van de
betrokkenen in de organisatie?
Afgelopen jaren zijn ruim 2800 scholen actief aan de
slag gegaan met de ambitie te ontwikkelen naar een
lerende organisatie. Steeds vaker kunnen scholen op
Gaat u binnenkort op bezoek bij een
referentieschool (VO)?
Wilt u wel eens sparren met andere scholen die voor dezelfde
uitdagingen staan als uzelf - bijvoorbeeld op het vlak van
differentiatie, begeleiding en professionalisering van (nieuwe)
collega’s, teamleren, eigenaarschap van beleid en feedback? Bezoek
dan een van de 20 referentiescholen van School aan Zet. Deze
scholen zijn al vergevorderd in hun ontwikkeling naar een lerende
organisatie en willen hun ervaringen delen met andere scholen. In
schooljaar 2014-2015 zijn 20 VO-scholen gestart met het invullen
van hun rol als referentieschool van School aan Zet: ambassadeur
voor de lerende organisatie. Inmiddels hebben 30 scholen een van
de referentiescholen bezocht, 16 referentiescholen hebben sessies
verzorgd op expo’s die werden bezocht door 133 scholen en hebben
zij meegewerkt aan diverse interne en externe communicatieuitingen.
Hierbij valt te denken aan publicaties in onderwijsvakbladen: Van 12
tot 18 en PrimaOnderwijs. Daarnaast ook een internationale publicatie:
“In Dutch schools, more time in school en more educator control”.
Referentiescholen zijn een interessante groep voor onderzoek
naar (de werking van) lerende organisaties: in totaal werkten 10
referentiescholen mee aan het onderzoek “Kenmerken van een
Lerende Organisatie” van de Universiteit Utrecht. Meer informatie
over de referentiescholen in het VO: http://bit.ly/1CvTgeI. Binnenkort
zetten ook referentiescholen PO/SO hun deuren open! Op pagina 10
kun u daar meer over lezen.
Help academische docenten
selecteren voor Eerst De Klas & het
OnderwijsTraineeship in maart 2016!
Dit najaar is het voor ambitieuze academici weer mogelijk
om te solliciteren naar de programma’s Eerst De Klas en het
OnderwijsTraineeship. Na een strenge selectie gaan zij in augustus 2016
aan de slag als docent op een middelbare school. U kunt als eerste
zien welke docent-talenten straks inzetbaar zijn – bijvoorbeeld op uw
school - door in maart 2016 plaats te nemen in de selectiecommissie die
de kandidaat-trainees beoordeelt. Interesse? Maak dan vrijblijvend een
schoolprofiel aan via
www.eerstdeklas.nl/scholen en www.onderwijstraineeship.nl/scholen
en u ontvangt alle benodigde informatie of neem contact op via 070-
3119766.
Nationale Schoolleiders Top
Op zaterdag 7 november 2015 (van 12.00 tot 18.00 uur in de Van
Nelle Fabriek in Rotterdam - toegang gratis, inclusief lunch en borrel)
organiseert het ministerie van OCW in samenwerking met onder andere
School aan Zet de eerste Nationale Schoolleiders Top. Het doel is om
schoolleiders van alle VO-scholen in Nederland bij elkaar te brengen
om van elkaar te leren en te laten zien waar ze trots op zijn. Samen
met toonaangevende spelers uit het bedrijfsleven, de overheid en
maatschappelijke instellingen kunt u kennis en ervaringen uitwisselen.
www.nationaleschoolleiderstop.nl
4. Scholen zijn echt zelf aan zet
Sinds 2012 hebben VO-scholen zich aangemeld voor deelname aan School aan Zet. Zij
gebruiken de verschillende programmafaciliteiten om de kwaliteit van hun onderwijs continu
te verbeteren. RSG Magister Alvinus in Sneek, Melanchthon College in Rotterdam en twee
experts van School aan Zet komen samen om de balans op te maken.
16. Ik geniet met volle teugen van mijn deelname aan
inspiratiesessies Lead & Learn PO
Leiding geven aan een lerende organisatie, gericht op meer samen leren: dat is de kern van
de inspiratiesessies Lead & Learn PO. Batina Roovers, directeur basisschool de Annie M.G.
Schmidt in Hilversum, vertelt over haar ervaringen.
18. Verbetering in de organisatie, organisatie in de verbetering
Vrijdag 18 september 2015 heeft een groep schoolleiders uit het voortgezet
onderwijs tijdens een bezoek aan Tata Steel Velsen-Noord kennis en ervaringen
uitgewisseld over hoe zij een lerende professionele organisatiecultuur verder
kunnen versterken.
Ook in dit magazine:
10
11
12
14
17
Nieuwe referentieschool sbo de Evenaar
opent deuren
De professonaliseringstips van
Jacqueline Drouillet
Dag op stap met Ankie de Laat
Op weg naar een lerende organisatie,
directeur-bestuurder Wim Kokx vertelt
Nieuwe kwaliteitskaarten SO
support rekenen vanuit het bedrijfsleven. Eerder al werkte
de Boston Consulting Group kostenloos mee om het
Onwikkelmodel Lerende Organisatie op te stellen. En nu
volgen bedrijven als Tata Steel, Shell, Siemens, Philips en
ASML. Zij organiseren dit najaar bedrijfsbezoeken. De
eerste heeft op 18 september 2015 plaatsgevonden bij
Tata Steel. Een verslag hiervan vindt u in dit magazine op
pagina 18.
Steeds vaker delen besturen en scholen hun goede
voorbeelden en aanpakken. Op pagina 4 vertellen Rsg
Magister en Melanchthon u graag over hun ontwikkeling
naar een lerende organisatie en hoe zij dit ook vanaf
2016 door willen zetten. En bestuurders, hoe doen zij
dat eigenlijk: lerende organisaties besturen? Zij hebben
een belangrijke rol als het gaat om de ontwikkeling van
hun scholen naar professionele lerende organisaties. De
aanpak van een bestuur kan bewust of onbewust het leren
van een organisatie stimuleren, ondersteunen of juist in
de weg zitten. Op pagina 14 vertelt Wim Kokx hoe hij dit
aanpakt in zijn bestuur Openbare Scholengemeenschap
Vlaardingen Schiedam.
En bent u benieuwd naar een dag uit het leven van een
bestuurder? Kijk dan vlug op pagina 12 en kijk mee
met startend bestuurder Ankie de Laat (ATO).
Veel leesplezier toegewenst!
Met vriendelijke groet,
Fabiènne Hendricks
Programmamanager
School aan Zet
21 De loopbaan van Han de Jonge
3

Sinds 2012 hebben VO-scholen zich
aangemeld voor deelname aan School
aan Zet. Zij gebruiken de verschillende
programmafaciliteiten om de kwaliteit van hun
onderwijs continu te verbeteren. Het uitwisselen
van kennis en good practices staat daarin centraal.
Je leert immers van én met elkaar. Zo ook vandaag:
twee vertegenwoordigers van RSG Magister Alvinus
in Sneek, algemeen directeur Melanchthon College in
Rotterdam en twee experts van School aan Zet komen
samen om de balans op te maken.
stimuleren het leren van de teams. De schoolleiding en
het bestuur sturen bovendien een lerende school aan.
Het is een continu proces.”
“Uitgangspunt van de
veranderaanpak is dat iedereen in
de school van én met elkaar leert,
zowel binnen de school als tussen
de scholen”
SCHOLEN ZIJN ECHT
ZELF AAN ZET
Het is een gevarieerd gezelschap: Broer Zonderland en
Erna Hermelink werken op regioschool RSG Magister
Alvinus in Sneek. Zonderland is teamleider van de
havo in de onderbouw op de middelbare school waar
leerlingen vanuit heel Zuidwest Friesland les krijgen.
Hermelink werkt als docente Engels op dezelfde school
en is nauw betrokken bij de samenwerking met School
aan Zet. Zij zijn in
gezelschap van
In de periode 2012-2015 hebben in totaal algemeen directeur
743 vo-scholen deelgenomen (of nemen Harry van Alphen
nog deel) aan één of meer faciliteiten van van Melanchthon,
School aan Zet. Dit is 52% van het aantal een christelijke
vo-scholen in Nederland. Deze scholen scholengemeenschap
maken onderdeel uit van in totaal 244
voor voortgezet
vo-besturen (van de 341 vo-besturen in onderwijs met
Nederland, oftewel 71%).
vestigingen in
Rotterdam en
Lansingerland. Ook
Ria Sluiter en Louis Steeman (experts van School aan
Zet) zijn aanwezig om op hun ervaringen met beide
scholen te reflecteren.
Veranderaanpak
Het gesprek komt snel op gang en direct wordt duidelijk
hoe iedere partij op zijn eigen manier heeft geleerd van
bijvoorbeeld de gesprekken met de experts (de kritische
vrienden), deelname aan de leernetwerken Teach &
Learn en Lead & Learn en de bestuursgesprekken die
door School aan Zet georganiseerd zijn. Het programma
richt zich op het versterken van de ontwikkeling van
scholen naar lerende organisaties en hanteert een
ontwikkelingsgerichte veranderaanpak. Ria Sluiter
legt uit: “Uitgangspunt van de veranderaanpak is dat
iedereen in de school van én met elkaar leert, zowel
binnen de school als tussen de scholen. Leraren geven
leiding aan het leren van de leerlingen en teamleiders
Kritische vriend gesprekken
De experts van School aan Zet voeren in de rol van
kritische vriend gesprekken met de scholen. Sluiter:
“Ik denk dat School aan Zet met de gesprekken en de
veranderaanpak iets fundamenteels in gang heeft gezet
binnen de scholen.” Ook expert Louis Steeman sluit
zich hierbij aan: “Tijdens de gesprekken en bijvoorbeeld
in het leernetwerk Lead & Learn is de rode draad dat
we scholen stimuleren om zelf de verbinding te leggen
tussen de verschillende lagen in de school. Wij helpen
ze meer diepgang te geven tijdens dit proces. Als
onafhankelijk expert zit je in een comfortabele positie:
enerzijds ben je kritisch, maar anderzijds ben je als
vertrouweling en vriend betrokken. Ook voor mij is dit
leerzaam.”
Stok achter de deur
Harry van Alphen gelooft in deze aanpak: “In alle
boeken lees je hoe het moet en hoe je een lerende
organisatie creëert. Na het lezen van zo’n boek denk
je: dit ga ik doen! Helaas val je vaak al snel terug in de
waan van de dag waardoor die prachtige ideeën naar
de achtergrond verdwijnen en het dus slechts ideeën
blijven.” School aan Zet zorgt ervoor dat je een stok
achter de deur hebt om deze ideeën daadwerkelijk om
te zetten naar concrete acties, aldus Van Alphen: “De
waarde is de dialoog. Van School aan Zet krijg je de
ruimte om te praten en plannen te maken, maar je wordt
ook gestimuleerd om er zelf mee aan de slag te gaan.
Als je immers een afspraak hebt met een expert, is het
natuurlijk je eer te na om niks met die plannen te doen.”
De relatie met de onafhankelijke experts van School
aan Zet zorgt ervoor dat je gemotiveerd blijft. “Zonder
relatie geen prestatie zou ik bijna willen zeggen. Die
relatie helpt je om verder te kijken.”
4
5

”Vier jaar geleden kwam ik in
aanraking met School aan Zet en
ik was direct fan van de door hen
gehanteerde aanpak”
Fan van School aan Zet
Van Alphen heeft als bestuurder gebruik gemaakt van
bestuursgesprekken met twee experts. Van Alphen: “Vier
jaar geleden kwam ik in aanraking met School aan Zet en
ik was direct fan van de door hen gehanteerde aanpak.
De naam sprak mij ook aan: scholen zijn aan zet. Als
scholengemeenschap doen wij al veel op het gebied van de
lerende organisatie, waardoor er vanuit de scholen niet meteen
het enthousiasme was om zich aan te melden. Daarom heb ik
expert Ria Sluiter uitgenodigd om uit te leggen wat School aan
Zet voor de scholen kan betekenen. Je kunt ze niet verplichten,
maar wel verleiden. Vier scholen besloten zich vervolgens in te
schrijven.”
Ruimte om te ontdekken
Ook Zonderland is enthousiast over de samenwerking met
School aan Zet: “Het accent van het eigenaarschap van de
schoolontwikkeling is verlegd: niet meer alleen vanuit de
directie, maar óók vanuit de leraren. Dankzij de gesprekken
wordt bewustwording gecreëerd bij de teams en daardoor
zijn zij enthousiast om zelf aan de slag te gaan. Wanneer
de schoolleiding een adviesbureau inhuurt moet je vaak
meewerken en aansturen op concrete resultaten die de
schoolleiding graag wil zien. School aan Zet biedt je de ruimte
om zelf aan zet te zijn en een eigen aanpak te bedenken
om concreet resultaat te bereiken. De experts zijn een
onafhankelijke kritische vriend en bieden je in de gesprekken
hulp om resultaat te behalen, maar vervolgens moet je zelf die
ruimte pakken.”
Denken in mogelijkheden
Dat gebeurt nu op RSG Magister Alvinus volgens Zonderland:
“Je ziet leraren veranderen, ze voelen dat ze ertoe doen. Teams
inspireren elkaar en gaan de dialoog werkelijk samen aan, dat
zijn kleine succesmomenten waar ik blij van word.” Dit is een
leerproces voor iedereen. “Ook ik heb veel moeten leren. Toen
er een leraar naar mij toekwam met het plan om de RTTImethode
te introduceren bij ons op school, zag ik alleen maar
beren op de weg. Dat heb ik mijzelf achteraf kwalijk genomen:
ik denk nu meer in mogelijkheden en luister beter naar mijn
collega’s. Als een leraar aangeeft dat hij ervan overtuigd is dat
RTTI bijdraagt aan een betere determinatie van leerlingen in
leerjaar drie, dan is het de moeite en het vertrouwen waard om
daarin mee te gaan.”
“Je ziet leraren veranderen, ze voelen
dat ze ertoe doen”
Uit de reflectiegesprekken die de experts van School
aan Zet met de deelnemende scholen hebben gevoerd,
blijkt dat zij trots zijn op vergroot eigenaarschap
onder medewerkers (37%) en de dialoog die over visie
en doelen wordt gevoerd (29%). Ook is naar voren
gekomen dat de ontwikkelingen die de scholen hebben
ingezet niet op zichzelf staan. Deze hebben directe
raakvlakken met de doelen die zijn afgesproken in het
Sectorakkoord. Vrijwel alle scholen (91%) geven aan
meerdere raakvlakken te zien tussen de doelen uit het
Sectorakkoord en de eigen ontwikkeling. Met name op
de pijlers ‘leraar in positie in een professionele school’
(80% ) en ‘de leerling centraal’ (75%) zien zij directe
raakvlakken. Meer dan 80% van de scholen geeft aan dat
zij verwachten dat het zijn van/het ontwikkelen naar een
professionele lerende organisatie als school op termijn
een bijdrage levert aan hogere leeropbrengsten. Ook
wordt door sommige aangegeven aan dat leerlingen
merken dat er iets veranderd is, bijvoorbeeld door nieuwe
(interactieve) leervormen, meer ICT-gebruik in de les,
meer reflectie en eigen inbreng.
Naam school:
Aantal leraren:
Aantal leerlingen:
Type onderwijs:
RSG Magister Alvinus Sneek
145
2066
VMBO-Havo-Atheneum-Gymnasium
Broer Zonderland aan het woord:
“Wij hebben diverse stappen gezet in onze ontwikkeling
naar een lerende organisatie. School aan Zet heeft
ons hierbij geholpen. Een van onze doelstellingen is
om altijd het beste onderwijs aan al onze leerlingen te
geven en hierdoor het maximale uit hen te halen. Dit
betekent dat wij er voor zorgen dat onze leerlingen een
passend diploma behalen door hen onderwijs op maat
te geven. Optimale opbrengsten per leerling, goede
doorstroming en excellentie slagingscijfers zijn altijd ons
streven.”
Goed op weg
“Aan alle hulp van School aan Zet hebben wij veel
gehad en de resultaten zijn duidelijk zichtbaar. Prestaties
en resultaten worden in functioneringsgesprekken
bijvoorbeeld besproken en acties worden direct in
gang gezet. Hierbij kwam het Ontwikkelmodel Lerende
Organisatie van School aan Zet goed van pas. Dat
benadrukte hoe belangrijk het is om goede feedback
te geven. Verder heeft Ria Sluiter (expert van School
aan Zet) ons in haar rol als kritische vriend onder
andere geholpen bij het opstellen van ons teamplan. De
ontwikkeling die onder meer in gang is gezet binnen
het havo-team is dat de aandacht is verschoven van
randvoorwaarden naar dat waar het echt om draait: het
onderwijsleerproces.”
Trots
“De betrokkenheid van onze beide teams (havo) bij
het onderwijsleerproces is duidelijk groter geworden.
Leraren denken mee en voelen zich daardoor meer
betrokken, daar zijn wij als school heel trots op.
Uiteraard is het nu zaak dit vast te houden en ervoor te
zorgen dat we ons verder blijven ontwikkelen.”
Toekomst
“We hebben een veranderingsproces in gang gezet
en wat we nu nodig hebben is een netwerk van
professionals die de voortgang van dit proces voeden
en bewaken. Dit is onze wens, omdat wij door onze
goede ervaring met School aan Zet hebben ingezien dat
feedback van essentieel belang is.”
6

Naam school:
Aantal leraren:
Aantal leerlingen:
Type onderwijs:
Onderdeel van:
Melanchthon, VO in Rotterdam en Lansingerland
+/- 520
5300
VMBO, HAVO en VWO, VHBO, MBO-groen, technasium, technologie en vakmanschaproute,
OpleidingsSchool Rotterdam
CVO Rotterdam
Harry van Alphen aan het woord:
“De lerende organisatie is voor ons erg belangrijk.
Melanchthon heeft collega’s die continu willen
leren. Veel collega’s maken daarom gebruik van de
professionaliseringsactiviteiten van de Melanchthon
Academie. Daarnaast voeren we veel dialogen
op diverse niveaus over de koers, de transitie en
mogelijkheden van onderwijsvernieuwingen. Alle negen
vestigingen kennen een eigen onderwijskundig profiel
waar het onderwijs is afgestemd op de specifieke
doelgroep leerlingen.”
Goed op weg
“De interventies van School aan Zet hebben ervoor
gezorgd dat wij nog meer de dialoog aangaan en het
blijven ontwikkelen altijd centraal stellen. In totaal
voeren vier van onze scholen gesprekken met School
aan Zet. Het is dan ook goed te merken dat deze
vestigingen meer kennis opdoen dankzij de kritische
vriend gesprekken en daardoor ook nieuwe inzichten
krijgen.”
Trots
“Ik ben er trots op dat er binnen alle vestigingen wordt
geleefd naar – wat wij noemen – het Melanchthon
DNA. Kern van dit DNA is dat elk kind ertoe doet en een
perspectief heeft op vervolgonderwijs. Omdat iedereen
anders is, streven we naar gepersonaliseerd onderwijs.
Ook ben ik trots op de open houding en drive om te
leren van collega’s.”
Toekomst
“De kracht van wie wij zijn wordt levend gehouden
doordat wij als Algemene Directie de tijd nemen om
ieder jaar met meer dan 100 leerlingen en meer dan
100 collega’s in gesprek te gaan over de school, het
onderwijs en het beroep. Ook hierbij helpt School aan
Zet ons. Voor de toekomst zie ik meer mogelijkheden
om de dialoog te voeren als onderdeel van het informele
leren tussen de vestigingen. De verschillende netwerken
tussen de scholen moeten het leren gaan bevorderen.”
Draagvlak creëren
Erna Hermelink heeft deelgenomen aan de gesprekken
die met School aan Zet zijn gevoerd en heeft persoonlijk
ondervonden dat je als leraar een stem kunt hebben binnen
de school: “Ik kan vanuit mijn rol echt iets betekenen voor de
ontwikkeling van mijn school. Wanneer je gesteund wordt
door je leidinggevende, heb je de kans om een ontwikkeling
in gang te zetten. Je moet je bewust zijn van je eigen kracht
binnen de organisatie.“ Hermelink is blij met de veranderingen
binnen de school die in gang zijn gezet: “Ook mijn directie
heeft actief deelgenomen aan de gesprekken, daardoor
ontstaat er draagvlak voor je ideeën bij je leidinggevende. Door
School aan Zet word je verder geholpen en krijg je een andere
mindset: niet meer afwachten, maar pro-actief handelen. Dat
heb je nodig om samen verder te komen en van elkaar te
kunnen leren.”
”Wanneer je gesteund wordt door je
leidinggevende, heb je de kans om
een ontwikkeling in gang te zetten”
Andere manier van vergaderen
Hermelink heeft ook deelgenomen aan het leernetwerk Teach
& Learn. “Onze leervraag had betrekking op determinatie en
motivatie van leerlingen. We hebben concrete handvatten
aangereikt gekregen over hoe wij zelf een verandering binnen
de school in gang kunnen zetten. Onze teamvergaderingen
pakken we bijvoorbeeld anders aan. In plaats van over
regelzaken praten we nu met elkaar over onderwijs. Als je het
gevoel hebt dat je onderdeel uitmaakt van een geheel, dan
word je gemotiveerd om je ergens voor in te zetten. Nu merk je
dat collega’s na een vergadering bijvoorbeeld komen met een
compliment of een verbetervoorstel.”
“Mijn advies voor de toekomst is: blijf
in contact met het netwerk dat je hebt
opgebouwd. Je bent eigenaar van je
eigen ontwikkeling.”
School aan Zet
Over de kracht van School aan Zet is iedereen het eens.
Van Alphen: “De school is letterlijk aan zet, dat is waar het
om draait. Je krijgt handvatten aangereikt en de experts
zijn werkelijk een kritische vriend en houden je een spiegel
voor, maar met je collega’s moet je het doen.” Dat is dan ook
het streven voor de toekomst, aldus alle aanwezigen. Het
programma voor het voortgezet onderwijs stopt in december
2015, maar de scholen willen zich blijven doorontwikkelen als
een lerende school. Steeman: “Mijn advies voor de toekomst is:
blijf in contact met het netwerk dat je hebt opgebouwd. Je bent
eigenaar van je eigen ontwikkeling.” Sluiter sluit zich hierbij
aan: “Scholen zijn mede door School aan Zet geactiveerd om
te ontwikkelen naar een lerende organisatie en scholen zijn nu
zelf aan zet om deze beweging door te zetten.”
Vrijwel alle scholen (98%) geven aan verder
te gaan met de ingezette ontwikkeling. Alle
scholen geven aan zich bewust te zijn van het
belang van borging. De meeste scholen borgen
middels het vastleggen van de ontwikkelingen
in strategische school- of beleidsplannen of
PDCA-cyclus.
9

fotografie: Jaimi Nieli
10
NIEUWE REFERENTIESCHOOL
SBO DE EVENAAR OPENT DEUREN
Diverse scholen in het land zetten hun deuren open voor
schoolleiders en leraren van andere scholen om hen te
inspireren. Vanaf nu kunnen scholen ook terecht bij sbo de
Evenaar in Nieuwegein. Sinds dit schooljaar mag deze school voor
speciaal basisonderwijs zich een referentieschool van School aan
Zet noemen. We spreken leraar, coach én orthopedagoog Roland
Rodenburg over deze nieuwe ontwikkeling.
Wat is sbo de Evenaar voor school?
Op de Evenaar geven wij les aan 250 leerlingen die ergens in het
reguliere onderwijs zijn vastgelopen door leer- of gedragsproblemen
of een combinatie daarvan. De Evenaar biedt passend onderwijs
dat aansluit bij deze ondersteuningsbehoefte van leerlingen in de
leeftijd van 4 tot 14 jaar. We werken met een enthousiast team van
50 collega’s die allemaal een passie hebben voor het onderwijs. Die
passie proberen we over te brengen op de leerlingen.
Waarom zijn jullie als referentieschool verkozen?
Als school zijn wij continu op zoek naar vooruitgang. Dat doen wij met
elkaar. Daarom werken wij aan de aanpak Samen Leren Inhoud Geven
van School aan Zet. Daar zijn mooie resultaten uit voortgekomen. We
werken nu bijvoorbeeld met zelfsturende leerteams. De directie geeft
aan welke kant we met z’n allen op moeten, maar binnen deze lijnen
gaan onze collega’s daarmee zelf aan de slag. Dat heeft ons al veel
opgeleverd.
Zoals?
Er is inmiddels bijvoorbeeld een werkgroep praktisch onderwijs
ontstaan en er worden speciale workshopdagen georganiseerd waarin
collega’s met elkaar kunnen sparren. Tijdens deze workshops worden
leraren geïnspireerd en krijgen zij bruikbare tips en ideeën die zij in
hun eigen lessen kunnen opnemen. Een andere werkgroep denkt
uit hoe we ons onderwijs zo kunnen inrichten dat we het creatieve
denkvermogen van de leerlingen zoveel mogelijk stimuleren. Ook de
inzet van ICT voor de leerlingen en vooral het gebruik van ICT door de
leraren, wordt in een werkgroep onderzocht en geïmplementeerd.
Hoe is het om een referentieschool te mogen zijn?
Hartstikke leuk natuurlijk. Ik geloof in onze manier van onderwijs en
ik vind het fijn dat we andere scholen mogen helpen en inspireren.
Natuurlijk moet iedereen het zelf doen en kunnen wij alleen laten zien
hoe wij proberen het onderwijs te verbeteren, maar ik denk dat wij
andere scholen daadwerkelijk kunnen laten zien hoe het ook kan. Je
kunt van elkaar leren en het is mooi dat wij als voorbeeld voor anderen
kunnen dienen.
Wat kunnen andere scholen van jullie verwachten
wanneer zij langskomen?
Ik hoop dat ze aangestoken worden door het enthousiasme van ons
team. De goede samenwerking en de wil om te leren binnen ons team
is een belangrijk ingrediënt voor onze vooruitgang. Ook krijgen ze
natuurlijk een kijkje binnen onze school en mogen ze ons alles vragen.
Wij hebben elkaar aangestoken met ons enthousiasme, hopelijk lukt
het ons dit ook over te dragen op de schoolleiders en leraren die
langskomen.
Sinds 2012 doorlopen ruim 2.700 scholen in het
primair en speciaal onderwijs een programma van
School aan Zet. Dit schooljaar zetten 21 van deze
scholen de deuren open voor schoolleiders en leraren
van andere scholen. Deze scholen hebben een
ontwikkeling doorgemaakt in hun ontwikkeling naar
(onderdelen van) lerende organisatie en zijn bereid
hun ervaringen te delen met andere scholen. Daarom
zijn zij referentieschool van School aan Zet. School
aan Zet biedt de referentiescholen een podium om
zich te profileren en te laten zien. Referentiescholen
stimuleren andere scholen om continu te blijven leren
en vormen tevens een netwerk van gelijkgestemden
om ook zelf te blijven leren.
In schooljaar 2014-2015 zijn 20 VO-scholen gestart
met het invullen van hun rol als referentieschool van
School aan Zet: ambassadeur voor de lerende
organisatie. In de rubriek ‘Binnenkort’ leest u meer over
de VO-referentiescholen.
DE PROFESSIONALISERINGSTIPS
VAN JACQUELINE DROUILLET
Dit schooljaar maakt Jacqueline Drouillet haar tweede jubileum
vol: in september 2016 werkt zij namelijk 25 jaar als lerares
Frans op het Willem de Zwijger College in Papendrecht en
Hardinxveld-Giessendam. In 25 jaar tijd heeft zij niet alleen veel
gezien, maar ook ontzettend veel geleerd. Onder andere door haar
deelname aan de tweede tranche van het leernetwerk Teach & Learn
van School aan Zet. Jacqueline deelt haar tips graag met anderen.
“Wacht niet op het grote, maar maak zelf het kleine groot. Dat zei mijn
moeder altijd en in het afgelopen jaar heb ik pas echt ontdekt wat dit
betekent. Tot voor kort waren de resultaten van onze leerlingen voor
het vak Frans matig. Ook was er weinig interesse van leerlingen voor
het vak. Als docente Frans trek je je dat natuurlijk aan. Ik heb Frankrijk
in mijn hart gesloten en mijn enthousiasme deel ik graag met mijn
leerlingen. Tijdens Teach & Learn heb ik daarom één doel voor ogen
gehouden: een toekomst mét Frans bij ons op school. Mijn tip voor
andere leraren is dat je niet gelijk groot hoeft te denken. Richt je liever
op iets kleins dat past binnen de doelen van de school en zet je hier
vol voor in. Op deze manier kun je een grote verandering binnen de
organisatie teweeg brengen.”
Zet door
“Geef niet te snel op. Wanneer je een verandering wilt
realiseren op school, gaat dat niet zonder slag of stoot.
Soms is het vechten tegen de bierkaai, dat heb ik zelf
ook wel eens zo ervaren. Zie moeilijke momenten
echter als een leermoment. Dankzij Teach & Learn
en dankzij de steun van de directie op school heb ik
langzaamaan onze leerlingen enthousiast gekregen
voor de Franse les. Zo kreeg ik de vrijheid om een
andere (succesvolle) manier van toetsen uit te proberen:
ik heb onder andere de grammatica losgekoppeld
van vertaalopdrachten en de “gesprekken op papier”
worden nu fonetisch beoordeeld. Ook kreeg ik budget
om de Franse taal de school in te halen (o.a. met een concert van
Alderliefste) en maak ik deel uit van het onderzoek “Duurzaam voertaal”
op de VU Amsterdam waarbij de lessen in eenvoudig Frans gegeven
worden. De resultaten zijn in een half jaar tijd aanzienlijk verbeterd.
Dat is natuurlijk geweldig. Het is daarom belangrijk dat je doorzet en in
jezelf blijft geloven.”
Zorg voor een buddy
“In het afgelopen jaar heb ik gemerkt hoe belangrijk het is dat je een
buddy hebt; iemand waarmee je kunt praten en die je helpt wanneer
het tegen zit. Ik heb een collega waarmee ik alles kan bespreken en
deze gesprekken geven mij nieuwe inzichten. Ook tijdens Teach &
Learn had ik een maatje waarmee ik vaak gespard heb en die er was
als ik advies of steun nodig had. Het contact met gelijkgestemden
heeft mij zeer veel geholpen. Door de steun van anderen krijg je nieuwe
energie. Je hoeft het niet alleen te doen.”
Teach & Learn is een leernetwerk
voor ambitieuze docenten in het
VO die versterkt willen worden in
hun persoonlijke ontwikkeling en
de ontwikkeling van uw school.
Twee tranches zijn inmiddels
succesvol afgesloten: 205 leraren
van 108 scholen hebben het
leernetwerk doorlopen.
“Je hoeft het niet
alleen te doen“
11

EEN DAG OP STAP MET
ANKIE DE LAAT
Vandaag lopen we een dag mee met Ankie de Laat.
Na zes jaar directeur te zijn geweest op basisschool
Het Rondeel in Den Bosch, besloot zij haar horizon te
verbreden en te solliciteren naar een functie als lid van het
nieuwe College van Bestuur van de ATO-scholenkring in
Rosmalen. Inmiddels werkt zij sinds 1 september 2015 als
beginnend bestuurder en heeft zij een volle agenda.
12
De dag start met een bespreking met het stafbureau. Iedere
maandagochtend komen wij samen om te bespreken wat er
speelt. Deze integrale aansturing vinden wij belangrijk. Naast
mij zit Jan Nieuwenhuis, hoofd P&O. Ook Anneke Kohnen,
hoofd Financiën, en mijn collega Hans Tijssen, voorzitter
van het College van Bestuur, zijn bij het gesprek aanwezig.
Vandaag hebben we onder andere gesproken over de invulling
van een vacature. We zijn op zoek naar een nieuwe directeur
voor één van de 18 scholen van de ATO-scholenkring.
Na het overleg ga ik samen met collega Hans
Tijssen op schoolbezoek bij basisschool de
Sprong. Als nieuw College van Bestuur willen we
de komende weken alle scholen van de ATOscholenkring
bezoeken voor een kennismaking.
We gaan een hele ochtend langs en stellen
nieuwsgierige vragen. Ons doel is om de
directeur, het managementteam, de leraren, het
gebouw, het concept en de leerlingen te leren
kennen. Het was een leuk bezoek waarin we
veel besproken hebben. Ieder schoolbezoek
levert weer nieuwe informatie op.
’s Middags kregen we bezoek van het
ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap. Onder andere Fons Dingelstad
en Titus Heemskerk waren ’s middags
aanwezig en ook School aan Zet schoof
aan. Wij werken samen met School aan
Zet aan een verbetertraject voor begrijpend
lezen en de vorming van professionele
leergemeenschappen, gekoppeld aan de
lerende organisatie. Tijdens dit gesprek hebben
we het gehad over onze vorderingen.
Na deze bespreking wilden we graag een
voorbeeld uit de praktijk laten zien. Later in de
middag volgde daarom een reflectiegesprek
in het kader van de lerende organisatie.
Basisschool het Noorderlicht is hier een mooi
voorbeeld van. Zij werken op een innovatieve
wijze aan de lerende organisatie. Zo werken
ze op deze school bijvoorbeeld met quality
teams waarin bouwcoördinatoren aan de hand
van data werken. Het was een heel boeiend
gesprek, ook het bezoek van het ministerie van
OCW was onder de indruk.
13

OP WEG NAAR EEN
LERENDE ORGANISATIE
Directeur-bestuurder Wim Kokx vertelt over een leerzaam jaar voor OSVS
Bij het besturen van een lerende schoolorganisatie
komt heel wat kijken. Dat weet Wim Kokx, directeurbestuurder
van Openbare ScholengroepVlaardingen
Schiedam (OSVS), als geen ander. In het afgelopen jaar heeft
hij een verandering binnen de organisatie ingezet met als doel
te ontwikkelen naar een lerende organisatie. Hierbij kreeg hij
hulp van School aan Zet.
Vorig jaar rondde
Kokx samen met
zijn collega’s het
Vo-bestuurders zijn in toenemende mate
strategisch beleidsplan
geïnteresseerd in de thematiek van de
voor OSVS af. Een
lerende organisatie en de reflectie op hun
beleidsplan dat afwijkt
eigen rol daarin. In samenwerking met de
van het gebruikelijke
VO-raad heeft School aan Zet het mogelijk
schoolplan. Kokx:
gemaakt voor bestuurders om gesprekken
“Voor het maken
te voeren over het aansturen van lerende
van een strategisch
schoolorganisaties. 35 bestuurders van in
beleidsplan wordt
totaal ruim 220 scholen zijn in gesprek.
van je verwacht dat je
Inmiddels hebben zo’n 50 gesprekken
kijkt waar je met de
plaatsgevonden en vier bestuurders hebben
organisatie staat en
het gehele ‘parcours’ van drie gesprekken
waar je over vier jaar
afgerond, waaronder het bestuur OSVS.
wilt staan. Hoe ziet
de organisatie er over
vier jaar uit? Dat is
natuurlijk een moeilijke vraag, ik weet namelijk niet hoe het er
over vier jaar uitziet. Bovendien moet je in het plan beschrijven
hoe je in vier jaar tijd je doelen gaat realiseren en van A naar B
komt. Dat klinkt natuurlijk prachtig, maar ik geloof niet dat het
zo werkt.”
Ga de dialoog met elkaar aan
Daarom besloot Kokx het anders aan te pakken. Zijn
nieuwe aanpak is gericht op de lerende organisatie. Kokx:
“Veranderingen moeten vanuit de organisatie komen. Ik
geloof niet dat ik moet vertellen hoe het moet, dat bepalen
we samen. Daarom heb ik alle medewerkers binnen onze
organisatie dezelfde vraag gesteld: Hoe kan het onderwijs
van de toekomst beter?” Om antwoord te krijgen op deze
vraag is het volgens Kokx van belang dat zijn collega’s de
dialoog met elkaar aangaan: “Vanachter je bureau kom je niet
achter het antwoord, daarom heb ik iedereen aangeraden
het gesprek met hun collega’s aan te gaan en met elkaar een
concreet plan te maken ter verbetering van het onderwijs. Alle
schooldirecteuren vonden dit een goed idee.”
Zo.leer.ik!
De scholen hebben goed over deze vraag nagedacht en
werken nu stuk voor stuk aan hun eigen onderwijsverbetering.
Kokx: “Twee scholen zijn bijvoorbeeld op weg naar onderwijs
op maat in de vorm van gepersonaliseerd leren. Zij hebben
zich in Zweden laten inspireren door het Kunskapsskolan-
Education programma. Dit programma stelt zich als doel
scholen te ontwikkelen waarin iedere leerling wordt
gestimuleerd het maximale uit zichzelf te halen.” Inmiddels
bestaat er in Nederland ook een samenwerkingsverband,
genaamd Zo.leer.ik!, dat op deze manier te werk gaat. De twee
OSVS-scholen maken deel uit van dit programma en ook Kokx
is nauw betrokken bij dit project. “Een mooi voorbeeld van het
onderwijs van de toekomst,” aldus de directeur-bestuurder.
Bestuursgesprekken met School aan Zet
Niet alleen voor de organisatie is het een leerzaam jaar
geweest, ook Kokx kijkt terug op een persoonlijk leerproces.
Hierbij kreeg hij hulp van de experts van School aan Zet.
Nadat Kokx tijdens een VO-congres expert Rick Steur tegen
het lijf liep, hoorde hij meer over de bestuursgesprekken die
School aan Zet aanbiedt: de kritische vriendgesprekken voor
bestuurders. Hij besloot aan het traject deel te nemen.
Leerzame gesprekken
De directeur-bestuurder kijkt met een positief gevoel terug op
de gesprekken: “In totaal heb ik drie gesprekken gevoerd met
de experts van School aan Zet. Deze experts, Rick Steur en Ria
Sluiter, hebben mij geholpen in mijn zoektocht. Ik heb ook niet
alle wijsheid in pacht en ook ik wil mijzelf blijven ontwikkelen.
De experts hebben mij een spiegel voorgehouden en wisten
de vinger op de zere plek te leggen. Het was een persoonlijk
traject waarvan ik veel geleerd heb. De aanpak van en
gesprekken met School aan Zet spelen een belangrijke rol bij
het reflecteren van je eigen rol binnen de organisatie, ik heb
hier veel aan gehad.”
“De aanpak van en gesprekken met
School aan Zet spelen een belangrijke
rol bij het reflecteren van je eigen rol
binnen de organisatie, ik heb hier veel
aan gehad.”
Reflectie
Inmiddels zijn we een jaar verder en wordt er hard gewerkt
door alle collega’s. Kokx is trots op de ontwikkelingen die de
scholen hebben doorgemaakt. Nu is het tijd voor de reflectie.
“Binnenkort starten we met reflectiegesprekken om te kijken
waar de scholen nu staan. Iedereen krijgt de tijd en de ruimte
om zich te ontwikkelen, maar nu er een jaar voorbij is gaan we
bekijken of de scholen nu daadwerkelijk het gesprek aangaan
op de werkvloer en of zij concrete voorbeelden kunnen
benoemen met betrekking tot hun eigen schoolontwikkeling.
Ik kijk uit naar deze gesprekken, maar ik heb er alle vertrouwen
in dat we goed op weg zijn.”
14 15

“IK GENIET MET VOLLE TEUGEN
VAN MIJN DEELNAME AAN
INSPIRATIESESSIES LEAD & LEARN PO”
Directeur Batina Roovers vertelt over haar ervaringen
KWALITEITSKAARTEN
Kwaliteitskaarten zijn compacte uitwerking van inhoudelijk onderwerpen welke handvatten geven om direct met dit
onderwerp aan de slag te gaan. In totaal staan er nu 113 kwaliteitskaarten op de website:
http://www.schoolaanzet.nl/thematische-inhoud/. Het afgelopen half jaar zijn er tien nieuwe kwaliteitskaarten voor het
speciaal onderwijs ontwikkeld, op deze pagina vindt u een aantal van deze uitgelicht.
Leiding geven aan een lerende organisatie, gericht op meer
samen leren: dat is de kern van de inspiratiesessies Lead &
Learn PO. Nadat Batina Roovers, directeur basisschool de Annie
M.G. Schmidt in Hilversum, over de inspiratiesessies Lead & Learn
PO hoorde besloot zij zich direct in te schrijven. En zij is blij dat ze dit
gedaan heeft. We spreken Roovers over haar ervaringen.
“Sinds vorig schooljaar ben ik directeur op de Annie M.G. Schmidt, een
school voor speciaal basisonderwijs. In de afgelopen jaren hebben
er grote veranderingen bij ons op school plaatsgevonden: van een
eenpitter naar een bestuur met meerdere scholen en van een WSNSverband
naar een nieuw regionaal samenwerkingsverband waarin wij
op onszelf staan. Er zijn vele interne verschuivingen geweest, met onder
andere mijzelf als directeur tot gevolg. Veranderingen die veel tijd en
energie hebben gekost. Ik werk al 15 jaar op de Annie M.G. Schmidt,
maar als directeur verandert er wel het een en ander.”
Direct enthousiast
“Lead & Learn PO is er op gericht om schoolleiders te helpen leiding
te geven binnen een lerende organisatie. Nadat ik op het congres van
AVS (Algemene Vereniging Schoolleiders) over deze inspiratiesessies
hoorde, was ik direct enthousiast en wilde ik zeker weten meedoen.
Deze inspiratiesessies waren immers precies wat ik nodig had. Ik zag
Lead & Learn PO als een mooie gelegenheid om in contact te komen
met andere directeuren en te sparren met collega’s en de kritische
vrienden, de experts die Lead & Learn PO begeleiden. Daarom schreef
ik mij dezelfde avond nog in.”
Mooie resultaten
“Inmiddels heb ik twee inspiratiesessies bijgewoond. Met de tips en
adviezen die ik heb gekregen, ben ik aan de slag gegaan. Bij ons op
school werkten we handelingsgericht en stonden opbrengsten op een
zijspoor. Nu hebben we de focus teruggebracht op opbrengstgericht
werken. Concrete voorbeelden zijn dat we nu de resultaten van de
citotoets bekijken en met elkaar in gesprek gaan over ons leerplan
voor de kinderen. Dat zijn mooie resultaten. Tijdens de tweede
sessie van Lead & Learn PO kregen wij bovendien de taak om een
onderzoeksopdracht te formuleren. Samen met een andere deelnemer
richt ik mij op het spellingsonderwijs binnen onze school. Daar ga ik de
komende tijd aan werken.”
Goede keuze
“Ik ben blij dat ik mij heb aangemeld. Ik geniet namelijk met volle
teugen van de inspiratiesessies. Enerzijds van de nieuwe dingen die
ik leer, anderzijds van oude kennis die weer bovengehaald wordt. De
sessies zijn inspirerend en geven me energie en ik zou het aan iedere
schoolleider aanraden. Je neemt weer even afstand en bekijkt je eigen
organisatie vanuit een helikopterview. Dat komt je organisatie ten
goede.”
Groepsplan in relatie tot ontwikkelingsperspectief
In deze kwaliteitskaart gaat het om de samenhang tussen het
ontwikkelingsperspectief en het groepsplan bij het plannen
van het onderwijs. De leerroutes die de school uitwerkt, zijn
daarbij een onderlegger. De voorbeelden in de kaart zijn vooral
van toepassing op het sbo en het so in cluster 1,2 en 4, maar de
werkwijze die in deze kaart beschreven staat kan ook worden
gebruikt voor het onderwijs aan zeer moeilijk lerende en
meervoudig gehandicapte leerlingen. http://bit.ly/1L7pSRI
Uitstroomprofielen en opbrengstanalyses in het sbo en so
Deze kwaliteitskaart gaat in op het verband tussen uitstroombestemmingen,
uitstroomprofielen, tussendoelen, evaluaties en opbrengstanalyses op
verschillende niveaus in een speciale school. De kaart bevat een stappenplan
waarmee leerkrachten hun aanbod gerichter kunnen afstemmen op het
beoogde uitstroomniveau van een leerling en illustreert hoe het werken met
opbrengstdoelen het systeem van kwaliteitszorg op schoolniveau kan versterken.
http://bit.ly/1L7pWkB
Blog: lees mee! Teun Brand, een dertigjarige
schoolleider uit Tilburg en deelnemer aan Lead &
Learn PO, neemt u de komende maanden mee in het
leerproces dat hij gedurende de inspiratiesessies Lead
& Learn PO zal ondergaan. http://bit.ly/1Mdm3fP
Middels het traject Lead & Learn PO (uitgevoerd
in samenwerking met adviesbureaus Bazalt, CEDgroep,
CPS/PentaNova, EduTalent/Timpaan en KPC
groep) volgen 336 schoolleiders uit het po en so vier
inspiratiesessies over het thema lerende organisatie
en hun rol als schoolleider daarin. In totaal hadden
345 schoolleiders zich aangemeld voor maximaal 300
beschikbare plaatsen in zes regio’s. In verband met
het grote animo is ervoor gekozen om een extra regio
toe te voegen, en daarnaast met een tweede tranche
te starten in het schooljaar 2015-2016. Meer informatie
over Lead & Learn PO vindt u hier:
http://bit.ly/1RekzkQ
Sociaal-emotionele competenties
Bij leerlingen in het sbo of so is er vaak sprake van een complexe
gedragsproblematiek. In de schoolpraktijk leidt dat vaak tot een
specifieke, individuele ondersteuning van de leerling. In deze
kwaliteitskaart wordt vanuit een preventieperspectief niet naar de
individuele leerling, maar naar de groep gekeken: welke sociaalemotionele
competenties zijn al dan niet in deze groep aanwezig en
hoe kunnen die competenties met een groepsplan verder ontwikkeld
worden? http://bit.ly/1jqV9Wn
Krimp en kwaliteit in so en sbo
Scholen voor (v) so en sbo staan
voor de uitdaging hun kwaliteit
vast te houden in veranderende
omstandigheden. In deze kwaliteitskaart
worden aspecten als organisatievorm,
differentiatiemogelijkheden,
toelatingsbeleid en samenwerking met
andere scholen onder de loep genomen.
http://bit.ly/1G8J02A

VERBETERING IN DE
ORGANISATIE, ORGANISATIE
IN DE VERBETERING
Met School aan Zet worden scholen versterkt in hun
ontwikkeling naar professioneel lerende organisaties.
Het Nederlandse bedrijfsleven heeft hierin de afgelopen
jaren al belangrijke stappen gezet. School aan Zet heeft
een aantal vooraanstaande (technologische) bedrijven in
Nederland (Tata Steel, Shell, Siemens, Philips en ASML)
bereid gevonden hun ervaringen en kennis te delen met
scholen. Dit unieke uitwisselingsprogramma biedt leiders
uit bedrijfsleven en onderwijs de kans om te leren van
elkaar. Elk bedrijfsbezoek staat er een ontwikkelaspect van
de lerende organisatie centraal. Meer informatie over het
bedrijfsbezoekenprogramma: http://bit.ly/1Gu6meb.
Vrijdag 18 september 2015 heeft een groep schoolleiders uit
het voortgezet onderwijs tijdens een bezoek aan Tata Steel
Velsen-Noord kennis en ervaringen uitgewisseld over hoe zij
een lerende professionele organisatiecultuur verder kunnen
versterken. Tijdens dit bezoek stond het ontwikkelaspect
Goede feedback centraal. Dit bezoek is onderdeel van een
serie van vijf bezoeken die dit najaar zal plaatsvinden. Bekijk
ook het filmpje van deze dag: http://bit.ly/1FWk5zj.
Leerpunten
“Feedback geven betekent dat je leerpunten benoemt en dat is
belangrijk in de kwaliteitscyclus”, zegt Marijke Swart, teamleider
vwo van de Van der Capellen scholengemeenschap in Zwolle.
“Maar het is lastig als mensen aan de grens zitten van wat
ze kunnen leren. ik ben benieuwd hoe Tata Steel daarmee
omgaat.” Hans van Berkum, directeur van Mavo aan Zee in
Den Helder ziet het bedrijfsbezoek als een unieke kans om
te kijken hoe het bedrijfsleven HRM organiseert. “We kunnen
leren van scholing die is gericht op functies. Hoe geef je
feedback op de werkvloer zelf? Hoe organiseer je dat? Dat
wil ik graag weten.” Zijn collega Peter Helderman, directeur
van Beroepsonderwijs aan Zee, voegt toe: “Het gaat erom dat
je terugkoppeling geeft op het gedrag dat je ziet. Komt dat
overeen met het gedrag dat je wil zien? Dat geldt niet alleen
voor de leerlingen, maar ook voor de docenten.”
“Feedback geven betekent dat
je leerpunten benoemt en dat is
belangrijk in de kwaliteitscyclus”
Leren van anderen
“Een van de waarden die wij als bedrijf in de praktijk brengen
is dat wij ons verantwoordelijk willen opstellen naar de
samenleving”, zegt Talent & Performance Manager Rolf Deen
in zijn welkomstwoord. “We vragen wat van de omgeving,
we nemen ruimte in, we gebruiken grondstoffen. We geven
daarom graag iets terug. Daarnaast willen we graag ook van
anderen leren. We vinden het belangrijk dat anderen naar ons
kijken en ons vertellen wat ze zien.”
Staal
In drie inleidingen gaan medewerkers van Tata Steel in op
het belang van goed personeelsbeleid en de plaats die
het geven van feedback daarin heeft. Govert Kockelkoren,
director Manufacturing Rolling & Coating, vertelt bevlogen
over de processen die nodig zijn om van ijzererts staal en
vervolgens – bijvoorbeeld – onderdelen van auto’s te maken.
“Het menselijk handelen blijft de belangrijkste schakel.
Veiligheid is hier bijzonder belangrijk, daarom is iedereen
op veiligheid aanspreekbaar.” General Manager Business
Excellence Marielle Scalé-Goettsch legt vervolgens uit hoe
Tata Steel strategie vertaalt naar de organisatie. Ze geeft ons
een belangrijke tip mee: “Strategie in praktijk brengen is een
kwestie van doen. Er is genoeg verbetering in de organisatie.
Dat geeft energie. Om dat vast te houden, moet je zorgen
voor organisatie in de verbetering.” De laatste spreker is
Ineke Kramer, Talent and Performance Manager. “Wij maken
beter staal door goed feedback-management”, vertelt ze.
“De prestaties van de teams worden steeds gemeten en
besproken. Dat hebben we beschreven in processen. Ieder
kwartaal leggen we de focus op een ander aspect, bijvoorbeeld
opvolging of talentontwikkeling. Zo zie je wat de successen
zijn en welke onderdelen achterblijven.”
“Strategie in praktijk brengen is
een kwestie van doen”
Lessen uit de workshops
Daarna volgen vijf workshops. In de workshop ‘Feedback
in teams’ komt onder meer de vraag aan de orde hoe je
ervoor kunt zorgen dat mensen door de feedback niet
worden beschadigd. “Het gaat erom dat je het proces goed
structureert”, vertelt de rapporteur. “Feedback geven is
een vak, dat kun je niet zomaar.” De workshop ‘Coachend
leiderschap’ gaat in op het beoordelingssysteem van Tata
Steel. “Het gaat om de rol, niet om de persoon. De kennis en
vaardigheden en het gedrag dat bij die rol hoort: daarop moet
je presteren.” In de workshop ‘Veranderen mogelijk maken’
staat leiderschap centraal. “In een veranderende omgeving
moet de leidinggevende voorbeeldgedrag vertonen. Daarnaast
18
19

kan de leidinggevende mensen motiveren met een verhaal.”
De les uit workshop ‘Continu verbeteren, een continue
feedbackloop’ luidt: veranderen is pas mogelijk als de basis op
orde is. “Wat we hebben meegekregen is dat we vooral open
vragen moeten stellen. Dan krijg je interessante antwoorden.”
Uit de workshop ‘360 graden feedback’ komt naar voren dat
je je eigen ‘blinde vlekken’ kunt ontdekken door mensen uit
verschillende lagen van de organisatie vragen te stellen over
jouw functioneren. Bijvoorbeeld: waar moet ik mee doorgaan,
waar moet ik mee stoppen en waar moet ik mee beginnen?
Tips
“Ik heb goede tips gekregen in de workshop”, vertelt
sectordirecteur havo/vwo Ingrid Tjio van het Regius College
in Schagen. “Als je het functioneren van een teamleider in
het managementteam bespreekt, voordat je met die persoon
zelf spreekt, krijg je een breder beeld. Dat voorkomt dat je te
eenzijdig naar iemand kijkt. Een andere tip is om te vragen
wat iemands bijdrage is aan de missie en de visie van de
school. Dat vragen we wel aan de vaksecties, maar niet aan de
individuen.” Ook Tata Steel heeft geleerd van de bijeenkomst.
Ineke Kramer: “Zo hoorde ik van een schoolleider dat je een
feedbacksituatie veiliger kunt maken door acteurs in te zetten.
Mensen kunnen dan commentaar geven op het gedrag dat de
acteur vertoont, en samen bedenken hoe het beter kan. Die ga
ik onthouden.”
Schoolleiders leren van én met bedrijven
Leraren en schoolleiders in het VO werken
met veel inzet en betrokkenheid aan het
verbeteren van hun onderwijs. Stilstaan bij de
eigen organisatie en de vraag hoe niet alleen de
leerlingen, maar ook de docenten en de school als
organisatie kunnen leren en blijven ontwikkelen,
schiet er soms bij in. Schoolleiders hebben hier
een belangrijke rol in. Zij moeten dit immers
faciliteren en stimuleren. Alleen je leraren op
cursus sturen helpt vaak niet, meer geld ook niet.
Veel nuttiger is om bijvoorbeeld elkaar lessen te
bezoeken en door de gehele organisatie heen van
en met elkaar te leren. Maar ook de ervaringen uit
het bedrijfsleven kunnen als inspiratie dienen voor
scholen. Bedrijfsbezoeken zijn zowel leerzaam
voor de scholen als voor de bedrijven.
http://bit.ly/1PGQkT3
Foto: Stichting
Invitare
DE LOOPBAAN VAN
HAN DE JONGE
Steenwijk Area, Netherlands | Education
Leeftijd
Functie
Education
https://www.linkedin.com/in/handejonge
55 jaar
Directeur obs De Globe in Rotterdam
o.a. Haagse academie voor Fysiotherapie en Ichthus pabo Rotterdam
U heeft de academie voor fysiotherapie afgerond en nu werkt u als directeur op
een basisschool. Hoe is dit zo gelopen?
De meeste leraren weten al van jongs af aan dat ze voor de klas willen staan, dat is bij mij niet zo gegaan. Ik
heb een brede interesse en daarom heb ik van alles en nog wat gedaan. Na een oorspronkelijke start in de
fysiotherapie, ben ik via via terechtgekomen bij een reclamebureau. Ik heb freelance gewerkt als copywriter, zelfs
nog licht journalistiek werk gedaan en een uitstapje naar het theater gemaakt. Uiteindelijk ben ik in het onderwijs
gaan werken.
Hoe bevalt dit?
Heel goed. Het was een goede keuze; voor mij komt alles hier samen. Alles wat ik gedaan
heb, gebruik ik weer in mijn huidige functie: fysiotherapie, ontwikkelingspsychologie,
journalistiek en noem het maar op. Hier zit ik op mijn plek. Niet alleen is het heel
afwisselend werk, ook is iedere dag weer een uitdaging. Bovendien houd ik een blog
bij over mijn ervaringen als onderwijsman en ik werk aan een boek over mijn periode
bij De Globe. Kortom: ik hoef mij niet te vervelen.
U werkt nu bijna anderhalf jaar op obs De Globe. Wat heeft u
in deze periode veranderd?
In het afgelopen jaar hebben we het onderwijs flink omgegooid. Kinderen én
ouders betrekken we in dit proces met als doel de kwaliteit van ons onderwijs
continu te verbeteren. Dit doen wij als team onder andere door naar de leerlingen
te luisteren en het gesprek aan te gaan. Dat levert een schat aan informatie op
waarmee wij het onderwijs aan kunnen passen aan de leerbehoefte van de
leerlingen. Ook ouders betrekken wij in dit proces. De school is immers van de
kinderen én de ouders. Daarom hebben zij bij ons een belangrijke stem.
Hoe kijkt u terug op de afgelopen periode?
Ik ben trots op de ontwikkeling die wij als team in de school gemaakt hebben en
de resultaten die we geboekt hebben. Je ziet dat de kinderen hier ook van genieten.
Zij geven graag input wat mooie resultaten oplevert. We hebben bijvoorbeeld
samen met de kinderen een meerjarenplan voor de school voorbereid en we
wisselen de ‘gewone vakken’ af met onder andere koken uit eigen tuin en judoles.
Ons nieuwe motto is niet voor niets: “Denk als een wereldburger en gedraag je als
een goede buur.”
Hoe ziet u uw toekomst?
Het proces dat we vorig jaar zijn gestart hier op school is een meerjarenplan. Ik
vind dat je betrokken moet blijven bij het proces dat je zelf hebt ingezet. Daarom
ligt er hier bij obs De Globe de komende jaren nog genoeg werk voor mij.
20
21

Deze pagina wordt u aangeboden door het ministerie
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
COLUMN
WAAROM HET MINISTERIE VAN OCW ZELF
LERAREN AANNEEMT
Steeds vaker hebben leraren een dubbelrol. Naast hun uren voor
de klas zijn ze actief als innovator, coach of specialist. En soms
combineren ze een (parttime) baan als leraar met een aanstelling
als ambtenaar of onderzoeker. Geleidelijk ontstaat een groep
van innovatieve leraren met een dubbele functie, zoals ‘leraaronderzoeker’
of ‘leraar-ondernemer’. Het ministerie van OCW geeft
de hybride leraar een impuls door zelf meer leraar-ambtenaren aan
te nemen: zij combineren een baan in het onderwijs met een baan als
beleidsmedewerker.
Leraar-ambtenaar
Een goed voorbeeld is Jan Willem Hengeveld, beleidsmedewerker op
het ministerie van OCW en leraar van groep 5 op een basisschool.
Hij volgde de master Onderwijspedagogiek en raakte geïnteresseerd
in de relatie tussen onderwijs en maatschappij. Na een stage op het
ministerie van OCW kon Jan Willem starten als leraar-ambtenaar, en
die kans greep hij aan om de verbinding te kunnen maken tussen het
beleid en de praktijk. Beide partijen profiteren van die keuze. Zo helpt
zijn werk op het ministerie hem om vanuit een breder perspectief
naar het onderwijs te kijken en om collega’s mee te nemen in nieuwe
ontwikkelingen. Andersom weet Jan Willem bij OCW te vertellen
waar zijn collega-leraren tegenaanlopen, zoals belemmeringen door
regelgeving.
Ruimte creëren
Voor de jaren 2016 en 2017 wil het ministerie van OCW nog meer
ruimte creëren voor dergelijke combibanen. Het mes snijdt aan twee
kanten: dubbelrollen dragen zowel bij aan het beroepsperspectief
van leraren als aan onderwijsbeleid dat beter aansluit bij de
belevingswereld van leraren. Daarom roept het ministerie andere
overheden, maatschappelijke instellingen en bedrijven op dit
voorbeeld te volgen. Om ook een (parttime) leraar aan te nemen en
te profiteren van de kennis en ervaringen die je daarmee in huis haalt.
Voor een opener arbeidsmarkt en meer erkenning voor leraren als
‘architect’ of ‘ingenieur’ van ons onderwijs.
METEN IS WETEN
HANNA NIEUWDORP
Bij mijn dochter op de basisschool stond
de afgelopen weken het thema ‘meten is
weten’ centraal. De rolmaten, linialen en
meetlinten werden uit de kast gehaald om
te kijken hoe lang of kort iets is. Ook minder
conventionele manieren om te meten
zoals 7,5 liggende kinderen (lengte van een
klaslokaal), werden gebruikt. Hoeveel? Leg
de meetlat er langs en lees het af!
Ging het meten van goede koers, goede
start, goede feedback, goede ontwikkeling
en goede differentiatie’ ook zo? Heeft uw
school zichzelf al eens langs de meetlat
gelegd en gekeken wat uw school scoorde
op een schaal van 5 voor elke categorie van
het Ontwikkelmodel Lerende Organisatie?
In principe is het best makkelijk. Vragen
invullen, scores aflezen en bedenken wat je
naar aanleiding van deze scores zou gaan
willen verbeteren. Wat is de opbrengst en
hoe gericht ga je werken naar aanleiding van
de resultaten?
In de klankbordgroep van School aan Zet
hebben we vaak besproken wat werken met
het ontwikkelmodel zou kunnen opbrengen
en hoe dat het beste gemeten en vooral
vergeleken zou kunnen worden en wat dat
dan zou zeggen over de school. Wat zegt
het getal 3,5 of 4? Is meten in dit geval echt
weten? Want als we bij gelijk scorende
scholen op bezoek zouden gaan en dan
gingen vergelijken?
vervolgens? Wat doen we na de eerste
opbrengst? Dat vullen we met zijn allen op
veel verschillende manieren in.
De veel geciteerde Hattie en Marzano (wie
kent ze niet) geven aan in hun artikelen dat
leraren die hoge verwachtingen hebben van
hun leerlingen en ze veel feedback geven
ook meer bereiken. Ze sturen ook bij op
voortgang en differentiëren in instructie en
werkvormen. Ik ben wel benieuwd wat de
hoge verwachting van uw schoolleiding bij u
op school voor resultaat heeft opgeleverd?
School aan Zet als organisatie heeft de
school aan zet gezet, en wat heeft het ons
opgeleverd? De introductie van een prachtig
model, of ook een school in beweging?
Wat hebben de leerlingen er van gemerkt
dat u bijvoorbeeld heeft deelgenomen
aan leernetwerk Teach & Learn? Heeft u
feedback gehad van de schoolleiding? Bent
u opbrengstgericht gaan werken in de klas?
Laten we voor de antwoorden te rade
gaan bij onze leerlingen. Zijn hun cijfers
veranderd. Is hun houding ten opzichte van
de leraar veranderd? Is hun enthousiasme
voor school, of vak veranderd? Leerlingen
weten zelf als allerbeste hoe de vork in de
steel zit. Een simpele vraag aan een leerling
als begin van opbrengstgericht werken. ’Raar
maar waar!’ Dat is trouwens ook het huidige
(Kinderboekenweek)thema op mijn dochters
school.
Keiharde cijfers, maar uiteindelijk is een
meting een opbrengst die alleen maar
aangeeft waar je staat en waar je vervolgens
naar toe wil. Dat we met zijn allen hebben
besloten dat we ‘Aan Zet’ willen zijn, is ons
ultieme begin. En hoe ambitieus zijn we
Hanna Nieuwdorp is docent Engels in de
bovenbouw van het tweetalig VWO en coach
van (nieuwe) docenten op RSG Slingerbos/
Levant in Harderwijk. Ook zit zij in de
klankbordgroep van School aan Zet om mee
te denken over het programma.
Copyright: Bart Versteeg
22
Meer weten over deze visie op het leraarschap? Ga naar www.delerarenagenda.nl
23

Colofon
Dit magazine is een uitgave van School aan Zet.
Contact
Meer informatie over School aan Zet op www.schoolaanzet.nl
Adresgegevens Lange Voorhout 20, 2514 EE Den Haag
Postbus 556, 2501 CN Den Haag
Digitale nieuwsbrief aanmelden via secretariaat@schoolaanzet.nl
Twitter: @schoolaanzet, Facebook: School aan Zet
Coördinatie en teksten: Claudia Wijnants-Crama, Irene Boer
Fotografie en vormgeving: Stumedia.nl en ONS creatief buro
Druk: Rijser Grafische Communicatie