Instrumentación para Control de Procesos
Instrumentación para Control de Procesos - Departamento de ...
Instrumentación para Control de Procesos - Departamento de ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Instrumentación</strong> <strong>para</strong> <strong>Control</strong><br />
<strong>de</strong> <strong>Procesos</strong><br />
Prof. Cesar <strong>de</strong> Prada<br />
Dpto. Ingeniería <strong>de</strong> Sistemas y<br />
Automática<br />
EII, Se<strong>de</strong> Mergelina<br />
prada@autom.uva.es<br />
Universidad <strong>de</strong> Valladolid
El control <strong>de</strong> procesos trata <strong>de</strong><br />
mantener, mediante un sistema<br />
automático, las principales variables<br />
<strong>de</strong> un proceso en valores próximos a<br />
los <strong>de</strong>seados a pesar <strong>de</strong> las posibles<br />
perturbaciones.
Introducción<br />
• ¿Como gobernar un proceso <strong>de</strong> forma<br />
automática?<br />
• Nociones básicas <strong>de</strong> <strong>Control</strong><br />
• Nociones básicas <strong>de</strong> <strong>Instrumentación</strong>
Operación manual <strong>de</strong> un<br />
proceso<br />
Observar<br />
Com<strong>para</strong>r<br />
Decidir<br />
Actuar
Operación <strong>de</strong> un proceso<br />
Com<strong>para</strong>r<br />
Decidir<br />
Cambios<br />
Respuestas<br />
Actuar<br />
Proceso<br />
Respuesta dinámica<br />
Medir<br />
Operación manual o en lazo abierto
Operación automática<br />
Valores<br />
Deseados<br />
Regulador<br />
Cambios<br />
Actuar<br />
Proceso<br />
Respuestas<br />
Medir<br />
Operación en lazo cerrado
Operación Automática<br />
Medir<br />
Com<strong>para</strong>r<br />
Decidir<br />
Actuar<br />
LT<br />
LC
Componentes<br />
Variables<br />
<strong>para</strong> actuar<br />
Variables<br />
a controlar<br />
Regulador<br />
Actuador<br />
Proceso<br />
Valores<br />
Deseados<br />
Valores medidos<br />
Transmisor
<strong>Control</strong> <strong>de</strong> temperatura<br />
Medir<br />
Com<strong>para</strong>r<br />
Decidir<br />
Actuar
Indice<br />
• Sistemas <strong>de</strong> <strong>Control</strong>: Terminología<br />
• <strong>Control</strong> Continuo / Discreto<br />
• Transmisores<br />
– Definiciones y tipos<br />
– Nivel, Presión, Caudal,Temperatura...<br />
• Actuadores:<br />
– Válvulas<br />
– Bombas y Compresores<br />
• Dinámica <strong>de</strong> sistemas
Terminología<br />
Perturbación<br />
Variable<br />
<strong>Control</strong>ada<br />
Referencia<br />
LT<br />
LC<br />
Variable<br />
Manipulada
Referencia<br />
Consigna<br />
w<br />
Set Point SP<br />
Variable manipulada<br />
Manipulated Variable MV<br />
Output to Process OP<br />
Entrada (al proceso)<br />
Regulador<br />
MV<br />
u<br />
y (Europa)<br />
Perturbaciones<br />
Deviation Variables DV<br />
Proceso<br />
y<br />
x<br />
Diagrama <strong>de</strong> bloques<br />
Variable <strong>Control</strong>ada<br />
<strong>Control</strong>ed Variable CV<br />
Process Variable PV<br />
Salida (<strong>de</strong>l proceso)<br />
Transmisor
<strong>Control</strong> Continuo<br />
La variable controlada, toma valores en un rango continuo, se<br />
mi<strong>de</strong> y se actúa continuamente sobre un rango <strong>de</strong> valores<br />
<strong>de</strong>l actuador<br />
Perturbación<br />
Variable<br />
<strong>Control</strong>ada<br />
Referencia<br />
LT<br />
LC<br />
Variable<br />
Manipulada
<strong>Control</strong> discreto<br />
Detector <strong>de</strong> máxima<br />
y mínima altura<br />
Relé con lógica<br />
asociada<br />
Las variables solo<br />
admiten un conjunto<br />
<strong>de</strong> estados finitos<br />
Electroválvula<br />
ON/OFF
Diagramas <strong>de</strong> proceso P&I<br />
Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> proceso<br />
y actuadores<br />
representados con<br />
simbolos especiales<br />
Instrumentos <strong>de</strong><br />
medida y regulación<br />
representados por<br />
círculos con<br />
números y letras<br />
Lineas <strong>de</strong> conexión<br />
LT<br />
102<br />
LC<br />
102
Instrumentos<br />
• Indicadores<br />
• Transmisores<br />
• Registradores<br />
• Convertidores<br />
• <strong>Control</strong>adores<br />
• Actuadores<br />
• Transductores<br />
Conectados por lineas<br />
<strong>de</strong> transmisión:<br />
•Neumáticas<br />
•Eléctricas<br />
•Digitales
Montaje en panel<br />
LRC<br />
128<br />
Instrumentos<br />
Montaje en campo<br />
PT<br />
014<br />
Señal neumática<br />
Señal eléctrica<br />
Conexión al proceso<br />
o alimentación<br />
El número es el mismo en todos los<br />
instrumentos <strong>de</strong> un<br />
mismo lazo <strong>de</strong> regulación<br />
FT<br />
12<br />
FC<br />
12
Instrumentos digitales<br />
LRC<br />
128<br />
Comparte varias funciones:<br />
display, control,etc.<br />
Configurable por software<br />
Acceso por red<br />
Accesible al operario<br />
PT<br />
014<br />
Normalmente no<br />
accesible al operario<br />
<strong>Control</strong>ador <strong>de</strong> DCS,<br />
regulador por<br />
microprocesador,...<br />
El número es el mismo en todos los instrumentos <strong>de</strong> un<br />
mismo lazo <strong>de</strong> regulación
Instrumentos digitales<br />
LRC<br />
128<br />
Computador<br />
Distinto <strong>de</strong>l controlador<br />
<strong>de</strong> un DCS<br />
Varias funciones: DDC,<br />
registro, alarmas,etc.<br />
Acceso por red<br />
Conexión software<br />
o por red digital
Instrumentos digitales<br />
<strong>Control</strong> lógico o<br />
secuencial<br />
PLC o secuencias/<br />
lógica <strong>de</strong> un DCS<br />
Accesible al operario<br />
No accesible al operario
1ª letra<br />
A análisis<br />
D <strong>de</strong>nsidad<br />
E voltaje<br />
F caudal<br />
I corriente<br />
J potencia<br />
L nivel<br />
M humedad<br />
P presión<br />
S velocidad<br />
T temperatura<br />
V viscosidad<br />
W Peso<br />
Z posición<br />
1ª letra: variable medida o relacionada<br />
2ª letra: pue<strong>de</strong> cualificar a la primera<br />
D diferencial<br />
F relación<br />
S seguridad<br />
Q integración<br />
3ª y sig: Función <strong>de</strong>l Instrumento<br />
I indicador<br />
R registro<br />
C control<br />
T transmisor<br />
V válvula<br />
Y cálculo<br />
H alto<br />
L bajo
Instrumentos<br />
PDT LRC PIC<br />
DT<br />
FY FFC ST<br />
TDT
DV<br />
Recalentador<br />
P / I<br />
MV<br />
TC<br />
12<br />
TT<br />
12<br />
CV
Transmisores<br />
• Sensor: Elemento primario sensible a una<br />
propiedad física relacionada con la variable<br />
que se quiere medir.<br />
• Transmisor: Sistema unido al sensor que<br />
convierte, acondiciona y normaliza su señal<br />
<strong>para</strong> transmitirla a distancia.<br />
• Indicador: Combina un sensor y un sistema<br />
<strong>de</strong> medida analógica o digital.
Transmisor <strong>de</strong> presión<br />
Sensor<br />
Piezoeléctrico<br />
Señal<br />
normalizada<br />
Presión<br />
Circuito electrónico<br />
Amplificación<br />
Filtrado<br />
Calibrado<br />
Potencia<br />
Normalización
Transmisores (Señales)<br />
• Señal neumática: 0.2 - 1 Kg/cm 2<br />
3 - 15 psi<br />
• Señal electrica: 4 - 20 mA<br />
• Frecuencia:<br />
• Otras:<br />
• Señal digital:<br />
1 - 5 V cc, ....<br />
pulsos/tiempo<br />
RTD, Contactos,...<br />
HART, Fieldbus,<br />
RS-232...
Señales normalizadas<br />
Actuador<br />
w u y<br />
<strong>Control</strong>ador<br />
Proceso<br />
4-20 mA<br />
Transmisor<br />
4-20 mA<br />
4-20 mA<strong>de</strong>l<br />
transmisor<br />
SP 45<br />
PV 45.5<br />
4-20 mA al<br />
actuador<br />
M<br />
V<br />
38
Sala <strong>de</strong> <strong>Control</strong><br />
Operación<br />
4 – 20 mA<br />
Campo
<strong>Control</strong> por computador<br />
Potencia, Ethernet AI AO<br />
<strong>Control</strong>ador DI DO<br />
u(kT)<br />
Microprocesador<br />
AO<br />
Proceso<br />
y(kT)<br />
T periodo <strong>de</strong> muestreo<br />
AI<br />
T
4-20 mA<br />
Transmisor<br />
mA<br />
FC<br />
•La señal <strong>de</strong> corriente es la misma en cualquier punto <strong>de</strong> la linea<br />
•Pue<strong>de</strong> diferenciarse una averia o ruptura <strong>de</strong> linea <strong>de</strong>l rango<br />
inferior <strong>de</strong> medida<br />
•Pue<strong>de</strong>n conectarse un número máximo <strong>de</strong> cargas o instrumentos
Pulsos/Frecuencia<br />
Transmisor<br />
Contador<br />
<strong>de</strong> pulsos<br />
FC<br />
El número <strong>de</strong> pulsos <strong>de</strong> tensión recibidos<br />
por unidad <strong>de</strong> tiempo es proporcional al<br />
valor <strong>de</strong> la magnitud medida
Alimentación<br />
Consumo<br />
Conectores<br />
Condiciones <strong>de</strong> trabajo<br />
Protecciones<br />
Montaje<br />
mA<br />
220 V ac<br />
Transmisor<br />
Transmisor<br />
mA<br />
24 V dc
Conexionado<br />
CV<br />
XT<br />
Protección<br />
y aislamiento<br />
Filtrado<br />
MV<br />
XC<br />
Acondicionamiento<br />
Tomas<br />
auxiliares<br />
SP
Apantallamiento<br />
Transmisor<br />
mA<br />
FC<br />
Envoltura<br />
metálica
Acondicionamiento / Protección<br />
mA<br />
Transmitter<br />
Tarjeta AI<br />
Optoacoplador Filtro I / R<br />
Diodos Zener<br />
Fusibles<br />
Seguridad Ruido Conversión
Cableado,...<br />
Sala <strong>de</strong><br />
control<br />
Distancia<br />
TT<br />
FT<br />
DT<br />
Costos <strong>de</strong> cableado<br />
Ruidos<br />
Fiabilidad <strong>de</strong> los equipos<br />
Calibrado, mantenimiento,...
Conexión serie<br />
Analizador<br />
11010...<br />
Conversión A/D<br />
Protocolo <strong>de</strong> comunicación<br />
Punto a punto RS-232, RS-422<br />
Bus RS-485
Buses <strong>de</strong> Campo<br />
PLC<br />
Or<strong>de</strong>nador<br />
TT<br />
FT<br />
Bus digital 1101...<br />
Microprocesador<br />
Módulo A/D y<br />
Comunicaciones<br />
DT
<strong>Instrumentación</strong> Inteligente<br />
• Lleva incorporado un<br />
microprocesador<br />
• Esto le dota <strong>de</strong><br />
capacidad <strong>de</strong> cálculo y<br />
almacenamiento <strong>de</strong> la<br />
información:<br />
– Datos <strong>de</strong>l Instrumento<br />
– Datos dinámicos<br />
• Dispone <strong>de</strong> un sistema<br />
<strong>de</strong> comunicaciones<br />
digitales que pue<strong>de</strong>n<br />
ser bidireccionales<br />
• Proporcionan nuevas<br />
funcionalida<strong>de</strong>s
<strong>Instrumentación</strong> Inteligente<br />
• Totalmente digital:<br />
Buses <strong>de</strong> campo<br />
• Comunicaciones entre<br />
todos los elementos<br />
conectados al bus:<br />
instrumentos y<br />
sistemas <strong>de</strong> control<br />
• Híbrido: Combina<br />
transmisión <strong>de</strong> señal<br />
analógica y digital:<br />
Protocolo HART<br />
• Comunicaciones entre<br />
transmisores y<br />
sistemas <strong>de</strong> control
Buses <strong>de</strong> Campo<br />
PLC<br />
Or<strong>de</strong>nador<br />
Bus digital<br />
1101...<br />
•Ahorro <strong>de</strong> cableado<br />
•Rechazo <strong>de</strong> ruidos<br />
•Nuevas funciones: Ajuste remoto <strong>de</strong> rangos, test, documentación,....<br />
•Información mas elaborada<br />
•Arquitecturas y Protocolos
Buses <strong>de</strong> campo<br />
• Fieldbus Foundation (Niveles H1 y H2)<br />
• Profibus DP, PA<br />
• WorldFIP<br />
• CAN<br />
• DeviceNet<br />
• .....
Re<strong>de</strong>s- Fieldbus<br />
Process<br />
<strong>Control</strong><br />
Tipo <strong>de</strong><br />
<strong>Control</strong><br />
Logic<br />
<strong>Control</strong><br />
Sensor Busses<br />
• AS-i<br />
• LonWorks<br />
• Seriplex<br />
Simple Devices<br />
Device Busses<br />
• CAN<br />
• <strong>Control</strong>Net<br />
• DeviceNet<br />
• LonWorks<br />
• Profibus DP<br />
• Interbus<br />
FIELDBUS<br />
• Foundation Fieldbus<br />
• WorldFIP<br />
• Profibus PA<br />
Powerful Devices<br />
Funcionalidad / Costo
HART<br />
LT<br />
4-20 mA<br />
1011..<br />
Unidad<br />
HART<br />
RS-232<br />
PT<br />
FT<br />
Comunicación digital superpuesta<br />
a la señal <strong>de</strong> 4-20mA<br />
Permite realizar test, calibrado,.etc<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> el or<strong>de</strong>nador o módulo <strong>de</strong> mano
Arquitecturas<br />
HART I/O<br />
DeviceNet/Profibus<br />
H1<br />
AS-i
Diagnosis, configuración
Configuración ⇒ Descarga
<strong>Control</strong> en los instrumentos<br />
HART I/O<br />
DeviceNet/Profibus<br />
H1<br />
AS-i
<strong>Instrumentación</strong> inalámbrica<br />
PLC<br />
Computador<br />
Estación<br />
base<br />
1101...<br />
•Menos cableado<br />
•Busqueda automática <strong>de</strong> rutas<br />
•Batería<br />
•Madurez
Terminología (SAMA)<br />
• Rango<br />
• Span<br />
• Error dinámico<br />
• Precisión<br />
• Sensibilidad<br />
• Repetitividad<br />
• Zona muerta e Histéresis
Transmisores<br />
20 mA<br />
Calibrado:<br />
lectura = f ( valor real )<br />
4 mA<br />
Ajustes <strong>de</strong> Cero y Span<br />
mA = 0.2667 ºC - 1.3333<br />
20 ºC 80ªC<br />
Rango: [20 , 80] ºC<br />
Span: 80-20 = 60 ºC<br />
(Alcance)<br />
ºC<br />
TT<br />
mA
Transmisor<br />
Transmisores<br />
mA<br />
Para la calibración<br />
<strong>de</strong> un transmisor<br />
se necesita po<strong>de</strong>r<br />
com<strong>para</strong>r su señal<br />
con la <strong>de</strong> un<br />
instrumento patrón<br />
bajo condiciones<br />
estables en la<br />
variable a medir<br />
Existen instrumentos (calibradores) que garantizan una<br />
alta precisión en la medida pre<strong>para</strong>dos <strong>para</strong> realizar esta<br />
función
Transmisores<br />
20 mA<br />
Cero<br />
4 mA<br />
Span<br />
20 ºC 80ªC<br />
Calibrado:<br />
lectura = f ( valor real )<br />
Ajustes <strong>de</strong> Cero y Span<br />
mA = 0.2667 ºC - 1.3333
Fuentes <strong>de</strong> error<br />
• Debidas al instrumento<br />
– linealidad, zona muerta, repetitividad,...<br />
• Debidas al medio ambiente<br />
– ruido electromagnético, temperatura,<br />
vibraciones, ...<br />
• Debidas a la lectura <strong>de</strong> la señal<br />
– Paralaje, resolución <strong>de</strong>l convertidor, cables, ....
Transmisores<br />
20 mA<br />
4 mA<br />
Valor real<br />
20 ºC 80ªC<br />
Valor indicado<br />
Error <strong>de</strong> linealidad<br />
Debido a la<br />
no linealidad <strong>de</strong> la<br />
curva <strong>de</strong> calibrado real<br />
% span
Transmisores<br />
20 mA<br />
4 mA<br />
Zona muerta:<br />
Zona <strong>de</strong> cambio en<br />
la variable<br />
medida que no<br />
altera<br />
la lectura.<br />
% <strong>de</strong>l span<br />
Zona<br />
muerta<br />
20 ºC 80ªC
20 mA<br />
Transmisores<br />
Repetitividad<br />
4 mA<br />
20 ºC 80ªC<br />
Repetitividad:<br />
Capacidad <strong>de</strong> obtener la misma lectura al leer el mismo valor<br />
<strong>de</strong> la variable medida en el mismo sentido <strong>de</strong> cambio.<br />
% <strong>de</strong>l span<br />
Histéresis:<br />
Lo mismo pero en sentidos distintos <strong>de</strong> cambio.
Transmisores<br />
20 mA<br />
valor indicado<br />
4 mA<br />
error dinámico<br />
20 ºC 80ªC<br />
Valor real<br />
Precisión:<br />
Limite máximo<br />
<strong>de</strong> error posible<br />
por linealidad,<br />
histéresis, etc....<br />
% <strong>de</strong>l span<br />
% <strong>de</strong> la lectura<br />
Valor directo,...<br />
(Accuracy)<br />
(Tolerance)
Transmisores<br />
20 mA<br />
Sensibilidad<br />
4 mA<br />
Sensibilidad:<br />
Cambio en la señal<br />
correspondiente<br />
a un cambio unidad<br />
en la variable<br />
% <strong>de</strong>l span<br />
20 ºC 80ªC<br />
1 unidad
20 mA<br />
4 mA<br />
Resolución<br />
resolución<br />
20 ºC 80ªC<br />
Resolución:<br />
Cambio mínimo<br />
en la entrada<br />
necesario <strong>para</strong> que<br />
se produzca un<br />
cambio observable<br />
en la salida<br />
% <strong>de</strong>l span<br />
Valor directo,...<br />
Ha <strong>de</strong> tenerse en cuenta toda la ca<strong>de</strong>na <strong>de</strong> medida
Resolución<br />
A/D<br />
4-20 mA.<br />
Magnitud mas pequeña <strong>de</strong> la señal que pue<strong>de</strong> ser<br />
observada. Viene <strong>de</strong>terminada por el conversor A/D<br />
Bits<br />
12 bits = 1 parte en 4096<br />
Dígitos<br />
1/2 dígito: dígito más significativo pue<strong>de</strong> tomar valores 0 ó 1<br />
3 1/2 dígitos = 1 parte en 2000 cuentas (0000 a 1999)<br />
rango unipolar, 1 en 2x2000 si es bipolar
Resolución<br />
Transmisor<br />
mA<br />
AI<br />
tarjeta<br />
Lectura<br />
digital<br />
0011<br />
0010<br />
0000 0001<br />
Una tarjeta AI con 12 bits pue<strong>de</strong><br />
distinguir<br />
4096 = 2 12 números diferentes<br />
mA Resolución: 16/4096 mA<br />
Todas las señales en este intervalo<br />
tienen la misma lectura en el DCS
Características dinámicas<br />
• Respuesta transitoria<br />
– Tipo<br />
– Tiempo <strong>de</strong> asentamiento, retardo<br />
• Respuesta en frecuencia<br />
– Ancho <strong>de</strong> banda<br />
• Filtrado <strong>de</strong> ruidos<br />
– Frecuencia <strong>de</strong> corte <strong>de</strong>l filtro
Incertidumbre <strong>de</strong> medida<br />
• Toda medida dada por un instrumento<br />
calibrado lleva asociada una incertidumbre<br />
• La calibración <strong>de</strong>be indicar un valor<br />
estimado <strong>de</strong> la magnitud medida y un<br />
intervalo <strong>de</strong> confianza <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l cual se<br />
supone que está el verda<strong>de</strong>ro valor con una<br />
alta probabilidad (95%)<br />
• y ± ∆y
Fuentes <strong>de</strong> incertidumbre<br />
• Tipo A: Las que pue<strong>de</strong>n estimarse a partir <strong>de</strong><br />
cálculos estadísticos con los valores medidos<br />
• Tipo B: Las provenientes <strong>de</strong> otras fuentes (hojas<br />
<strong>de</strong> calibrado, .....)<br />
• y ± ∆y = y ± k σ c<br />
• σ c <strong>de</strong>sviación típica combinada <strong>de</strong> los errores<br />
tipo A y B<br />
• k factor <strong>de</strong> cobertura
Cálculo <strong>de</strong> σ c<br />
• Si la variable <strong>de</strong> interés y se obtiene mediante una<br />
fórmula en función <strong>de</strong> otras variables medidas x 1 ,<br />
x 2 , ... , las cuales son in<strong>de</strong>pendientes:<br />
y<br />
σ<br />
=<br />
2<br />
cy<br />
f (x<br />
=<br />
∑<br />
i<br />
1<br />
, x<br />
2<br />
⎡ ∂f<br />
⎢<br />
⎣∂x<br />
,...)<br />
La varianza combinada <strong>de</strong> cada medida x i tiene en<br />
cuenta los dos tipos <strong>de</strong> errores, A y B<br />
i<br />
⎤<br />
⎥<br />
⎦<br />
2<br />
σ<br />
2<br />
cx<br />
i
Cálculo <strong>de</strong> σ c<br />
• Varianza combinada <strong>de</strong> cada medida x i :<br />
σ<br />
σ<br />
2<br />
cx<br />
i<br />
2<br />
Ax<br />
i<br />
= σ<br />
=<br />
σˆ<br />
2<br />
Ax<br />
2<br />
x<br />
n<br />
i<br />
i<br />
+ σ<br />
=<br />
2<br />
Bx<br />
1<br />
n(n −1)<br />
(j) −<br />
2<br />
2 (error máximo)<br />
σBx<br />
=<br />
i<br />
3<br />
El error máximo viene dado por la hoja <strong>de</strong> calibrado<br />
<strong>de</strong>l instrumento<br />
i<br />
n<br />
∑<br />
j=<br />
1<br />
(x<br />
i<br />
x<br />
i<br />
)<br />
2
Cálculo <strong>de</strong> k<br />
• y ± ∆y = y ± k σ c , σ c <strong>de</strong>sviación típica<br />
combinada <strong>de</strong> los errores tipo A y B<br />
•Para un número <strong>de</strong> muestras n ≥ 10 k = 2<br />
•Para un número menor k = t α,ν siendo t la<br />
distribución <strong>de</strong> Stu<strong>de</strong>nt, α = 5 % y ν = nº <strong>de</strong> grados<br />
<strong>de</strong> libertad efectivos<br />
y = f (x1,<br />
x<br />
2,...)<br />
ν i = nº <strong>de</strong> grados <strong>de</strong><br />
libertad <strong>de</strong> cada variable<br />
ν<br />
=<br />
n<br />
∑<br />
σ<br />
⎡ ∂f<br />
⎢<br />
⎣∂x<br />
⎤<br />
⎥<br />
⎦<br />
4<br />
i= 1 νi<br />
i<br />
4<br />
c<br />
σ<br />
4<br />
cx<br />
i
Transmisores <strong>de</strong> Temperatura<br />
• De bulbo<br />
• RTD (Pt100 0ºC 100 Ω)<br />
• Termistores (Semiconductores)<br />
• Termopares E, J, K, RS, T<br />
• Pirómetros (altas temperaturas, radiación)
Pt-100<br />
0ºC 100Ω<br />
La resistencia<br />
eléctrica cambia<br />
con la temperatura<br />
Puente eléctrico<br />
<strong>para</strong> la conversión<br />
a señal electrica <strong>de</strong><br />
tensión<br />
Margen <strong>de</strong> empleo: -200 500ºC Sensibilidad: 0.4 Ω/ºC<br />
Precisión: 0.2%
Puente<br />
R<br />
R<br />
V<br />
R t<br />
R<br />
Pt100<br />
Cuando el puente está equilibrado, la<br />
tensión V es nula. Si se modifica R t la<br />
tensión V cambia.
Conexión a tres hilos<br />
Pt100<br />
Muchos TT<br />
incorporan una<br />
cabeza con<br />
salida 4-20mA<br />
R<br />
V<br />
R<br />
R t<br />
R<br />
La longitud <strong>de</strong> los hilos <strong>de</strong> conexión influye en la medida, el tercer hilo<br />
hace que se añada la misma resistencia a cada rama y se compensa el<br />
<strong>de</strong>sequilibrio producido en el puente por los hilos
Termopares<br />
T<br />
T 2<br />
I<br />
T 1<br />
En la unión <strong>de</strong> ciertos<br />
metales se genera una<br />
f.e.m. si los extremos<br />
están a temperaturas<br />
diferentes. La f.e.m.<br />
<strong>de</strong>pen<strong>de</strong> <strong>de</strong> la diferencia<br />
<strong>de</strong> temperatura<br />
Termopar<br />
M<br />
Medida: Se opone una<br />
tensión conocida a la <strong>de</strong>l<br />
termopar hasta que la<br />
salida <strong>de</strong>l amp. diferencial<br />
es nula
Termopares<br />
Tipo Rango Precisión<br />
T -200 250ºC 2%<br />
J 0 750ºC 0.5%<br />
K 0 1300ºC 1%<br />
R / S 0 1600ºC 0.5%<br />
W 0 2800ºC 1%
Transmisores <strong>de</strong> presión<br />
• Presión absoluta<br />
• Presión manométrica<br />
• Presión diferencial<br />
Medidas basadas en:<br />
•Desplazamiento<br />
•Galgas extensiométricas<br />
•Piezoelectricidad
Potenciómetro<br />
Sensor <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>splazamiento<br />
Inducción<br />
Capacidad
Presión
Sensor piezoeléctrico<br />
Fuerza<br />
+<br />
Cristal <strong>de</strong> cuarzo<br />
-<br />
Placa metálica
Galgas / Efecto Hall<br />
Galgas<br />
extensiométricas<br />
La<br />
<strong>de</strong>formación<br />
varia R<br />
Efecto Hall<br />
N<br />
Corriente<br />
Fuerza<br />
S
Transmisor <strong>de</strong> presión
Transmisores <strong>de</strong> nivel<br />
• Desplazamiento<br />
– Flotador<br />
– Fuerza: Principio <strong>de</strong> Arquíme<strong>de</strong>s<br />
• Presión diferencial<br />
• Capacitivos<br />
• Ultrasonidos<br />
• Radar
Nivel: presión diferencial<br />
Se mi<strong>de</strong> la<br />
diferencia <strong>de</strong><br />
presión entre ambas<br />
ramas<br />
Se supone la<br />
<strong>de</strong>nsidad constante<br />
LT<br />
Con<strong>de</strong>nsación en<br />
los tubos<br />
(p 0 + ρgh) - p 0
Capacitivos<br />
C =<br />
εS<br />
d<br />
S<br />
ε<br />
Entre el electrodo y la<br />
pared <strong>de</strong>l <strong>de</strong>pósito se<br />
forma un con<strong>de</strong>nsador<br />
cuya capacidad <strong>de</strong>pen<strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>l nivel <strong>de</strong> líquido<br />
d
Nivel: Ultrasonidos, Radar<br />
El tiempo entre la<br />
emisión y la<br />
recepción <strong>de</strong> las<br />
ondas <strong>de</strong> alta<br />
frecuencia es<br />
proporcional al nivel
Transmisores <strong>de</strong> Caudal<br />
• Presión diferencial<br />
• Electromagnéticos<br />
• Turbina<br />
• Vortex<br />
• Efecto Doppler<br />
• Másicos (Coriolis) …..
Placas <strong>de</strong> orificio<br />
P 1 P 2<br />
Basada en la medida<br />
<strong>de</strong> presión diferencial<br />
d<br />
D<br />
q<br />
=<br />
C<br />
β<br />
2<br />
1− β<br />
4<br />
πD<br />
4<br />
2<br />
2g(P<br />
1<br />
ρ<br />
−<br />
P<br />
2<br />
)<br />
β =<br />
d<br />
D
Caudalímetros<br />
electromagnéticos<br />
N<br />
S<br />
-<br />
+<br />
V<br />
N<br />
S<br />
B<br />
En el conductor<br />
(líquido) que<br />
circula a una<br />
velocidad en el<br />
seno <strong>de</strong>l campo B<br />
se induce una f.e.m<br />
proporcional a la<br />
velocidad, que se<br />
recoge en los<br />
electrodos
Vortex Flowmeters<br />
Cuando una corriente fluida ro<strong>de</strong>a un obstáculo, se forman<br />
remolinos alternativamente a cada lado <strong>de</strong>l mismo<br />
La frecuencia a la que se forman los remolinos es<br />
directamente proporcional a la velocidad <strong>de</strong>l fluido<br />
v = 4.167 d frequency<br />
d = diameter of the obstacle
Caudalímetros Vortex<br />
Los caudalímetros vortex industriales<br />
tienen un obstaculo que genera<br />
remolinos.<br />
v = 4.167 d frecuencia<br />
Contaje <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> remolinos<br />
generados por unidad <strong>de</strong> tiempo:<br />
perturbaciones en sensores <strong>de</strong> presión,<br />
capacidad, ultrasonidos, etc.<br />
Válido <strong>para</strong> gases y líquidos en un<br />
amplio rango.<br />
No válido <strong>para</strong> flujos pequeños
Caudalímetros Coriolis<br />
Se fuerzan oscilaciones en la tubería cuyo<br />
diseño en forma <strong>de</strong> U induce fuerzas (<strong>de</strong><br />
Coriolis) opuestas en ambos lados. Hay un<br />
<strong>de</strong>sfase entre el lado <strong>de</strong> entrada y el <strong>de</strong> salida<br />
que <strong>de</strong>pen<strong>de</strong> <strong>de</strong>l flujo másico. Se usan<br />
sensores magnéticos <strong>para</strong> medir el <strong>de</strong>sfase.
pH<br />
El pH <strong>de</strong> una solución pue<strong>de</strong><br />
medirse mediante un<br />
peachímetro, o dispositivo<br />
que mi<strong>de</strong> la diferencia <strong>de</strong><br />
potencial entre dos<br />
electrodos en una celda<br />
electroquímica, uno <strong>de</strong><br />
referencia insensible a la<br />
solución (típicamente<br />
cloruro <strong>de</strong> plata/plata) y otro<br />
<strong>de</strong> membrana <strong>de</strong> vidrio<br />
sensible al ión hidrógeno H +<br />
Sensores<br />
con los dos<br />
electrodos<br />
Electrodo <strong>de</strong><br />
membrana<br />
Potencial entre los dos<br />
lados <strong>de</strong> la membrana con<br />
diferentes concentraciones<br />
[x + ], z carga eléctrica, F<br />
constante <strong>de</strong> Faraday<br />
[X + ] 1 [X + ] 2<br />
Membrana<br />
=<br />
RT<br />
zF<br />
[X<br />
ln<br />
[X<br />
E<br />
+<br />
+<br />
]<br />
]<br />
1<br />
2
http://www.flowexpertpro.com/<br />
Escogiendo un transmisor…<br />
http://www.emersonprocess.com/rosemount/<br />
http://www.yokogawa.com/fld/fld-top-en.htm
Actuadores<br />
• Elementos finales <strong>de</strong> control. Modifican la<br />
variable manipulada <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> acuerdo<br />
a la señal <strong>de</strong>l controlador.<br />
– Válvulas<br />
– Motores<br />
– Bombas <strong>de</strong> velocidad variable<br />
– Amplificadores <strong>de</strong> potencia<br />
– ....
Válvulas<br />
• Dispositivos que permiten variar el caudal<br />
que pasa por una conducción modificando<br />
la pérdida <strong>de</strong> carga en la misma mediante<br />
una obturación variable.<br />
– Cierre manual<br />
– Retención<br />
– Seguridad<br />
– On/Off<br />
– Regulación
Válvulas <strong>de</strong> regulación<br />
• Estructura y funcionamiento<br />
• Tipos <strong>de</strong> válvulas<br />
• Fórmulas <strong>de</strong> cálculo<br />
• Características estáticas<br />
• Cavitación<br />
• Características instaladas<br />
• Dinámica <strong>de</strong> una válvula
Válvula neumática <strong>de</strong> asiento<br />
3 -15 psi<br />
Aire<br />
Bridas<br />
Indicador<br />
Tapa<br />
Membrana<br />
Muelle<br />
Vastago<br />
Obturador<br />
Fluido<br />
Servomotor<br />
Neumático<br />
Electrico<br />
Cuerpo<br />
Asiento
Válvulas <strong>de</strong> regulación<br />
•Estanqueidad<br />
•Presión máxima<br />
•Capacidad <strong>de</strong> caudal<br />
•Tipo <strong>de</strong> fluido<br />
Aire<br />
Fluido<br />
Asiento o globo<br />
Doble asiento<br />
Aguja<br />
Saun<strong>de</strong>rs<br />
Compuerta<br />
Bola<br />
Mariposa<br />
Camflex II<br />
2 -3 vias
Butterfly / Ball / Camflex<br />
Butterfly<br />
Camflex II
Aire abre/cierra<br />
Aire<br />
Aire<br />
cierra<br />
Aire<br />
Aire<br />
abre<br />
Aire<br />
abre<br />
Aire<br />
cierra
Convertidor I/P<br />
4 - 20 mA<br />
I<br />
P<br />
Aire 3-15 psi<br />
Alimentación aire y<br />
electrica<br />
Poca precisión en<br />
el posicionamiento<br />
<strong>de</strong>l vástago
Posicionador<br />
Aire<br />
Alimentación <strong>de</strong> aire<br />
Posicionador<br />
Señal <strong>de</strong> control<br />
4 - 20 mA
Válvulas inteligentes<br />
Aire<br />
Bus <strong>de</strong><br />
campo<br />
Posicionador +<br />
Microprocesador<br />
Caracterización<br />
Diagnósticos<br />
Alarmas<br />
Bloques <strong>de</strong><br />
control, etc.
Posicionador digital<br />
Sin contacto
Perdida <strong>de</strong> carga<br />
∆pv = 1<br />
a C<br />
2 2<br />
q<br />
2 ρ<br />
a<br />
p 1<br />
∆p p 2<br />
q<br />
∆p pérdida <strong>de</strong> carga<br />
q caudal<br />
a fracción <strong>de</strong> apertura<br />
C coeficiente<br />
ρ <strong>de</strong>nsidad
Fórmulas <strong>de</strong> cálculo<br />
Líquidos<br />
q = aC<br />
v<br />
q gpm<br />
p psi<br />
∆p<br />
ρ<br />
v<br />
q m3/h<br />
p bares<br />
ρ <strong>de</strong>nsidad<br />
relativa<br />
a tanto por uno<br />
q<br />
aC<br />
v<br />
p<br />
= 116 .<br />
∆ρ<br />
v<br />
Vapor saturado<br />
a<br />
q<br />
p 1<br />
∆p p 2<br />
Cv coeficiente <strong>de</strong> caudal<br />
q Tm/h<br />
p bares<br />
a tanto por uno<br />
q<br />
aC<br />
v<br />
= ∆pv<br />
( p1 + p2<br />
)<br />
72.<br />
4<br />
Corrección por viscosidad
Características estáticas<br />
% <strong>de</strong> area <strong>de</strong>l<br />
asiento 100%<br />
% <strong>de</strong> flujo máximo<br />
en cond. nominales<br />
a ∆p constante<br />
0 %<br />
0 % 100 %<br />
Lineales<br />
Isoporcentuales<br />
Apertura rápida<br />
Mariposa<br />
Camflex<br />
% <strong>de</strong> posición <strong>de</strong>l<br />
vastago
Características estáticas<br />
Apertura<br />
rápida<br />
Lineal<br />
Isoporcentual<br />
0 % Mariposa<br />
0 % 100 %
Rangeability<br />
máximo flujo controlable<br />
R = -------------------------------<br />
mínimo flujo controlable<br />
R= 100, 50...20<br />
0 %<br />
0 % 100 %<br />
Flujo<br />
no controlable<br />
% posición <strong>de</strong>l vastago
Cavitación / Flashing<br />
Presión <strong>de</strong> vapor:<br />
Presión a la que hierve el líquido<br />
a la temperatura <strong>de</strong> trabajo<br />
p 1<br />
Presión <strong>de</strong> vapor<br />
Flashing<br />
p 2<br />
longitud<br />
presión p 1<br />
p 2<br />
presión <strong>de</strong> vapor<br />
longitud<br />
longitud<br />
presión p 1<br />
p 2<br />
Cavitación<br />
presión <strong>de</strong> vapor
q<br />
q<br />
aC<br />
v<br />
p<br />
= 116 .<br />
∆ρ<br />
v<br />
Cavitación<br />
Flujo crítico<br />
K c Coeficiente <strong>de</strong><br />
cavitación incipiente<br />
∆p ≤ K ( p − p )<br />
v c 1 v<br />
⎡<br />
p ⎤<br />
2<br />
v<br />
∆pM = C f p1 − pv( 0. 96 − 0. 28 )<br />
⎣⎢<br />
pc<br />
⎥⎦<br />
∆p<br />
Maxima caida <strong>de</strong> presion admisible<br />
M<br />
Cavitación<br />
incipiente<br />
Máxima ∆p<br />
<strong>para</strong> regular flujo<br />
∆p v<br />
C f Factor <strong>de</strong> flujo<br />
crítico<br />
p c presión <strong>de</strong>l<br />
punto crítico
Fórmulas <strong>de</strong> cálculo<br />
q<br />
y<br />
=<br />
3<br />
a C C p ρ( y − 0148 . y )<br />
f<br />
v<br />
163 . ∆p<br />
v<br />
= y ≤ 15 .<br />
C p<br />
f<br />
1<br />
1<br />
54.<br />
5<br />
gas<br />
q<br />
p<br />
Tm/h<br />
bares<br />
q<br />
q<br />
=<br />
=<br />
3<br />
a C C p ( y − 0148 . y )<br />
f<br />
v<br />
a C C p<br />
f<br />
v<br />
837 .<br />
1<br />
837 .<br />
1<br />
flujo critico<br />
vapor saturado
Características Instaladas<br />
q<br />
aC<br />
v<br />
p<br />
= 116 .<br />
∆ρ<br />
v<br />
q<br />
=<br />
1<br />
∆p<br />
− ρgh<br />
116 . ⎛ 1<br />
ρ⎜<br />
KL<br />
+<br />
⎝ a C<br />
0<br />
2 2<br />
v<br />
⎞<br />
⎠ ⎟<br />
2<br />
∆p = ∆p + K ρq + ρgh<br />
0<br />
v<br />
L<br />
q<br />
h<br />
a<br />
p 1<br />
∆p v p 2<br />
∆p 0
Características instaladas<br />
% q<br />
q<br />
=<br />
1<br />
∆p<br />
− ρgh<br />
116 . ⎛ 1<br />
ρ⎜<br />
KL<br />
+<br />
⎝ a C<br />
0<br />
2 2<br />
v<br />
⎞<br />
⎟<br />
⎠<br />
% posición <strong>de</strong>l vastago
Dimensionamiento <strong>de</strong> válvulas<br />
• Crítico en muchos lazos <strong>de</strong> control<br />
• Encontrar el tipo <strong>de</strong> válvula y C v a<strong>de</strong>cuados<br />
• Software Comercial disponible<br />
Fisher<br />
Masoneilan<br />
http://www.emersonprocess.com/fisher/<br />
http://www.masoneilan.com/
Bombas<br />
• Desplazamiento positivo<br />
• Centrifugas<br />
• Instalación<br />
• Potencia y rendimiento<br />
• Curvas características<br />
• Cavitación
Desplazamiento positivo<br />
Embolo, membrana, ...
Centrífugas<br />
Energía<br />
mecánica<br />
Energía<br />
eléctrica<br />
ro<strong>de</strong>te
Bombas centrífugas<br />
Incremento <strong>de</strong> energia = energia suministrada - pérdidas<br />
( )<br />
∆p = b<br />
aw − bq<br />
ρ 2 2<br />
P<br />
P<br />
=<br />
=<br />
36. 022 ∆p q P Potencia suministrada<br />
ηW<br />
b<br />
W Potencia absorvida<br />
P<br />
q<br />
p<br />
kw<br />
m3/h<br />
bares
Curvas características<br />
∆p b<br />
η<br />
ω 2<br />
ω 2 > ω 1<br />
ω 1<br />
q
∆p b<br />
Punto <strong>de</strong> operación<br />
2<br />
∆p + ∆p = ∆p + K ρq + ρgh<br />
=<br />
0<br />
∆p<br />
b v L<br />
b<br />
1<br />
2<br />
= ( + KL)ρq + ρgh − ∆p<br />
2 2<br />
a C<br />
v<br />
0<br />
q<br />
a<br />
q<br />
h<br />
∆p b<br />
∆p v<br />
∆p 0
Bombas <strong>de</strong> velocidad variable<br />
M<br />
Variador<br />
4 - 20 mA<br />
∼
Compresores<br />
Línea <strong>de</strong> bombeo<br />
(surge)<br />
∆p b<br />
ω 2<br />
ω 2 > ω 1<br />
ω 1<br />
q
Motores eléctricos<br />
F<br />
N<br />
B<br />
S<br />
F
Motores eléctricos cc / ca<br />
Motor<br />
CC<br />
M<br />
Amplificador<br />
CC<br />
4 - 20 mA<br />
Alimentación<br />
Motor <strong>de</strong><br />
inducción<br />
ca<br />
M<br />
Variador <strong>de</strong><br />
velocidad<br />
4 - 20 mA<br />
Variador <strong>de</strong> frecuencia<br />
∼