Artur ANDRUS

ISSN 1733-5256 

MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW 

PAŹDZIERNIK 2007 

Tylko u nas! 

„APTEKA 

Z OGRODEM” 

POWIEŚĆ 

W ODCINKACH 

PSYCHOLOGIA 

Niespełnieni, 

więc niezadowoleni 

Od alchemii 

do farmacji 

Ospa nadal groźna? 

MENEDŻER APTEKI 

W jaki sposób motywować zespół? 

Jak zdobywać lojalność pacjentów? 

Na czym polega efektywne oszczędzanie? 

Artur ANDRUS 

Na szczęście oprócz 

polityki jest jeszcze 

kilka śmiesznych spraw

FARMACJA I JA MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW NR 10 (PAŹDZIERNIK) 2007 R. 

Spis treści 

Fot. K.Tymińska, Jola Lipka 

Drodzy 

Czytelnicy! 

Dużo ostatnio w redakcji rozmawialiśmy 

o wyborach. I tych, które w sensie 

dosłownym 21 października mają wyłonić 

nowych przedstawicieli naszego parlamentu. 

I tych zawodowych: związanych 

z umiejętnością wybrania wśród wielu 

kandydatów właściwego pracownika (lub 

wśród wielu pracodawców właściwego 

miejsca pracy). 

Ale rozmawialiśmy też o wyborach 

indywidualnych, można rzec – życiowych, 

dotyczących realizacji (bądź zaniechania) 

naszych marzeń, wyboru właściwej diety 

czy nawet odważnej decyzji o zmianie 

fryzury albo koloru włosów. 

Czego potrzebujemy, by dokonywać 

wyborów właściwych? 

Wiedzy. Zarówno tej z zakresu medycyny, 

finansów, marketingu, merchandisingu 

i zarządzania zasobami ludzkimi, która 

pomoże nam dokonywać wyborów na 

gruncie zawodowym, jak i prostszej, 

bardziej potocznej, przydatnej do 

zachowania dobrej kondycji fizycznej 

i psychicznej. Tę wiedzę na łamach 

„Farmacji i ja” przekazują Państwu nasi 

lekarze specjaliści, a także dietetyk 

i psycholog. 

Dalej – dystansu do siebie i rzeczywistości. 

O tym, jak go zachować, z humorem 

opowiada Artur Andrus, jeden ze współautorów 

programu „Szkło Kontaktowe”. 

W końcu – odrobiny pewności siebie. 

By chcieć się dowiedzieć, co zdarzy się za 

naszym kolejnym życiowym zakrętem. 

Życie jest utkane z decyzji – tych ważnych 

i tych błahych. Życzę Państwu dobrych 

wyborów. 

FAKTY 

4 Przegląd prasy 

4 5 spraw, o których warto 

pamiętać w październiku 

5 Aktualności 

Finał akcji „Najlepsze 

przedszkole...” 

5 Zapowiedzi zmian prawnych 

5 W październiku w TV 


6 Prawo i farmacja 

Projekt ustawy o zawodzie 

farmaceuty 

Wymiana idei i doświadczeń 

Apteki i reklama 

8 Oblicza innowacji firmy 

US Pharmacia 

Wywiad z Bogdanem Langiem 

10 Finanse w praktyce 

Fundusze dla 

średniozaawansowanych 

12 Marketing 

Analiza wahań sezonowych 

14 Merchandising 

Lojalny pacjent 

16 Dział HR 

Jak zbudować oddany zespół 

18 Apteki świata 

Wielka Brytania: Apteka 

pachnąca cytryną 

22 Akademia Farmaceuty 

Na receptę bez recepty? 

MEDYCYNA 

24 W trosce o bezpieczeństwo 

pacjenta 

Poznaj swojego pacjenta... 

z chorobą wrzodową 

26 Krwiodawstwo 

Krople na wagę złota 

Zdjęcie na okładce: Jola Lipka 

30 Obserwatorium gastrologiczne 

Niebezpieczny posiłek 

32 Alergia pokarmowa 

Niebezpieczny posiłek 

34 Alfabet farmaceuty 

Ż jak żelatyna 

36 Znane rośliny, nieznane 

możliwości 

Wielka moc małych ziaren 

38 Odkrycia 

Nowe leki w diabetologii 

LIFESTYLE 

40 Rozmowa 

Andrzej Andrus: 

Ani prawica, ani lewica nie 

powinny zepsuć nam humoru 

42 Psychologia 

Co jest za zakrętem? 

44 Dieta 

Świadomy wybór 

46 Uroda 

Fryzura zamiast liftingu 

48 Fitness 

Przez jogę do wewnętrznej 

harmonii 

50 Społeczeństwo 

Rodzina 3 + pięć 

PO GODZINACH 

52 Od alchemii do farmacji 

Cętkowany potwór 

54 Powieść 

Apteka z ogrodem 

56 Szkoła języka 

English in a pill 

57 Krzyżówka 

58 Humor 

Październik 2007 Farmacja i ja 

3

Przegląd 

FAKTY 

PRASY 

Wirus HPV groźny 

nie tylko dla kobiet 

„Cancer”: Zdaniem amerykańskich naukowców 

z Uniwersytetu Stanu Teksas 

wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), który 

przyczynia się do rozwoju raka szyjki 

macicy, może powodować także raka 

jamy ustnej i gardła – szczególnie u mężczyzn 

przed 45. r.ż. (chorują oni na tego 

rodzaju nowotwory trzykrotnie częściej 

niż kobiety). W tej sytuacji – zdaniem 

naukowców – należałoby rozważyć szczepienie 

przeciw HPV nie tylko kobiet, ale 

i mężczyzn. 

Od otyłości 

do bezpłodności 

„The Lancet”: Nasilający się problem 

otyłości wśród kobiet grozi kryzysem 

bezpłodności – ostrzegają lekarze australijscy. 

Może to pociągnąć za sobą 

wzrost popytu na metody wspomaganego 

rozrodu. Nadwaga sprzyja bowiem 

występowaniu zespołu policystycznych 

jajników. Stwierdza się go u co piętnastej 

kobiety na świecie. Objawy to m.in. nieregularne 

miesiączki, bezpłodność, obfite 

owłosienie, trądzik i oporność na 

insulinę. 

Uprzedzić cukrzycę 

„Archives of Internal Medicine”: Substancje 

zwane cytokinami odgrywają ważną 

rolę w rozwoju cukrzycy typu II i mogą 

być wykorzystane jako biologiczne wskaźniki 

pozwalające przewidzieć wystąpienie 

tej choroby. Naukowcy z University of 

California w Los Angeles zidentyfikowali 

jako mające udział w rozwoju cukrzycy 

trzy cytokiny – związki biorące udział 

w procesach zapalnych: TNF-alfa, interleukinę-6 

oraz białko hs-CRP. Cukrzyca 

typu II to najczęściej występująca odmiana 

cukrzycy (ponad 90% przypadków). 

1 

2 

3 

5 

SPRAW, O KTÓRYCH WARTO PAMIĘTAĆ 

w październiku 

12-14 PAŹDZIERNIKA 

PODRÓŻE I MEDYCYNA 

III Konferencja „Medycyna Podróży”, 

która odbędzie się w Białymstoku, pozwoli 

zebrać dodatkową wiedzę o zagrożeniach 

związanych z wyjazdami zagranicznymi. 

W programie m.in. szczepienia, choroby 

przywlekane, choroby odkleszczowe, zakażenia 

wirusami hepatotropowymi, aspekty 

pediatryczne medycyny podróży. Więcej 

informacji: tel. 0 85 741 69 21. 


BĄDŹ PIĘKNA JESIENIĄ 

W warszawskim centrum wystawienniczym 

Expo XXI 13 października rozpoczną się 

dwudniowe targi „Salon Kosmetyczny 

Jesień 2007”. W programie obok prezentacji 

firm kosmetycznych oraz wykładów 

znajdą się też atrakcje, które zainteresują 

każdą kobietę, m.in. międzynarodowe mistrzostwa 

makijażu. Więcej informacji: 

tel. 0 22 635 88 66. 


MEDYCZNE FORUM 

Pod koniec października w Hotelu Marriott 

w Warszawie odbędzie się III Forum Rynku 

Zdrowia. Zaplanowane zostały dyskusje 

panelowe koncentrujące się wokół rynku 

medycznego i farmaceutycznego w Polsce. 

W programie m.in. „Ubezpieczenia zdrowotne 

– kiedy pożegnanie z monopolem”, 

„Farmacja – nasza Rzeczpospolita Lekowa”, 

„Telemedycyna w Polsce – dziś i jutro”. 

Więcej informacji: tel. 0 32 209 13 03. 

4 

5 


ALERGIE SKÓRNE – CHOROBA 

CYWILIZACYJNA 

Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytetu 

Medycznego w Poznaniu, Polskie 

Towarzystwo Dermatologiczne zapraszają 

do Piły na XXI Sympozjum „Choroby 

alergiczne skóry”. Podczas wykładów będą 

poruszane m.in. takie tematy, jak: atopowe 

zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy, 

pokrzywka ostra i przewlekła, odczyny 

i osutki polekowe, alergiczne choroby 

zawodowe skóry. Więcej informacji: tel. 

0 61 822 77 81. 


PO ZIOŁA DO LUBLINA 

Menedżerów poszukujących do swojej 

apteki nowości z dziedziny fitoterapii 

z pewnością zainteresują XII Targi Zielarskie 

„Herbarium”. Wystawcy zaprezentują 

leki, kosmetyki, zioła przetworzone i nieprzetworzone, 

a także przyprawy ziołowe 

i zdrową żywność. Więcej informacji: 

tel. 0 81 532 37 10. 

Bezpieczny drink 

Tabletki gwałtu to narkotyk 

wrzucany do napojów. 

Jego ofiarami padają najczęściej 

młode kobiety, 

często nieświadome zagrożenia, 

jakie niesie ze 

sobą pozostawienie bez 

opieki pitego w klubie lub 

dyskotece drinka. Dzięki 

Drink Testowi mogą zweryfikować, 

czy ktoś nie 

wykorzystał ich nieuwagi 

i nie umieścił tabletek 

odurzających w napoju. 

Tester jest bardzo prosty 

w użyciu. Wystarczy za 

pomocą np. słomki nanieść 

kroplę napoju na 

jedno z pól testowych. Po 

ok. minucie test zmieni 

(lub nie) zabarwienie. Jeśli 

zabarwi się na kolor zielony, 

oznacza to, że napój 

zawiera narkotyk. Drink 

Test pozytywnie zaopiniował 

Instytut Ekspertyz 

Sądowych. 

Fot. Archiwum Medi Press, Philips 

4 Farmacja i ja Październik 2007

FAKTY 

AKTUALNOŚCI 

k 

Zakończenie akcji 

„Najlepsze przedszkole 

dla Twojego dziecka” 

Pierwsza edycja akcji „Najlepsze przedszkole dla Twojego dziecka”, 

zakończona! Zgłosiło się 207 placówek z Warszawy, Gdańska, 

Poznania, Krakowa i Lublina. 63 spełniały wymogi regulaminu. 

To w przedszkolu maluch spędza kilka 

godzin dziennie. To tu nawiązuje 

pierwsze przyjaźnie, wprawia się w samodzielnym 

jedzeniu, ubieraniu, trzymaniu 

kredki, stawianiu pierwszych literek 

i czytaniu pierwszych słów. Rodzice są 

coraz bardziej świadomi tego, że tylko dobra 

placówka jest w stanie przygotować 

malucha do pójścia do szkoły oraz wyposażyć 

go w umiejętności potrzebne w całym 

przyszłym życiu. 

PRZEDSZKOLE NA SZÓSTKĘ 

Program „Najlepsze przedszkole dla Twojego 

dziecka” spotkał się z poparciem dyrektorów 

przedszkoli, lokalnych i ogólnopolskich 

mediów oraz... rodziców, którzy 

brali w nim udział. 

Największą liczbą zakwalifikowanych 

przedszkoli – 27, może pochwalić się Warszawa. 

Akcja spotkała się także z zainteresowaniem 

w Lublinie, Krakowie, Poznaniu 

i Gdańsku. W każdym z tych miast zostanie 

wybrane przedszkole najbardziej przyjazne 

i zapewniające najlepsze warunki 

wychowawcze. 

WIELKI FINAŁ 

Oficjalne ogłoszenie wyników akcji odbędzie 

się we wrześniu 2007 r., w następnym 

numerze zamieścimy z niego relację. Wtedy 

też wyróżnione placówki otrzymają nagrody 

ufundowane przez organizatora akcji, 

serwis ZdroweDzieci.pl. Nagrodzeni zostaną 

również rodzice, którzy wzięli udział 

w programie i wymyślili najlepsze hasło 

promujące lek APAP dla Dzieci. Ze względu 

na zainteresowanie akcją, organizatorzy 

planują już kolejną edycję. 

Serwis ekspercki ZdroweDzieci.pl istnieje od 

stycznia 2006 r. Dzięki współpracy z pediatrami: 

lek. med. Jolantą Baszczeską, dr n. med. Marią 

Rudzińską-Chazan, lek. med. Edytą Sienkiewicz- 

-Łatką oraz psychologiem dziecięcym Justyną 

Kuczmierowską wortal zdobył zaufanie i uznanie 

rodziców. W serwisie ZdroweDzieci.pl poruszane 

są tematy dotyczące zdrowia, pielęgnacji, a także 

rozwoju intelektualnego i emocjonalnego dzieci. 

Portal został wzbogacony o dział „Ciąża”, w którym 

nasz specjalista ginekolog, profesor Janusz 

Kretowicz opracowuje teksty dla przyszłych mam, 

a także kobiet planujących macierzyństwo. 

Partnerem serwisu jest marka APAP 

dla Dzieci. 

Zapowiedzi 

ZMIAN PRAWNYCH 

• Kody resortowe po nowemu 

W Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad 

zmianami rozporządzenia ministra zdrowia 

w sprawie systemu resortowych kodów 

identyfikacyjnych dla zakładów opieki 

zdrowotnej oraz szczegółowych zasad ich 

nadawania. Rozporządzenie nowelizuje 

aktualnie obowiązujące w tym zakresie 

przepisy z 16 lipca 2004 r. Zmiany dotyczą 

rozszerzenia systemu kodów dla 

podmiotu, który utworzył zakład i dodania 

lub zmiany kodów resortowych specjalności 

komórek organizacyjnych. 

• Poprawki do ustaw 

W Ministerstwie Zdrowia trwają również 

prace nad projektem ustawy o zmianie 

ustawy o izbach lekarskich oraz nad projektem 

ustawy o zmianie ustawy o zawodach 

lekarza i lekarza dentysty. 

• Badania kliniczne i paragrafy 

Ministerstwo Zdrowia pracuje także nad 

projektem rozporządzenia ministra zdrowia 

w sprawie wzorów wniosków o rozpoczęcie 

badania klinicznego produktu leczniczego, 

zmian w protokole badania klinicznego lub 

dokumentacji dotyczącej badanego produktu 

leczniczego, zawiadomień o zakończeniu 

badania klinicznego. 

Nowe przepisy wynikają z konieczności 

implementacji przepisów dyrektywy 

2001/20/WE z dnia 4 kwietnia 2001 r. 

w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, 

wykonawczych i administracyjnych państw 

członkowskich, odnoszących się do wdrożenia 

zasad dobrej praktyki klinicznej 

w prowadzeniu badań klinicznych produktów 

leczniczych przeznaczonych do 

stosowania u ludzi. 

W PAŹDZIERNIKU W TV 

Farmaceuto, w związku 

z emisją reklam w TV, 

przygotuj się na zwiększone 

zainteresowanie 

pacjentów tymi 

produktami: 

• Gripex Regular, 

• Gripex Hot Active, 

• Vigor Plus, 

• Vigor Complete, 

• Acatar Acti Tabs, 

• Ibuprom Zatoki, 

• Ibuprom Max, 

• Ibuprom Regular, 

• Apap dla Dzieci, 

• Apap, 

• Apap Noc, 

• Verdin, 

• Stoperan, 

• Xenna Extra. 


5


prawo i farmacja 

Jak szukać 

INFORMACJI? 

WYMIANA IDEI 

I DOŚWIADCZEŃ 

Międzynarodowa Organizacja Farmaceutyczna 

(International Pharmaceutical 

Federation – FIP) jest jedną 

z najstarszych organizacji farmaceutycznych 

na świecie. Powstała 

w 1912 r., ma siedzibę w Hadze. Organizacja 

zrzesza różne organizacje 

farmaceutyczne. Obecnie w jej skład 

wchodzi 80 stowarzyszeń działających 

w ponad 60 krajach. Jej misją jest 

reprezentowanie i służenie praktyce 

farmaceutycznej oraz naukom farmaceutycznym 

na całym świecie. Jest 

platformą umożliwiającą wymianę idei, 

doświadczeń i wzajemnej nauki. FIP 

organizuje coroczne Światowe Kongresy 

Farmacji oraz konferencje, 

sympozja i spotkania naukowe poświęcone 

zagadnieniom związanym 

z szeroko pojętą tematyką farmaceutyczną. 

Światowe Kongresy Farmacji 

uznawane są za największe i najbardziej 

prestiżowe spotkania farmaceutów, 

wyznaczające kierunki rozwoju 

praktyki i nauk farmaceutycznych. 

Głównymi organami FIP są: Biuro Federacji 

i Rada Federacji. Biuro Federacji 

nadzoruje bieżącą pracę FIP, 

a Rada FIP podejmuje decyzje dotyczące 

przyjmowania nowych stowarzyszeń 

jako członków zwyczajnych, 

zatwierdza oficjalne dokumenty, ustala 

budżet, a także dokonuje wyboru 

osób pełniących funkcje oficjalne. 

Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne 

jest członkiem FIP od 1957 r. Więcej 

informacji na stronie internetowej: 

www.fip.org. 

W Ministerstwie 

Zdrowia trwają prace 

nad projektem 

ustawy o zawodzie 

farmaceuty. 

Projekt ustawy porządkuje określone 

w dotychczasowych aktach prawnych 

wymagania kwalifikacyjne uprawniające 

do podejmowania i wykonywania 

zawodu farmaceuty, zasady dostępu do 

wykonywania tego zawodu, wymogi formalne 

wymagane w przypadku świadczenia 

przez farmaceutów na terytorium 

RP usług w tym zakresie oraz zasady 

doskonalenia zawodowego. Projekt ma 

dostosować prawo krajowe do wspólnotowego 

(zwłaszcza dyrektywy o uznawaniu 

kwalifikacji zawodowych). 

W pierwszej części wskazano, na czym 

polega wykonywanie zawodu farmaceuty, 

określono kwalifikacje uprawniające 

do wykonywania tego zawodu, a także 

szczegóły dotyczące praktyki w aptece. 

Aleksandra 

Kunkiel-Kryńska 

Jest prawnikiem 

w zespole 

farmaceutycznym 

kancelarii Wierzbowski 

Eversheds, 

doktorantem 

w Instytucie Nauk 

Prawnych PAN. 

Projekt ustawy 

o zawodzie farmaceuty 

Określono, kto ma prawo wykonywania 

zawodu farmaceuty. W odniesieniu do 

obywateli polskich oraz w stosunku do 

cudzoziemca niebędącego obywatelem 

państwa członkowskiego UE – przyznaje 

je okręgowa rada aptekarska właściwa 

ze względu na zamierzone miejsce wykonywania 

zawodu farmaceuty. Natomiast 

w stosunku do obywateli państwa członkowskiego 

UE prawo to przyznaje Naczelna 

Rada Aptekarska. 

W projekcie uwzględniono zasady wykonywania 

zawodu farmaceuty (ślubowanie, 

rejestr farmaceutów, przynależność 

do samorządu). Określono też zasady 

doskonalenia zawodowego. 

Określono także zasady tymczasowego 

oraz okazjonalnego wykonywania czynności 

zawodowych farmaceuty. I tak 

farmaceuta, który jest obywatelem państwa 

członkowskiego UE, przenoszący 

się na terytorium RP w celu tymczasowego 

i okazjonalnego wykonywania 

czynności zawodowych farmaceuty, zobowiązany 

jest poinformować o tym 

okręgową izbę aptekarską właściwą ze 

względu na miejsce zamierzonego wykonywania 

czynności. 

Projektowana regulacja może mieć wpływ 

na liczbę osób zainteresowanych podjęciem 

pracy w zawodzie farmaceuty (uznawanie 

kwalifikacji obywateli UE, a także 

państw trzecich). Planowany termin 

wejścia w życie ustawy to 20 października 

2007 r. 

Zapytaj 

PRAWNIKA 

APTEKI I REKLAMA 

Jak wyglądają obecnie kwestie reklamy 

aptek? Czy są jakieś ograniczenia lub 

wytyczne? 

mgr farmacji z Rzeszowa 

Znowelizowane przepisy prawa farmaceutycznego 

wprowadziły zakaz reklamy działalności 

aptek (lub punktów aptecznych) 

skierowanej do publicznej wiadomości, 

która w sposób bezpośredni odnosi się 

do produktów leczniczych lub wyrobów 

medycznych objętych refundacją. Nadzór 

nad przestrzeganiem przepisów ustawy 

w zakresie działalności reklamowej aptek 

i punktów aptecznych sprawuje wojewódzki 

inspektor farmaceutyczny. W razie 

stwierdzenia ich naruszenia wojewódzki 

inspektor farmaceutyczny nakazuje, w drodze 

decyzji, zaprzestania prowadzenia 

takiej reklamy (decyzji nadaje się rygor 

natychmiastowej wykonalności). Może on 

cofnąć zezwolenie na prowadzenie apteki, 

gdy nie wykonano decyzji o zaprzestaniu 

prowadzenia reklamy. Ponadto należy 

pamiętać, iż sankcją za taką reklamę może 

być grzywna. 

Fot. Archiwum prywatne 


POLECAJ 

swoim 

Pacjentom! 

Suplement diety US Pharmacia. 

*Źródło: PharmaExpert. Wartościowe udziały marki Vigor w rynku preparatów multiwitaminowych w 2006 roku. 

Polecaj suplement diety VIGOR complete dla dorosłych! 

Zadbaj, aby Twoi Pacjenci mogli cieszyć się życiem każdego dnia! 

WIĘCEJ ZDROWIA. 

WIĘCEJ Z ŻYCIA.


wywiad 

Oblicza innowacji firmy 

US Pharmacia 

Farmacja i Ja: Czy US Pharmacię 

można nazywać innowacyjną 

firmą farmaceutyczną? 

Bogdan Lang, prezes USP: Teraz 

z pewnością już tak. Pod koniec lipca 

bieżącego roku podpisaliśmy umowę 

z amerykańską firmą badawczą Alfacell. 

Umowa dotyczy innowacyjnego leku 

onkologicznego o nazwie Onconase®. 

Onconase® to pierwsza w swojej klasie, 

a więc pionierska rybonukleaza (ranpirnase), 

która początkowo stosowana będzie 

w leczeniu międzybłoniaka. Badania 

laboratoryjne i kliniczne wykazały, że 

lek ten, oszczędzając zdrowe komórki, 

atakuje komórki rakowe, wywołując 

zjawisko apoptozy, naturalnej śmierci 

komórek, poprzez zwielokrotnione 

molekularne mechanizmy działania, 

w sposób podobny do interferencji RNA 

(RNAi). Prowadzone są również badania 

kliniczne rozszerzające wskazania do 

terapii niedrobnokomórkowego raka 

płuc i raka piersi. Lek zostanie dopuszczony 

do sprzedaży w USA i w Europie 

w 2008 r. Jego cechą charakterystyczną, 

oprócz wysokiej skuteczności, jest bardzo 

dobra tolerancja. 

Jeśli rozumieć innowację jako coś nowego, 

kreatywnego, czynionego po raz 

pierwszy to z pewnością USP można 

było nazywać firmą innowacyjną już od 

początku jej istnienia, czyli od 1991 r. 

W świecie farmaceutycznym słowo „innowacja” 

oznacza jednak coś trochę innego 

– bardzo charakterystycznego dla tej 

branży, jest synonimem oryginalnego, 

opatentowanego leku, który najczęściej, 

choć niestety nie zawsze, stanowi postęp 

w terapii. W tym kontekście USP nie 

była firmą innowacyjną. Wynikało to 

choćby ze specjalizacji firmy związanej 

z rynkiem leków OTC – z tego powodu 

USP posiadała jedynie leki generyczne. 

Warto jednak zauważyć, że wiele z tych 

preparatów na rynku polskim nie miało, 

a niektóre nadal nie mają, swoich odpowiedników 

i gdyby prawo patentowe 

w Polsce było nieco inne, chociażby takie 

jak w USA, kilka z tych produktów teoretycznie 

mogliśmy opatentować. Nie 

ma jednak wątpliwości, że teraz, po 

podpisaniu umowy z amerykańskim 

Alfacellem, USP otworzyła drzwi do 

obszaru zastrzeżonego dla innowacyjnych 

firm farmaceutycznych. 

Czy może Pan coś więcej powiedzieć 

o tej umowie? 

Fima Alfacell specjalizuje się w badaniach 

i rozwoju leków oryginalnych. 

Jednak jej kierownictwo postanowiło 

rozszerzyć profil działalności o komercyjną 

produkcję i sprzedaż. To zjawisko 

„komercjalizacji” jest w tej chwili, w USA 

i nie tylko, charakterystyczne dla wielu 

firm, które do tej pory wyniki swojej 

pracy sprzedawały wielkim koncernom. 

Firmy te jednak koncentrują się głównie 

na rynku amerykańskim, zatem poza 

Stanami Zjednoczonymi poszukują 

partnerów. W tym wypadku partnerem 

firmy Alfacell została US Pharmacia. 

Umowa dotyczy wspomnianego leku 

onkologicznego, zakładamy jednak długoletnią 

współpracę również w zakresie 

innych innowacyjnych leków będących 

obecnie przedmiotem badań i rozwoju 

w firmie Alfacell. 

Jaką drogę musiała zatem przejść 

US Pharmacia, by w pełni stać się 

firmą innowacyjną? 

US Pharmacia powstała w 1991 r. z zamiarem 

strategicznym specjalizacji 

i koncentracji na rynku leków OTC. Jako 

firma polska, z polskimi założycielami 

i polskim kapitałem skupiliśmy się na 

rynku polskim. Początkowo nawet trudno 

było nas w ogóle określać mianem 

firmy farmaceutycznej, gdyż z punktu 

wiedzenia prawa farmaceutycznego byliśmy 

jedynie importerem i dystrybutorem 

aktywnie promującym leki firm 

amerykańskich. Jednak od 1995 r., kiedy 

podjęliśmy decyzję o budowie fabryki we 

Wrocławiu, staliśmy się „pełnoprawną” 

firmą farmaceutyczną. Równolegle postanowiliśmy 

również rozszerzyć nasze 

działania poza Polskę. Jesteśmy obecni na 

Litwie, Ukrainie, Bułgarii, rozpoczęliśmy 

działania w Rumunii i Rosji. 

Mamy już pierwsze obiecujące osiągnięcia 

na rynku generycznych leków receptowych. 

Zatem podjęcie działalności w obszarze 

leków innowacyjnych to naturalny 

krok na drodze rozwoju US Pharmacia. 

Obecnie w rankingu największych firm 

farmaceutycznych działających w Polsce 

jesteśmy na 6.-8. miejscu, a w zakresie 

leków OTC – niekwestionowanym liderem. 

Dzięki naszym osiągnięciom, 

pasji i profesjonalizmowi zdobyliśmy 

zaufanie takich firm, jak Alfacell, dołączając 

tym samym do elitarnej grupy 

firm innowacyjnych. 

Jakie są dalsze plany rozwoju US 

Pharmacii? 

Mamy jasno określoną strategię rozwoju. 

Nadal będziemy firmą skoncetrowaną 

na rynku produktów OTC, zarówno 

w Polsce, jak i w krajach regionu Europy 

Środkowo-Wschodniej. Przez najbliższe 

5 lat chcemy przekroczyć magiczny obrót 

miliarda złotych rocznie, z czego 

ok. 20% stanowić będą leki receptowe, 

z innowacyjnymi włącznie. Z reguły duże 

firmy farmaceutyczne mają zupełnie 

odwrotny parytet obrotu leków OTC do 

receptowych. Jesteśmy jednak przekonani, 

że w sprzedaży leków na receptę coraz 

większą rolę odgrywać będą farmaceuci, 

co daje USP, z tak bogatym i znaczącym 

portfelem głównych produktów OTC 

w aptece, przewagę strategiczną. 

Izabela Malinowska 

Fot. Corbis 



finanse w praktyce 

Jak zainwestować swoje oszczędności? 

Kupić obligacje czy raczej bony 

skarbowe? A może postawić na akcje? 

Jakie branże, które spółki przyniosą 

najlepszy zarobek? Te pytania można 

mnożyć, ale na koniec i tak zostanie 

nam jeszcze jedna poważna wątpliwość: 

czy skoro swój czas poświęcimy na 

śledzenie indeksów giełdowych i ana- 

Fundusze 

dla średniozaawansowanych 

Magdalena Adamska 

Autorka tekstów 

ekonomicznych, 

publikowała m.in. 

w „Rzeczpospolitej”, 

„Pulsie Biznesu”, 

„Życiu Warszawy”, 

„Home & Market”, 

„Gazecie MSP”, 

„Nowym Rynku”. 

Coraz mniejszej liczbie osób wystarcza 

skromny zysk, jaki obiecują oferty stricte 

bankowe. Nie dziwi więc coraz większa 

popularność funduszy inwestycyjnych 

– propozycji niemal optymalnej dla „średniozaawansowanych” 

w świecie finansów. 

lizowanie kursów wybranych spółek, 

zostanie nam go tyle, by dopilnować 

swojej własnej firmy? 

Osoba, która boryka się z takimi wątpliwościami, 

powinna rozważyć 

inwestycję w jednostki funduszy 

inwestycyjnych. 

Kupując jednostki uczestnictwa 

wybranego funduszu (lub kilku 

funduszy), powierzy swoje pieniądze 

fachowcom od pomnażania kapitału, 

którzy podejmują optymalne – a na 

pewno oparte na racjonalnych przesłankach 

– decyzje: jak i gdzie najkorzystniej 

lokować przekazane im przez 

wszystkich uczestników środki. 

CAŁA ŚMIETANKA Z RYNKU 

Powodem, dla którego warto skorzystać 

z pośrednictwa towarzystwa funduszy 

inwestycyjnych (TFI), jest niski próg 

wejścia w sensowną, czyli stosunkowo 

bezpieczną i obiecującą godziwy zysk, 

inwestycję. Aby inwestycja w papiery 

wartościowe gwarantowała 

minimalny stopień bezpieczeństwa, 

musi opierać 

się na zdywersyfi- 

Fot. Corbis, T. Perczyński 

10 

Farmacja i ja Październik 2007


finanse w praktyce 

kowanym portfelu. Zauważmy: nawet 

jeśli dysponujemy niewielką kwotą, np. 

2 tys. złotych, na własną rękę kupilibyśmy 

zapewne akcje niewielu spółek. 

Nasz portfel będzie więc mało zróżnicowany, 

a ryzyko dotkliwej straty – większe. 

Kiedy bowiem kursy akcji naszych 

faworytów (lub choćby jednego z nich) 

zaczną spadać, możemy stracić stosunkowo 

dużo. 

Co innego w funduszach. Kupując za 

te same 2 tys. złotych dwadzieścia jednostek 

uczestnictwa wybranego funduszu 

(jedna jednostka uczestnictwa 

w większości funduszy otwartych 

kosztuje właśnie 100 zł) stajemy się 

– w pewnym stopniu – współwłaścicielami 

kilkudziesięciu spółek, wszystkich 

tych, w których akcje zainwestował 

fundusz. Już z powyższego 

porównania samodzielnego zakupu 

akcji i zakupu jednostek funduszu 

jasno wynika, która z inwestycji jest 

bardziej bezpieczna. 

A i to nie wszystko. Fundusze inwestują 

bowiem nie tylko w akcje spółek 

notowanych na giełdzie, ale również 

w wiele innych rodzajów papierów 

wartościowych. 

WIĘKSZY ZYSK, 

WIĘKSZE RYZYKO 

Na rynku funkcjonuje kilka rodzajów 

funduszy, różniących się między sobą 

strategią inwestycyjną: agresywną bądź 

bardziej bezpieczną. Są więc takie 

fundusze, które w dłuższym okresie 

mogą przynieść ponadprzeciętne zyski, 

ale niosą też ze sobą ryzyko straty 

(zwłaszcza w krótszych okresach). Są 

też inne, adresowane do inwestorów 

o słabszych nerwach, które co prawda 

nie obiecują krociowych zysków, ale 

są też w znacznie mniejszym stopniu 

narażone na ryzyko straty zainwestowanych 

środków. 

Z punktu widzenia strategii fundusze 

możemy podzielić na kilka podstawowych 

grup: 

1. fundusze rynku pieniężnego, 

2. fundusze obligacji, 

3. fundusze mieszane (hybrydowe): 

a) fundusze stabilnego wzrostu, 

b) fundusze zrównoważone, 

4. fundusze akcji. 

Każda kolejna z wymienionych grup 

charakteryzuje się coraz większym potencjalnym 

zyskiem, ale też obarczona 

jest coraz większym ryzykiem (patrz 

wykres). Wynika to portfela inwestycyjnego, 

czyli z tego, w jakie rodzaje 

papierów inwestują fundusze danej 

grupy. 

JAKIM JESTEŚ INWESTOREM? 

Wybór należy do ciebie. Jeśli akceptujesz 

ryzyko spadków, możesz sięgnąć 

po ofertę funduszy o bardziej agresywnej 

strategii inwestycyjnej. Jeśli panicznie 

boisz się strat (i aby ich uniknąć 

Potencjalny zysk 

obligacje + krótkoterminowe papiery dłużne 

akcje 

obligacje 

gotówka 

krótkoterminowe papiery dłużne 

90% 

10% 

80% 

20% 

rynku pieniężnego 

obligacji 

Kupując jednostki uczestnictwa wybranego funduszu, 

powierzamy swoje pieniądze fachowcom od pomnażania 

kapitału, którzy podejmują optymalne – a na pewno 

oparte na racjonalnych przesłankach – decyzje: jak i gdzie 

najkorzystniej je ulokować. 

gotów jesteś zrezygnować z większego 

zysku), stawiaj na fundusze bezpieczne. 

Podejmując tę decyzje, warto zadać 

sobie pytanie o horyzont czasowy planowanej 

inwestycji, czyli to, kiedy zechcesz 

skonsumować zysk i zamknąć 

swoją inwestycję. Wraz z rosnącym 

ryzykiem i potencjalnym zyskiem, 

wydłuża się bowiem rekomendowany 

okres trwania inwestycji. 

Fundusze rynku pieniężnego – z powodzeniem 

można w nie inwestować na 

okres krótszy niż jeden rok. Obarczone 

są minimalnym ryzykiem, ale przynoszą 

również zysk jedynie zabezpieczający 

nasz kapitał przed skutkami 

inflacji. 

Fundusze obligacyjne – inwestują w obligacje 

skarbowe, przeważnie długoterminowe. 

Obarczone są większym ryzykiem 

spadków niż fundusze rynku 

pieniężnego, ale w dłuższym czasie przynoszą 

też większe zyski. Stąd też minimalny 

rekomendowany horyzont inwestycyjny 

to jeden rok. 

Fundusze hybrydowe (stabilnego wzrostu 

oraz zrównoważone) – inwestują 

w dłużne papiery wartościowe i akcje 

30% 

70% 

50% 

50% 

stabilnego wzrostu 

90% 

zrównoważone 

10% 

Potencjalna strata 

akcyjne 

notowane na giełdzie. Ze względu na 

obecność w ich portfelach akcji większa 

jest możliwość wahań wartości 

naszej inwestycji. Co za tym idzie, już 

na wstępie warto założyć, że jednostki 

odsprzedamy funduszowi (realizując 

nasz zysk) nie wcześniej niż po trzech 

latach od ich zakupu. 

Fundusze akcyjne – inwestują prawie 

wyłącznie w akcje. Tu ryzyko jest największe, 

ale jednocześnie potencjał 

zysku w długim okresie najwyższy. 

Rekomendowany okres inwestycji jest 

zatem najdłuższy i wynosi co najmniej 

pięć lat. 


11


marketing 

W miastach, w których funkcjonuje 

kilka uczelni wyższych, farmaceuci mogą 

z dużym prawdopodobieństwem określić 

termin sesji egzaminacyjnej, obserprof. 

dr hab. 

Henryk Mruk 

Pracuje w Katedrze 

Strategii Marketingowej 

Akademii Ekonomicznej 

w Poznaniu. 

Jest wybitnym 

specjalistą w dziedzinie 

marketingu 

farmaceutycznego. 

Opisane w poprzednim numerze 

„Farmacji i ja” metody analizy 

pozwalają śledzić ogólne trendy 

zjawisk. Jednak doskonale wiemy z doświadczenia, 

że w praktyce określenie 

pewnych trendów może być niewystarczające, 

ponieważ sprzedaż leków w aptece 

podlega różnorodnym wahaniom. 

Analiza 

wahań 

sezonowych 

lato zima 

Jeśli zauważamy dla przykładu, że sprzedaż 

leków antyalergicznych wzrasta 

z roku na rok, nie oznacza to wcale, że 

taki sam wzrost sprzedaży wystąpi w każdym 

z badanych miesięcy w skali roku. 

Mogą to być wahania w przekroju miesięcy, 

kwartałów, dni tygodnia oraz 

godzin. Pod wpływem wielu różnorodnych 

czynników popyt na leki wykazuje 

różnorodne wahania w czasie. 

CZY ZMIANY DA SIĘ 

1 

PRZEWIDZIEĆ? 

Apteka, która położona jest blisko targowiska 

w mieście średniej wielkości, 

zwiększa swoje obroty w dniach targowych, 

kiedy do centrum przybywają 

mieszkańcy z okolicy. Okres wakacji 

i związane z nim kąpiele słoneczne 

sprzyjają wzrostowi popytu na kremy 

do opalania. Dzień wypłaty emerytur 

lub trzynastych pensji w danej miejscowości 

wpływa z reguły na wzrost wydatków 

ludności. Jeśli potrafimy zmierzyć 

skalę tych wahań, wówczas możemy 

skuteczniej zarządzać apteką. W dobie 

powszechnej obecności komputerów 

oraz coraz doskonalszego oprogramowania 

mamy możliwość obliczenia 

wahań sezonowych, co może być dużym 

ułatwieniem w przewidywaniu przyszłości 

i zwiększania efektywności działania 

apteki. 

W poprzednim artykule opisywaliśmy 

tendencje rozwojowe zjawisk 

rynkowych w czasie, koncentrując się 

na analizowaniu danych dla kolejnych 

lat. Dzisiaj zajmiemy się metodą, 

która pozwoli nam na uwzględnienie 

w analizie takich zjawisk, jak 

sezonowe wahania popytu. 

WAHANIA SEZONOWE 

2 

I PRZYPADKOWE 

Wahania, które w przekroju czasu zakłócają 

główny trend zjawiska, dzielimy 

na sezonowe oraz przypadkowe. Wahania 

sezonowe daje się wyodrębnić i przewidywać, 

są one bowiem związane 

z określoną cyklicznością zjawisk przyrodniczych, 

społecznych, a także ekonomicznych. 

Rys. Żuczek 



marketing 

wując popyt na suplementy diety zawierające 

magnez. Wczesna wiosna 

i związane z tym kwitnienie roślin zwiększy 

popyt na leki antyalergiczne. 

Inaczej jest natomiast w sytuacji wystąpienia 

wahań przypadkowych, które są 

trudne do przewidzenia i mogą wywołać 

dużo zamieszania na rynku. Pojawienie 

się zagrożenia ptasią grypą wywołało 

gwałtowny wzrost popytu na 

szczepionki. Niektóre działania terrorystów 

wywoływały w przeszłości duże 

zapotrzebowanie na określone leki. Skoro 

nie mamy sposobów przewidywania 

oraz mierzenia skali wahań przypadkowych, 

skoncentrujemy się na analizie 

wahań sezonowych. 

ANALIZA WAHAŃ 

3 

SEZONOWYCH 

Taką analizę można prowadzić w każdej 

aptece w ramach istniejącego oprogramowania 

lub też we własnym zakresie. 

Istota obliczania wahań sezonowych 

sprowadza się do wyeliminowania z posiadanego 

szeregu tendencji rozwojowej. 

Dzięki temu otrzymuje się wskaźniki 

wahań sezonowych. Mówią one o skali 

odchylania się danego zjawiska w każdym 

z badanych okresów. Zilustrujmy to 

przykładem sprzedaży wybranego leku 

w wybranej aptece w przekroju dwunastu 

miesięcy. Gdyby nie było wahań sezonowych, 

wówczas obrót w każdym miesiącu 

byłby stały i wynosił 100%. W takim 

przypadku nie byłoby wahań sezonowych. 

Suma wskaźników z wszystkich miesięcy 

wynosiłaby 1200% (12 miesięcy razy 

100% dla każdego miesiąca). W większości 

przypadków tak jednak nie jest. 

Spójrzmy na poniższy przykład wskaźników 

sezonowości dwóch preparatów 

w jednej z aptek. Nazwijmy te dwa preparaty 

preparatem A i preparatem B. 

W podanym przykładzie mamy do 

czynienia z wyraźną sezonowością sprzedaży 

preparatów. Jeden z nich, preparat A, 

sprzedaje się najlepiej wiosną, jesienią 

i zimą. Natomiast preparat B najlepiej 

się sprzedaje w okresie letnim. Obliczone 

wskaźniki sezonowości pozwalają 

zmierzyć skalę danego zjawiska. Ponieważ 

są podawane w procentach, różnice 

między kolejnymi okresami podaje się 

w punktach procentowych. Na przykład: 

sprzedaż preparatu A w grudniu jest 

Rozkład wskaźników sezonowości 

dla preparatu A i preparatu B 

Miesiąc 

Preparat A 

(w %) 

Preparat B 

(w %) 

styczeń 110 40 

luty 108 45 

marzec 115 85 

kwiecień 118 95 

maj 92 155 

czerwiec 84 188 

lipiec 42 162 

sierpień 38 128 

wrzesień 76 102 

październik 112 82 

listopad 135 71 

grudzień 170 47 

suma 

wskaźników 

1200 1200 

o 132 punkty procentowe wyższa niż 

w sierpniu (170 minus 38 równa się 

132). 

PLANOWANIE 

4 

ZAOPATRZENIA 

I STRATEGII MARKETINGOWEJ 

Analizując uzyskane wielkości wskaźników 

sezonowych, właściciel apteki 

może przewidywać wielkość popytu na 

każdy z preparatów, w każdym miesiącu. 

Wiedza na temat wskaźników sezonowości 

ułatwia podejmowanie decyzji 

w kwestii gospodarowania zapasami. 

Stosownie do aktualnej wielkości popytu, 

można zmniejszać zapasy w jednych 

miesiącach i zwiększać w innych. 

Na podstawie wskaźników sezonowości 

można także planować urlopy oraz organizować 

akcje promocyjne. W okresie 

sezonowości popytu na dany preparat 

można promować zakupy w większych 

opakowaniach. Niekiedy dobrym rozwiązaniem 

może być oferowanie zestawów 

dwóch lub więcej produktów, 

których łączna sprzedaż może być korzystna 

zarówno dla właściciela apteki, 

jak i dla pacjenta. 

Wiedza dotycząca wskaźników sezonowości 

może służyć dostosowaniu działań 

merchandisingowych do popytu. 

Mamy tutaj na myśli np. ułożenie preparatów 

na półkach aptecznych oraz 

sterowanie informacją kierowaną do 

pacjenta. Stosowane w niektórych krajach 

tzw. „złote godziny” w aptekach są rezultatem 

analizy wahań sezonowych. 

Jeśli wynika z nich, że liczba pacjentów 

w aptece spada w godzinach wczesnopopołudniowych, 

wówczas oferuje się 

w tym czasie niższe ceny lub promocje 

cenowe, aby zmniejszyć skalę sezonowości. 

W wielu przypadkach byłoby 

dobrze, aby popyt kształtował się równomiernie. 

Wówczas działania są łatwiejsze 

do zaplanowania. Sezonowość 

powoduje, że w pewnych okresach apteka 

jest pusta, nie ma w niej pacjentów, 

natomiast w innych – tworzą się długie 

kolejki. Znając skalę oraz poziom wskaźników 

sezonowości, właściciel apteki 

może tak zarządzać, aby ograniczać ich 

negatywne skutki zarówno dla pacjentów, 

jak i dla apteki. 

Analiza wskaźników sezonowości jest 

w miarę łatwa do przeprowadzenia 

i może być bardzo użyteczna w zarządzaniu 

apteką. Każdy doświadczony 

farmaceuta intuicyjnie korzysta z tej 

wiedzy. Jednakże konkretne wyliczenia 

mogą wzmocnić wiedzę intuicyjną 

o zmierzone wartości wskaźników sezonowości. 

Trzeba jednak mieć na 

Znajomość wskaźników sezonowości pozwoli na bardziej 

ekonomiczne wykorzystanie czasu, ułatwi podjęcie decyzji 

o zaopatrzeniu, najkorzystniejszych formach sprzedaży, 

a także pomoże w planowaniu opłacalnych dla pacjenta 

oraz dla właściciela apteki promocji. 

uwadze zwiększającą się zmienność 

otoczenia oraz różnorodność działających 

na nas czynników. Dlatego obliczone 

wskaźniki sezonowości są tylko 

jedną z informacji, które należy brać 

pod uwagę w procesie zarządzania apteką. 


13


merchandising 

Lojalny 

pacjent 

Tomasz Barałkiewicz 

Group Account 

Director w agencji 

reklamowej 

Tequila Polska. 

Jest ekspertem 

w dziedzinie 

marketingu 

farmaceutycznego. 

Prowadzone przez wiele firm „programy lojalnościowe” 

z tworzeniem grupy stałych klientów zwykle mają niewiele 

wspólnego. W jaki więc sposób zdobyć i utrzymać swoich 

pacjentów? 

Od strony teoretycznej lojalność 

jest trwałym związkiem klienta 

z firmą, który zapewnia 

długoterminowe i stałe przychody. Oznacza 

to wytworzenie więzi z klientami, 

która procentuje zwiększeniem dochodów 

firmy. Dzięki budowaniu emocjonalnych 

relacji pomiędzy firmą a klientem, 

więzi te są długotrwałe 

i gwarantują, że nasz nabywca szybko 

nie zmieni miejsca zakupu. Wtedy nawet 

pojedyncze negatywne doświadczenie 

we współpracy lub nagła akcja konkurencji 

nie wpłyną na utratę klienta. 

Wszystkie opisane elementy powodują, 

że tak interpretowana lojalność gwarantuje 

stabilne obroty i zyski – im więcej 

lojalnych nabywców, tym pewniejszy 

jest nasz wynik finansowy w kolejnych 

miesiącach i latach. 

KOSZTOWNA NIELOJALNOŚĆ 

Warto zauważyć, w jaki sposób lojalność 

wpływa na koszty prowadzenia działalności, 

jaką jest apteka. Najlepiej ilustruje 

ten temat często przytaczana przez 

specjalistów teoria „wiadra lojalności” 

(pokazujemy na rysunku obok). We 

wspomnianym wiadrze woda ilustruje 

osoby, które kupują w naszej aptece. 

Oczywiście nie jest to stała grupa, ponieważ 

z różnych powodów tracimy 

pacjentów, a utratę tę symbolizuje dziura 

w wiadrze. Aby zapewnić aptece obroty, 

musimy zabiegać o nowych. 

Tutaj znajduje się właśnie odpowiedź 

na pytanie dotyczące kosztów. W dzisiejszych 

czasach rynek jest już podzielony, 

a jedyną drogą zdobycia nowego 

klienta jest przejęcie go od konkurencji. 

Koszty przyciągnięcia jednego nowego 

klienta są jednak wielokrotnie wyższe 

niż koszty utrzymania posiadanych. 

Dlatego bardziej opłaca się inwestować 

w utrzymanie pacjenta niż poszukiwanie 

nowego. Lepiej próbować uszczelniać 

nasze wiadro niż „dolewać do niego” 

nowych kupujących. 

Wiadro lojalności 

nowi pacjenci 

utraceni pacjenci 

Powyższą sytuację można zilustrować 

prostym przykładem. Do apteki przychodzi 

pacjentka po wcześniej zamówiony 

lek. Jest wszystkim znana, ponieważ 

kupuje tutaj od wielu lat i wydaje 

kilkaset złotych miesięcznie. Okazuje 

się, że lek nie dojechał i pacjentka niepotrzebnie 

przyszła do apteki. Pani 

magister informuje o sytuacji i prosi 

o przyjście później. Wywiązuje się kłótnia, 

a rozżalona kobieta rezygnuje z zakupu 

i idzie do innej apteki. Straciliśmy 

lojalnego pacjenta. 

Wyobraźmy sobie inny scenariusz tej 

sytuacji. Załóżmy, że przyjmując receptę 

wzięliśmy numer telefonu pacjentki 

i wiedząc o braku leku w hurtowni, zadzwoniliśmy 

do niej z prośbą o przyjście 

później. Z drugiej strony nawet gdybyśmy 

zapomnieli o numerze telefonu, to w czasie 

wizyty klientki można było ją przeprosić 

i zaproponować przyniesienie 

leków do domu. Te wymienione rozwiązania 

spowodowałby utrzymanie więzi 

lojalności i gwarancję zysków w kolejnych 

miesiącach. Takie działania można nazwać 

uszczelnianiem naszego wiadra lojalności, 

co jest tańsze od szukania nowych 

pacjentów. Jeśli straciliśmy wspomnianą 

pacjentkę, to aby zdobyć nową, musimy: 

wydrukować ulotki, zapłacić za ich wysłanie 

do domów, dać rabat na pierwszy 

zakup albo upominek etc. Koszty te są 

wyższe od jednego telefonu lub dostarczenia 

leków do domu. 

FILARY LOJALNOŚCI 

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę 

na ważny element, jakim jest emocjonalny 

związek pacjenta z apteką. 

Największym błędem wielu właścicieli 

jest mylenie promocji z lojalnością. Tak 

zwane programy lojalnościowe nie budują 

związku lojalnościowego, ponieważ 

wiążą pacjentów z apteką tak długo, jak 

długo konkurencja nie zaproponuje 

lepszych nagród za mniejsze zakupy. 

Są to więc raczej programy promocyjne, 

które podnoszą i podtrzymują sprzedaż 

Rys. Żuczek 



merchandising 

w czasie ich trwania, ale 

nie tworzą ścisłych, osobistych 

relacji pacjent – apteka. 

Długotrwałe więzi są tworzone 

poprzez działania 

bardziej odczuwalne przez 

pacjentów na poziomie 

emocjonalnym. Doskonałym 

przykładem jest troska. 

Cóż to oznacza? Na przykład 

to, że zawsze po wykupieniu 

leków przez pacjenta 

dokładnie 

informujemy go o sposobie 

dawkowania. Dzięki temu 

wie on, że dbamy o jego 

zdrowie i bezpieczeństwo. 

Jeśli upewniamy się, czy 

kupujący na pewno rozumie, 

jak dawkować lek, już 

po dokonaniu transakcji, nasze pytanie 

pacjent potraktuje jako bezinteresowną 

pomoc, czym zrobimy na nim wrażenie. 

Pacjenci, z którymi nawiążemy nić porozumienia, 

chcą wracać do apteki (są 

lojalni) nie z powodu upominków czy 

promocji, tylko dlatego że czują się u nas 

bezpiecznie – wiedzą, że ktoś się o nich 

troszczy. 

Rozwinięciem tej metody jest całościowa 

dbałość o profesjonalną obsługę pacjentów, 

na którą składają się dwa elementy: 

fachowe porady i umiejętności komunikacyjne. 

Ten pierwszy element to wiedza, 

którą farmaceuta wykorzystuje w swojej 

pracy, drugi zaś to umiejętność rozmowy 

i przekazania w prostych słowach tej 

skomplikowanej wiedzy. Na łamach naszego 

pisma oraz podczas szkoleń w ramach 

programu „Akademia Farmaceuty” pomagamy 

Państwu rozwinąć umiejętności 

komunikacji z pacjentami oraz poszerzyć 

fachową wiedzę. Warto zdobywać nowe 

umiejętności, ponieważ jakość obsługi 

staje się kluczowym czynnikiem budującym 

lojalność pacjentów. 

Wygląd apteki to również ważny element 

budowania naszej więzi z pacjentami. 

Ładna, przyjazna elewacja, wygodny 

podjazd dla wózków czy też lekkie, 

łatwo otwierające się drzwi (szczególnie 

ważne dla osób starszych i niepełnosprawnych) 

to ewidentne zalety placówki. 

Jeżeli dodamy do tego jasne wnętrze 

Elementy tworzące lojalność pacjentów 

PERSONEL 

• wiedza fachowa 

• komunikacja z pacjentem 

APTEKA 

• elewacja 

• wnętrze 

• otwartość 

ASORTYMENT 

• dobrze zaopatrzony 

magazyn 

• dostępność leków 

• optymalne ceny 

z otwartymi stanowiskami obsługi 

umożliwiającymi łatwą i przyjazną komunikację, 

mamy przepis na aptekę, 

do której pacjenci lubią przychodzić 

i dobrze się w niej czują. 

Ostatnia grupa czynników wpływająca 

na lojalność to asortyment, czyli posiadanie 

optymalnie zaopatrzonego magazynu. 

Dobrze dobrany asortyment, 

który powoduje, że żaden pacjent nie 

wyjdzie z apteki bez leku, oraz ceny 

dostosowane do jego możliwości, to 

część sukcesu. Nie musimy mieć najniższych 

cen (np. na dworcach czy 

w centrach handlowych często rekomenduje 

podniesienie marż, ponieważ w takich 

miejscach klienci nie są tak wrażliwi 

na cenę). Z drugiej strony, jeżeli 

mamy dużą grupę ubogich pacjentów 

chorych na cukrzycę, musimy mieć 

najtańszą insulinę w mieście. 

POZIOMY LOJALNOŚCI 

W terminologii fachowej, oprócz „wiadra 

lojalności”, mamy również „drabinę 

lojalności”. Prezentuje ona w prosty 

sposób poszczególne poziomy lojalności, 

po których, jak po stopniach drabiny, 

powinniśmy przenosić naszych pacjentów. 

Pierwszy poziom to 

potencjalny pacjent, który nigdy nie 

kupował w naszej placówce. W tym przypadku 

celem jest sprawienie, aby przyszedł 

do apteki pierwszy raz. Gdy już przyjdzie, 

staje się prawdziwym pacjentem – i tutaj 

zaczyna się trudność. 

W tym momencie wszystko, 

co zobaczy, usłyszy 

i dostanie, musi sprawić, 

że przejdzie na drabinie 

o szczebel w górę – stanie 

się lojalnym pacjentem. 

Teraz najważniejsze, aby 

nie „wyciekł” z naszego 

„wiadra”, trzeba więc o niego 

dbać i podczas każdej 

wizyty gwarantować mu 

najwyższy poziom obsługi. 

Jeżeli zawsze otrzyma 

to, czego oczekiwał, to 

możemy się spodziewać, 

że po pewnym czasie stanie 

się orędownikiem apteki. 

Ten status powoduje, że 

nie tylko zawsze będzie do 

nas przychodził, ale zacznie 

polecać naszą placówkę 

innym, a słysząc o niej jakiekolwiek złe 

słowo, będzie jej bronił! 

Życzę Państwu, aby w Waszych aptekach 

wszystkie trzy obszary tworzące lojalność 

(apteka, personel, asortyment) były na 

najwyższym poziomie oraz abyście 

mieli jak najwięcej orędowników Waszych 

aptek! 

Drabina lojalności 

Budowanie 

lojalności 

Zdobywanie 

pacjentów 

orędownik 

apteki 

lojalny 

pacjent 

pacjent 

kupujący 

pierwszy 

raz 

potencjalny 

pacjent 


15


apteki świata 

Wielka 

Brytania 

Brytyjczycy 

przychodzą do 

apteki nie tylko po 

leki. Kupują w nich 

także zabawki dla 

dzieci, preparaty 

na odchudzanie, 

a nawet stroje 

do joggingu. 

Farmaceutów darzą 

stuprocentowym 

zaufaniem. Nic 

zresztą dziwnego 

– w myśl tamtejszych 

przepisów aptekarze 

mogą bowiem 

zakwestionować 

wybór leku dokonany 

przez lekarza. 

Apteka pachnąca 

cytryną 

Sobotni poranek, miasto dopiero 

się budzi. Gdyby próbować przyrównać 

Bournemouth do którejś 

z polskich miejscowości, należałoby 

sobie wyobrazić przynajmniej o połowę 

większy i bardziej zadbany Sopot. 

W ulubionym kąpielisku Brytyjczyków 

położonym nad kanałem La Manche 

roi się od pubów, restauracji, hoteli, 

dyskotek i malowniczych willi. Nieopodal 

centrum mieści się dzielnica, do 

której turyści zaglądają o wiele rzadziej 

niż na plażę. Stoi tu niepozornie wyglądająca 

z ulicy apteka. Nazwijmy ją 

„Osiedlową”. Na pierwszy rzut oka 

trudno ją odróżnić od zwykłej drogerii, 

dopiero białe fartuchy farmaceutów 

dowodzą, że nie jest to zwykły sklep 

z kosmetykami. W pomieszczeniach 

unosi się delikatny, cytrynowy zapach, 

który czuje się jeszcze długo po wyjściu 

z apteki. 

FARMACEUTA, 

CZYLI WIECZNY UCZEŃ 

Przewodnikiem po aptece jest trzydziestoletni 

Kevin, którego „Osiedlowa” 

zatrudnia w każdą sobotę. Pracowników 

takich jak on Anglicy nazywają „skoczkami”, 

a to dlatego, że nie przynależą 

do konkretnej apteki, tylko przenoszą 

się z miejsca na miejsce. Wielu skoczków 

zatrudnia się w sieciach i najczęściej to 

oni wybierają, w którym z punktów chcą 

pracować w danym miesiącu. We wszystkich 

angielskich aptekach skoczkowie 

zastępują też pracowników przebywających 

np. na urlopach . 

Kevin najchętniej zatrudnia się na godziny 

w prywatnych, małych aptekach, 

Fot. K. Tymińska 




Brytyjska apteka przypomina drogerię, 

znajdziemy w niej i kosmetyki, 

i ubrania. Dopiero białe fartuchy 

farmaceutów przypominają, gdzie tak 

naprawdę jesteśmy. 

dawać klientom leki na receptę. Praca 

tutaj nobilituje, tym bardziej, że jej nieodłącznym 

elementem są szkolenia. 

Wybierając ten zawód, decydujemy, że 

do końca zawodowej kariery nie będziemy 

ustawać w poszukiwaniu wiedzy. 

Drugą grupę, obok pracowników z tytułem 

farmaceuty, stanowią odpowiednicy 

polskich techników medycznych. 

Mogą obsługiwać kasy leków z grupy 

OTC, kosmetyków i innych produktów, 

ustawiać towar, zajmować się organizacją 

promocji, ale nie mają prawa wyda- 

bo – jak deklaruje – może w nich pracować 

w „swoim stylu” i samodzielnie 

decydować o liczbie przepracowanych 

godzin. Lubi to zajęcie. Został farmaceutą, 

bo to dobrze opłacany zawód, 

o bardzo dużym prestiżu wśród Anglików. 

– Każdy wie, że do pracy w aptece nie 

trafia się przypadkiem – wyjaśnia. – Żeby 

dostać się na studia o profilu medycznym 

(czyli między innymi farmację), należy 

mieć bardzo dobre wyniki testów ze 

szkoły średniej. Po czterech latach na 

uniwersytecie odbywamy roczną praktykę 

i dopiero wtedy mamy prawo wywania 

leków na receptę. Żeby je uzyskać, 

potrzebują szkoleń pod okiem farmaceutów 

oraz kursu kończącego się egzaminem 

i wydaniem certyfikatu. Do 

obowiązków Kevina należy udzielanie 

im wskazówek, rad. Pokazywanie, jak 

wprowadzać dane z recepty do komputera 

i gdzie szukać leków. 

Po ośmiu godzinach pracy (z godzinną 

przerwą na lunch) to on staje się kursantem. 

Jak wielu innych brytyjskich farmaceutów 

korzysta nie tylko ze szkoleń 

oferowanych przez pracodawcę, ale też 

kursów korespondencyjnych. Dzięki tej 

formie nauki zyskał już wiedzę o ziołolecznictwie, 

dermatologii, obecnie otrzymuje 

materiały z zakresu teorii komunikacji 

interpersonalnej. Każdy kolejny 

certyfikat oznacza podwyżkę pensji. 

Chociaż Kevin jest „skoczkiem”, może 

liczyć na premie od pracodawców. Bonusy 

wynoszą na razie około 2 tys. funtów 

rocznie, podczas gdy roczna pensja zamyka 

się w kwocie około 40 tys. 

W dni powszednie nawet w tak niewielkiej aptece jak 

„Osiedlowa” potrzeba 8 osób, aby nie tworzyły się kolejki. 

WIĘKSZOŚĆ APTEK – W SIECI 

„Osiedlowa” mieści się na 200 metrach 

kwadratowych, więc jak na angielskie 

warunki zalicza się do grupy aptek o średniej 

powierzchni. Istnieje od ponad 15 

lat, pozostając od tego czasu w rękach 

siedmiu założycieli. 


19



Pracownicy, którzy nie posiadają 

uprawnień do wydawania leków na 

recepty, całą swą energię poświęcają 

na organizowanie sprzedaży leków OTC 

i kosmetyków. 

Niewiele angielskich aptek prywatnych 

ma tylko jednego właściciela. Żeby konkurować 

z sieciami, takimi jak „Boots”, 

trzeba solidnego kapitału założycielskiego, 

więc najczęściej aptekę otwiera spółka 

farmaceutów, poza tym grupa może 

posiadać więcej niż jedną aptekę. Z danych 

NHS (angielskiego odpowiednika 

NFZ) wynika, że z około 11 tys. aptek 

działających na terenie Wielkiej Brytanii 

w 2005 r., ponad 70% aptek należało do 

sieci (przy czym siecią określa się grupę 

liczącą więcej niż 5 aptek będących w posiadaniu 

jednego podmiotu). 

Kevin tłumaczy, że w soboty do obsługi 

pacjentów wystarcza 6 pracowników. 

W dni robocze załoga liczy 8 osób. Apteka 

mieści się przy przychodni zdrowia 

i najczęściej odwiedzają ją pacjenci wychodzący 

z wizyt lekarskich. W godzinach 

otwarcia przychodni drzwi do „Osiedlowej” 

prawie się nie zamykają, a personel 

musi się uwijać jak w ukropie, by nie 

dopuścić do powstania kolejek. – To 

najbardziej stresująca część mojej pracy 

– mówi Kevin. – Kiedy klienci tłoczą się 

przy kasie, łatwo o pomyłkę. Odpowiedzialność 

jest ogromna. Brzmi to paradoksalnie, 

ale problemem jest nadmierne 

zaufanie. Jako farmaceuta mam 

prawo zakwestionować decyzję lekarza, 

często się zdarza, że odsyłam kogoś po 

Farmaceuta jest zawsze blisko pacjenta – używa języka 

potocznego, by zrozumiale przekazać swoją fachową wiedzę, 

zna nowe trendy medycyny alternatywnej i profilaktyki 

zdrowotnej, a gdy trzeba, porozmawia o pogodzie. 

nową receptę, gdy zauważę, iż lekarz 

wydał zbyt mocny lub niewłaściwy lek. 

Pacjenci polegają na mojej ocenie w stu 

procentach i dlatego w godzinach dużego 

ruchu muszę być maksymalnie skoncentrowany. 

Wrogiem farmaceuty jest 

rutyna, wolę nie polegać całkowicie na 

swoim doświadczeniu. 

Według danych Stowarzyszenia Brytyjskiego 

Przemysłu Farmaceutycznego ABPI, 

rocznie w Wielkiej Brytanii wydaje się 

około 825 mln recept. W ciągu ostatnich 

10 lat szczególnie szybko rośnie sprzedaż 

leków na choroby układu krwionośnego 

i układu wydzielania wewnętrznego, a także 

centralnego układu nerwowego. Przeciętny 

Brytyjczyk w 2004 r. wydawał tylko 

na leki dostępne na receptę około pół 

funta dziennie. 

ŻYWNOŚĆ, KOSMETYKI 

I STROJE DO JOGGINGU 

Pracownicy, którzy nie posiadają uprawnień 

do realizowania recept, poświęcają 

całą energię na organizację sprzedaży 

kosmetyków, preparatów z grupy OTC 

oraz innych produktów. To ich zadaniem 

jest obserwowanie lokalnego rynku 

i dostosowywanie oferty do potrzeb 

klientów. 

W Wielkiej Brytanii trudno sobie wyobrazić 

aptekę, która nie stawia najsilniejszego 

akcentu na produkty inne niż 

leki sprzedawane na receptę. Ceny leków 

są z roku na rok niższe, co zmusza menedżerów 

do poszukiwania nowych 

rozwiązań. Oprócz osób starszych i przewlekle 

chorych do aptek regularnie trafiają 

przedstawiciele dwóch grup – rodzice 

poszukujący żywności, kosmetyków 

i akcesoriów dla niemowląt oraz kobiety 

odbierające darmowe środki antykon- 

Fot. K. Tymińska 




cepcyjne. To przede wszystkim do nich 

kierowane są oferty dodatkowe. W aptekach 

można więc dostać wykonane z naturalnych 

tkanin ubranka i zabawki dla 

dzieci, a także wszystko, co interesuje 

młode, aktywne kobiety: ziołowe preparaty 

na odchudzanie, zestawy do aromaterapii, 

a nawet stroje do joggingu. 

SŁOWO DO SŁOWA, 

ZBIERZE SIĘ ROZMOWA 

Farmaceuci młodego pokolenia starają 

się śledzić trendy obowiązujące w szeroko 

rozumianej dziedzinie ochrony i profilaktyki 

zdrowotnej. Z badań przeprowadzonych 

przez zespół badawczy 

Uniwersytetu Sheffield wynika, iż w 2004 r. 

przynajmniej 17% dorosłych Anglików 

odwiedziło specjalistów medycyny alternatywnej. 

Aptekarze z pokolenia 

Kevina biorą takie cyfry pod uwagę 

i chętnie wchodzą z klientami w dyskusje 

o aroma-, hipno- czy koloroterapii. 

Choć brytyjski aptekarz spędza średnio 

7 godzin tygodniowo na szkoleniach 

prowadzonych w różnych formach, nie 

ma aspiracji do bycia naukowcem. Jeden 

z właścicieli „Osiedlowej”, czterdziestosześcioletni 

Dave, tłumaczy to następująco: 

– Farmaceuta powinien być blisko 

Pod polskim szyldem 

Od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej 

do wielkiej Brytanii wyjechało 

około 1,5 mln Polaków. W 2007 r. Polska 

Grupa Farmaceutyczna, odpowiadając 

na potrzeby rodaków, którzy chcą 

mieć dostęp do polskiej opieki farmaceutycznej, 

zarejestrowała w Wielkiej 

Brytanii spółkę DOZ UK Ltd., która ma 

tam otworzyć kilka aptek pod polskim 

szyldem „Dbam o zdrowie”. 

W aptekach będą pracować polscy farmaceuci 

mówiący w dwóch językach 

– po polsku i angielsku. Kierownikami 

aptek, ze względu na miejscowe przepisy, 

będą obywatele brytyjscy. 

życia swoich pacjentów, ponieważ tylko 

w ten sposób może nawiązać z nimi jakąś 

więź. Nie wolno nam zamykać się w hermetycznym 

świecie skomplikowanych 

pojęć niezrozumiałych dla człowieka 

z ulicy. Pacjenta nie interesuje, z czego 

się robi aspirynę albo jakie rewolucyjne 

odkrycie znalazło zastosowanie w kremie 

przeciwzmarszczkowym. On chce fachowej, 

zrozumiałej porady i skutecznego 

działania. Jak rzucić palenie, co włączyć 

do diety, by uniknąć poważnych schorzeń 

lub jak karmić dziecko z alergią. Wiedzę 

na temat zdrowia czerpie z kolorowej 

prasy i programów telewizyjnych. Jeśli 

język farmaceuty i pacjenta będzie się 

różnił – zniknie szansa na nawiązanie 

prawdziwej relacji. 

W „Osiedlowej” ustawiono kilka krzeseł, 

aby osoby starsze oraz ciężarne 

kobiety mogły usiąść, oczekując na wydanie 

leku na receptę. Jeśli któryś z mniej 

doświadczonych pracowników nie jest 

akurat bardzo zajęty, zgodnie z polityką 

„Osiedlowej” powinien przysiąść obok 

i spróbować nawiązać pogawędkę. Choćby 

zaczynającą się od: „Nice weather, 

isn’t it?”. 

Każda kolejna rozmowa ma wzbogać 

wiedzę młodych farmaceutów o potrzebach 

pacjentów oraz uczyć ich nawiązywania 

relacji. 

Na pożegnanie Kevin zgrabnie wypowiada 

polskie „dzień dobry”, które 

zasłyszał od znajomego. Żywy dowód 

na to, że w Bournemouth mieszka około 

10 tys. Polaków. W tym kilkunastu 

farmaceutów. 

Sylwia Skorstad 


21


akademia farmaceuty 

Na receptę 

Izabela Zdolińska 

Negocjator 

i mediator, 

współzałożycielka 

Stowarzyszenia 

Instytut 

Rozwiązywania 

Konfliktów. 

bez recepty? 

Próba przekonania zdesperowanego pacjenta, że nie 

mamy prawa wydać mu preparatu, na który nie posiada 

recepty, może się okazać nie lada wyzwaniem. 

1 OPIS PRZYPADKU 

Do apteki przychodzi pacjent, 

który chce kupić lek wydawany z przepisu 

lekarza, ale nie posiada na niego 

recepty. Liczy na to, że uda mu się jakoś 

z farmaceutą dogadać. Ten jest jednak 

nieugięty, ponieważ pacjent prosi o silnie 

uzależniający lek psychotropowy. Pacjent 

ima się różnych sposobów: budzenia 

litości, poczucia winy, przekupstwa, 

a nawet próby zastraszenia skargą do 

właściciela apteki. 

RELACJA 

2 

OBSERWATORA 

Pacjent już na pierwszy rzut oka wyróżnia 

się spośród osób czekających w kolejce. 

Sprawia wrażenie spiętego. Gdy 

przychodzi jego kolej, podchodzi do 

okienka, nachyla się w stronę farmaceuty 

i ściszonym głosem zaczyna coś mówić. 

Twarz farmaceuty tężeje. Okazuje 

się, że pacjent prosi go o sprzedanie bez 

recepty uzależniającego leku, który wydawany 

jest wyłącznie z przepisu lekarza. 

Farmaceuta odmawia, jednak pacjent 

nie ustępuje. Zaczyna tłumaczyć, że lek 

jest mu niezbędny, w dodatku natychmiast, 

a ze względu na długie kolejki termin 

wizyty u lekarza ma wyznaczony za kilka 

miesięcy. Twierdzi również, że nie stać 

go na zapłacenie za wizytę w prywatnym 

gabinecie. Następnie zaczyna płaczliwie 

opisywać swoje dolegliwości. Farmaceuta 

jest jednak nieugięty. Pacjent zmienia 

więc taktykę. Zaczyna mętnie tłumaczyć, 

że kiedyś gdzieś już kupił ten lek bez 

recepty, może nawet w tej aptece, ale dokładnie 

nie pamięta. W końcu mówi, że 

jest w stanie zapłacić więcej. Farmaceuta 

wyjaśnia, że lek, o który prosi pacjent, 

nie jest dzięki recepcie tańszy; bez recepty 

nie można go wydać, ponieważ należy 

do substancji, których sprzedaż jest 

pod ścisłą kontrolą. Pacjent lekko zniecierpliwiony 

powtarza, że mimo to jest 

w stanie zapłacić trochę więcej niż wynosi 

cena leku. Farmaceuta interpretuje 

te deklaracje jako propozycję mikrokorupcji. 

Jest wyraźnie zdenerwowany, zaczyna 

mówić podniesionym głosem. 

Zapewne najchętniej wyrzuciłby intruza 

z apteki. Zdaje sobie jednak sprawę, że 

mimo wszystko nie może sobie na to 

pozwolić. Pacjent, widząc stanowczość 

aptekarza, przechodzi do ataku -- wyrzuca 

farmaceucie, że jest bez serca i grozi, 

że poskarży się na fatalną obsługę wła- 



akademia farmaceuty 

Fot. Corbis, M. Szacho/photopass 

ścicielowi apteki. Ostatecznie ostentacyjnie 

kieruje się do wyjścia, mówiąc 

głośno -- tak aby słyszeli wszyscy w aptece, 

że będzie musiał poszukać preparatu 

w nielegalnym obiegu, a jeśli coś 

mu się stanie, to farmaceuta będzie go 

miał na sumieniu. 

PUNKT WIDZENIA 

3 

FARMACEUTY 

W sytuacjach ekstremalnych farmaceuta 

może skorzystać z przywileju, który 

daje mu ustawa „Prawo farmaceutyczne” 

(art. 96, pkt 2 i 3). W myśl jej postanowień 

„w przypadku nagłego zagrożenia zdrowia 

lub życia farmaceuta [...] może wydać 

bez recepty lekarskiej produkt leczniczy 

zastrzeżony do wydawania na receptę 

w najmniejszym terapeutycznym opakowaniu, 

z wyłączeniem środków odurzających, 

substancji psychotropowych 

i prekursorów grupy I-R. Fakt wydania 

produktu leczniczego [...] farmaceuta 

odnotowuje na sporządzanej recepcie 

farmaceutycznej; [...] powinna zawierać 

nazwę wydanego produktu leczniczego, 

dawkę, przyczynę wydania produktu 

leczniczego, tożsamość i adres osoby, dla 

której produkt leczniczy został wydany, 

datę wydania, podpis i pieczątkę farmaceuty 

[...]. Recepta farmaceutyczna zastępuję 

receptę za 100-proc. odpłatnością 

i podlega ewidencjonowaniu”. 

Inaczej sprawa wygląda, gdy lek, o który 

prosi pacjent, należy do grupy leków 

które stwarzają zagrożenie dla jego zdrowia 

lub życia (środki odurzające, substancje 

psychotropowe) bądź dla zdrowia 

lub życia innych osób (substancje trujące, 

substraty, z których można wyprodukować 

np. substancje wybuchowe). 

W takich przypadkach wypisanie recepty 

lekarskiej post factum jest nie tylko niezgodne 

z prawem, ale wręcz niemożliwe, 

ponieważ uprawnienia na wypisywanie 

leków z niektórych grup mają tylko upoważnieni 

lekarze. Niemożliwe jest również 

wypisanie recepty farmaceutycznej, 

ponieważ nie obejmuje ona wspomnianych 

substancji. 

4 OPINIA SPECJALISTY 

DS. ROZWIĄZYWANIA 

KONFLIKTÓW 

Rozmowa z człowiekiem zdeterminowanym, 

stosującym techniki manipulacji, 

nie jest łatwa. A z taką sytuacją mamy 

do czynienia w tym przypadku. Pacjent, 

początkowo przymilny, zmienia się jak 

kameleon, próbując coraz to nowych 

sztuczek, argumentów i nie przyjmując 

odmowy do wiadomości. 

Najlepszym rozwiązaniem na tego rodzaju 

strategię jest tzw. technika „zdartej 

płyty”. Jej główną zasadą jest niepodejmowanie 

dyskusji z manipulatorem. 

Wejście na jego teren prawie na pewno 

skończy się bowiem porażką. Farmaceuta 

albo ulegnie i wyda lek, narażając się 

na poważne konsekwencje, albo natrętny 

pacjent będzie podsycał dyskusję, podważając 

argumenty przytaczane przez 

farmaceutę i wchodząc w dygresje. W najlepszym 

wypadku sytuacja skończy się 

zatamowaniem obsługi klientów, zwiększeniem 

liczby osób obserwujących 

zajście i utratą potencjalnych klientów 

w wyniku ich zniechęcania się długim 

oczekiwaniem albo – co gorsza – wynikłą 

awanturą. W technice „zdartej płyty” 

ograniczamy się do upartego powtarzania 

tego samego zdania, np. „Nie wolno 

mi sprzedać panu tego leku”, niezależnie 

od tego, co opowiada pacjent. Strategia 

ta jest skuteczna, może jednak wywołać 

irytację drugiej strony („Nie słyszy pani, 

co mówię?”), a w przypadku bardziej 

sprytnych pacjentów – zostać wykorzystana 

przeciwko farmaceucie w poszukiwaniu 

sojuszników spośród osób 

stojących w kolejce („Widzicie państwo, 

nie rozumie, co do niej mówię!”). 

Przede wszystkim, farmaceuta nie może 

dać się wyprowadzić z równowagi. Jego 

emocje są sprzymierzeńcem natrętnego 

pacjenta. Jeśli zobaczy choćby przebłysk 

współczucia lub poczucia winy, uczepi 

się tej strategii, której skuteczność potwierdziła 

mimika aptekarza. 

Jeśli środkiem, który usiłuje wyprosić 

pacjent, jest lek psychotropowy lub narkotyczny, 

zwłaszcza uzależniający, zachodzi 

podejrzenie, że powodem braku 

recepty jest uzależnienie. W takim przypadku 

zdobycie recepty przez pacjenta 

może być trudne lub nawet niemożliwe 

(dotyczy to na przykład osób, u których 

uzależnienie jest wynikiem farmakoterapii 

prowadzonej przez psychiatrę, 

a decyzja o odstawieniu leku została 

podjęta przez lekarza). Dlatego, jeżeli 

farmaceuta widzi, że pacjent zachowuje 

się dziwnie i zachodzi podejrzenie, że 

może być agresywny, zastosowanie techniki 

„zdartej płyty” może być w takiej 

sytuacji obarczone nieprzewidywalnymi 

konsekwencjami, np. wybuchem agresji 

ze strony pacjenta. Wtedy lepiej chyba 

zdecydować się na małe oszustwo i powiedzieć, 

że danego leku akurat w tej 

chwili nie ma na stanie albo (lepiej), że 

go nie sprowadzamy ze względu na małe 

zainteresowanie. 

Niezależnie od rozwoju wydarzeń, farmaceuta nie może 

dać się wyprowadzić z równowagi. Natrętny pacjent 

nie powinien wyczytać z jego twarzy jakichkolwiek emocji. 

Jeśli zobaczy choć przebłysk współczucia lub poczucia 

winy, zastosuje strategię, której skuteczność potwierdziła 

mimika aptekarza. 

Pacjentowi, nawet agresywnemu, łatwiej 

zaakceptować odmowę, gdy winą zostaną 

obarczeni anonimowi lekarze zbyt 

rzadko wypisujący receptę na dany specyfik 

albo pacjenci realizujący recepty 

w innych aptekach, niż wówczas gdy 

odmowa będzie spowodowana – w jego 

oczach – złą wolą ze strony farmaceuty, 

który z niewiadomych powodów „uparł 

się” w myśl zasady „mam, ale nie 

dam”. 

Na początku października rusza kolejna, 

III już edycja Akademii Farmaceuty. 

Tegoroczne szkolenia obejmują tematykę: 

obsługi pacjenta, merchandisingu i trudnego 

pacjenta. Będą one okazją do wymiany 

doświadczeń i nabycia dodatkowej wiedzy, 

bowiem AF stawia na edukację i rozwój 

współczesnego farmaceuty. Warsztat pozwala 

bezpośrednio ćwiczyć nabywane w trakcie 

spotkania umiejętności. 

Już dziś możesz się zapisać na szkolenia AF, 

kontaktując z przedstawicielem USP, 

lub zapytać w swojej hurtowni. 

Więcej szczegółów znajdziesz na: 

www.usp.pl/akademiafarmaceuty 


23

MEDYCYNA 

w trosce o bezpieczeństwo pacjenta 

dr n. med. 

Janusz Ciok 

Jest 

gastroenterologiem, 

pracuje w Instytucie 

Żywności i Żywienia. 

Poznaj swojego pacjenta... 

z chorobą 

wrzodową 

• choroba wrzodowa w wywiadzie, 

• krwawienie do przewodu pokarmowego 

potwierdzone w wywiadzie. 

Stosowanie leków o działaniu przeciwbólowym, 

a zwłaszcza niesteroidowych 

leków przeciwzapalnych 

(NLPZ), u pacjentów leczących się z powodu 

choroby wrzodowej, jak i tych, 

którzy mieli tę chorobę rozpoznaną 

w przeszłości – może być ryzykowne. 

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. 

aspiryna) są skuteczne i dobrze tolerowane 

przez wielu chorych. Ocenia się 

jednak, że w ciągu jednego roku stosowania 

NLPZ u 1-2% pacjentów dochodzi 

do objawów niepożądanych ze strony 

przewodu pokarmowego – pod postacią 

krwawienia do przewodu pokarmowego, 

jego perforacji, zwężeń utrudniających 

pasaż pokarmu, a nawet śmierci. Owrzodzenia 

trawienne stwierdza się nawet 

u 40% chorych przyjmujących te leki 

przewlekle. 

Często pacjenci, 

nie potrafiąc sobie 

poradzić z bólem zęba czy 

głowy, sięgają po niedrogie, 

dostępne bez recepty środki 

przeciwbólowe. Niestety 

zwykle nie wiedzą, czy taki 

lek jest dla nich bezpieczny. 

KTO POWINIEN UNIKAĆ NLPZ? 

Określono kilka czynników zwiększających 

ryzyko wystąpienia objawów 

niepożądanych ze strony przewodu 

pokarmowego przy stosowaniu leków 

z grupy NLPZ. 

Należą do nich: 

• wiek powyżej 60. r.ż. (ryzyko zwiększa 

się wraz z wiekiem), 

• równoczesne stosowanie kortykosteroidów, 

• równoczesne stosowanie doustnych 

leków przeciwkrzepliwych, 

Ryzyko jest wyższe u chorych z infekcją 

H. pylori (więcej na str. 30). Niebezpieczeństwo 

jest związane z dawką leku 

z grupy NLPZ. Większość niepożądanych 

objawów występuje przy przewlekłym 

stosowaniu tych leków, ale i małe, kardioprotekcyjne 

dawki kwasu acetylosalicylowego 

niosą ryzyko powikłań. 

Wymienione czynniki z różnym natężeniem 

zwiększają ryzyko związane z zażywaniem 

NLPZ. Wiek pacjentów – powyżej 

60. r.ż. oznacza 2-3-krotne zwiększenie 

ryzyka w porównaniu do osób młodszych. 

Przebyte krwawienie do przewodu pokarmowego 

związane ze stosowaniem 

leków z grupy NLPZ zwiększa ryzyko 

niepożądanych objawów ze strony układu 

pokarmowego aż 15-krotnie. Chorzy 

z ciężkimi chorobami towarzyszącymi 

nie stanowią grupy, u której ryzyko stosowania 

NLPZ jest jednoznacznie podwyższone. 

Jednak należy brać pod uwagę, 

że powikłanie stosowania leku przeciwbólowego 

w tej grupie może być potencjalnie 

śmiertelne. 

Pamiętaj – przed wydaniem środka przeciwbólowego 

zapytaj swojego pacjenta, czy przypadkiem nie jest chory 

na chorobę wrzodową lub czy nie chorował na nią 

w przeszłości. Od tego zależy dobór leku. 

Partnerem cyklu artykułów „W trosce o bezpieczeństwo pacjenta” jest 

Należy pamiętać, że u 60% chorych, 

u których dochodzi do polekowych 

powikłań związanych z przewodem 

pokarmowym, nie występują żadne 

objawy prodromalne, co jest związane 

bezpośrednio z ich działaniem przeciwbólowym. 

Dlatego nie można czekać 

Fot. Corbis, archiwum prywatne 


MEDYCYNA 

w trosce o bezpieczeństwo pacjenta 

z zastosowaniem odpowiedniego postępowania 

do czasu pojawienia się 

dolegliwości gastrycznych. 

Jak widać, chorzy z dolegliwościami 

brzusznymi, a zwłaszcza pacjenci z chorobą 

wrzodową (czynną lub też w wywiadzie) 

powinni unikać stosowania 

leków z grupy NLPZ. Powstaje zatem 

pytanie: w jaki sposób właśnie te osoby 

mogą sobie radzić z bólem? 

PARACETAMOL 

– BEZPIECZNE ROZWIĄZANIE 

Zalecanym środkiem przeciwbólowym 

do walki z bólami różnego pochodzenia 

jest paracetamol. Lek można zalecać 

również osobom w starszym wieku 

i dzieciom. Bezpieczeństwo jego stosowania 

jest bardzo dobrze udokumentowane. 

Lek ten rzadko wchodzi w interakcje 

z innymi często stosowanymi 

preparatami. Przyjmowanie paracetamolu 

w bólu o różnej przyczynie zaleca 

nawet Światowa Organizacja Zdrowia. 

A wreszcie najważniejsza informacja dla 

Piśmiennictwo: 

1. Lanas A, Serrano P, Bajador E, Esteva 

F., Benito R, Sainz R: Evidence of aspirin 

use in both upper and lower gastrointestinal 

perforation. Gastroenterology. 

1997;112:683–689. 

2. Targownik L, Thompson PA: Gastroprotective 

strategies among NSAIDS users. Can. 

Fam,. Physician. 2006;52:110-1105. 

3. Shorr RI, Ray WA, Daugherty JR, Griffin 

MR.: Concurrent use of nonsteroidal anti- 

-inflammatory drugs and oral anticoagulants 

places elderly persons at high risk 

for hemorrhagic peptic ulcer disease. Arch 

Intern Med. 1993;153:1665–1670. 

4. Huang JQ, Sridhar S, Hunt RH: Role of 

Helicobacter pylori infection and non-steroidal 

anti-inflammatory drugs in peptic- 

-ulcer disease: a meta-analysis. Lancet. 

2002;359:14–22. 

5. Lanas A, Bajador E, Serrano P, Fuentes J, 

Carreno S, Guardia J, i wsp.: Nitrovasodilators, 

low-dose aspirin, other nonsteroidal 

osób z chorobą wrzodową – paracetamol 

nie uszkadza błony śluzowej żołądka 

i może być stosowany nawet u osób 

z czynną chorobą wrzodową. 

antiinflammatory drugs, and the risk of 

upper gastrointestinal bleeding. N Engl J 

Med. 2000;343:834–839. 

6. Chan FK, Chung SC, Suen BY, Lee YT, 

Leung WK, Leung VK, i wsp.: Preventing 

recurrent upper gastrointestinal bleeding in 

patients with Helicobacter pylori infection 

who are taking low-dose aspirin or naproxen. 

N Engl J Med. 2001;344:967–973. 

7. Armstrong CP, Blower AL: Non-steroidal anti-inflammatory 

drugs and life threatening 

complications of peptic ulceration. Gut. 

1987;28:527–532. 

8. Bannwarth B, Gastrointestinal safety 

of paracetamol: is there any cause for 

concern? Expert Opin Drug Saf. 2004 

Jul;3(4):269-72. 

9. Graham GG, Scott KF, Day RO. 

Tolerability of paracetamol. Drug Saf. 

2005;28(3):227-40. 

10. Toes MJ, Jones AL, Prescott L. Drug 

interactions with paracetamol. Am J Ther. 

2005 Jan-Feb;12(1):56-66. 

Wszystko 

o przeziębieniu i grypie 

W 

wilgotnej aurze czują się dobrze 

chyba tylko bakterie i wirusy. 

Dane epidemiologiczne wskazują, 

że corocznie od jesieni do wczesnej 

wiosny zwiększa się liczba pacjentów 

cierpiących na przeziębienia, infekcje 

grypopodobne lub grypę. Chociaż choroby 

te wywołują różne wirusy, wszystkie 

mogą dawać dość podobne, męczące dla 

pacjentów, objawy. Apteki zapewne odczują 

ten wzrost zachorowań. Przy okienkach 

pojawi się więcej pacjentów niż 

zwykle. 

Dlatego rozpoczynamy cykl artykułów 

pod patronatem Centrum Informacji 

o Przeziębieniu i Grypie, które pomogą 

farmaceutom przygotować się do sezonu 

wzmożonych zachorowań. Chcemy na 

bieżąco informować o zachorowalności 

w Polsce, oraz o nowinkach w leczeniu 

tych dolegliwości, przypomnieć podstawww.centrumgrypa.pl 

Zbliża się okres wzmożonej zachorowalności 

na przeziębienie i grypę. I to bynajmniej nie 

dlatego, że robi się coraz chłodniej, ale 

dlatego, że jest coraz wilgotniej. 

Ważne pytania... 

Co przyniesie kolejny sezon przeziębieniowy? 

– O tym napiszemy za 

miesiąc. Jednak na pewno, już teraz 

warto przygotować się do okresu 

wzmożonej zachorowalności i zaopatrzyć 

aptekę w odpowiednie leki. 

Czy z przeziębienia może rozwinąć 

się grypa? Grypa nie rozwija się 

z przeziębienia, może jednak dojść 

do infekcji grypowej w trakcie przeziębienia 

lub po nim. 

wową wiedzę na temat przeziębienia 

i grypy. 

JAK CHOROWALI POLACY? 

Sezon przeziębieniowy wrzesień 2006 

– marzec 2007 przyniósł 329 204 przypadki 

zachorowań i podejrzeń zachorowań 

na grypę. To o 60% więcej niż w sezonie 

2005/2006! Największą liczbę zachorowań 

i podejrzeń zachorowań na grypę odnotowano 

w województwach: 

• mazowieckim: 80 082 zachorowań: 

o 6,3% więcej niż w sezonie 2005/ 

2006, 

• małopolskim: 53 581 zachorowań: 

o 352,1% więcej niż w sezonie 2005/ 

2006, 

• łódzkim: 45 231 zachorowań: o 16,0% 

więcej niż w sezonie 2005/2006. 

Województwa, które wykazały najmniejszy 

przyrost w liczbie zachorowań: 

• pomorskie: 3 651 zachorowań, 

• podlaskie: 3 872 zachorowań, 

• świętokrzyskie: 5 271 zachorowań. 

Największa liczba zachorowań i podejrzeń 

zachorowań na grypę przypadła na dwa 

ostatnie miesiące sezonu: luty i marzec. 

W tym okresie zostało zanotowanych 76% 

wszystkich przypadków zachorowań. 

Źródło: www.pzh.gov.pl 


25

MEDYCYNA 

krwiodawstwo 

Krople 

na wagę złota 

Praktycznie 

wszyscy 

popierają 

oddawanie 

krwi. Nie 

każdy jednak 

ma odwagę ją 

podarować. 

Często chcemy zrobić coś dobrego 

dla innych i jednocześnie 

rzadko kiedy możemy jednoznacznie 

ocenić skutki swoich działań 

wypływających ze szlachetnych intencji. 

Czy udzielona komuś rada poprawi 

nastrój? Czy podarowany banknot zostanie 

wykorzystany właściwie? 

Tylko krew jest darem, którego znaczenia 

nie można zdeprecjonować. Każda kropla 

jest na wagę złota. Ta forma pomocy 

jest bezdyskusyjna. Zawsze, gdy oddajesz 

krew, ratujesz komuś zdrowie i życie. 

NIEZWYKŁA CZERWIEŃ 

Krwi nie da się porównać z żadną inną 

tkanką. Jest szybkim i sprawnym transporterem, 

w ciągu kilku sekund dostarcza 

we wskazane przez mózg miejsca 

odpowiednie hormony, potrzebne składniki 

mineralne i, oczywiście, najważniejszy 

dla życia tlen. Jednocześnie usuwa 

produkty przemiany materii, dzięki niej 

pozbywamy się dwutlenku węgla i mocznika. 

Transportuje ciepło, przenosząc 

go z miejsc wydajnych energetycznie do 

skóry, gdzie ubytków ciepła jest najwięcej. 

Można określić ją mianem wojownika 

w płynie – białe krwinki spełniają 

funkcje obronne, są zdolne do szybkiego 

rozpoznania i niszczenia bakterii, 

wirusów oraz niewielkich ciał obcych. 

W mediach słyszymy apele o oddawanie 

krwi. Lekarze i pacjenci błagają o pomoc, 

bo honorowi krwiodawcy odwiedzają 

punkty pobrań coraz rzadziej. Wypadków 

drogowych jest natomiast coraz 

Anna z Gdańska: – Rejestrując się w centrum krwiodawstwa, 

usłyszałam: „Dobrze, że pani przyszła. Właśnie dziś 

potrzebujemy dawcy z taką grupą krwi dla chorego dziecka”. 

Wtedy pojawiło się niesamowite uczucie, że jestem właściwą 

osobą, we właściwym czasie, na właściwym miejscu. 

Być może kiedyś krew będziemy umieli 

zastapić syntetycznym płynem. Na 

razie jednak czerwony eliksir jest zbyt 

doskonały w budowie i skomplikowany 

w strukturze, by stworzyć sztuczny 

odpowiednik. Gdy brakuje krwi, pomóc 

może tylko transfuzja. Potrzebują jej 

nie tylko ofiary wypadków, które straciły 

krew na skutek odniesionych obrażeń. 

Krew jest niezbędna także do leczenia 

pacjentów cierpiących na 

nowotwory, niedokrwistość, małopłytkowość. 

Bez niej nie może się odbyć 

większość skomplikowanych operacji. 

więcej, zapasy krwi topnieją. Planowe 

operacje w szpitalach często są przesuwane. 

Zdarza się, że w telewizji oglądamy entuzjastyczne 

relacje ze zbiórki krwi. 

Udało się! Specjalny autobus wyjazdowy 

ma 300 litrów krwi od uczestników 

festiwalu, policjantów czy urzędników, 

którzy zorganizowali akcję. Oddychamy 

z ulgą, a po chwili zapadamy się w nasz 

wygodny fotel. Niesłusznie.Wystarczy 

to na chwilowe pokrycie deficytu kilku 

niewielkich szpitali. Każdego dnia 

Fot. Mateusz Skwarczek/AG, Krewniacy (www.krewniacy.pl) 


MEDYCYNA 

krwiodawstwo 

w Polsce potrzeba krwi od 10 tys. dawców, 

a rocznie dokonuje się ponad milion 

transfuzji. Stacje krwiodawstwa potrzebują 

honorowych krwiodawców, którzy 

zdecydują się na regularną pomoc. 

Na stronach internetowych poświęconych 

problematyce krwiodawstwa 

Zemdleję na widok krwi. Dawcy nie 

muszą obserwować przetaczanego płynu. 

Nowicjusza otacza się szczególną opieką. 

Na wizytę można zabrać bliską osobę, 

która potrzyma za rękę i spróbuje nawiązać 

rozmowę, gdyby zdarzyło się, że 

świat zacznie wirować przed oczami. 

Krwiodawcy są osłabieni i częściej 

niż inni ludzie zapadają na różne 

choroby. Dawcy krwi to najzdrowsi 

przedstawiciele populacji, osoby chore 

nie przechodzą procesu kwalifikacji. 

(m. in. www.krewniacy.pl, zakładka „Moja 

przygoda z HK”) można przeczytać relacje 

tych, którzy oddają krew. Olga, która 

kilka miesięcy rozważała pomysł zostania 

dawcą, pisze: „Gdybym wcześniej 

wiedziała, jak to wszystko wygląda, to 

nie zwlekałabym tak długo. Jest pewne, 

że nigdy nie zapomnę tego, jak zostałam 

honorowym krwiodawcą i przyznam się, 

że jestem z siebie bardzo dumna”. 

SUMA WSZYSTKICH 

STRACHÓW 

Mity na temat krwiodawstwa sprawiają, 

że pod względem liczby honorowych 

dawców jesteśmy w ogonie Europy. We 

Francji i Szwecji regularnie krew oddaje 

70 osób na tysiąc, u nas jedynie 25. Przed 

wizytą w stacji krwiodawstwa najczęściej 

powstrzymuje strach. Oto lista najpopularniejszych 

obaw: 

Oddawanie krwi jest bolesne. Nieprawda. 

Niewielki ból może sprawić 

jedynie ukłucie. Samo pobieranie krwi 

nie jest odczuwane przez dawcę. 

Krwiodawcy regularnie poddają się badaniom 

krwi, co niejednokrotnie pozwala 

wykryć rozwijające się schorzenia. 

Oddawanie krwi nie osłabia czynności 

obronnych organizmu. 

Krewniacy z billboardu 

Stracę za dużo krwi. Jednorazowo 

pobiera się jedynie 450 mililitrów płynu, 

czyli mniej niż 10% całej objętości 

krwi, a proces regeneracji rozpoczyna 

się już w punkcie pobrań. Po kilkunastu 

minutach od zakończenia pobrania 

można o własnych siłach pójść do domu, 

a następnego dnia do pracy. Po dwunastu 

godzinach ilość krwi w organizmie 

zostaje uzupełniona. 

Szybko regenerująca się krew prowadzi 

do nadciśnienia. Krew można 

Od ponad 10 lat ideę honorowego krwiodawstwa 

promuje Europejska Fundacja 

Honorowego Dawcy Krwi. Swoje działania 

realizuje m.in. poprzez kampanię 

społeczną Krewniacy. Na pewno każdy 

z nas widział telewizyjny spot czy billboard 

ze znanymi aktorami i sportowcami 

ubranymi w charakterystyczne czerwone 

stroje z widniejącą grupą krwi. Wszyscy 

pojawiają się na nich boso, co ma podkreślać 

równość wszystkich ludzi. W tym 

roku kampania odbywała się pod hasłem 

„Moim bohaterem jest…”, wspierali ją 

m.in.: Katarzyna Figura, Grażyna Wolszczak, 

Agnieszka Włodarczyk, Patrycja 

Markowska, Iwona Guzowska, Radosław 

Pazura, Marek Siudym, Mariusz Czerkawski, 

Marcin Velinov oraz Maciej Orłoś. 

Ten ostatni tak mówił o powodach zaangażowania 

się w promocję honorowego 

krwiodawstwa: „Kiedy dowiedziałem 

się o akcji i dostałem propozycję by wziąć 

w niej udział, to oczywiście nie miałem 

żadnych wątpliwości. Zostałem Krewniakiem 

i jestem z tego dumny”. 

Celem tegorocznej kampanii, poza promocją 

idei honorowego krwiodawstwa, 

była zbiórka pieniędzy na najnowocześniejszy 

autobus do poboru krwi. 

Adres Fundacji: ul. Balonowa 17/3, 02-635 Warszawa, tel./faks: 0 22 843 53 99, 

tel. kom. 0 602 33 11 33. Adres do korespondencji: ul. Domaniewska 35A/41, 

02-672 Warszawa. 


27

MEDYCYNA 

krwiodawstwo 

oddać dowolną liczbę razy. Honorowi 

krwiodawcy zjawiają się w punktach pobrań 

regularnie dlatego, że chcą, a nie 

dlatego, że muszą. 

TWÓJ PIERWSZY RAZ 

Jeśli masz 18-65 lat, spełniasz podstawowy 

warunek, by zostać krwiodawcą. 

Krwiodawca musi być zdrowy. Dyskwalifikujące 

są choroby układu krążenia, 

nowotwory złośliwe, cukrzyca, choroby 

zakaźne, między innymi żółtaczka, wirusowe 

zapalenie wątroby, AIDS. Istnieje 

też szereg czynników, które wykluczają 

z grona potencjalnych krwiodawców 

na pewien czas (patrz: ramka). 

W dniu poprzedzającym wizytę warto 

wypić przynajmniej dwa litry wody, nie 

można pić alkoholu. Przyda się dobrze 

przespana noc oraz lekkie śniadanie. 

Do punktu poboru trzeba zabrać dowód 

tożsamości. Wizyta zaczyna się od rejestracji 

i wypełnienia obszernego kwestionariusza. 

Potem pobiera się małą 

próbkę krwi, laboranci mierzą poziom 

hemoglobiny. W gabinecie lekarz przeprowadza 

badanie oraz wywiad. Na ich 

podstawie oraz danych z wypełnionego 

kwestionariusza, podejmuje decyzję, czy 

dokonać pobrania. Jeśli lekarz uzna, że 

twoja krew jest potencjalnie bezpieczna, 

zaczyna się proces nawadniania organizmu. 

Po wypiciu sporej ilości wody 

mineralnej, udajesz się na stanowisko 

do oddawania krwi. Pobranie trwa od 5 

do 8 minut. Krew zostanie potem zbadana. 

Gdyby się okazało, że nie będzie 

wykorzystana, ponieważ masz kłopoty 

ze zdrowiem, o których nie wiedziałeś, 

stacja krwiodawca poinformuje o tym 

listownie lub telefonicznie. 

Ze stacji krwiodawstwa otrzymasz zaświadczenie 

do przekazania pracodawcy (za 

ten dzień nieobecności przysługuje pełne 

wynagrodzenie), zwrot kosztów podróży 

oraz równowartość 4500 kalorii, najczęściej 

w postaci 8 tabliczek czekolady. 


Kto nie może 

oddać krwi? 

Dyskwalifikacja stała 

Jeśli potwierdzisz choćby jedno z poniższych 

stwierdzeń, niestety, nie będziesz 

mógł zostać dawcą krwi. 

• Cierpisz na poważne schorzenia 

układu krążenia, przeszedłeś udar 

lub zawał. 

• Masz wadę serca (poza wadami wrodzonymi 

całkowicie wyleczonymi). 

• Cierpisz na zaburzenia pracy układu 

pokarmowego, oddechowego, moczowego, 

nerwowego, endokrynnego. 

• Dotknęły cię poważne skóry. 

• Cierpisz na choroby krwi i układu 

krwiotwórczego lub nowotwór. 

• Przeszedłeś choroby zakaźne: WZW 

typu B lub C, żółtaczkę o niejasnej 

etiologii, babeszjozę, leiszmaniozę 

trzewną, promienicę, tularemię, 

HLTV I/II. 

• Ty albo ktokolwiek w rodzinie cierpi 

na chorobę Creutzfeldta-Jacoba. 

• Jesteś nosicielem wirusa HIV. 

• Przynależysz do grupy, która jest 

szczególnie narażona na zakażenia 

przenoszone przez krew (narkomani, 

osoby często zmieniające partnerów 

seksualnych) lub twój partner seksualny 

należy do takiej grupy. 

• Jesteś uzależniony od leków lub alkoholu. 

• Miałeś przeszczepioną rogówkę, 

oponę twardą. 

• W latach 1958-86 byłeś leczony hormonem 

wzrostu uzyskanym z ludzkich 

przysadek. 

• W latach 1965-85 leczyłeś bezpłodność 

zastrzykami z hormonów. 

• W czasie od 1.01.1980 r. do 

31.12.1996 r. łącznie przez 6 miesięcy 

przebywałeś w Wielkiej Brytanii, 

Francji lub Irlandii. 

• Używasz leków psychotropowych. 

Dyskwalifikacja czasowa 

Jeśli na którekolwiek z poniższych stwierdzeń 

odpowiesz pozytywnie, sprawdź, czy 

minął wskazany czas od wymienionych 

objawów. 

• Masz miesiączkę albo nie upłynęły 

jeszcze 3 dni od jej zakończenia. 

• Nie minęło 7 dni od czasu usunięcia 

zęba lub leczenia kanałowego. 

• Poprzedniego dnia miałeś zakładane 

wypełnienie w zębie. 

• Nie upłynęło pół roku od zabiegu przebiegającego 

z naruszeniem skóry i błon 

śluzowych oraz endoskopii z użyciem 

fiberoendoskopu. 

• Nie minęło pół roku od wykonania 

tatuażu, przekłucia uszu. 

• Nie wyleczyłeś ostrych chorób układu 

pokarmowego, moczowego, oddechowego. 

• Wartość ciśnienia tętniczego nie mieści 

się w granicach 90/60-180/100 mm 

Hg, a tętno miarowe 50-100/min. 

• Nie minął rok od wyleczenia rzeżączki. 

• Jesteś w trakcie odczulania lub zaostrzenia 

objawów alergii. 

• Pół roku wcześniej wróciłeś z krajów, 

gdzie endemicznie występują choroby 

tropikalne i AIDS (Afryka Środkowa, 

Zachodnia, Tajlandia). 

• Masz jakikolwiek objaw sugerujący 

możliwość wystąpienia AIDS. 

• Nie minęły 2 lata od wyleczenia gruźlicy, 

zakończenia leczenia malarii, gorączki 

reumatycznej oraz od potwierdzonego 

wyleczenia zapalenia szpiku, 6 mies. 

od wyleczenia toksoplazmozy, mononukleozy 

zakaźnej, przetoczenia 

krwi i jej składników, przeszczepienia 

ludzkich komórek i tkanek, 2 tyg. od 

przebycia grypy i ustąpienia gorączki 

powyżej 38 0 C lub po zaprzestania 

leczenia antybiotykami. 

• W ostatnich 4 tyg. miałeś kontakt 

z osobami chorymi zakaźnie. 

• Jesteś w ciąży lub karmisz piersią. 

• Jesteś po szczepieniu (czas: w zależności 

od rodzaju podanej szczepionki). 

Pełną listę przeciwwskazań znajdziesz 

na stronie: www.krewniacy.pl 

Opracowała: 

Antonina Majewska 

Fot. Forum 


MEDYCYNA 

obserwatorium gastrologiczne 

Winny 

Helicobacter 

dr n. med. Krzysztof 

Wojciechowski 

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy należy do najczęstszych 

patologii przewodu pokarmowego. Czy wkrótce się to zmieni? 

Od ponad 100 lat w medycynie 

obowiązywał pogląd, że główną 

przyczyną owrzodzeń trawiennych 

jest wydzielany w żołądku kwas 

solny („nie ma wrzodu bez kwasu”). Dziś 

bliższe prawdy jest zdanie, że „nie ma 

wrzodu bez kwasu i Helicobacter pylori, gdyż 

choroba wrzodowa ma wiele przyczyn. 

JAK POWSTAJĄ WRZODY? 

Działanie kwasu solnego na światło żołądka 

osłabiane jest przez: barierę śluzówkową, 

mechanizmy regulujące natężenie 

wydzielania kwasu oraz wydzielanie naturalnych 

substancji zobojętniających. 

Czynniki agresji to oprócz kwasu enzymy 

trawienne (pepsyna), toksyny (alkohol), 

leki. Na początku lat 80. okazało się, że 

bariera śluzówkowa żołądka może być 

osłabiona przez działanie bakterii H. Pylori. 

Bakterie te powodują dodatkowo 

ograniczenie produkcji alkalicznego śluzu 

i zmniejszenie śluzówkowego przepływu 

krwi, co przesądza o dominującym 

wpływie czynników agresji i powoduje 

powstanie niszy wrzodowej. 

Nie znamy wszystkich skutków zakażenia 

H. pylori, ale wydaje się, że bezpośrednią 

przyczyną powstawania wrzodów dwunastnicy 

jest zwiększone uwalnianie gastryny 

i zahamowanie wydzielania somatostatyny. 

Efektem tego jest nasilone wydzielanie 

kwasu, który uszkadza błonę śluzową dwunastnicy. 

Przekonywającym dowodem na 

związek H. pylori z chorobą wrzodową są 

korzystne skutki jego wytępienia, między 

innymi skrócenie czasu gojenia się wrzodu, 

zmniejszenie o 90% odsetka nawrotów 

choroby, zmniejszenie częstości powikłań 

wrzodów trawiennych. 

OWRZODZENIA POLEKOWE 

Najszerzej znane są związki zaburzeń ze 

strony przewodu pokarmowego i niesterydowych 

leków przeciwzapalnych (NLPZ). 

Drobne nadżerki i wybroczyny (często 

bezobjawowe) występują u 20-50% przyjmujących 

NLPZ. Przewlekłe stosowanie 

tych leków może spowodować głębsze 

owrzodzenia żołądka (u 10-30% chorych) 

i dwunastnicy (0-10% pacjentów). Mimo 

że około 1/3 z tych problemów przebiega 

bezobjawowo, mogą one prowadzić 

do ciężkich powikłań, krwotoku czy 

przedziurawienia (perforacji) przewodu 

pokarmowego, których częstość szacuje 

się na 2-5% leczonych. Ryzyko wystąpienia 

tych powikłań jest znacznie większe 

(czternastokrotnie!), jeśli preparaty z tej 

grupy stosuje się u osób z czynną chorobą 

wrzodową, u pacjentów w podeszłym 

wieku lub choćby u tych, którzy przebyli 

już epizod krwawienia do przewodu pokarmowego. 

H. Pylori ma kształt spirali. 

ROZPOZNANIE 

Współczesnym „złotym standardem” jest 

gastroskopia, w której można zobaczyć 

wrzód oraz pobrać materiał do badań 

mikroskopowych i na obecność H. pylori. 

Jest to szczególnie ważne w świetle współczesnej 

wiedzy o roli zakażenia bakterią 

H. pylori oraz wynika ze świadomości, iż 

od 5 do 10% owrzodzeń żołądka może 

mieć charakter nowotworowy. 

LECZENIE 

Użycie w terapii tylko leku antysekrecyjnego 

(H 2 

-blokera, czy też inhibitora pompy 

protonowej) wiąże się z wysokim ryzykiem 

nawrotu choroby – wynoszącym 

50-70% w ciągu roku od zaprzestania 

leczenia. Nawet przewlekłe stosowanie 

H 2 

-blokerów nie niweluje tego ryzyka. 

Dopiero eradykacja H. pylori zmniejsza 

nawrotowość choroby. 

W Polsce stosuje się najczęściej leczenie 

trzema lekami przez 7 dni, a w przypadkach 

opornych czterema. W wariancie podstawowym 

są to, oprócz inhibitora pompy 

protonowej, antybiotyki: amoksycylina, 

i – w mniejszym stopniu – klarytromycyna 

i tetracyklina. Niegdyś rzadsza oporność 

na metronidazol zaczyna szybko narastać. 

Niekiedy też wykorzystuje się przeciwbakteryjny 

wpływ związków bizmutu. 

W leczeniu endoskopowym krwawiących 

wrzodów żołądka i dwunastnicy stosuje się 

sklerotyzację, czyli ostrzykiwanie roztworem 

adrenaliny okolicy krwawiącego naczynia. 

Wykonuje się też elektrokoagulację, 

zakłada metalowe klipsy czy fotokoaguluje 

laserem lub termicznie z użyciem sondy 

argonowej. Metody te są porównywalnie 

skuteczne, a różnice mogą wiązać się z różnym 

opanowaniem tych technik przez 

wykonujących je lekarzy. 

Pierwszoplanową rolę w farmakoterapii 

choroby wrzodowej odgrywają opisane tu 

schematy leczenia, ale niekiedy doraźnie 

można też stosować leki zobojętniające 

z myślą o zmniejszeniu dolegliwości. 

Rys. SPL/East News 


MEDYCYNA 

alergia pokarmowa 

Niebezpieczny 

posiłek 

Objawy alergii pokarmowej mogą być mylące. 

Często pacjent sam nie wie, że jest uczulony 

na jakiś składnik pokarmowy i prosi o lek na 

trądzik, egzemę, katar lub kaszel. Byłoby to 

jednak leczenie objawów, a nie przyczyny. 

Wzasadzie każdy środek spożywczy 

może być alergenem, 

jednak w większości przypadków 

uczulają białka pochodzenia roślinnego 

lub zwierzęcego. W Polsce najczęściej 

wymienianymi alergenami pokarmowymi 

są: u dzieci – białko mleka krowiego 

i jaja kurzego, czekolada, a u dorosłych 

– ryby, skorupiaki, orzechy, pomidory, 

owoce. Niektóre z nich mają bardzo 

podobną budowę chemiczną i wywołują 

tzw. reakcje krzyżowe. Oznacza to, że 

dwie pozornie różne substancje mogą 

wywołać identyczną reakcję alergiczną 

z udziałem tych samych swoistych przeciwciał 

IgE. I tak, osoby uczulone na 

pyłki brzozy lub bylicy pospolitej (alergeny 

wziewne) mogą mieć objawy alergii 

również po zjedzeniu jabłek, selera, marchwi 

lub przyprawy korzennej. 

SYGNAŁY ZE STRONY 

ORGANIZMU 

Znaczna większość (50-80%) objawów 

reakcji alergicznej pochodzi ze strony 

poszczególnych odcinków przewodu 

pokarmowego. Jeżeli alergeny są wrażliwe 

na ciepło i enzymy trawienne, szybko 

ulegają inaktywacji, wywołując odczyn 

jedynie w jamie ustnej. Dotyczy to świeżych 

warzyw i owoców, których spożycie 

powoduje obrzęk, rumień, świąd, pieczenie 

i nadżerki warg, błony śluzowej 

jamy ustnej, gardła i podniebienia. 

Połknięte „uczulające” pokarmy mogą 

spowodować także ostre lub przewlekłe 

alergiczne zapalenie przełyku, żołądka, 

jelita cienkiego i grubego, dając odpowiednio: 

objawy dyspeptyczne, oporny 

na leczenie refluks żołądkowo-przełykowy 

lub jelitowo-żołądkowy, wzdęcia, bóle 

brzucha czy zaburzenia wchłaniania. 

Rodzinne skłonności 

Szacuje się, że na alergię pokarmową 

cierpi około 5% populacji. Dwukrotnie 

częściej chorują kobiety niż mężczyźni, 

najczęściej jednak rozpoznaje się ją 

u dzieci. Większość z nich obciążonych 

jest rodzinną skłonnością do atopii, 

np. atopowego zapalenia skóry, pyłkowicy 

czy astmy oskrzelowej. Do czynników 

ryzyka wystąpienia alergicznej 

reakcji pokarmowej należą również: 

sztuczne karmienie niemowląt (zwłaszcza 

dokarmianie mieszankami z dodatkiem 

mleka krowiego) oraz zbyt 

wczesne wprowadzanie do diety dziecka 

innych silnych alergenów. Niealergiczna 

reakcja pokarmowa występuje 

u około 0,1% populacji. 

U 20-40% wchłonięte do organizmu 

alergeny wywołają zmiany skórne w postaci 

atopowego zapalenia, wysypki, ostrej 

pokrzywki, obrzęku naczynioruchowego 

i świądu. U 10-25% chorych spowodują 

zaburzenia pracy układu oddechowego. 

Pozajelitową manifestacją alergii 

pokarmowej może być też alergiczne 

zapalenie spojówek, bóle stawów, gorączka 

czy dolegliwości dysuryczne. 

ŚMIERTELNE ZAGROŻENIE 

Najpoważniejszą reakcją alergiczną na 

pokarm jest wstrząs anafilaktyczny. Objawy 

pojawiają się w ciągu kilku minut 

od spożycia alergenu i są bardzo gwałtowne. 

Wówczas jedynie szybkie podanie 

leków przeciwwstrząsowych może uratować 

życie pacjentowi. 

Szczególnie zagrożone rozwojem wstrząsu 

anafilaktycznego są osoby chore na 

astmę oskrzelową, uczulone na orzeszki 

ziemne, skorupiaki, ryby, seler i białko 

jaja kurzego. Reakcja ta występuje u nich 

nawet po zjedzeniu śladowych ilości 

alergenu. Bardzo ciekawą grupę stanowią 

chorzy, u których rozwinięcie wstrząsu 

anafilaktycznego uwarunkowane jest 

podjęciem dużego wysiłku fizycznego 

w ciągu 2-4 godzin od spożycia uczulającego 

pokarmu. Przy braku aktywności 

fizycznej, nawet po połknięciu dużych 

ilości uczulającej substancji alergia nie 

wystąpi. 

Czas, jaki upływa od ekspozycji na alergen 

do pojawienia się objawów, zależy 

od typu reakcji alergicznej, którą wywołuje. 

U połowy alergików wynosi on od 

kilku do 120 minut, zazwyczaj nie przekracza 

jednej doby. Wyjątkowo rzadko 

reakcja ma miejsce po kilku dniach lub 

tygodniach. 

lek. med. Anna Kamińska 

Fot. BSIP/East News 


MEDYCYNA 

alfabet farmaceuty 

dr n. farm. 

Katarzyna Żurowska 

Ż jak żelatyna 

Po blisko dwóch latach – od aerozoli przez 

dyspersje, jedwab, monoterpeny i ścieżkę 

transdermalną – „Alfabet Farmaceuty” dotarł 

do ostatniej litery. Na koniec kilka informacji 

o ostatnim bohaterze alfabetycznego cyklu 

– żelatynie. 

Żelatyna jest znana i stosowana od 

dawna. Podobno już w XVI w. 

opracowano sposób jej otrzymywania. 

Współcześnie uzyskuje się ją 

głównie z kolagenu zawartego w skórach 

i kościach zwierząt rzeźnych oraz z ryb. 

Wykorzystywana jest przede wszystkim 

w przemyśle spożywczym, m.in. w wyrobach 

mięsnych, sosach, słodyczach 

i daniach dietetycznych ze względu 

na wysoką odżywczość – jako substancja 

o naturze białka jest źródłem protein 

i aminokwasów i nie zawiera tłuszczów 

i węglowodanów. 

Powszechnie wykorzystuje się także zamienniki 

żelatyny – substancje o właściwości 

hydrokoloidowych pochodzenia 

roślinnego, takie jak agar, alginiany, gumy 

(ksantanowa, guar, gellan, arabska, karaya), 

pochodne celulozy i wiele innych. 

POD ŚCISŁĄ KONTROLĄ 

Wywołująca dreszczyk emocji związany 

z chorobą Creutzfeldta-Jakoba wciąż 

z powodzeniem jest wykorzystywana 

w przemyśle farmaceutycznym. Zgodnie 

z zasadami rządzącymi dobrą praktyką 

wytwarzania w procesie produkcji obowiązkowo 

wymagane są świadectwa i certyfikaty 

zaświadczające o pochodzeniu 

żelatyny, aby wyeliminować surowiec 

pochodzący z niewiadomych lub niekontrolowanych 

źródeł. 

WSZECHSTRONNE 

ZASTOSOWANIE 

Zastosowanie żelatyny w farmacji jest 

bardzo szerokie. Począwszy od stabilizacji 

zawiesin i emulsji, poprzez rolę 

ważnego składnika maści hydrożelowych 

i ochronnych, aż po uczestnictwo w recepturze 

globulek i czopków rozpuszczalnych 

w wodzie. Samodzielnie pełni 

Czy wiesz że... 

ona funkcję środka przeczyszczającego 

oraz osłaniającego. Jej 10-procentowy 

roztwór używany jest w lecznictwie jako 

środek krwiozastępczy (substytut plazmy 

krwi). 

Żelatyna wykorzystywana jest również 

w produkcji środków opatrunkowych. 

Jest składnikiem opatrunku usztywniającego 

(tzw. kleiny), opatrunków hydrokoloidowych 

służących do stworzenia 

odpowiedniego, wilgotnego środowiska 

przynoszącego korzyści w fazie gojenia 

ran, a także gąbek hemostatycznych (żelatynowych 

lub żelatynowo-skrobiowych) 

i z dodatkiem substancji służących do 

tamowania krwotoków. 

Najczęściej żelatyna wykorzystywana jest 

w technologii stałych doustnych postaci 

leku ze względu na właściwości błonotwórcze, 

żelujące i wiążące. Za lepiszcze 

służy zwykle 10-procentowy roztwór żelatyny, 

który w procesie powlekania granulatów 

nadaje im odpowiednią twardość 

i mechaniczną odporność. Wpływa również 

na wydłużenie czasu rozpadu granulatu. 

Ważną rolę żelatyna odgrywa również 

w procesie produkcji tabletek o przedłużonym 

działaniu inkorporowanych oraz 

w produkcji mas kapsułkowych. Żelatynie 

przypadła też rola pomocnicza 

w procesach kontroli leków, jest bowiem 

wykorzystywana do produkcji podłoży 

bakteryjnych wykorzystywanych w laboratoriach 

mikrobiologicznych. 

• Żelatyna jest wykorzystywana w tworzeniu mikrokapsułek używanych do produkcji 

papieru samokopiującego lub zapachowego, jak również do poprawy właściwości 

papieru (w tym papieru fotograficznego) i klejów. 

• Z żelatyny wykonane są cienkie powłoczki ochronne wędlin tzw. bezosłonkowych, 

chroniące przed wysychaniem i utlenianiem. Na liście dodatków do żywności 

w Unii Europejskiej jest oznaczona symbolem E441. 

Fot. Archiwum Medi Press 


MEDYCYNA 

znane rośliny, nieznane możliwości 

Kakao zwiera więcej flawonoidów niż 

czerwone wino i herbata, które uchodzą za 

najlepsze źródła antyoksydantów. Takie dane 

skłoniły naukowców do nowych badań nad 

wpływem kakao na zdrowie ludzi. 

lek. med. 

Paweł Kańka 

autoimmunologiczne, przewlekłe choroby 

zapalne, a nawet nowotwory. 

Wielka moc 

małych ziaren 

Kakaowiec właściwy (Theobroma 

cacao) występuje naturalnie w Ameryce 

Południowej i Środkowej, 

gdzie już co najmniej 2 tys. lat temu 

Aztekowie i Majowie wykorzystywali 

właściwości jego ziaren. Po zmieleniu 

robili z nich pobudzający napój zwany 

chocolatl (gorzka woda). Wykorzystywano 

również wywar z liści (poprawiał 

krążenie i działał moczopędnie) oraz wywar 

z kory łagodzący podrażnienia 

skóry. 

Do Europy kakao trafiło dopiero na 

przełomie XV i XVI w., ale dopiero 

w drugiej połowie XIX w. rozpowszechnił 

się zwyczaj picia przyrządzanego 

z niego napoju. 

OCHRONA I PROFILAKTYKA 

We współczesnej farmacji wykorzystuje 

się przede wszystkim masło kakaowe, 

Czekolada zawierająca 

dużo kakao i mało cukru 

może stać się produktem 

zapewniającym ochronę 

przed tzw. chorobami 

cywilizacyjnymi. 

które stanowi podstawę do sporządzania 

czopków oraz pigułek. Do niedawna 

było to jedyne zastosowanie przetworów 

z kakaowca. Sytuacja zmieniła 

się kilkanaście lat temu, kiedy okazało 

się, że kakao jest bogatym źródłem antyoksydantów 

polifenolowych – flawonoidów. 

Związki te chronią komórki 

organizmu przed uszkodzeniem powodowanym 

wpływem wolnych rodników. 

Dzięki właściwościom ochronnym mogą 

zapobiegać powstawaniu takich chorób, 

jak miażdżyca, nadciśnienie, choroby 

PRZECIW MIAŻDŻYCY 

I CHOROBIE WIEŃCOWEJ 

Już w 1996 r. Kazuo Kondo opublikował 

w czasopiśmie „The Lancet” wyniki 

badania nad wpływem spożycia kakao 

na oksydację lipoprotein małej gęstości 

(LDL). Okazało się, że spożycie 35 g 

odtłuszczonego kakao powoduje obniżenie 

oksydacji LDL bezpośrednio po 

posiłku. W badaniu wzięło udział 12 

osób. Od tego czasu wielu naukowców 

publikowało swoje prace na ten temat. 

Uzyskiwane wyniki były podobne, jednak 

wszystkie wspomniane badania 

prowadzone były na małej liczbie osób 

(od 15 do 25). 

Poza tym okazało się, że codzienne spożycie 

zawartych w kakao katechin i epikatechin 

obniża aktywność płytek i zmniejsza 

ryzyko powstawania skrzeplin 

mogących zatkać naczynia krwionośnych. 

Wyniki takie po raz pierwszy opublikował 

Dietrich Rein w 2000 r., a zostały one 

potwierdzone przez innych badaczy. Choć 

i tym razem liczba osób biorących udział 

w badaniach nie była duża (od 10 do 32), 

powtarzalność wyników pozwala pozytywnie 

myśleć o przyszłych badaniach 

na dużych grupach. 

Flawonoidy zawarte w kakao wpływają 

również na obniżenie ciśnienia tętniczego 

krwi, poprawienie funkcjonowania 

śródbłonka naczyń, zwiększenie stężenia 

HDL i hamowanie nadmiernej aktywności 

układu immunologicznego. 

Piśmiennictwo: 

1. Dilinger TL et al., Food of the Gods: Cure 

for Humanity? A Cultural History of the 

Medicinal and Ritual Use of Chocolate. 

J. Nutr. 130:2057S-2072S, 2000. 

2. Ding EL et al., Chocolate and Prevention 

of Cardiovascular Disease: A Systematic 

Review, Nutrition & Metabolism 2006,3:2. 

Fot. BE&W 


MEDYCYNA 

odkrycia 

Nowe leki 

w diabetologii 

lek. med. Agnieszka 

Szumska-Olczak 

Skuteczność oraz bezpieczeństwo leków 

stosowanych w terapii cukrzycy muszą być 

potwierdzone wynikami wieloośrodkowych, 

randomizowanych badań z podwójną ślepą 

próbą (EBM – Evidence Based Medicine). 

Stosunkowo nowa grupa leków 

wykorzystywanych w diabetologii 

to tiazolidynediony (glitazony). 

Są one reprezentowane przez dwie cząstki: 

pioglitazon i rosiglitazon. Mechanizm 

ich działania polega na wiązaniu się 

z receptorem γ peroksysomowego czynnika 

proliferacyjnego będącym wewnątrzjądrowym 

białkiem wiążącym DNA. 

Cząstki powodują powolną poprawę 

wyrównania glikemii w ciągu kilku 

miesięcy, a nawet tygodni. Jednocześnie 

poprzez uwrażliwianie komórek mięśni, 

wątroby oraz tkanki tłuszczowej na 

działanie insuliny obniżają insulinooporność. 

BADANIA NAD GLITAZONAMI 

Skuteczność kliniczną przedstawiciela 

glitazonów (rosiglitazonu) oceniano 

w wieloośrodkowym, randomizowanym 

badaniu z wykorzystaniem metody podwójnie 

ślepej próby – A Diabetes Outcome 

Progression Trial (ADOPT) w latach 

2000-2006. Grupy kontrolne stanowili 

pacjenci leczeni metforminą i gliburidem. 

Do badania włączono 4127 chorych z cukrzycą 

typu II, rozpoznaną nie dawniej 

niż przed 3 laty, dotychczas nieleczoną 

farmakologicznie. Oceniano czas, po 

którym monoterapia stawała się nieskuteczna 

(przy stosowaniu minimalnej lub 

maksymalnej, dobrze tolerowanej dawki 

leku przez co najmniej 6 tyg.), co oznaczało 

glikemię na czczo > 180 mg/dl. 

Po 5 latach wykazano, że u leczonych 

rosiglitazonem w porównaniu z leczonymi 

metforminą ryzyko nieskuteczności 

monoterapii było niższe aż o 32%, a w porównaniu 

z leczonymi gliburidem aż 

o 63%. Insulinowrażliwość w ciągu pierwszych 

6 miesięcy monoterapii wzrosła 

o 30% u chorych leczonych rosiglitazonem, 

w porównaniu z 17% u leczonych metforminą 

i 0% – gliburidem. 

Terapia rosiglitazonem w porównaniu 

z metforminą i gliburidem związana była 

z większym przyrostem masy ciała i częstszym 

występowaniem obrzęków wyma- 


MEDYCYNA 

odkrycia 

gających leczenia diuretykami w porównaniu 

z metforminą. Leczenie gliburidem 

było natomiast związane z ponad dwukrotnie 

niższym ryzykiem wystąpienia 

incydentów naczyniosercowych w porównaniu 

z leczeniem rosiglitazonem. 

INHIBITORY DP-IV 

Kolejną nową grupą leków stosowanych 

w cukrzycy są inhibitory enzymu dipeptydylopeptydazy 

IV (DP-IV). Enzym ten 

powoduje rozkład proteolityczny GLP-1 

do nieaktywnych biologicznie metabolitów 

lub metabolitów działających jako 

antagoniści receptora GLP-1. Stosowanie 

inhibitorów enzymu DP-IV u pacjentów 

z cukrzycą typu II przeciwdziała inaktywacji 

insulinotropowych hormonów 

jelitowych – GLP-1 i GIP w osoczu oraz 

tkankach docelowych, prowadząc do 

wzrostu wydzielania insuliny oraz poprawy 

kontroli glikemii. Wyniki badań 

na modelach zwierzęcych wskazują, że 

długoterminowe stosowanie inhibitorów 

DP-IV może zapobiegać progresji upośledzonej 

tolerancji glukozy w pełnoobjawową 

cukrzycę typu II. Raporty z badań 

klinicznych potwierdzają skuteczność 

doustnych inhibitorów DP-IV w leczeniu 

pacjentów z zaburzeniami gospodarki 

węglowodanowej. W randomizowanym, 

kontrolowanym placebo badaniu krótko 

działający inhibitor DP-IV stosowany 

przez 4 tygodnie istotnie poprawiał kontrolę 

glikemii oraz obniżał stężenie hemoglobiny 

glikowanej u chorych na 

cukrzycę typu II o łagodnym przebiegu. 

Druga cząstka w tej grupie, charakteryzująca 

się dłuższym biologicznym okresem 

półtrwania, również powoduje 

znaczną poprawę wyrównania cukrzycy. 

Dostępne dane wskazują też, że doustne 

inhibitory DP-IV są dobrze tolerowane 

i nie wywołują poważniejszych działań 

niepożądanych. Sporadycznie obserwowano 

świąd i przemijające stany zapalne 

noso-gardzieli. Nie odnotowano istotnych 

klinicznie epizodów hipoglikemii ani 

znaczącej redukcji masy ciała. 

Kolejną potencjalną grupą leków przeciwcukrzycowych 

są analogi GLP-1 oporne 

na działanie proteaz. Leki te powodują 

obniżenie glikemii zarówno na czczo, 

Uzyskane informacje o korzyściach i ryzyku związanym 

ze stosowaniem poszczególnych grup doustnych leków 

hipoglikemizujących pozwolą na indywidualne dopasowanie 

leku do określonego pacjenta. 

jak i po posiłku oraz przywracają odpowiedź 

komórek β na fizjologiczną hiperglikemię. 

Mają jednak istotną wadę – konieczność 

ich podawania w iniekcjach. 

Nowe dane na temat korzyści i ryzyka 

związanego ze stosowaniem poszczególnych 

grup doustnych leków hipoglikemizujących 

pozwolą na bardziej świadomy 

wybór farmakoterapii u chorych na 

cukrzycę typu II i indywidualne dopasowanie 

leku do każdego pacjenta. 


39

LIFESTYLE 

rozmowa 

Artur Andrus w życiu prywatnym mówi tak jak na scenie. Albo odwrotnie 

– na scenie mówi tak jak prywatnie. Czyli błyskotliwie, ironicznie, 

z dystansem do siebie. 

Ani prawica, ani lewica 

nie powinny 

zepsuć nam humoru 

Farmacja i ja: Pracuje Pan w Programie 

III Polskiego Radia, jako 

konferansjer widowisk kabaretowych 

i komentator w „Szkle Kontaktowym”. 

Z którego z tych zajęć 

nigdy by Pan nie zrezygnował? 

Artur Andrus: Z moim życiem zawodowym 

bywa trochę inaczej niż u innych, 

bo to rozmaite zajęcia odnajdywały 

mnie, a nie odwrotnie. Myślę że 

na zasadzie analogii, pewnego dnia to 

nie ja zrezygnuję z którejś z ról, tylko 

ona ze mnie. Gdyby spytała pani, którego 

z zajęć by mi było najbardziej 

szkoda, powiedziałbym, że radia. Bo 

było pierwsze. Wszystkie zajęcia, które 

wykonuję, są miłe, ale do pierwszego 

mam szczególny sentyment. 

Rozmowy z Tomaszem Sianeckim 

i Grzegorzem Miecugowem w „Szkle 

Kontaktowym” wyglądają na naturalne 

i spontaniczne, jakbyście 

Panowie po prostu wymieniali uwagi 

przy kawie, a nie występowali 

na antenie. Jak wyglądają przygotowania 

do programu? 

Nie wiem, jak to robi reszta kolegów, ja 

uważnie śledzę wydarzenia polityczne. 

Gdy zaczyna się program, komentujemy 

materiał filmowy z danego dnia. Wtedy 

wolę być zaskakiwany scenkami z ekranu, 

świetnie się przy tym bawię, moje 

reakcje są naturalne. Kiedyś spróbowaliśmy 

przejrzeć przygotowane filmiki 

przed programem i pomysł nie zdał 

egzaminu. Teraz zdarza się, że sygnalizujemy 

sobie, jakie tematy będziemy 

poruszać, następnie kamera rusza i zaczynamy. 

Zatem przygotowujemy się 

tak, że się nie przygotowujemy. Przed 

programem rozmawiamy o wszystkim, 

tylko nie o tym, o czym powinniśmy. 

Nie sądzi Pan, że poświęcamy obecnie 

za dużo czasu na rozmawianie 

o polityce? Angażujemy się, analizujemy. 

Może powinniśmy częściej 

zajmować się lokalnymi sprawami, 

na które mamy wpływ? 

Tak, myślę że coś tracimy gadając w kółko 

o polityce. Uważam jednak, że to nie 

myśmy się tak w życie polityczne wciągnęli, 

ale politycy wciągnęli nas. To oni 

nakłaniają do tego, byśmy się nimi zajmowali. 

Dawniej nie zdarzało się aż tak 

ostro dyskutować o polityce podczas 

prywatnych spotkań, dziś nawet na przystanku 

autobusowym po jednej stronie 

stają zwolennicy PiS-u, po drugiej Platformy. 

Prawdopodobnie i ja mam udział 

w napędzaniu gadającej koniunktury 

jako komentator „Szkła”. Program powstał 

jednak po to, by rozmawiać o polityce 

inaczej. Błazenada w odpowiedzi na 

bufonadę. 

Jaki jest Pański sposób na odpoczynek 

od niepokojących informacji 

z giełdy, doniesień o zmianach w rządzie, 

konferencji prasowych poświęconych 

niszczarkom czy taśmom? 

Wyjeżdżam w spokojne zakątki Polski, 

na Kaszuby, w Bieszczady. Na Kaszubach 

jadam ryby świetnie przyrządzane przez 

pana Rysia i uzupełniam w organizmie 

poziom rzeczy wartościowych w rybie 

zawartych. Sam nie łowię, bo choć jestem 

uważany za osobnika spokojnego, nie 

mam w sobie tyle cierpliwości, by godzinami 

patrzeć w spławik. Nie mogę powiedzieć, 

bym miewał dużo powodów, 

aby odpoczywać od komentowania życia 

publicznego, traktuję z dystansem wydarzenia 

polityczne. Czasami w „Szkle” 

bardziej od wyczynów polityków irytują 

mnie telefony od widzów, którzy grzmią, 

iż tak źle jeszcze nigdy nie było, w Polsce 

nie da się żyć. Nie uważam, że jest gorzej, 

niż było, lub gorzej, niż będzie. Kiedy 

zdaje nam się, że jest tak fatalnie, powinniśmy 

sobie przypomnieć, co było dawniej. 

A wracając do odpoczynku – być 

może mnie jest trochę łatwiej odpoczywać 

niż większości ludzi, ze względu na 

moją pracę. Obracam się w kręgu zabawnych 

osób, obcowanie z kabaretami 

pozwala obserwować rzeczywistość z właściwej 

perspektywy. Gdybym miał coś 

doradzić ludziom zmęczonym oglądaniem 

polityki – rozejrzyjcie się, czy gdzieś 

nie wisi plakat zapowiadający widowisko 

kabaretowe. Czasem wystarczy posłuchać 

piosenki Wojciecha Młynarskiego „Jest 

jeszcze panna Hela”, żeby przypomnieć 

sobie, że ani prawica ani lewica nie powinny 

mieć mocy, by zepsuć nam humor 

na cały dzień. 

Zatem ostatnie pytanie o politykę. 

W jaki sposób wybiera Pan swoich 

kandydatów do parlamentu? 

Nie chodzę na spotkania wyborcze, tylko 

patrzę na codzienne działania polityków 

w czasie ich poprzedniej kadencji, 

w działalności publicznej i wyciągam 

wnioski. Nasz system głosowania nie 

gwarantuje, że do Sejmu dostanie się 

osoba, której podarowaliśmy krzyżyk, 

więc kieruję się też wiedzą o partii oraz 

jej liderze. Ale już parę razy jak spora 

część Polaków, głosuję na mniejsze zło. 


LIFESTYLE 

rozmowa 

I chyba znowu mnie to czeka. Nie mam 

partii, którą akceptuję w pełni, za to parę 

takich, których nie akceptuję w ogóle. 

Czy i Pana drażni to, czego tak nie 

lubi większość satyryków? Gdzie 

by się Pan nie pojawił, ludzie oczekują, 

że rozbawi towarzystwo? 

Nie odczuwam presji bycia zabawnym. 

Ludzie, oglądając moje występy, nie widzą 

wesołka, myślą raczej, że oto pojawił 

się ten facet ze smutną twarzą, z którego 

nie wiadomo czemu wszyscy się śmieją. 

Nikt na ulicy nie klepie mnie w ramię, 

mówiąc: „Ej, coś ty taki smutny dzisiaj, 

weź no opowiedz jakiś kawał!”. Dzieje 

się tak prawdopodobnie dlatego, że podczas 

występów nie gram, nie jestem aktorem. 

Ja po prostu opowiadam ludziom 

o tym, co mnie na co dzień śmieszy. 

Artur Andrus. 

Dziennikarz, poeta, autor tekstów piosenek, artysta kabaretowy. 

Jednym znany jako prowadzący „Akademię Rozrywki” w radiowej 

Trójce, innym jako osłoda na zbyt gorzkie wieści z polityki w kultowym 

programie TVN24 „Szkło Kontaktowe”. A wszystkim jako facet, 

który śpiewał o mokrym Włochu ze spryskiwaczem w dłoni. 

Czy są takie osoby, na których testuje 

Pan nowe żarty? Świeże skecze 

pokazuje się znajomym czy od 

razu szerszej publice? 

Gdyby ktoś mi kazał wystąpić z nowym 

skeczem przed rzeszą ludzi na festiwalu, 

to pewnie bym takiego występu nie przeżył. 

Na ogół czuję, co ludzi rozśmieszy, 

choć już parę razy się pomyliłem. Jest 

kilka bliskich osób, do których dzwonię, 

żeby zapytać, czy to lub tamto jest zabawne. 

Wiem, że powiedzą mi prawdę, 

choćby brutalną. Bywam oczywiście 

wściekły, że nie docenili mojego konceptu, 

ale potem szlifuję, poprawiam, wyrzucam. 

W końcu przychodzi czas, by 

żart sprawdzić w boju, najlepiej w bezpiecznym 

miejscu. Kiedy jestem z publicznością, 

z którą już nawiązaliśmy 

kontakt, testuję nowy żart wiedząc, że 

jeśli nie wypali, to mi wybaczą. 

Kiedy ludzie czują się dobrze na występie 

satyryka? 

Gdy czują się bezpiecznie. Wiedzą, że 

satyryk ma im coś do powiedzenia, a poza 

tym sprawia mu przyjemność przebywanie 

z nimi. Spotkałem w życiu kilku 

takich artystów, którzy publiczności nie 

lubili. Wiedziałem, że nie cieszą się, wychodząc 

na scenę. Obserwowałem, jak 

widzowie przez chwilę starają się pomóc 

takiemu artyście, lecz mimo to nie tworzy 

się miła atmosfera. Byłem pewny, że po 

raz drugi nie przyjdą na jego występ. Z kolei 

gdy między artystą a publicznością 

wyczuwa się nić sympatii, cały spektakl 

zaczyna się rozgrywać sam. 

Obecnie występy kabaretowe 

stają się trudniejsze niż kiedyś, 

bowiem coraz rzadziej 

gra się dla publiczności, 

która kupiła bilety na show 

konkretnego artysty. Popularne 

stały się kabaretowe 

składanki. Tam łatwo 

wyczuć, czy widzowie przyszli 

oglądać ciebie, czy też 

czekają na innego artystę. 

Niekiedy oglądając występy 

satyryków widzę, 

jak angażują do skeczu 

kogoś z publiczności. 

Prawie chowam się 

pod dywan, obserwując 

takiego 

nieszczęśnika. 

Wziąłby Pan 

na scenę 

naturszczyka? 

Nigdy! 

Co więcej, 

sam bym chyba 

umarł ze strachu, gdyby 

to mnie wybrano. Często 

ostrzegam młodszych kolegów, by 

unikali tego chwytu, bo to najtrudniejsze 

zadanie dla satyryka, trzeba niesamowitego 

wyczucia, aby się udało. Dla 

mnie najgorszy rodzaj kabaretu to ten, 

w którym ludzie śmieją się nie z kimś, 

a z kogoś, bawią się czyimś kosztem. 

Na koniec: czy to dla Pana dobra wiadomość, 

że rozwiązano parlament? 

Szczerze mówiąc: żadna. Po prostu będzie 

nowa władza. Albo stara tylko wybrana 

na nowo. Może się wreszcie ktoś z kimś 

dogada w jakiejś dobrej sprawie. A jeśli 

nie, to pamiętajmy słowa Młynarskiego: 

„Jest jeszcze śledź w śmietanie, metafizyczne 

danie i jabłoń w twym ogródku 

sadzona w chwili smutku...”. 

Rozmawiała Sylwia Skorstad 

Fot. Jola Lipka 


41

LIFESTYLE 

psychologia 

POLUBIĆ WĄTPLIWOŚCI 

U większości z nas skłonność do eksplorowania 

nowości jest równoważona 

przez strach przed nieznanym oraz 

potrzebę stabilizacji. Lubimy to, co już 

sprawdzone i oswojone, nawet jeśli jest 

niedoskonałe, a jednocześnie snujemy 

marzenia o idealnej pracy, związku, 

domu. Ta równowaga to dla psychiki 

stan idealny. Lęk przed nieznanym broni 

nas przed podejmowaniem pochopnych 

decyzji, zaś marzenia pozwalają 

diagnozować problemy codzienności. 

Strach przed realizowaniem 

marzeń może tłumić poczucie 

szczęścia tak samo jak 

tendencja do poszukiwania 

nowych doświadczeń. 

Najlepiej cieszyć się tym, co 

tu i teraz. Ale: jak to zrobić? 

Co się zdarzy, 

do cholery, 

Są jednak ludzie, u których na skutek 

różnych, bardzo indywidualnych czynników, 

owa równowaga zostaje zachwiana. 

Jedni kurczowo trzymają się utartych 

ścieżek, wpadają w panikę na myśl 

o zmianie mieszkania, stanowiska, a nawet 

wakacjach lub konieczności złożenia 

wizyty u nowych znajomych. Inni z kolei 

bezustannie rozważają, czy to, co 

posiadają obecnie, jest wystarczające. 

O ile pierwsza z wymienionych postaw 

jest jednoznacznie uznawana za szkodliwą, 

o tyle drugą rzadko postrzegamy 

w kategoriach problemu. Niesłusznie. 

Niemożność docenienia tego, co posiada 

się w danej chwili, jest bardzo skutecznym 

zabójcą szczęścia. Żeby czerpać 

satysfakcję z życia, trzeba próbować 

za zakrętem? 

Warszawa, knajpka w centrum 

handlowym. Przy stoliku po 

dłuższej rozłące spotyka się 

dwoje przyjaciół, z ożywieniem opowiadają 

o swoich doświadczeniach. Jeden 

ma świetną pracę, trochę oszczędności 

na koncie, kochającą narzeczoną u boku, 

grupę znajomych, z którymi można 

miło spędzić czas oraz... nigdy nie malejącą 

listę wątpliwości. Czy praca, którą 

obecnie wykonuje, jest odpowiednia, 

skoro nie ma możliwości awansu? Czy 

warto zainwestować oszczędności, czy 

może lepiej rzucić wszystko i wyjechać 

w odświeżającą podróż dookoła świata? 

Przecież za zakrętem może się kryć coś 

lepszego... 

Popęd eksploracji nie pozwala nam usiedzieć 

w miejscu. Bez ciekawości świata 

bylibyśmy wciąż mieszkańcami jaskiń. 

Kolumb nie odkryłby Ameryki, Julia nie 

poznała Romeo, a Alicja nie wstałaby 

z łóżka, by zwiedzić Krainę Czarów. Skąd 

jednak mamy wiedzieć, kiedy powiedzieć 

„stop” fantazjom? Czy można w ogóle 

zyskać pewność, że znajdujemy się w odpowiednim 

momencie życia we właściwym 

miejscu, z właściwą osobą i adekwatnym 

do możliwości planem? 

zmierzyć się ze skłonnością do poszukiwania 

bardziej soczystych pastwisk. 

MIĘDZY MARZENIAMI 

A RZECZYWISTOŚCIĄ 

Wątpliwości to coś normalnego. Niewielu 

ludzi ma szczęście bycia stuprocentowo 

pewnym swoich decyzji, jeszcze 

mniej może z pełnym przekonaniem 

stwierdzić, że np. uwielbia swoją pracę. 

Zadanie nie polega na tym, by wyeliminować 

wątpliwości, ale żeby nie czynić 

z nich drogowskazów. Zdolność stawiania 

sobie pytań diagnozujących własne 

zachowania to dobroczynne narzędzie. 

Rys. Getty Images/FPM 


LIFESTYLE 

psychologia 

Kto go nie posiada, stopniowo staje się 

psychicznym dyktatorem. 

Gdy wątpliwości zaczynają zaburzać 

osądy, warto zadać sobie pytanie, czy 

są wynikiem stanu faktycznego, czy też 

produktem tendencji ucieczkowej przed 

kłopotami? Jeśli nie mamy ochoty pokonywać 

problemów ze zwykłego psychicznego 

lenistwa, przemyślmy dobrze, 

czym poskutkuje ucieczka. Często staje 

się pierwszym etapem niekończącego 

się biegu. Kto zdezerterował z małżeństwa 

lub towarzyskiego konfliktu, ten 

za każdym kolejnym razem będzie unikał 

przykrych sytuacji z większą łatwością. 

To nie sposób na życie, tylko niekończące 

się wagary. 

Jak zyskać pewność, czy wątpliwości nie 

są wynikiem naszych wygórowanych 

wymagań? Wiele osób szuka perspektywy 

poprzez dokonywanie porównań 

z innymi, jednak to droga donikąd. Aby 

realnie ocenić przyczyny wątpliwości, 

trzeba trenować umiejętność prowadzenia 

wewnętrznego dialogu. Osoby mające 

wyjątkowe kłopoty z ocenianiem, 

mogą zacząć od prostej metody „tak 

i nie”. Pytanie: „Czy chcę być z dotychczasowym 

partnerem?”. Odpowiedź: 

„Tak”. Wniosek: „Więc jestem”. 

A GDYBYM TAK... 

Skoro pragnienie zmiany może być 

podyktowane strachem przed rozwiązywaniem 

problemów, może w ogóle 

nie warto marzyć o czymś lepszym? 

Oczywiście, że warto! Trzeba tylko ruszać 

na nowe drogi z następującą wiedzą: 

jeśli idziesz nie dlatego, że interesuje cię 

świat, ale po to, by uciec, to za zakrętem 

znajdziesz dokładnie to samo, co masz 

obecnie. 

Przypomina się bohater filmu „Dzień 

świra”, który postanowił odpocząć nad 

morzem. W salach kinowych słychać 

było westchnienia ulgi na wieść, że 

wreszcie nabierze wiatru w żagle. Niestety, 

okazało się, że dla Adama Miauczyńskiego 

nie ma ucieczki. Podróż była 

torturą, pobyt na plaży irytował, a wakacje 

okazały się wielkim niewypałem. 

Adam mógł zostawić za sobą wszystkie 

kłopoty z wyjątkiem jednego – siebie. 

Podobnie jest z wieloma naszymi marzeniami. 

Na przykład gdy w pracy nic 

się nie udaje, fantazjujemy o wyjeździe 

za granicę, milszym szefie, lepszych 

zarobkach. Nie ma w tym nic niebezpiecznego, 

dokąd fantazje nie zaczynają 

fałszować rzeczywistości. 

Aby nie mitologizować świata marzeń, 

warto wykorzystać jeden z dwóch sposobów. 

Albo przenieść się do niego 

i sprawdzić, czy faktycznie jest lepszy 

od obecnego, albo przemyśleć dokładnie, 

czy tak naprawdę mamy ochotę 

zmienić otoczenie, czy też nas. 

Z obserwacji psychologów wynika, że 

zmiana środowiska rzadko daje oczekiwane 

efekty. Osoba, która wyjeżdża 

zagranicę uciekając przed kłopotami 

w kraju, wkrótce zauważa, że w nowym 

Na nowe drogi trzeba ruszać 

z następującą wiedzą: 

jeśli idziesz nie dlatego, 

że interesuje cię świat, ale 

po to, by uciec, to za zakrętem 

znajdziesz dokładnie to samo, 

co masz obecnie. 

środowisku zaczynają ją osaczać te same 

problemy, co w poprzednim. Podobnie 

zmiana partnera przynosi rozczarowanie. 

Czemu tak się dzieje? 

To my kreujemy swój świat psychiczny, 

mamy skłonność do nawiązywania podobnych 

relacji, wybierania znajomych 

rozwiązań i ścieżek. Najlepszą drogą 

ucieczki jest więc nie zmiana środowiska 

zewnętrznego, a podróż w głąb siebie. 

Bo jeśli nie potrafisz rozwiązywać 

problemów tu i teraz, jak możesz podejrzewać, 

że zrobisz to lepiej w zmitologizowanym 

„tam i wtedy”? Fantazju- 

jąc o wyprawie po złote runo chcemy 

w rzeczywistości zmieniać siebie, a nie 

otoczenie. 

DZIŚ I TUTAJ 

Psychologowie wyodrębnili kilka cech 

i umiejętności, które charakteryzują 

ludzi określających się jako szczęśliwych. 

Są to osoby, które skupiają się na teraźniejszości, 

potrafią wyznaczać sobie cele 

i podejmować decyzje. Cechuje ich odpowiedzialność 

za to, co robią. Nie 

szukają winnych porażek swoich ani 

cudzych, nie porównują się z innymi. 

Posiadają też zdolność do nadawania 

sensu swoich działań. Wierzą, że są jedyni, 

niepowtarzalni oraz że mają coś 

konkretnego do zrobienia na świecie. 

Dokładnie tu i teraz. Szczęśliwi rzadko 

zastanawiają się, co czeka za zakrętem. 

Cokolwiek się tam znajduje, pojawi się 

w odpowiednim czasie. Najczęściej nie 

możemy ani tego przewidzieć. Możemy 

za to zająć się tym, co przynosi dzisiaj, 

najlepiej, jak potrafimy. 

Mawiamy, że nigdy nie ma tak, żeby nie 

mogło być lepiej. To prawda. Każdy może 

mieć bardziej czułego partnera, lepiej 

opłacaną pracę, mniej kłopotów z dziećmi. 

Ci, którym udaje się żyć w poczuciu 

zadowolenia, nie zyskali tego poprzez 

wypróbowanie setek wariantów i racjonalny 

wybór najlepszego. Nie trzeba 

pójść na randki z setką mężczyzn, by 

właściwie wybrać narzeczonego, ani 

odbyć tysiąc rozmów kwalifikacyjnych, 

by wyselekcjonować idealnego pracownika. 

Lepiej zapytać siebie, czego dokładnie 

potrzebujemy i starać się tak 

modelować rzeczywistość, by zmierzała 

w kierunku ideału. A jeśli ta praca 

nie przyniesie efektu? Dopiero wtedy 

warto rozpocząć poszukiwania bardziej 

zielonego pastwiska. 

Izabela Kołodziej 

REKLAMA

LIFESTYLE 

dieta 

Izabela Wołodkiewicz 

Jest dietetykiem, 

pracuje w Centrum 

Diagnostyki Medycznej 

i Hematologii „BIOS” 

w Warszawie. 

Prawie z każdego 

pisma kobiecego 

krzyczą tytuły 

w rodzaju 

„Schudniesz 4 kg 

w 7 dni!”. Czy warto 

im wierzyć? Jak 

wybrać najlepszą 

dietę – taką, której 

efekty będą nie tylko 

widoczne, 

ale i trwałe? 

wybór 

Najprostszym sposobem na znalezienie 

odpowiadającego nam 

jadłospisu są kolorowe czasopisma. 

W niektórych przepisy zamieszczane 

są jako jednostronicowy dodatek, 

w innych zajmują całe bloki tematyczne. 

Po pierwsze więc wyeliminujmy od razu 

te diety, które zajmują 1-2 strony w gazecie. 

Są one niepełnowartościowe, trudno 

bowiem umieścić wszystkie niezbędne 

wskazówki dotyczące odpowiedniego 

odżywiania na dwóch stronach pisma. 

Jeśli korzystamy z poradników, najlepiej 

sięgnąć po te poświęcone tematyce zdrowia 

i zdrowego odżywiania się. Im większy 

wybór diet w danym piśmie, tym 

większe prawdopodobieństwo, że znajdziemy 

jadłospis odpowiadający naszym 

potrzebom. W gazetach tematycznych 

znajdziemy również wskazówki na temat 

zdrowego odżywiania, poza tym porady 

są często pisane przez dietetyków lub 

przynajmniej z nimi konsultowane. 

Jeśli źródłem informacji jest internet, 

sprawdźmy wiarygodność strony, z której 

korzystamy. Zapomnijmy o witrynach, 

na których przy okazji porad dietetycznych 

zaleca się stosowanie konkretnego 

specyfiku – mogą być nierzetelne. 

DIETA CIERPIĘTNIKA 

Gdy już wybraliśmy dietę, proponuję 

przeanalizować każde danie znajdujące 

się w jadłospisie. Może się zdarzyć, że 

jakieś produkty nie odpowiadają naszym 

gustom kulinarnym. Stosowanie takiej 

diety nie przyniesie oczekiwanych efektów, 

ponieważ zamienniki nielubianych 

przez nas produktów mogą okazać się 

nieodpowiednie. Poza tym nawet gdy zmusimy 

się do jedzenia potraw, za którymi 

nie przepadamy, gdy tylko dieta się zakończy, 

z ulgą wrócimy do poprzedniego, 

niesłużącego nam jadłospisu. Dieta 

nie powinna być więc męką. 

ZGUBNE NAWYKI 

W pismach pojawiają się jadłospisy na 

1-3-dniowe, czasem 7-dniowe kuracje. 

Jeśli efekty są widoczne, dietę można 

kontynuować. Z tego powodu polecam 

artykuły, gdzie oprócz samej diety znajdziemy 

wskazówki do jej stosowania, 

np. zalecenia dotyczące składników, 

których spożycie można zwiększyć bez 

szkody dla uzyskanych już efektów. Dobrze, 

jeśli obok tych porad opisane są 

zamienniki konkretnych produktów. 

Najczęstszym błędem jest powrót do 

starych nawyków żywieniowych. Jeżeli 

więc dieta nie jest opatrzona konkretnymi 

zaleceniami, ale przyniosła oczekiwany 

efekt, proponuję zastosować ją 

Fot. BE&W, archiwum prywatne 


LIFESTYLE 

dieta 

ponownie. W swojej praktyce często 

miałam pacjentów, którzy przychodzili 

właśnie po zalecenia, jak utrzymać masę 

ciała uzyskaną podczas stosowania diety. 

Wizyta u dietetyka w tym wypadku 

jest bardzo dobrym pomysłem. 

ZANIM PODEJMIESZ 

DECYZJĘ 

Wybierając dietę, należy wziąć pod uwagę 

takie aspekty, jak: 

• Możliwość kupienia wszystkich zalecanych 

produktów. Dobry jadłospis 

powinien uwzględniać sezonowość. 

Jeśli w „zimowej” diecie znajdą się 

takie produkty, jak truskawki czy 

maliny, możemy mieć trudności z zaopatrzeniem. 

• Możliwości finansowe. Produkty i surowce 

występujące w diecie mogą 

przekraczać nasze możliwości finansowe, 

co zniechęci nas do jej kontynuowania. 

Jeśli mamy ograniczony budżet, 

najlepiej zwrócić się do dietetyka. 

Specjalista uwzględnia możliwości 

finansowe pacjenta i razem z nim 

ustala tańsze zamienniki niektórych 

produktów. Wadą diet podawanych 

w czasopismach jest to, że nie są one 

dobierane indywidualnie. 

Gdy już podjęliśmy decyzję na zastosowanie 

konkretnego jadłospisu, proponuję 

sporządzić listę niezbędnych produktów. 

Wybierzmy się z tą listą do 

sklepu i zróbmy kosztorys wydatków. 

W ten sposób będziemy mieć pełny 

obraz kosztów związanych z dietą. 

• Możliwości techniczne. W wielu dietach 

zaleca się spożycie kilku posiłków 

w ciągu dnia, w tym jednego, dwóch 

ciepłych. Jeśli w trakcie stosowania 

diety przebywamy w pracy, musimy 

wziąć pod uwagę możliwości podgrzania 

bądź przygotowania danej 

potrawy. Pamiętajmy, że zrezygnowanie 

z jednego posiłku bądź przesunięcie 

jego spożycie na wieczór może 

przynieść więcej szkody niż pożytku. 

Także w tym wypadku bardzo pomocne 

będą wskazówki specjalisty. 

• Możliwości czasowe. Przed podjęciem 

decyzji, jaką dietę wybrać, warto wziąć 

pod uwagę, ile czasu będziemy musieli 

poświęcić na zakupy, przygotowanie 

i konsumpcję. Niestety, niektóre 

diety są bardzo czasochłonne. 

NIE ZAWSZE ZDROWA 

Często wybieramy diety jednostronne 

(jedno- lub dwuskładnikowe), ponieważ 

można je szybko przygotować. Jako 

dietetyk przestrzegam przed ich stosowaniem. 

Grożą one powstaniem niedoborów 

żywieniowych, których skutkiem 

mogą być dolegliwości ze strony przewodu 

pokarmowego, stany depresyjne, 

obniżona koncentracja, pogłębienie lub 

zaostrzenie objawów chorób, na które 

cierpimy. Jeżeli już skusiliśmy się na 

taką dietę i czujemy osłabienie po jej 

stosowaniu, to wizyta u dietetyka jest 

niezbędna. Ustali on dla nas jadłospis, 

który nie spowoduje wzrostu masy ciała, 

ale jednocześnie dostarczy niezbędnych 

składników odżywczych. 

Dobra dieta to taka, przy której nie czujemy 

głodu. Menu powinniśmy dobrać 

tak, by liczba posiłków ograniczała chęć 

podjadania. Najlepiej znaleźć dietę z wykazem 

produktów, które można spożywać 

między głównymi posiłkami. 

EFEKT JO-JO NA ŻYCZENIE 

Diety niskokaloryczne (poniżej 1000 kcal) 

są dietami niepełnowartościowymi, podobnie 

jak diety jednostronne. Jeśli 

wcześniej nasza dieta obfitowała w pokarmy 

wysokokaloryczne i dziennie 

przekraczaliśmy zalecane normy kaloryczności, 

to przejście na dietę poniżej 

Odchudzaj się jesienią! 

Jesień jest bardzo dobrym czasem na 

podejmowanie decyzji o zmianie nawyków 

żywieniowych. Właśnie w tym 

okresie możemy objadać się pełnymi 

witamin darami natury. Większość 

warzyw nie wymaga obróbki kulinarnej, 

co sprzyja szybkiemu przyrządzeniu 

zdrowego i niskokalorycznego pożywienia. 

Sałatki i surówki w tym okresie są 

naszymi sprzymierzeńcami. 

Warto przyrządzić danie jednogarnkowe 

lub zupy warzywne. Włączmy do jadłospisu 

dania z dodatkiem kasz, roślin 

strączkowych i świeżych przypraw. Dostarczymy 

sobie w ten sposób niezbędnych 

witamin i minerałów. 

1000 kcal początkowo spowoduje szybki 

spadek masy ciała. Ale tylko początkowo, 

gdyż organizm broniąc się zacznie zmniejszać 

podstawową przemianę materii. Po 

zakończeniu diety ubogoenergetycznej, 

gdy powracamy do starych nawyków 

żywieniowych, nasz organizm najczęściej 

nie podnosi podstawowej przemiany 

materii, tylko każdą nadwyżkę pożywienia, 

którą mu dostarczamy, odkłada jako 

zapas w postaci tkanki tłuszczowej. Na 

tym właśnie polega efekt jo-jo. 

Najlepszym sposobem na niedopuszczenie 

do efektu jo-jo jest niestosowanie 

drastycznych diet. Jeśli już zastosowaliśmy 

tak drastyczną dietę i po jej zakończeniu 

przybieramy na wadze, to bardzo dobrym 

sposobem niedopuszczenia do efektu 

jo-jo jest systematyczna aktywność fizyczna, 

która w naturalny sposób zwiększy 

podstawową przemianę materii. 


45

LIFESTYLE 

uroda 

Fot. Jean Louis David 

Może odjąć 

nawet dziesięć lat, 

wyszczuplić, dodać 

skórze świetlistości. 

Dobrze dobrana 

fryzura potrafi 

zdziałać cuda. 

Chcesz wyglądać 

młodziej? Idź do 

fryzjera! 

Fryzura 

zamiast liftingu 

Wypróbuj nowy kolor, poeksperymentuj, 

zmień coś, postaw 

na indywidualność – zachęcają 

obecnie fryzjerzy-styliści. Ich 

zdaniem nowy sezon będzie obfitował 

w trójwymiarowe kolorystycznie fryzury 

o odcieniach rodem z cukierni i geometryczne 

cięcia z dużą dozą fantazji. 

Na pokazach zapowiadających trendy 

na jesień/zimę modelki najczęściej mają 

rozpuszczone długie włosy, czasami 

zebrane w wysoki kucyk, niekiedy splecione 

w warkocz-obwarzanek lub ściągnięte 

z twarzy za uszy. Nie było tapirów, 

sztucznych kolorów, szokujących ozdób. 

Nic krzykliwego. Królowała naturalność 

(niekiedy przechodząca w ascetyczność) 

w duecie z elegancją w stylu glamour. 

Czasem tylko błysnęło futurystyczne 

proste upięcie, pojawiła się rockowa czerń 

lub – dla zabawy – pojedyncze pasmo 

w kolorze wiśniowego kisielu albo sorbetu 

kiwi. Najwięcej było blondów 

i brązów. 

– Dziś nie można powiedzieć, że wszystkie 

kobiety podążają za tą samą modą. Jest 

tyle inspiracji, form, długości, że każda 

wybiera to, co jej się podoba, i tworzy swój 

styl. W przypadku fryzur jest podobnie 

– żadna kobieta nie chce zobaczyć tego 

samego koloru włosów na głowie sąsiadki 

lub znajomej. Szuka więc indywidualnych 

rozwiązań, ale nie uznaje kompromisów 

w kwestii zdrowia swoich włosów. Dlatego 

położyliśmy nacisk na jak najdelikatniejsze 

Do twarzy im... 

Dorota Wellman, dziennikarka – dobrze 

czuje się we własnym ciele i nie boi 

się eksperymentów z kolorami włosów. 

Krótkie fryzurki są jej znakiem rozpoznawczym. 

Kayah, piosenkarka, autorka tekstów, 

współwłaścicielka wytwórni muzycznej. 

40-latka, wysoka, szczupła, o długich 

nogach – długie ciemne włosy pasują 

do jej osobowości, stylu ubierania się, 

makijażu. Wielu fryzjerów-stylistów nie 

wyobraża jej sobie w innym kolorze. 

Grażyna Torbicka, dziennikarka telewizyjna, 

entuzjastka kina, symbol elegancji 

– od lat nosi dłuższe włosy, ale 

eksperymentuje z kontrastami, cięciem 

i długością grzywki. 

techniki farbowania – obwieścił Franck 

Perez, dyrektor artystyczny Jean Louis 

David. A Max Laffitte, dyrektor studia 

fryzur tejże marki, dodał: – Ponieważ pod 

względem technicznym bardzo trudno jest 

stworzyć inny odcień dla każdej kobiety, 

opieramy się na bazie podobnych kolorów, 

aby potem pracować nad cieniami, 

refleksami, zaproponować rozjaśnienia 

w miejscach najbardziej widocznych, 

takich jak grzywka czy kark. 

Tyle fryzjerzy-styliści i nowe trendy. Nie 

każdemu jest jednak dobrze w długich 

włosach, nie wszyscy mogą nosić proste 

fryzury i lubią siebie w czekoladowym 

odcieniu włosów. Co wtedy? Jakim kodem 

porozumiewać się z fryzjerem, który 

proponuje farbowanie techniką creme 

eclair albo „tępe” strzyżenie? Jak eksperymentować 

i nie żałować, czyli krótko 

mówiąc – jak wyglądać w nowej fryzurze 

na młodszą i szczęśliwszą? 

NA POCZĄTEK 

– SZCZYPTA ZAUFANIA 

Sylwia Kiliś, jedna z najlepszych w Polsce 

fryzjerek-stylistek, odpowiedzialna za 

wizerunek wielu gwiazd estrady, kina 


LIFESTYLE 

uroda 

i telewizji, twierdzi, że nie ma złych 

włosów. Są tylko złe fryzury. Kiedy w salonie 

pojawia się nowa osoba, fryzjerka 

najpierw ocenia jej owal twarzy, oprawę 

oczu i ich kolor, odcień skóry, figurę, 

temperament. To ogromnie istotne. – Nie 

sztuka uczesać kobietę jak modelkę z pokazu. 

Wyzwaniem jest takie strzyżenie 

i koloryzacja, które pozwolą poczuć jej 

się lepiej, efektowniej, a jednocześnie 

nie komplikują życia – mówi. 

Stylistka przypomina, że dziś nikt już 

nie chce walczyć z lokówką, pianką 

albo żelem. Włosy po umyciu mają być 

sprężyste, lekkie, a jednocześnie łatwo 

się układać. Fryzura ma oddawać naszą 

osobowość i podkreślać urodę, a nie być 

przestylizowanym hełmem. – Dobry 

fryzjer wykorzysta to, co dała nam natura 

– strukturę włosa, jego grubość, 

skręt, zarost na karku. Warto mu więc 

zaufać i zdobyć się na szczerą rozmowę. 

Liczy się wszystko – nawet to, ile czasu 

zwykle przeznaczamy na pielęgnację 

włosa. Trendy we fryzjerstwie to tylko 

wskazówka – podsumowuje. 

Z GRZYWKĄ CZY BEZ? 

Modna w tym sezonie grzywka może 

odmłodzić i wyszczuplić twarz, ale tylko 

wtedy, gdy zostanie odpowiednio 

dobrana do jej kształtu. Kwadratowa 

buzia z prostą grzywką będzie wyglądała 

płasko – potrzebne jest więc asymetryczne 

cięcie. Podobne fryzjer może zaproponować 

przy twarzy owalnej, pucołowatej 

– niesymetryczna grzywka oraz lekko 

wycieniowane włosy po bokach optycznie 

wyszczuplą twarz i odejmą lat. – Skosy 

wyszczuplają – twierdzi fryzjerka Sylwia 

Kiliś, ale dodaje, że niezwykle istotna 

jest również długość grzywki. Kilka 

centymetrów naprawdę ma znaczenie. 

Grzywka za brwi skraca sylwetkę, odsłaniająca 

czoło zwykle źle wygląda przy 

twarzy okrągłej. 

Najważniejsze są jednak rysy twarzy. Kobiety 

o ostrych rysach, szczupłych buziach 

mogą pozwolić sobie na cieniowane, puszyste 

i lekkie fryzury. – „Młoda” fryzura 

odmładza o dekadę. Kto powiedział, że 

kobiety po pięćdziesiątce nie mogą nosić 

grzywek? Jeśli dobrze się w nich czują, są 

młode duchem, mają odpowiedni styl 

ubierania się, będą wyglądały świetnie! 

Moim zdaniem w pewnym wieku nie 

pasują tylko bardzo długie włosy. Pachną 

oszustwem – żartuje fryzjerka. 

BLOND NIE ZAWSZE 

TWARZOWY 

Ciemne i zimne kolory włosów podkreślają 

zmęczenie. Przy nich zmarszczki 

wydają się głębsze. Kolory sztuczne, nienaturalne 

– czerwienie, fiolety, śliwki 

– postarzają. Mogą sobie na nie pozwolić 

młode dziewczyny, podobnie jak na 

matowe odcienie z domieszką popielu. 

– Popiel to zdradliwy kolor, nawet przy 

włosach blond. Może postarzać, bo często 

wygląda jak siwy. Co innego kolor biały, 

tzw. szwedzki blond. Niemal każdemu 

jest w nim dobrze. Biały rozświetla skórę, 

odmładza – twierdzi Sylwia Kiliś i radzi, 

by odejmować sobie lat ciepłymi, trójwymiarowymi 

kolorami. – Blond jest 

wiecznie modny, ale trzeba pamiętać, 

że natura nie dała nam jednolitej barwy 

włosów – mamy na głowie mnóstwo 

odcieni, to swoista gra światła, więc nie 

należy bać się lekkich kontrastów, koloryzowania 

zewnętrznych pasm, subtelnych 

cieni, nakładania farb grzebieniem dla 

uzyskania efektu lekkości – przekonuje 

fryzjerka. 

Tej jesieni i zimy ma być apetycznie! 

W palecie L’Oreal Professionnel królują kolory słodyczy 

– czekolada, karmel, kandyzowane owoce. 

Fryzury i odcienie są pyszne, smakowite i lekkie 

jak desery. Karmelowa czekolada, odcień gruszki 

z czekoladową polewą (inspirowany deserem Piękna 

Helena), sorbet kiwi (trzy warstwy koloru z cytrusową, 

zieloną nutą), wiśniowy (akcent na grzywce 

i po bokach twarzy) albo cytrusowy (pasma na 

grzywce) wpisują się w najnowszą tendencję kulinarną, 

która nowy sezon czyni polem do popisu dla 

łasuchów. 

Kolor włosów to kwestia indywidualnego 

doboru. Są brunetki o jasnej cerze, ciemnej 

oprawie oczu, wiśniowych ustach, 

którym nie będzie dobrze w ciepłych 

barwach. Będą wyglądały nienaturalnie 

i w efekcie starzej. W ich przypadku 

sprawdzą się odcienie zimne. 

DŁUGIE, KRÓTKIE, 

ZAKRĘCONE 

Loki i fale na włosach łagodzą rysy i odmładzają, 

ale nie znaczy to, że każda 

kobieta będzie wyglądała w nich dziewczęco. 

Aktorka Sophia Loren ukrywa 

pod nimi mocne rysy twarzy i dość duży 

nos, ale przy okazji wspaniale wygląda 

w puszystej, miękkiej fryzurze. – Wiele 

zależy od rysów, predyspozycji włosa, 

wzrostu. Nie na każdych włosach wyjdzie 

dobra trwała, więc wyostrzające się 

z wiekiem rysy twarzy trzeba łagodzić 

innymi sposobami – podkreśla fryzjerka 

i dodaje, że odpowiednia fryzura powinna 

być również dobrana do proporcji ciała. 

– Kobiety niskie i krępe nie powinny 

nosić bardzo długich włosów, by nie 

zamykać sylwetki na kształt namiotu. 

W takiej fryzurze dobrze wyglądają te 

wysokie i szczupłe. Małe i drobne powinny 

unikać fryzur natapirowanych, 

mocno odstających od skóry. W ten 

sposób powiększa się optycznie głowę, 

co wygląda nienaturalnie. Nie znaczy 

to jednak, że mamy myśleć stereotypami, 

bez względu na wszystko poddawać 

się ogólnym zasadom. Gdyby tak było, 

kobiety puszyste byłyby skazane na krótkie 

fryzury. Cięcie dobiera się zawsze 

do sylwetki, rodzaju włosa, ogólnego 

wizerunku. Czasami wystarczy obciąć 

włosy dwuwarstwowo albo podnieść je na 

Fot. Andrea Klarin dla L’Oréal Professionnel 

końcach i już twarz wydaje się młodsza, 

pogodniejsza. Warto jednak pamiętać, 

że fryzura ma podkreślać urodę, a nie 

nad nią dominować. Kolor włosów, przy 

którym giną ładne usta i śliczne oczy, 

nie jest dobrze dobrany. 

O czym jeszcze nie wolno nam zapomnieć? 

O najważniejszym – najmodniejsze, 

niezależnie od trendów, są włosy 

zdrowe i zadbane. 

Anna Niewiadomska 


47

LIFESTYLE 

fitness 

Przez jogę 

do wewnętrznej harmonii 

Osoby, które ćwiczą jogę, uważają, że jest ona 

doskonałym sposobem na redukcję stresu 

i poznanie własnego ciała. Pomaga też 

rozciągnąć ścięgna, wzmocnić mięśnie 

i poprawić koordynację ruchów. 

Ćwiczenie 1 

A 

Stajemy w pozycji góry (proste 

plecy, stopy razem, brzuch 

wciągnięty, dłonie skierowane 

do podłogi ściągają barki w dół) 

i bierzemy głęboki wdech. 

Ćwiczenie 2 

A 

Stajemy 

w pozycji góry, 

a następnie 

wyciągamy 

ręce nad głowę 

i łączymy 

dłonie. 

B 

Stajemy w rozkroku, 

unosimy ręce 

równolegle do 

podłogi. Dłonie 

skierowane 

zewnętrzną częścią 

do góry. 

Fot. Archiwum Medi Press 

Obracamy stopy w prawą stronę, 

pamiętając, aby nie skręcać przy tym ani 

bioder, ani tułowia. Robimy wydech, jednocześnie zginamy 

prawe kolano. Najlepiej, aby udo było ustawione prawie 

równolegle do podłogi. Lewą nogę prostujemy w kolanie, 

odwracamy głowę i spoglądamy na dłoń. W takiej pozycji 

wytrzymujemy pół minuty, następnie bierzemy wdech 

i powoli wracamy do pozycji B, a potem A. 

C 


LIFESTYLE 

fitness 

Ćwiczenie 3 

Siadamy na podłodze. 

Nogi wyprostowane, stopy 

skierowane prostopadle 

do podłogi, proste plecy. 

Kładziemy dłonie na 

podłodze równolegle do 

ciała, tuż przy biodrach. 

Wyciągamy kręgosłup 

i prostujemy ręce 

w łokciach. 

Ćwiczenie 4 

A 

Siadamy tak jak 

w ćwiczeniu 3 

i zginamy kolana 

pod kątem prostym. 

B 

B 

Bierzemy wdech. Wydychając powietrze, powoli 

podnosimy biodra. Ręce i łydki powinny 

znajdować się równolegle do siebie. Odchylamy 

głowę tak mocno, jak tylko możemy. W ten 

sposób rozciągamy szyję. 

Powoli uginamy nogi 

w kolanach; najlepiej, 

aby w końcowej fazie 

ćwiczenia uda były 

ustawione równolegle 

do podłogi. 

Wytrzymujemy 

w tej pozycji 20 s. 

Nie wstrzymujemy 

oddechu. 

Ćwiczenie 5 

Kładziemy się na plecach (możemy okryć się kocem). Kładziemy ręce na podłodze, otwieramy dłonie i lekko uginamy 

palce. Świadomie rozluźniamy każdą część swojego ciała. Pomyślmy o czymś przyjemnym. Oddychamy przeponą. 

Trwamy tak przez 20 min. 

Fot. Axxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 


49

LIFESTYLE 

społeczeństwo 

naczyń. Adrian (9) – najgrzeczniejszy z całej 

ekipy, typ samotnika. W przyszłości 

chce rysować komiksy. Krystian (7) – ma 

dwie pasje, jedzenie i kąpiele. Notorycznie 

myli buty – prawy zakłada na lewą stopę 

i odwrotnie. Marta (6) – diabełek w postaci 

anioła, niebieskooka blondyneczka. 

Ma w zwyczaju nie odzywać się do osób, 

które jej czegoś zakazują, czyli do Doroty 

i Adama. Amelia (1) – pseudonim Mela. 

Właśnie nauczyła się chodzić i ma niesamowity 

apetyt. 

Rodzina 

3 + pięć 

To piątka z wypisanego wyżej modelu 

rodziny. Wszyscy są rodzeństwem. Na 

swoich nowych opiekunów mówią „ciociu 

i wujku”. Trafili do Wioski, bo ich 

biologiczni rodzice byli „niewydolni 

wychowawczo” – jak to się ładnie określa. 

Teraz odwiedzają swoje pociechy raz 

w miesiącu, czasami rzadziej. 

Tworzą nietypową rodzinę. Nie model dwa 

plus jeden, ale trzy plus pięć. Prowadzą 

domek w SOS Wiosce Dziecięcej w Karlinie, 

w którym wychowuje się kilkoro maluchów. 

Dorota i Adam Nowaczyk proponują, 

żebym przyszedł wcześnie 

rano i został do wieczora. Wtedy 

przypatrzę się życiu ich rodziny z bliska. 

Przybywam o świcie. W pokojach na górze 

zaczyna się gwar. 

– Wujku, poproszę na śniadanie kanapki 

z nutellą – krzyczy ze schodów Adrian. 

– A dla mnie z dżemem – woła Marta. 

– A zęby umyliście, uczesaliście się? – pyta 

Dorota i cała gromadka ze śmiechem 

biegnie z powrotem do łazienek. 

INNY ŚWIAT 

Dorota była przedstawicielem handlowym 

w dużych firmach. Od sierpnia 2006 r. 

jest wychowawcą, a właściwie matką SOS. 

Kobietą-sercem, która dba o cały dom. 

Adam, jej mąż, 10 lat był dziennikarzem 

sportowym. Teraz jest asystentem wychowawcy, 

czyli wioskowym tatą. Pracuje 

w Koszalinie -- dzieciaki mają klasyczny 

model rodziny, gdzie mężczyzna zarabia. 

Małgosia, ich córka, jak na swoje 5 lat jest 

bardzo wygadaną osóbką. To pierwsza 

część rodziny, owa trójka, która zostawiła 

w rodzinnej Bydgoszczy pracę, przyjaciół, 

nowe mieszkanie i przeprowadziła się do 

Karlina, 5-tysięcznej miejscowości oddalonej 

30 kilometrów od Koszalina. 

– Dlaczego? Wymyśl sobie sam jakąś historyjkę 

– śmieje się Adam. – Może taką, 

że przyszliśmy tu dla pieniędzy, albo dla 

świętego spokoju. A może mamy do spełnienia 

misję ulepszenia świata... 

NASZE NOWE DZIECI 

Dagmara (10) – w swoim rodzinnym domu 

zastępowała młodszemu rodzeństwu matkę. 

Lubi się ładnie ubrać. Nie cierpi zmywać 

Wioski inne niż wszystkie 

BIGOS NA POWITANIE 

Cieszy nas każda rzecz, poprawa w zachowaniu, 

trójka w dzienniczku – mówi 

Dorota. Po chwili zastanowienia przypomina 

sobie wydarzenie sprzed kilku dni. 

Wróciła z Gosią i Martą z krótkiego urlopu. 

– Wracamy, a tu powitalna uczta. Bigos, 

schabowe, ciasta, gofry z bitą śmietaną. 

I wszędzie karteczki, na których maluchy 

pisały, jak bardzo za nami tęsknią. Łza się 

w oku zakręciła – wspomina. 

Do wieczora dzieciaki bawią się na podwórku. 

Uwielbiają rowery i rolki. Po kąpieli 

padają ze zmęczenia. Dorota czyta bajki 

i gasi światła w pokojach. Podsłuchuję 

jeszcze króciutką rozmowę. 

– Wujek, bo cię zahipnozuję – mówi Marta. 

– Ale po co chcesz mnie zahipnotyzować? 

– pyta Adam. – Po to, żebyś spełniał wszystkie 

moje życzenia – wyjaśnia i przewraca 

się na drugi bok. 

Krzysztof Jabłoński 

W Polsce są cztery SOS Wioski Dziecięce. Każda wioska to zazwyczaj 14 domów 

jednorodzinnych i zaplecze administracyjno-gospodarcze. W każdym domu mieszka 

odrębna rodzina – mama lub rodzice zastępczy i 6-8 dzieci. Dzieci chodzą 

do miejscowej szkoły. Wioska SOS ma dyrektora, pracuje tu na stałe także 

dwóch pedagogów, psycholog oraz „ciocie” i „wujkowie” 

pomagający rodzicom w codziennej pracy. 

Więcej informacji o tym, jak można wesprzeć dzieci i rodziny 

z SOS Wiosek Dziecięcych na www.wioskisos.org. 

Fot. Archiwum autora 


PO GODZINACH 

od alchemii do farmacji 

Przez stulecia ludzkość była całkiem 

bezradna wobec ospy. Dzięki wymyślonej 

przez angielskiego lekarza Edwarda Jennera 

szczepionce w ciągu zaledwie 10 lat, 

zdawałoby się, pozbyliśmy się tej choroby. 

Dziś znów jesteśmy niemal bezbronni. 

Cętkowany 

potwór 

Ospa prawdziwa była jedną z najstraszniejszych 

chorób w historii 

ludzkości. Narodziła się 

prawdopodobnie przed 12 tysiącami 

lat gdzieś w Afryce, skąd rozprzestrzeniła 

się do Azji i w połowie pierwszego 

tysiąclecia naszej ery dotarła do Europy. 

Stąd hiszpańscy i portugalscy konkwistadorzy 

wywlekli ją do Nowego Świata. 

I to właśnie tam po raz pierwszy pomyślano 

o wykorzystaniu jej jako broni 

biologicznej. Sir Jeffrey Amherst, dowódca 

wojsk brytyjskich podczas wojny 

z Francuzami i Indianami (1754-63), 

zaproponował, aby potraktować nią 

sprzymierzonych z Francuzami tubylców. 

W tym czasie ospa zabijała w Europie 

400 tys. ludzi rocznie. Swoje żniwo 

zaraza zbierała jeszcze w XX w. 

– w Polsce słynny jest przypadek epidemii 

na Dolnym Śląsku. 99 osób zachorowało, 

7 zmarło, a Wrocław przez całe 

lato 1963 r. był odcięty kordonem od 

reszty kraju. Aż wreszcie w 1980 r. Światowa 

Organizacja Zdrowia ogłosiła: ospy 

prawdziwej już nie ma, to przeszłość, 

wyeliminowaliśmy ją całkowicie. Jak do 

tego doszło? I czy na pewno już nikt 

nigdy nie zachoruje na tę chorobę? 

CO MNIE NIE ZABIJE, 

TO MNIE WZMOCNI 

Edward Jenner urodził się w 1749 r. 

w Berkeley, w hrabstwie Gloucestershire 

w zachodniej Anglii. W czasach 

jego dzieciństwa ospa falami przetaczała 

się przez Europę, będąc jedną z głównych 

przyczyn śmierci i kalectwa (jedna 

trzecia z tych, którzy przeżyli, traciła 

wzrok). Jedyną znaną metodą walki 

z chorobą była wówczas tzw. inokulacja 

– stosowana już wcześniej w Afryce, 

Indiach i Chinach ryzykowna szczepionka, 

którą do Anglii przywiozła 

z Turcji lady Mary Montagu, żona bry- 

Fot. Ullstein Bild/BE&W 

52 

Farmacja i ja Październik 2007

PO GODZINACH 

od alchemii do farmacji 

tyjskiego ambasadora. Polegała ona na 

pobraniu wirusów z krost osoby chorej 

i wtarciu ich – w specjalnie przygotowaną 

– ranę na nodze lub ręce osoby 

zdrowej. Zaszczepiona osoba przechodziła 

mniej lub bardziej ostrą formę 

choroby i uodparniała się na nią. Taka 

była w każdym razie teoria, bo praktyka 

wyglądała zgoła inaczej. Wielu potraktowanych 

inokulacją pacjentów 

umierało. W dodatku zaszczepionych 

trzeba było izolować, bo stanowili zagrożenie 

dla innych, a wraz z wirusem 

ospy przenoszono też z osoby na osobę 

inne choroby, np. syfilis. 

angielskie słowo określające nową metodę. 

Szczepionka to bowiem vaccine, 

a słowo to wywodzi się od łacińskiego 

vacca, oznaczającego krowę (oddajmy 

honor jałówce pani Nelmes – nazywała 

się Blossom). 

Choć sprzeciw wobec leczenia choroby 

pochodzącym od krów wirusem był 

spory, szczególnie wśród konserwatystów, 

opracowana przez Edwarda Jennera 

metoda zdobywała coraz większą popularność. 

Angielski lekarz znalazł też 

naśladowców usiłujących uodpornić 

Ale choć choroba już nie zabija, nie 

oznacza to, że wirusy ospy przestały 

istnieć. Znane są dwa miejsca, gdzie 

wciąż przechowuje się te mordercze 

drobnoustroje. Jednym jest federalne 

laboratorium w Atlancie w USA, drugim 

– laboratorium zwane Wektor w rosyjskim 

Nowosybirsku (dawniej główne centrum 

sowieckich badań nad bronią biologiczną). 

CIA w ostatnich latach podejrzewała 

jednak, że w posiadanie wirusów 

chciałyby wejść również inne kraje (m.in. 

Chiny, Korea Północna, Iran) oraz organizacje 

terrorystyczne. 

Młody Edward Jenner również został 

poddany tej okrutnej praktyce. Przed 

zabiegiem wygłodzono go, przeczyszczono 

i upuszczono mu krew. Następnie 

na miesiąc zamknięto go w stajni z innymi 

zakażonymi chłopcami. Jenner 

nigdy nie zapomniał tego doświadczenia 

i całe życie marzył o znalezieniu 

lepszej, bezpieczniejszej szczepionki na 

chorobę, którą nazywał „cętkowanym 

potworem”. 

KROWIA SZCZEPIONKA 

Jego uwagę zwróciło – rozpowszechnione 

wśród ludności wiejskiej – wierzenie, 

że ospa nie ima się... dojarek. Zwłaszcza 

tych, które zaraziły się krowianką (odmiana 

ospy dotykająca bydło). „To nie 

może być przypadek” – stwierdził Jenner 

i kiedy w 1796 r. zgłosiła się do niego 

chora na krowiankę Sarah Nelmes, 

wykorzystał okazję do przeprowadzenia 

badań. Do doświadczeń zaprosił 8-letniego 

Jamesa Phippsa, syna swego ogrodnika. 

Wykonał kilka nacięć na jego 

przedramieniu i wtarł w nie wymaz 

z krost Nelmes. Kilka dni później chłopak 

zachorował na krowiankę, ale po 

tygodniu był już zdrów jak ryba. 

Teraz nadszedł kluczowy, a jednocześnie 

najbardziej ryzykowny moment. 

Jamesa trzeba było inokulować, żeby 

sprawdzić, czy nabrał odporności na 

wirusa ospy prawdziwej. Można sobie 

wyobrazić, jak czuł się Jenner czekając, 

co stanie się z chłopcem, któremu przecież 

groziła śmierć. Ku jego radości 

Phipps nie zachorował. Jenner mógł 

triumfalnie ogłosić powstanie pierwszej 

prawdziwej szczepionki w historii medycyny. 

Ten fakt upamiętnia nawet 

Wykorzystanie wirusa ospy jako broni biologicznej 

stanowi olbrzymią pokusę. O jej skuteczności decyduje 

duża zaraźliwość, duża śmiertelność – do 80% 

i brak odporności populacji (od 1980 r. zaprzestano 

szczepień przeciwko ospie prawdziwej). 

ludzi na inne choroby – w 1879 r. znaleziono 

szczepionkę przeciw cholerze, 

w 1885 r. przeciw wściekliźnie, w 1890 r. 

przeciw tężcowi, w 1897 r. przeciw dżumie, 

a w 1927 r. przeciw gruźlicy. Szczepionki 

te były jednak tylko powieleniem 

idei, którą zastosował Jenner. 

NIKT NIE ROZPOZNAŁBY 

OSPY 

W 1967 r. WHO utworzyła zespół do 

spraw całkowitej likwidacji choroby. 

Ekipa pod przewodnictwem Amerykanina 

Donalda Hendersona krążyła po 

całym świecie. Kiedy tylko usłyszeli 

o przypadku ospy, pędzili co sił i szczepili 

wszystkich ludzi w całym regionie. 

Wysiłek opłacił się – kiedy w 1977 r. 

lekarze z WHO dosłownie siedzieli na 

schodach domu pewnego Somalijczyka 

i nie wpuszczali nikogo do środka, likwidowali 

ostatnie na świecie źródło 

choroby! Trzy lata później organizacja 

ogłosiła koniec ospy. 

Kłopot w tym, że w tej chwili ludzkość 

jest znów niemal całkowicie bezbronna 

wobec tej choroby. Nawet ludzie zaszczepieni 

w latach 50. i 60. dawno już utracili 

nabytą wtedy odporność na wirusa 

(trwałość szczepienia szacuje się na 10 

lat). Co gorsza, na ewentualną epidemię 

nie są przygotowane też służby medyczne. 

– Żaden lekarz na świecie nie byłby 

dziś w stanie z pewnością rozpoznać 

ospy prawdziwej. Ta choroba przybiera 

formy, których nawet ja nie rozpoznaję 

– mówił jeszcze kilka lat temu... Donald 

Henderson, człowiek, któremu 

absolutnie nie da się zarzucić, że nie 

zna się na ospie. W dodatku na świecie 

nie ma szczepionek! Niegdyś największy 

magazyn Światowej Organizacji Zdrowia 

w znajdujący się w szwajcarskiej Genewie 

zawierał 10 mln dawek szczepionki, lecz 

w 1990 r. organizacja, uspokojona swym 

sukcesem, postanowiła zlikwidować aż 

95% zasobów. 

Amerykanie dopiero niedawno obudzili 

się i zaczęli przygotowywać się do 

obrony. W kwietniu 2007 r. zamówili 

20 mln szczepionek w duńskiej fabryce 

farmaceutycznej. Powiększanie tych 

(i nie tylko tych) zapasów wydaje się 

konieczne, ponieważ w dzisiejszym, 

zglobalizowanym świecie wystarczy 

rozpylić solidną porcję wirusa na jednym 

z wielkich lotnisk, żeby już po kilku 

tygodniach ospa szalała dosłownie na 

całej kuli ziemskiej. 

Wojciech Mikoliński 

Październik 2007 Farmacja i ja 53

PO GODZINACH 

powieść 

Drodzy Farmaceuci! 

Przed Państwem kolejny odcinek powieści „Apteka z ogrodem”. Chcemy, 

by była to opowieść o aptece, która integruje społeczność lokalną, opowieść 

o przyjaźni i radzeniu sobie z trudnymi życiowymi problemami. O tym, 

że nie ma sytuacji bez wyjścia. O tym, że jeśli mamy przyjaciół i potrafimy 

myśleć – wyjdziemy obronną ręką z każdej opresji. Przez najbliższy miesiąc 

mają Państwo realny wpływ na jej powstawanie. Proszę pisać, jakie wątki 

chcieliby Państwo rozwinąć, jakie problemy postawić przed bohaterami. 

Czekamy na Państwa pomysły. Najciekawsze – nagrodzimy. 

Apteka z ogrodem 


Rozdział 2 

Rozbierając się do spania, znalazłem w kieszeni receptę. 

Nie wierzę w los ani przeznaczenie, wierzę w ludzki 

umysł. Skoro bezwiednie wsunąłem ją do kieszeni, 

pora wykorzystać. Nikt nie odbierze, jest za późno... 

– Halo? – usłyszałem ciepły, budzący zaufanie głos i chyba 

to sprawiło, że nie spanikowałem i utrzymałem połączenie. 

– Dobry wieczór pani doktor. Nazywam się Jerzy Zawijski, 

dzwonię z apteki. Chciałem zapytać o jedną z pańskich pacjentek... 

Chodzi mi o Aleksandrę Dajerling. Zostawiła dziś 

u nas książkę, nie wiem kiedy zjawi się ponownie i chciałem... 

– Skoro jest pan tak zdesperowany, dlaczego nie prześle pan 

książki pod adres napisany na recepcie? 

– Jest prawie nieczytelny. Poza tym chciałem zapytać... 

– Jaka to książka? 

– Słucham? 

– Pytam, jaką książkę zostawiła Ola w pańskiej aptece? 

Być może to zdrobnienie mnie rozbroiło. Dotąd nikt tak jej 

nie nazywał, poczułem, jakbym wreszcie spotkał kogoś, kto 

doskonale rozumie, że to nie żadna Aleksandra, lecz Ola, 

Oleńka. 

– Bo... – skłamałem. – Ja... ją... Ona mnie bardzo interesuje. 

– Żegnam. 

Owinąłem się kołdrą i zamknąłem oczy. 

*** 

Ktoś naciskał dzwonek do drzwi, uparcie i nachalnie. W ten 

sposób nie dzwoni ani sąsiad, który wpadł po szczyptę cukru, 

ani dostawca pizzy. Osoba po drugiej stronie drzwi wie, że 

nie spotka jej żadna kara, gdyż ma święte prawo przeszkadzać 

mi, kiedy chce. Czyli przed drzwiami stoi któreś z moich 

przyjaciół. 

Nie inaczej, byli tam Michał i Basia. Z whisky, colą oraz kubełkiem 

pełnym skrzydełek w pikantnej panierce. Basia dzierżyła 

w dłoniach film DVD, który tak bardzo chciałem obejrzeć 

i od tygodnia opowiadałem o nim w nadziei, że ktoś mi go 

w końcu kupi. 

– Przyszliśmy sprawdzić, czy nie robisz czegoś głupiego. 

– Za późno. 

Opowiedziałem im o telefonie do psychiatry Oli. 

– Dajcie mi granat! – jęknąłem. 

Michał włączył telewizor, a Basia rozsiadła się na sofie i wyciągnęła 

stopę w moim kierunku. Po dwóch godzinach kurczak 

był zjedzony, film obejrzany, whisky wypita, a stopy 

wymasowane. Rozłożyliśmy się na moim pełnym poduszek 

łóżku – ona z głową zwróconą w stronę okna, my po przeciwnej 

stronie. 

– Myślicie, że robię z siebie głupka? – zapytałem w ciemność. 

– Czekałam, kiedy wreszcie pozwolisz mi coś powiedzieć – głos 

Basi stał się teraz ciepły jak wyjęty z pieca rogalik. – Nie, kochany, 

nie robisz. Nie ma nic głupiego w tym, że zapytałeś 

kobietę, która cię intryguje, czy spotka się z tobą. Głupie było 

jedynie to, że czekałeś tak długo. Przez ten czas przynajmniej 

kilka innych pań rzucało ci tak zalotne spojrzenia, że nawet 

Clooney spiekłby raka, a ty ich nie zauważyłeś. 

– Oby tak dalej. Jeszcze kilka żyć, a przejdziesz pozytywnie 

etap melancholiczek i będziesz mógł się spokojnie i z wzajemnością 

zakochać w kobiecie-klownie – skwitował Michał. 

Ludzki smutek mnie przyciąga, zamiast odstraszać, jak większość 

ludzi. Wybieram z tłumu melancholików i depresatów, 

bo lubię odgrywać rolę emocjonalnego pogotowia. Dobrze 

się sprawdzam w roli brata miłosierdzia, a udawany śmiech 

niepokoi mnie znacznie bardziej niż racjonalny smutek. 

Jestem pewien, że tę samą potrzebę opiekowania się dzieli ze 

mną większość farmaceutów. Nie zostajesz aptekarzem z wyrachowania 

lub żądzy sukcesu. Studia są znakomitym etapem 

selekcji, nikt nie wytrzyma pięciu lat bez silnego przekonania, 

że właśnie to chce w życiu robić. Wszyscy posiadamy podobny 

popęd do eksploracji ludzkich dusz oraz jakąś dawkę 


PO GODZINACH 

powieść 

szaleństwa. Założę się, że większość farmaceutów jako dzieci 

obwiązywała zwichnięte łapki psiakom i nosiła wypadłe 

z gniazda ptaszki do weterynarza, gdy w tym samym czasie 

inni nadmuchiwali żaby przez słomkę i sprawdzali, z którego 

piętra należy zrzucić kota, by nie spadł na cztery łapy. Nie 

zostaliśmy lekarzami, choć prawie każde z nas mogło równie 

dobrze zdawać na wydział lekarski. Moim zdaniem nie chcieliśmy 

szukać odpowiedzi na najważniejsze pytania w ludzkim 

ciele, bo baliśmy się, że tam możemy zagubić wiarę w duszę. 

Kierowała nami żądza poznania tajemnic człowieka, ale nie 

chcieliśmy uwierzyć, że rozwiązanie zagadek jest na tyle proste, 

aby ukrywać się w strukturze wątroby, nerki, mózgu. 

Zamiast tego uwierzyliśmy w potęgę chemii. Mieliśmy ochotę 

opisać życie wzorem chemicznym, nauczyć się go na pamięć 

i zanieść światu receptę na szczęśliwą egzystencję. Dopiero 

praca nauczyła nas, iż takowy wzór nie istnieje, a chemia, 

choć znacząca, na każdego z nas działa inaczej. Farmaceuta 

nie znajduje się ani bliżej Boga, ani diabła, on tylko wie co 

nieco o chemii. Prawdziwy farmaceuta... 

– Nie myśl tak intensywnie, bo za chwilę wymyślisz lekarstwo 

na raka i będziesz sobie musiał kupić garnitur, a tego byś nie 

przeżył. Poza tym od myślenia pogłębia ci się zmarszczka na 

czole i wyglądasz staro – powiedziała Basia. 

Zapadła cisza. Ulicą przejechał z wyciem motor. Zamknąłem 

oczy i już, już miałem odpłynąć w kierunku miłej bajki, jakie 

zawsze opowiadam sobie na dobranoc, gdy Michał powiedział 

coś, co miało zmienić całkowicie mój następny tydzień: 

– W przyszły weekend jedziesz na ryby. 

– Nie umiem złowić nawet karpia w wannie. 

– To kup kilka i zacznij trenować. Będziesz wędkował z moim 

kolegą oraz jego przyjacielem. 

– Czuję się zaszczycony. 

– Nie kpij. Maciek jest całkiem dobrym dentystą, co akurat 

w ogóle nie musi cię interesować, jeśli posiadasz swojego. Jego 

przyjaciel jest jeszcze lepszym dentystą, z tego, co słyszałem. 

Puść te wiadomości mimo uszu. Nie przegap tylko jednego 

– przyjaciel nazywa się Jacek Dajerling i jest kuzynem twojej 

Oli. 

*** 

W sobotni wieczór chciałem się skupić wyłącznie na myśleniu 

o ratowaniu apteki przed konkurencją mającą już wkrótce 

wyrosnąć w okolicy na podobieństwo wielkiej, pękatej 

purchawki. Ewa oczekiwała pomysłów niekonwencjonalnych 

i genialnych. Świetnie się składa, bo jestem 

niekonwencjonalny, a geniusza potrafię 

dobrze udawać, rzucając uwagi niezwiązane 

z tematem i stwarzające wrażenie 

głębokich. 

Myśl! 

Trzeba skupić się na dwóch celach: jak 

nie stracić dotychczasowych pacjentów 

oraz w jaki sposób przekonać resztę, że 

warto odwiedzać naszą aptekę zamiast 

świecącej kolorowymi promocjami nowinki. 

Myśli zapisywałem na kartce granatowym flamastrem, aby 

potem było mi łatwiej odnaleźć bezcenny papier wśród tony 

innych: 

1. Urządzić konkurs rysunkowy dla dzieciaków z prawdziwie 

wystrzałową nagrodą. Jaką? Przejażdżka na wielbłądzie? (Zapytać 

dzieci Ewy i Basi, o czym marzy przeciętny maluch.) 

Temat rysunków ma być interesujący, zarazem nienachalny. 

Nie ma mowy o „Mojej ulubionej aptece” lub „Ukochanej 

pani farmaceutce przy pracy”. Niech rysują, co lubią, choćby 

kosmitów albo potwory spod łóżka. Z obrazków trzeba zrobić 

galerię, aby zachęcić inne dzieci. 

2. W zewnętrzną ścianę apteki wbudować uchwyty na smycze 

i powiesić napis: „Tu poczekaj na swojego właściciela”, by 

w ten sposób chwycić za serca miłośników psów. 

Ponieważ punkt trzeci nie miał ochoty przyjść mi do głowy, 

zabrałem się za zmywanie naczyń. Często mówię, że gdybym 

wszedł w posiadanie zmywarki, to IQ spadłoby mi o połowę, 

bo najlepsze pomysły przychodzą mi do głowy, gdy trzymam 

w ręku szmatkę nasączoną płynem do mycia naczyń. 

Po mniej więcej siedmiu minutach wymyśliłem, jak ocalić 

aptekę. 

Milanówek to właściwie dwa różne miejsca. Administracyjnie 

i teoretycznie mówimy o sympatycznym dwudziestotysięcznym 

miasteczku, jednak w rzeczywistości prawie dokładnie 

pośrodku przebiega niewidoczna dla oka linia demarkacyjna, 

pokrywająca się z nitką torów kolejowych. Z jakiegoś powodu 

każdy z mieszkańców miasta uważa, że wyłącznie część położona 

po jego stronie torów jest ładna i godna uwagi. Nikt nie 

ma ochoty odwiedzać sklepów oraz punktów usługowych po 

drugiej, chociaż wystarczy przejść przez jedną z dwóch kładek 

lub jedno przejście podziemne, aby zamiast czterech sklepów 

spożywczych mieć osiem. Płucząc talerz z niebieskim wzorkiem, 

wpadłem na pomysł, jak dokonać niemożliwego i skłonić 

pacjentów z drugiej strony miasta do odwiedzania nas. 

Nadeszła noc. Usiadłem na parapecie okna. Widzę z niego 

połowę sennej ulicy oraz podwórko pełne kotów przygarnianych 

przez Madzię z parteru, wbrew utyskiwaniom sąsiadów z pierwszego 

piętra. Gdybym wychylił się bardzo mocno, mógłbym 

zobaczyć skraj placu targowego. Gdybym usiadł na dachu, 

zobaczyłbym aptekę. Jutro jej los spocznie w naszych rękach 

bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Nie ma już miejsca na 

szczęście, okoliczności, dobrą aurę i przypadek. 

Za niecały tydzień spotkam się z człowiekiem, który zna Olę 

osobiście. Za niecały tydzień dowiem się prawdy. (cdn.) 

REKLAMA

PO GODZINACH 

szkoła języka 

English in a pill 

Angielski w pigułce 

At the pharmacy 

Pharmacist: Good afternoon. May I help you? 

Mr. Wilson: Yes, let’s hope so. 

Pharmacist: What seems to be wrong? 

Mr. Wilson: I’ve got an upset stomach… I’ve 

been up all night with it. And now I’ve got 

a splitting headache, as well. 

Pharmacist: Do you think it’s something 

you’ve eaten? 

Mr. Wilson: Oh, for sure. I’m not used to all 

this wining and dining. 

Pharmacist: Have you got heartburn? 

First-aid kit Apteczka 

a. to have an upset stomach – zaszkodzić komuś na żołądek 

b. heartburn – zgaga 

c. splitting headache – silny ból głowy 

d. wining and dining – zaprosić kogoś na wystawny obiad 

e. preparation – preparat 

Exercise 1 Use the phrases from the first-aid kit. 

1. Companies spend millions __________________ their clients. 

2. I always use a homemade ___________________ for my sore muscle. 

3. John went to bed late last night and woke up with a ___________________. 

4. I felt a fearful indigestion, like _______________. 

5. My uncle can eat everything, he never has __________________________. 

A Joke 

LESSON 1 

A chemist walks into a pharmacy and asks the pharmacist: “Do you have any 

acetylsalicylic acid?” 

“You mean aspirin?” – asked the pharmacist. 

“That’s it, I can never remember that word”. 

Exercise 2 Match column A to B. 

A 

B 

1. skin a. exfoliation 

2. DHA b. booths 

3. inconsistent c. concentration 

4. protect d. wrinkling 

5. tanning e. color 

6. process of f. against sunburn 

Opracowała Agnieszka Rożyńska-Sałgut 

Mr. Wilson: That’s what it feels like. 

Pharmacist: I’ll give you a medication. 

Mr. Wilson: What’s that? 

Pharmacist: It’s a preparation called 

HEARTBURN-STOP. Take two with water and 

then another before you go to bed. Then, 

just one, morning, noon and night for three 

days. Don’t eat anything for 24 hours, drink 

water. No alcohol! 

If it doesn’t work within three days we will 

get a doctor to see you. 

Mr. Wilson: Thank you so much. 

Pharmacist: You’re welcome. 

Answer Key 

Ex. 1. [1.d; 2. e; 3. c; 4. b; 5.a]; Ex. 2 [1.d; 2. c; 3. e; 4, f; 5. b; 6. a} 

How do sunless 

tanners work? 

Autumn has come but many people already 

miss summer and a beautiful suntan. They 

visit tanning booths without realizing how 

damaging exposure to ultraviolet light can 

be. One of its side effects is increased skin 

wrinkling but the greatest danger is skin 

cancer. This threat has led to the popularity 

of so-called sunless tanning products. 

The active ingredient in sunless tanners – DHA 

reacts with amino groups in the proteins of 

the top layer of the skin imparting color to 

it. Sunless tans are not exactly the same 

color as natural tans as the sunless tanning 

products absorb less red light than natural 

skin pigments do but modern products contain 

lower DHA concentrations, leading to 

a “tan” that is more natural looking. 

Sunless tanners are not without drawbacks. 

Failure to apply the product evenly can lead 

to inconsistent color. And some users experience 

an odor that develops during the 

tanning process. We must also remember 

that these products do not protect against 

sunburn since they do not absorb ultraviolet 

light. Moreover, artificial tans are not 

permanent because only the top layer of 

the skin is stained and we continually shed 

this layer of the skin through the process 

of exfoliation. 

Sunless tanners provide an alternative to 

tanning booths. They are likely to increase 

in popularity as we learn even more about 

the damaging effects of ultraviolet light on 

skin. 

Źródło: www.sciam.com 

suntan – słoneczna opalenizna 

tanning booths – solaria 

exposure – ekspozycja 

wrinkling – powstawanie 

zmarszczek 

threat – zagrożenie, ryzyko 

sunless tanning 

products – samoopalacze 

DHA 

– dihydroksyaceton 

to impart – nadawać 

concentration – stężenie 

not without 

drawbacks – nie są pozbawione 

mankamentów 

evenly – równomiernie 

inconsistent 

color – nierówne zabarwienie 

an odor – woń 

sunburn – oparzenie słoneczne 

artificial – sztuczny 

permanent – trwały 

stained – zabarwiony 

exfoliation – złuszczanie 


KRZYŻÓWKA 

NAGRODY 

Na pierwszych 3 autorów 

poprawnych odpowiedzi 

czekają plecaki szkolne 

marki Semi Line. 

Nagrodę ufundowała firma 

Semi Line Sp. z o.o., producent 

plecaków szkolnych, 

turystycznych, rowerowych, 

na notebooki oraz toreb 

i walizek podróżnych. 

www.semi-line.com.pl 

Litery z ponumerowanych 

kratek utworzą hasło. 

Rozwiązania prosimy przysyłać 

do 31 października br.: 

• SMS-em pod numer 7238; 

należy wpisać 16-literowe 

hasło krzyżówki według 

wzoru: FIJ.NR10.HASŁO. 

Koszt SMS-a wynosi 2 zł 

+ VAT (2,44 zł brutto); 

• lub pocztą na adres 

„Farmacja i ja”, 

ul. Niedźwiedzia 12a, 


Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych 

osobowych przez US Pharmacia sp. z o.o., 

ul. Ziębicka 40, 50-507 Wrocław, do celów marketingowych. 

Jednocześnie oświadczam, że swoje dane 

osobowe podałam/em dobrowolnie, zostałam/em 

zapoznana/y z prawem dostępu do treści moich 

danych, prawem do ich poprawiania oraz wyrażania 

sprzeciwu co do ich przetwarzania. 

Data 

Czytelny 

podpis 

Nagrody za poprawne 

rozwiązanie krzyżówki 

z numeru 7-8/2007 otrzymują: 

Agnieszka Aleszczyk, 

Białystok; Bogdan Borowski, 

Lubochnia; Justyna Madziała, 

Miłosław; Helena Respondek, 

Bojkowice; Elżbieta Szarek, 

Tychy. 

Sprawdź, co pamiętasz z numeru październikowego „Farmacji i ja” 

Odpowiedzi wpisz w wykropkowane miejsca. 

Na kupony czekamy do 31 października br. 

1 Jakie warunki dotyczące wieku musi spełniać krwiodawca? 

........................................................................................................... 

2 Jakie fundusze inwestycyjne są najbardziej ryzykowną lokatą kapitału? 

........................................................................................................... 

3 Jakich pracowników aptek angielscy farmaceuci określają mianem 

„skoczków”? 

....................................................................................................... 

4 Jak się nazywał chłopiec, którego Edward Jenner eksperymentalnie 

zaszczepił przeciwko ospie. 

........................................................................................................ 

5 Czy Jacek Dajerling z powieści „Apteka z ogrodem” jest bratem czy 

kuzynem Aleksandry Dajerling? 

................................................................................................ 

Nagrody za poprawne odpowiedzi z numeru 7-8/2007 

otrzymują: Jarbara Janowska, Kołobrzeg; Wiesława 

Knapczyk, Międrzechów; Małgorzata Święciak, Myszków. 

Na pierwszych 10 

autorów poprawnych 

odpowiedzi czekają 

zestawy słodyczy. 

Fundatorem nagród 

jest firma Lacure 

Polska – importer 

artykułów spożywczych 

(więcej informacji: 

tel. 0 61 87 08 288). 

Imię i nazwisko ........................................................................ 

Nazwa i adres apteki ............................................................... 

............................................................................................... 

Tel. kontaktowy ........................................................................ 

Kupon numer 10 z odpowiedziami prosimy przesyłać na adres: 

„Farmacja i ja” 

ul. Niedźwiedzia 12a, 02-737 Warszawa 

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez US 

Pharmacia sp. z o.o., ul. Ziębicka 40, 50-507 Wrocław, do celów 

marketingowych. Jednocześnie oświadczam, że swoje dane 

osobowe podałam/em dobrowolnie, zostałam/em zapoznana/y 

z prawem dostępu do treści moich danych, prawem do ich 

poprawiania oraz wyrażania sprzeciwu co do ich przetwarzania. 

Data ................................................................................... 

Czytelny podpis ...................................................................

KRZYŻÓWKA 

NAGRODY 

Na pierwszych 3 autorów 

poprawnych odpowiedzi 

czekają plecaki szkolne 

marki Semi Line. 

Nagrodę ufundowała firma 

Semi Line Sp. z o.o., producent 

plecaków szkolnych, 

turystycznych, rowerowych, 

na notebooki oraz toreb 

i walizek podróżnych. 

www.semi-line.com.pl 

Litery z ponumerowanych 

kratek utworzą hasło. 

Rozwiązania prosimy przysyłać 

do 31 października br.: 

• SMS-em pod numer 7238; 

należy wpisać 16-literowe 

hasło krzyżówki według 

wzoru: FIJ.NR10.HASŁO. 

Koszt SMS-a wynosi 2 zł 

+ VAT (2,44 zł brutto); 

• lub pocztą na adres 

„Farmacja i ja”, 

ul. Niedźwiedzia 12a, 


Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych 

osobowych przez US Pharmacia sp. z o.o., 

ul. Ziębicka 40, 50-507 Wrocław, do celów marketingowych. 

Jednocześnie oświadczam, że swoje dane 

osobowe podałam/em dobrowolnie, zostałam/em 

zapoznana/y z prawem dostępu do treści moich 

danych, prawem do ich poprawiania oraz wyrażania 

sprzeciwu co do ich przetwarzania. 

Data 

Czytelny 

podpis 

Nagrody za poprawne 

rozwiązanie krzyżówki 

z numeru 7-8/2007 otrzymują: 

Agnieszka Aleszczyk, 

Białystok; Bogdan Borowski, 

Lubochnia; Justyna Madziała, 

Miłosław; Helena Respondek, 

Bojkowice; Elżbieta Szarek, 

Tychy. 

Sprawdź, co pamiętasz z numeru październikowego „Farmacji i ja” 

Odpowiedzi wpisz w wykropkowane miejsca. 

Na kupony czekamy do 31 października br. 

1 Jakie warunki dotyczące wieku musi spełniać krwiodawca? 

........................................................................................................... 

2 Jakie fundusze inwestycyjne są najbardziej ryzykowną lokatą kapitału? 

........................................................................................................... 

3 Jakich pracowników aptek angielscy farmaceuci określają mianem 

„skoczków”? 

....................................................................................................... 

4 Jak się nazywał chłopiec, którego Edward Jenner eksperymentalnie 

zaszczepił przeciwko ospie. 

........................................................................................................ 

5 Czy Jacek Dajerling z powieści „Apteka z ogrodem” jest bratem czy 

kuzynem Aleksandry Dajerling? 

................................................................................................ 

Nagrody za poprawne odpowiedzi z numeru 7-8/2007 

otrzymują: Jarbara Janowska, Kołobrzeg; Wiesława 

Knapczyk, Międrzechów; Małgorzata Święciak, Myszków. 

Na pierwszych 10 

autorów poprawnych 

odpowiedzi czekają 

zestawy słodyczy. 

Fundatorem nagród 

jest firma Lacure 

Polska – importer 

artykułów spożywczych 

(więcej informacji: 

tel. 0 61 87 08 288). 

Imię i nazwisko ........................................................................ 

Nazwa i adres apteki ............................................................... 

............................................................................................... 

Tel. kontaktowy ........................................................................ 

Kupon numer 10 z odpowiedziami prosimy przesyłać na adres: 

„Farmacja i ja” 

ul. Niedźwiedzia 12a, 02-737 Warszawa 

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez US 

Pharmacia sp. z o.o., ul. Ziębicka 40, 50-507 Wrocław, do celów 

marketingowych. Jednocześnie oświadczam, że swoje dane 

osobowe podałam/em dobrowolnie, zostałam/em zapoznana/y 

z prawem dostępu do treści moich danych, prawem do ich 

poprawiania oraz wyrażania sprzeciwu co do ich przetwarzania. 

Data ................................................................................... 

Czytelny podpis ...................................................................

PO GODZINACH 

humor 

Do lekarza przychodzi mężczyzna 

twierdząc, że jest ogólnie w złej kondycji 

fizycznej. Doktor poddał go całej serii 

badań, po czym mówi: 

– Wie pan co? W tej chwili nie mogę 

dokładnie stwierdzić, co panu 

dolega, ale myślę, że to wszystko 

przez alkohol. 

– Jest tu jakiś trzeźwy lekarz? – pyta 

z ciekawości pacjent. 

– Panie doktorze, mam dopiero 40 lat 

i jestem już zupełnie łysy... 

– Proszę się nie martwić, wypadanie 

włosów to jedyna choroba, która 

nie ma nawrotów. 

– Doktorze ! Jestem kleptomanem. 

Pomoże mi pan? 

– Proszę się nie martwić ! Dam panu 

coś takiego, że będzie pan sobie brał 

codziennie. 

Lekarz rozpoczyna tydzień w nie 

najlepszej formie po hucznych imieninach 

u znajomych... Nagle wchodzi pacjent, 

w dodatku w doskonałym nastroju, i pyta: 

– Panie doktorze, jak tam moje 

wyniki? 

Na to opryskliwie lekarz: 

– Ma pan raka! 

– Jak to raka? A przecież wcześniej 

mówił pan, że to tylko kamienie! 

– Kamienie, kamienie... A pod 

każdym kamieniem rak! 

REDAKCJA 

ul. Niedźwiedzia 12a 

02-737 Warszawa 

tel./faks: 0 22 853 73 72; 853 76 77; 

853 07 68; 853 79 71; 853 79 72 

e-mail: farmacjaija@medi-press.pl 

REDAKTOR NACZELNA 

lek. med. Agnieszka Szumska-Olczak 

PRODUCT MANAGER 

Iwona Rubin 

REDAKTOR PROWADZĄCA 

Inga Kazana 

ZESPÓŁ REDAKCYJNY 

prof. dr hab. Henryk Mruk 

dr n. med. Krzysztof Wojciechowski 

dr n. farm. Katarzyna Żurowska 

lek. med. Anna Kamińska 

Magdalena Adamska 

Tomasz Barałkiewicz 

Aleksandra Kunkiel-Kryńska 

Wojciech Mikoliński 


Izabela Zdolińska 

REDAKTORZY WYDANIA 

Maja Denisiuk 

Kazimierz Kozub 

STUDIO DTP I GRAFIKA 

Katarzyna Żuczek, Mariusz Sibilski; 

Agata Ostrowska, Jolanta Olszowa 

(fotoedycja) 

WYDAWNICTWO 

Medi Press sp. z o.o. 

Zarząd: 

Andrzej Horoszczak (prezes) 

Arkadiusz Wyszyński 

(dyrektor wydawniczy) 

DRUK 

Elanders Polska Sp. z o.o. 

Płońsk, ul. Mazowiecka 2 

Córka przyprowadza matkę do lekarza: 

– Proszę, niech panienka się 

rozbierze. 

– Panie doktorze, ale to mama jest 

chora... 

– Proszę pokazać język! 

Przygotowała Tamara Klupińska 

OGŁOSZENIA DROBNE – SPRZEDAM APTEKĘ 

Sprzedam dom z apteką w woj. lubuskim. Kontakt: tel. 0 667 95 57 23. 

Ogłoszenia przyjmuje Anna Harazińska, tel. 0 22 853 73 72, 853 76 77, 853 07 68 w. 203 

lub 0 694 986 909; e-mail: anh@medi-press.pl 

NA ZLECENIE 

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, 

zastrzega sobie prawo redagowania 

zamówionych tekstów, nie odpowiada za 

treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. 

Magazyn „Farmacja i ja” nie zastępuje 

porady lekarskiej, może jedynie stanowić 

źródło informacji. Bezumowna dystrybucja 

lub sprzedaż magazynu jest nielegalna. 

Przedruk materiałów bez zgody wydawcy 

jest zabroniony. 

Rys. Maciej Trzepałka 


KROPLE NA 

WAGĘ ZŁOTA 

KREW

KROPLE NA 

WAGĘ ZŁOTA 

KREW 

Teraz nowy suplement diety 

junior dla dzieci 

- pyszne smaki pomarańczy, winogron 

i wiśni w zabawnych kształtach zwierzaków. 

Suplement diety US Pharmacia. 

Polecaj go i zadbaj, aby Twoi mali Pacjenci 

mogli cieszyć się pełnią energii każdego dnia.

Artur ANDRUS

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?