NÍ-08008 - Náttúrufræðistofnun Íslands

NÁTTÚRUFRÆÐISTOFNUN ÍSLANDS 2008
Verndun svæða, vistgerða og tegunda. Tillögur Náttúrufræðistofnunar Íslands
vegna náttúruverndaráætlunar 2009–2013
Snjótittlingur er algengastur og er þéttleiki hans meiri en skráður hefur verið í öðrum
vistgerðum hér á landi.
Smádýralíf er afar sérstætt og fjölbreytt. Skán sem einkennir gróðurfar í gjótunum skapar
undirstöðu þessarar sérstöku fánu. Sveppamý (ættin Mycetophilidae) er algjörlega ríkjandi
en lirfur þess nærast á sveppum í skáninni. Þar er í fararbroddi tegundin Exechia frigida sem
hvergi annars staðar finnst í viðlíka fjölda og í þessari vistgerð. Aðrar tegundir eru einnig
algengar, s.s. Allodia embla og Mycomya islandica. Tvívængjan mókryppa, Megaselia
sordida, er einkar algeng, einnig er heiðakryppa, Megaselia clara, áberandi sem er frekar
fágæt á landinu og hvergi eins áberandi og þarna. Þriðja krypputegundin, Megaselia
humeralis, er mjög sjaldgæf á landsvísu en töluvert er af henni í breiskjuhraunum. Af mjög
algengum tvívængjum ber að nefna Spilogona megastoma, S. alpica, Delia echinata, Zaphne
frontata, Scathophaga furcata og Coenosia pumila. Nokkrar bjöllutegundir eru áberandi, s.s.
járnsmiður, Nebria rufescens, hélukeppur, Otiorhynchus nodosus, víðiglytta, Phratora
polaris og dreyruxi, Acidota crenata. Nokkrar tegundir æðvængja eru algengar, þ.e.
sníkjuvespurnar Plectiscidea hyperborea, Barycnemis bellator, Nodisplata diffinis og
Aclastus gracilis. Köngulóarfánan er lýsandi fyrir raklendar aðstæður. Kembuló, Collinsia
holmgreni, er algengust og freraló, Hilaira frigida, fylgir henni eftir. Langleggur, Mitopus
morio, er algengur. Smádýr sjaldgæf á landsvísu eru tvívængjurnar Megaselia humeralis,
Pegomya ichterina og Graphomya maculata.
Núverandi landnotkun: Afréttur, útivist. Vistgerðin er að stórum hluta til innan
Vatnajökulsþjóðgarðs.
Ógnir: Vistgerðin er viðkvæm fyrir öllu jarðraski.
Nauðsynlegar aðgerðir: Framkvæmdir sem raskað geta breiskjuhraunavist, m.a.
mannvirkjagerð og jarðrask, skulu ekki heimilar. Eðlilegt má telja að breyta mörkum
Vatnajökulsþjóðgarðs þannig að þau nái til vistgerðarinnar í Skaftártungum og á afrétti
Síðumanna.
Forsendur friðlýsingar: Útbreiðsla breiskjuhraunavistar er afar takmörkuð því hún er
sjaldgæf og mjög staðbundin. Vistgerðin er sérstök, bæði ásýndar og að samsetningu. Til að
mynda er gróðurfar svæðisins mjög ólíkt gróðurfari annars staðar. Þar er að finna margar
algengar tegundir mosa og fléttna en einnig nokkrar sjaldgæfar tegundir. Smádýralíf er afar
sérstætt og fjölbreytt. Vistgerðin er lítt snortin, samfelld og víðáttumikil. Hún hefur hátt
útivistar-, fræðslu- og vísindagildi. Vistgerðin sem er hluti af Skaftáreldahrauni hefur hátt
verndargildi á Íslandi og sennilega einnig á heimsvísu.
Friðun svæða: Til að styrkja friðlýsingu breiskjuhraunavistar er lagt til að tilgreind verði og
vernduð lykilsvæði fyrir breiskjuhraunavist á hálendi Íslands. Þar yrðu allar framkvæmdir og
athafnir sem leitt geta til röskunar vistgerðarinnar fortakslaust bannaðar. Breiskjuhraunavist
hefur ekki verið lýst utan Íslands og óvíst er hvort hana sé að finna annars staðar. Hér hefur
hún einungis fundist á miðhálendi landsins, ofarlega í vestari álmu Skaftáreldahrauns og er
þar útbreidd og áberandi. Til að ná tilætluðum markmiðum um verndun lykilsvæðis
breiskjuhraunavistar þarf að breyta mörkum Vatnajökulsþjóðgarðs og stækka hann út í
Skaftáreldahraun. Hér eru settar fram þrjár mismunandi tillögur þess efnis og afmörkun sýnd
á kortum.
75