NÍ-08008 - Náttúrufræðistofnun Íslands

exannulata. Sjaldgæfar plöntutegundir á landsvísu eru mosinn heiðahnubbi, Didymodon
asperifolius og fléttan Biatora helvola.
Varp mófugla er mjög þétt (41,4 pör/km²) í rústamýravist en tegundir fremur fáar. Lóuþræll
og heiðlóa eru einkennistegundir. Þúfutittlingur er einnig mjög áberandi og hvergi eins
algengur á hálendinu (12,1 par/km²) og í rústamýravist. Andfuglar eru einnig áberandi,
einkum heiðagæsir og eru rústamýrar landsins meðal mikilvægustu varpsvæða þessarar
tegundar á landinu og þar með í heiminum. Álftir eru líka algengar, sem og hávella og kjói.
Smádýralíf er lýsandi fyrir aðstæður í rústamýravist og einkennist af votlendistegundum þó
tegundir sem lifa að öllu jöfnu í þurrara umhverfi og aðrar sem alast upp í tjörnum auki á
fjölbreytileikann. Tvívængjan mókryppa, Megaselia sordida, er afgerandi algengust, einkum
í virkum rústamýrum. Tvívængjan Themira dampfi sem elst m.a. upp í gæsaskít er
sömuleiðis algeng. Aðeins ein bjöllutegund telst algeng, þ.e. mýruxi, Atheta graminicola.
Hélukeppur, Otiorhynchus nodosus, lifir á þurrum og raklendum rústakollum og gullsmiður,
Amara quenseli, þar sem rof er í kollana. Fjallaklukka, Colymbetes dolabratus, er í
tjörnunum. Sníkjuvespur eru fágætar nema Aclastus gracilis sem verpir í eggjapoka
köngulóa. Vorflugan tjarnahulstra, Limnephilus picturatus, elst upp í tjörnunum.
Köngulóafána er fáskrúðug.
Núverandi landnotkun: Beitilönd, orkuvinnslusvæði, útivist.
Ógnir: Rústum fer fækkandi hér á landi, einkum vegna loftslagsbreytinga. Einnig eru
hugmyndir um virkjanir sem ógnað geta tilvist sumra rústamýra landsins.
Nauðsynlegar aðgerðir: Framkvæmdir sem raskað geta rústamýrum eða ógnað tilvist
þeirra, m.a. mannvirkjagerð og jarðrask, skulu ekki heimilar.
Forsendur friðlýsingar: Útbreiðsla rústamýravistar takmarkast við loftslagsleg mörk hennar
og geta litlar breytingar í umhverfi haft verulegar afleiðingar á tilvist hennar. Rústamýrum
fer fækkandi hér á landi, meðal annars vegna loftslagsbreytinga. Í rústamýravist er
fjölbreytileiki gróðursamfélaga og tegundafjölbreytni plantna óvenju mikil miðað við aðrar
vistgerðir sem skoðaðar hafa verið á hálendinu. Þá er vistgerðin afar mikilvæg til viðhalds
varpstofns heiðagæsar sem sækir í að verpa á svæðum þar sem rústamýrar eru.
Rústamýravist hefur alþjóðlegt verndargildi og hún hefur einnig hátt vísinda- og fræðslugildi
og þolir illa rask af ýmsu tagi.
Friðun svæða: Lagt er til að tilgreind verði og vernduð lykilsvæði fyrir rústamýrarvist á
hálendi Íslands. Þar yrðu allar framkvæmdir og athafnir sem leitt geta til röskunar á
vistgerðinni fortakslaust bannaðar. Um er að ræða þrjú svæði, Þjórsárver, Guðlaugstungur og
Orravatnsrústir en tvö fyrstnefndu eru þegar friðuð að hluta sem friðlönd. Til að ná
tilætluðum markmiðum um verndun lykilsvæða þarf að styrkja friðlýsingarskilmála
svæðanna og breyta mörkum þeirra.
68