NÍ-08008 - Náttúrufræðistofnun Íslands

NÁTTÚRUFRÆÐISTOFNUN ÍSLANDS 2008
Verndun svæða, vistgerða og tegunda. Tillögur Náttúrufræðistofnunar Íslands
vegna náttúruverndaráætlunar 2009–2013
Rústamýravist
Lagt er til að rústamýravist á hálendi Íslands verði vernduð. Um er að ræða vel gróin
votlendi til fjalla samsett úr mörgum ólíkum gróðursamfélögum. Vistgerðin er vel afmörkuð
og staðbundin. Rústamýravist er að finna innan marka friðlandanna í Þjórsárverum og
Guðlaugstungum og einnig innan nokkurra svæða á náttúruminjaskrá.
Markmið friðlýsingarinnar: Að vernda staðbundna vistgerð á hálendinu sem telst
alþjóðlega verndarþurfi en rústamýrum fer fækkandi hér á landi. Vistgerðin er óvenju
fjölbreytt miðað við aðrar þekktar vistgerðir á hálendinu og hún hefur verulegt vísindalegt
gildi. Rústamýrar hafa einnig sérstakt verndargildi vegna þess að þær eru meðal þeirra
búsvæða sem talin eru í hættu af aðildarþjóðum Bernarsamningsins og njóta því sérstakrar
verndar (Bernarsamningurinn 1979). Í 4. gr. samningsins eru ákvæði um verndun búsvæða.
Þar er m.a. kveðið á um að tryggja verndun búsvæða þeirra tegunda sem nefndar eru í 1. og
2. viðauka samningsins, svo og þeirra vistgerða sem eru í hættu. Aðildarþjóðunum er
jafnframt falið að forðast eða draga eins og kostur er að skerða slík svæði. 1 Verndun
rústamýravistar er einnig liður í að stuðla að stöðvun skerðingar líffræðilegrar fjölbreytni
fyrir árið 2010, sbr. markmið samningsins um líffræðilega fjölbreytni.
Útbreiðsla: Rústamýravist er bundin við miðhálendið ofan 450–500 m hæðar á svæðum þar
sem loftslag er kalt, úrkoma lítil, grunnvatnsstaða há, jarðvegur þykkur og að meirihluta
lífrænn. Hún er útbreidd norðan Vatnajökuls á Vesturöræfum, Fljótsdalsheiði og
Jökuldalsheiði. Síðan umhverfis Hofsjökul og vestur að Langjökli, þ.e. í Þjórsárverum
sunnan Hofsjökuls, Orravatnsrústum norðan hans og í Guðlaugstungum og Álfgeirstungum
norðvestan jökulsins. Rústamýrar með dreifðum rústum er einnig að finna norðan og sunnan
þessa aðalsvæðis. Víðáttumestu og fjölbreyttustu rústasvæði á landinu eru í Þjórsárverum og
í Guðlaugstungum.
Lýsing á vistgerð 2 : Rústamýravist er hallalítið, vel gróið votlendi hátt til fjalla samsett úr
mörgum gróðurfélögum. Yfirborð er breytilegt með tjörnum, flóa- og mýrasundum, lækjum,
lækjadrögum og rústum með klakalinsum. Rústirnar eru sérkennilegar bungur sem lyfst hafa
upp úr votlendinu og þornað. Þær eru mismunandi að stærð, lögun og gróðurfari. Á þeim er
oft mikill fléttugróður. Háplöntuflóra í rústamýrum er fjölbreytt og spannar allt frá
þurrlendisgróðri yfir í votlendisgróður. Gróska og hæð gróðurs er breytileg.
Jarðvegur í rústamýrum er þykkur, að mestu leyti lífræn jörð en áfoksjörð kemur fyrir
allvíða. Sífreri er algengur í jörðu. Magn kolefnis í jarðvegi er breytilegt en að jafnaði hátt en
sýrustig lágt miðað við aðrar vistgerðir.
Ríkjandi plöntutegundir eru mismunandi eftir því hvort um er að ræða rústir, tjarnir, mýrar
eða flóa. Þekjumiklar háplöntutegundir eru grávíðir, hálmgresi, stinnastör, grasvíðir,
klóelfting, kornsúra, klófífa og hengistör. Algengustu mosategundir eru Sanionia uncinata,
Warnstorfia sarmentosa, Sphagnum teres, Straminergon stramineum og Warnstorfia
1 Article 4: (1) Each Contracting Party shall take appropriate and necessary legislative and administrative
measures to ensure the conservation of the habitats of the wild flora and fauna species, especially those
specified in Appendices I and II, and the conservation of endangered natural habitats. (2) The Contracting
Parties in their planning and development policies shall have regard to the conservation requirements of the
areas protected under the preceding paragraph, so as to avoid or minimise as far as possible any deterioration of
such areas (Bernarsamningurinn 1979).
2 Lýsing vistgerðar byggir á skýrslu Náttúrufræðistofnunar um vistgerðir á miðhálendi Íslands (Sigurður H.
Magnússon o.fl. 2009).
67