NÍ-08008 - Náttúrufræðistofnun Íslands

Egilsstaðaskógur, nærliggjandi skóglendi og Egilsstaðaklettar
Svæðið sem lagt er til að verði friðlýst er um 25 km² að stærð og er staðsett í sveitarfélaginu
Austur-Héraði. Um er að ræða birkiskóg sem er mikilvægt búsvæði margra sjaldgæfra
fléttutegunda. Einnig nær tillagan til Egilsstaðakletta þar sem tegundafjölbreytni fléttna er
óvenju mikil. Svæðið tilheyrir að hluta svæði nr. 611 á náttúruminjaskrá, þ.e. austanverðum
Eyvindarárdal og Eyvindarárgili, sem er á skrá vegna fagurs gljúfurs, vatnsmikillar
bergvatnsár, skóglendis og jökulgarða. Einnig sem útivistarsvæði í nágrenni Egilsstaða.
Markmið friðlýsingarinnar: Að vernda afar mikilvægt búsvæði fyrir margar sjaldgæfar
fléttutegundir og nokkrar tegundir háplantna. Um er að ræða náttúrulegan, lítt snortinn og
hávaxinn birkiskóg þar sem gróðurfar er mjög fjölbreytt og einnig kletta við Lagarfljót þar
sem óvenju margar fléttutegundir vaxa á litlu svæði. Með vernd tegunda og búsvæða þeirra
er stuðlað að því að tryggja viðhald líffræðilegrar fjölbreytni svæðanna, sbr. 2010 markmið
Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni og evrópsku áætlunina um plöntuvernd
2008–2014.
Mörk: Miðhúsaskógur, Selskógur, Egilsstaðaskógur og Dalhúsaskógur. Að norðan eru mörk
dregin austur með Miðhúsaá upp undir Brúnagil. Austurmörk miðast við 500 m hæðarlínu á
Gagnheiði suður að Valagili. Niður með Valagilsá, yfir Eyvindará og upp með Köldukvísl
upp í 300 m hæð. Að vestan fylgja mörkin útbreiðslumörkum birkisins, vestur fyrir Innri- og
Ytri-Vatnshæðir, að Krossásum og í byrjunarpunkt. Við Egilsstaðakletta eru mörkin dregin
utan um klettana.
Svæðislýsing: Víðáttumikið og uppvaxandi birkiskóglendi austan Egilsstaða og inn með
Eyvindarárdal. Skógurinn er að miklum hluta gamall og sjálfsáður og ná trén allt að 10 m
hæð. Lítið hefur verið plantað af erlendum trjátegundum. Á láglendi er skógurinn
ósamfelldur þar sem skóglausum mýrum hefur verið breytt með framræslu og túnrækt en
þéttastur er hann á Egilsstaðahálsi. Í Egilsstaðaskógi er stærsta útbreiðslusvæði villtrar
blæaspar á landinu og þar er hún einnig hæst eða um 8 m. Í skóginum vex einnig reyniviður
og gulvíðir. Gróðurfar er sérstætt og þar vaxa sjaldgæfar plöntutegundir og einnig mikill
fjöldi fléttutegunda. Skógurinn er vinsælt útivistarsvæði.
Egilsstaðaklettar eru við Lagarfljót og á þeim vaxa óvenju margar fléttutegundir á litlu
svæði.
Núverandi landnotkun: Útivist og landbúnaður.
Ógnir: Frístundabyggð og landbúnaður.
Nauðsynlegar aðgerðir: Skógurinn skal vaxa villtur og fá að þróast eftir eigin lögmálum.
Ekki skal hirða um hann eins og um nytjaskóg væri að ræða því dauðir trjádrumbar geta
verið mikilvæg búsvæði fyrir ákveðnar lífverutegundir. Óheimilt verði að flytja inn á svæðið
framandi tegundir og beit bönnuð. Ekki verði sett á skipulag frekari fyrirætlanir en nú þegar
eru um frístundabyggð eða aðra mannvirkjagerð á svæðinu.
Forsendur friðlýsingar: Birkiskógur með fjölbreyttum ásætufléttum en einnig má finna
nokkrar þyrpingar af villtri blæösp, Populus tremula, í skóginum. Í skóginum vaxa nokkrar
sjaldgæfar háplöntutegundir s.s. ferlaufungur, Paris quadrifolia, sjöstjarna, Trientalis
europaea og laugamaðra, Galium uliginosum. Á birkinu og fauskum þess má finna flestar
sjaldgæfar ásætufléttur sem helst hafa útbreiðslusvæði sitt um austan- og suðaustanvert
landið. Einnig nokkrar tegundir sem aðeins hafa fundist í skóginum, en eru lítt þekktar á
50