NÍ-08008 - Náttúrufræðistofnun Íslands

NÁTTÚRUFRÆÐISTOFNUN ÍSLANDS 2008
Verndun svæða, vistgerða og tegunda. Tillögur Náttúrufræðistofnunar Íslands
vegna náttúruverndaráætlunar 2009–2013
Evrópusambandsins byggir á tveimur meginstoðum, þ.e. tilskipunum þess um verndun
náttúrulegra vistgerða og villtra plöntu- og dýrategunda (Council Directive on the
conservation of natural habitats and of wild fauna and flora 1992) og verndun villtra fugla
(Council Directive on the conservation of wild birds 1979). Í tilskipununum eru listaðar upp
vistgerðir og lífverutegundir í Evrópu sem ber að vernda og miða skal að því að velja
landsvæði sem tryggja verndun þeirra til framtíðar. Svæðin eru grunnur að vernd og viðgangi
þessara tilteknu vistgerða og lífverutegunda og þannig er t.d. ákveðinni fuglategund tryggður
aðgangur að varpsvæðum sínum á einum stað en einnig fæðusvæðum á farleiðum eða
uppeldisstöðum annars staðar.
Þessi leið Evrópusambandsins, náttúruverndaráætlunin Natura 2000, þótti gefast það vel að
önnur aðildarríki Bernarsamningsins samþykktu árið 1998 að útfæra hana þannig að hún
næði til allrar Evrópu og myndaði heildstætt net verndarsvæða í álfunni, nefnt Emerald
network. Náttúruverndaráætlun Evrópusambandsins er hluti af Emerald, en hefur þá sérstöðu
að aðildarríki sambandsins eru lagalega skylduð til að framkvæma hana með fullnægjandi
hætti á meðan önnur ríki hafa frjálsari hendur um aðild að Emerald. Hafa ber í huga að með
því að vinna samkvæmt þessari aðferðafræði fullnægja löndin um leið sameiginlegum
skuldbindingum varðandi Ríósamninginn um líffræðilega fjölbreytni.
Hér á landi hafa ekki enn verið tilnefnd fyrstu Emeraldsvæðin en á Náttúrufræðistofnun
Íslands er hafinn undirbúningur að því að vinna fyrstu tillögurnar. Stofnunin telur eðlilegt að
sú vinna tengist vinnu við náttúruverndaráætlun enda hugmynda- og aðferðafræðin sú sama í
báðum tilfellum.
4.2.2 Ramsarsvæði
Ramsarsamningurinn er fyrsti alþjóðasamningur sinnar tegundar sem fjallar um vernd og
nýtingu ákveðinna búsvæða eða vistkerfa. Eitt af skilyrðum samningsins er að aðildarríki
tilnefni og verndi votlendi sem hafa alþjóðlegt mikilvægi og eru svæðin valin eftir ákveðnum
viðmiðum. Þegar metið er hvort svæðin eru alþjóðlega mikilvæg er m.a. skoðað hvort
votlendið sé sjaldgæft eða einkennandi fyrir tiltekið landsvæði og hvort það er mikilvægt
fyrir sjaldgæfar eða mikilvægar lífverutegundir. Þá þarf votlendið að vera búsvæði fyrir
minnst 20 þúsund votlendisfugla eða búsvæði fyrir meira en 1% af ákveðnum fuglastofni en
það samræmist raunar viðmiðum alþjóða fuglaverndarsamtakanna BirdLife International
fyrir alþjóðlega mikilvæg fuglasvæði.
Aðildarríki Ramsarsamningsins skuldbinda sig til að vernda votlendi, til dæmis með því að
vernda eða friðlýsa ákveðin svæði, nýta votlendi á skynsamlegan og sjálfbæran hátt og stuðla
að betri lífsskilyrðum fyrir votlendisfugla. Á Íslandi hafa verið tilnefnd þrjú Ramsarsvæði en
þau eru Mývatn og Laxá, Þjórsárver og Grunnafjörður og eru þau öll friðlýst. Til
samanburðar má nefna að Norðurlandaþjóðirnar hafa til samans tilnefnt 188 svæði á
Ramsarlistann.
Tímabært er að tilnefnd verði fleiri Ramsarsvæði af Íslands hálfu og hefur umhverfisráðherra
þegar lýst yfir áhuga á því að þrjú ný svæði verði tekin inn á skrá Ramsarsamningsins um
vernd votlendissvæða. Þessi nýju Ramsarsvæði eru: Breiðafjörður, Guðlaugs- og
Álfgeirstungur á Eyvindarstaðaheiði norðvestan Hofsjökuls og Eyjabakkar norðan
Vatnajökuls. Náttúrufræðistofnun Íslands telur að undirbúningur þessa ætti vel heima í
tengslum við náttúruverndaráætlun.
25