NÍ-08008 - Náttúrufræðistofnun Íslands

NÁTTÚRUFRÆÐISTOFNUN ÍSLANDS 2008
Verndun svæða, vistgerða og tegunda. Tillögur Náttúrufræðistofnunar Íslands
vegna náttúruverndaráætlunar 2009–2013
13. mynd. Langisjór. Ljósm. Sigurður Páll Ásólfsson, 2003.
4 AÐRIR MIKILVÆGIR ÁHERSLUÞÆTTIR
Friðlýst svæði eru viðurkennd sem lykiltæki til að sporna gegn eyðingu á líffræðilegum
fjölbreytileika og með því að koma á fót neti friðlýstra er ætlunin að ná fram verndun á
öllum náttúruminjum sem þess þarfnast (8. gr. samnings um líffræðilega fjölbreytni 1992,
Dudley og Parish 2006). Markmiðið er ekki að fjölga friðlýstum svæðum heldur að stuðla að
því að þau séu staðsett þannig að þau nái sem best að vernda líffræðilegan fjölbreytileika og
mikilvægar jarðminjar.
Á Íslandi eru ríflega 90 svæði friðlýst samkvæmt lögum um náttúruvernd eða sérlögum og
324 svæði til viðbótar eru á náttúruminjaskrá sem náttúruminjar er ástæða þykir til að
friðlýsa. Meginþorri náttúruverndarsvæða hefur verið friðlýstur eða verið á náttúruminjaskrá
um langa hríð en þrátt fyrir það eru upplýsingar um náttúrufar þeirra afar takmarkaðar.
Markmið með friðlýsingum svæða eru mismunandi og í sumum tilvikum ekki skýr, en ætla
má að sameiginlegt hlutverk náttúruverndarsvæða sé oftast að vernda líffræði- og/eða
jarðfræðilegan fjölbreytileika landsins.
Vegna upplýsingaskorts er það vandkvæðum háð að leggja vísindalegt mat á gildi svæðanna
og þýðingu þeirra í neti verndarsvæða. Ætla má að kerfi friðlýstra svæða eins og það er í dag
nái ekki til allra tegunda og svæða sem þarfnast verndar og í mörgum tilvikum er óljóst hvort
markmið friðlýsinga nái fram að ganga.
Til að mögulegt sé að vinna sérsniðna náttúruverndaráætlun fyrir landið í heild þurfa að
liggja fyrir góðar upplýsingar um náttúrufar friðlýstra svæða og svæða á náttúruminjaskrá.
Náttúrufræðistofnun Íslands telur því mikilvægt að á framkvæmdatíma náttúruverndaráætlunar
2009–2013 verði sett af stað skipuleg vinna við skráningu á náttúrufari
náttúruverndarsvæða með það fyrir augum að fá vitneskju um hvaða lífverur, búsvæði þeirra,
vistgerðir, vistkerfi og jarðmyndanir, sem eru verndarþurfi, eru á svæðunum. Draga þarf
fram með skýrum hætti hvaða verndarmarkmiðum er náð með tilurð svæðanna. Þannig má
finna út hvar gloppur eru og hvar og hvernig þarf að bregðast við.
23