NÍ-08008 - Náttúrufræðistofnun Íslands

1. mynd. Náttúruverndaráætlun 2004–2008. Áætlun um friðlýsingar 14 landsvæða.
Þingsályktunartillaga um náttúruverndaráætlun 2004–2008 var unnin á grunni skýrslu sem
Umhverfisstofnun vann í samvinnu við Náttúrufræðistofnun Íslands, Náttúruverndaráætlun
2004–2008 – Aðferðafræði. Tillögur Umhverfisstofnunar um friðlýsingar (María
Harðardóttir o.fl. 2003). Náttúrufræðistofnun Íslands átti drjúgan þátt í undirbúningi
áætlunarinnar en hún átti fulltrúa, ásamt Náttúruvernd ríkisins [Umhverfisstofnun] og
umhverfisráðuneyti, í vinnuhópi sem var skipaður í því skyni að leggja grunn að
aðferðafræðinni sem notuð skyldi. Í kjölfarið hóf Náttúrufræðistofnun Íslands að greina
tiltækar upplýsingar til þess að leggja mat á hvaða tegundir lífvera þarfnast verndar.
Samhliða því hófu Náttúrufræðistofnun Íslands og Náttúruvernd ríkisins skipulega vinnu við
að flokka jarðminjar á Íslandi og meta verndarstöðu þeirra. Niðurstöður þessarar vinnu og
tillögur um friðlýsingar liggja fyrir í tveimur skýrslum: Verndun tegunda og svæða. Tillögur
Náttúrufræðistofnunar Íslands vegna Náttúruverndaráætlunar 2002 (Ólafur Einarsson o.fl.
2002) og Verndun jarðminja á Íslandi. Tillögur vegna náttúruverndaráætlunar 2002 (Helgi
Torfason og Ingvar Atli Sigurðsson 2002). Í skýrslunum er fjallað um samtals 59 svæði sem
ástæða þykir til að vernda, auk þess sem lagt er til að tilteknar plöntutegundir verði friðlýstar
sérstaklega, byggt á tillögum Náttúrufræðistofnunar þar að lútandi frá árinu 2000
(Náttúrufræðistofnun Íslands 2000b).
Starfshópur sem umhverfisráðuneytið skipaði í júní 2007 til að vinna að undirbúningi
náttúruverndaráætlunar 2009–2013, skipaður fulltrúum ráðuneytisins, Umhverfisstofnunar
og Náttúrufræðistofnunar Íslands, hefur mótað áherslur nýju áætlunarinnar í samráði við
umhverfisráðherra. Ákveðið var að halda áfram uppbyggingu á neti verndarsvæða
samkvæmt sömu aðferðafræði og kynnt var í fyrri áætlun. Í þetta skiptið er megináhersla
lögð á sjaldgæfar plöntur og mikilvæg búsvæði þeirra, með það fyrir augum að tryggja vernd
og vöktun þeirra plantna sem eru verndarþurfi með heildstæðu neti verndarsvæða og
tegundafriðun. Þar að auki eru fyrstu skrefin stigin í friðun smádýra og búsvæða þeirra og í
friðun vistgerða. Þá var ákveðið að gera tillögu um eitt svæði sem býr yfir sérstæðum
jarðminjum og stórbrotinni landslagsheild. Langtíma markmiðið er að koma upp neti
verndarsvæða sem tryggi lágmarksvernd þeirra lífvera, dýra og plantna, vistgerða og
jarðminja sem þarfnast verndar á Íslandi og fullnægi alþjóðlegum skuldbindingum
þjóðarinnar þar að lútandi.
8