Válisti 2

Tegundir í nokkurri hættu (LR)
GRAFOND
Anas acuta
Staða: í nokkurri hættu (LR, cd)
Forsenda: HáS vernd
Alþjóðlegar skuldbindingar:
V Bernarsamningur: viðauki III
Graföndin er útbreiddur en víðast hvar afar strjáll varpfugl. Hún er algengust í flæðilöndum
norðanlands og austan og er líklegt að meirihluta varpstofnsins sé þar að finna en hann telur
aðeins nokkur hundruð pör.
Utbreiðsla og stofnstærð: Graföndin verpur strjált um land allt, m.a. á hálendinu. Utbreiðsla
grafandar er ekki þekkt til fulls en vitað að hún er algengust í flæðilöndum á óshólmasvæðum
norðanlands og austan, í Skagafirði, Eyjafirði, Aðaldal, Oxarfirði og á Út-HéraSi. stærð
íslenska varpstofnsins er óþekkt en hefur verið áætluS um 500 pör, þar af verpa um 50 pör
að jafnaði við Mývatn. 9 Margt bendir til þess að grafendur hafi verið algengari hér áður fyrr.
Lífshættir: Graföndin er farfugl sem dreifist víða um Vestur-Evrópu utan varptíma. Hún kemur
til landsins í apríl og fer aftur t september. Stöku fuglar sjást suðvestanlands á vetrum, m.a. á
Skerjafirði. Kjörlendi grafanda er lífríkt votlendi eins og grunn vötn og gulstararflóð. Þær
verpa snemma, sumar þegar í byrjun maí en flestar um miðjan mánuðinn. Eggin eru fremur fá
miðað við aðrar endur, 6-8 talsins. Fyrstu ungÁrnir klekjast í byrjun júní og verða fleygir eftir
6-7 vikur. Fæðan er svipuð og hjá öðrum gráöndum, ýmislegt plöntukyns (aðallega á vetrum)
og vatnaskordýr (einkum á varptíma).
Helstu ógnir: skerðing búsvæða, og þá einkum framræsla, hefur gert stór svæði óbyggileg
fyrir grafendur. Einnig hefur borið á ólöglegum skotveiðum. Þar sem taka má andaregg er
viss hætta á að grafandaregg séu tekin í misgripum (yrir egg annarra tegunda.
Vernd og vöktun: Graföndin hefur verið alfriðuð frá 1994 en fram að þvl var skotveiði leyfð
utan varptíma og einnig eggjataka á afmörkuðum svæðum. Fylgst er árlega með stofnbreytingum
grafandar á Mývatni og óreglulega á tveimur svæðum öðrum á Norðurlandi en
afla þarf áreiðanlegrar vitneskju um útbreiðslu hennar og stofnstærð. Jafnframt er æskilegt að
styrkja vöktun grafandar um land allt. Verndun og endurheimt votlendissvæða kemur
graföndinni til góða.
Staða á heimsvísu: Graföndin er strjáll varpfugl í Vestur-Evrópu og er að mati alþjóðlegu
fuglaverndarsamtakanna talin í yfirvofandi hættu (VU) á evrópska vísu, þar sem talið er að
graföndum hafi fækkað um 90% frá 1970 til 1990. 92 Astæðan er fyrst og fremst skerðing
búsvæða bæði á varplöndum og á vetrarstöðvum, þar á meðal í Afríku. Samkvæmt
Bernarsamningnum ber að hafa stjórn á veiðum þar sem þær eru leyfðar til að tryggja
varðveislu stofnsins. Graföndin er hins vegar afar útbreidd frá Eystrasalti til Kyrrahafs sem og
í Norður-Ameríku.
86