Válisti 2

Tegundir í yfirvofandi hættu (VU)
SJÓSVALA Oceanodroma leucorrhoa
Staða: í yfirvofandi hættu (VU)
Forsenda: Fáir varpstaðir
Alþjóðlegar skuldbindingar:
V Bernarsamningur: viðauki II
A Búsvæðavernd (Ályktun nr. 6/1998)
Sjósvalan verpur svo til eingöngu í Vestmannaeyjum og þar er friðlýst vera langstærðta varp
þessarar tegundar í Evrópu. Stærð varpstofnsins er áætluð 80.000-150.000 pör.
Útbreiðsla og stofnstærð: Höfuðstöðvar sjósvölunnar á íslandi eru í Vestmannaeyjum og
langstærðta varpið er í Elliðaey. 51 Hún verpur einnig með vissu í Bjarnarey, Smáeyjum, Álsey,
Brandi, Hellisey, Suðurey og eitthvað í Ystakletti. Sennilegt er að sjósvala verpi víðar í Vestmannaeyjum.
Þá hefur hún orpið í Ingólfshöfða og sést á öðrum hugsanlegum varpstöðum, t.d. í
Skrúði og Reynisfjalli. hreiður hafa hins vegar ekki fundist þar þrátt fyrir ítarlega leit. stærð
varpstofnsins er talin vera á bilinu 80.000-150.000 pör og byggist sú niðurstaða á talningum í
Elliðaey og mati á flatarmáli heppilegs varpkjörlendis annars staðar í Vestmannaeyjum. 51
Lífshættir: Sjósvalan heldur til við sunnanvert landið á varptíma og sést stundum frá landi, svo
sem út af Garðskaga og Seltjarnarnesi, einkum í ágúst. Utan varptíma heldur sjósvalan sig
sennilega vítt og breitt um Atlantshaf, frá Vestur-Afríku og Karíbahafi Norður fyrir Bretlandseyjar.
Sjósvalan er úthafsfugl og verpur aðallega í úteyjum en einnig í höfðum. Hún
verpur oftast í holum í jarðvegi þar sem auðvelt er að komast gegnum þykka grasrót eða þar
sem gróðurþekjan hefur rofnað, eins og í lundavörpum og við kletta. Varptíminn hefst í lok
maí en flestir fuglanna verpa þó sennilega ekki fyrr en í júní. Sjósvalan verpur einu eggi og
klekst það eftir 7 vikur. Unginn verður fleygur á 9-10 vikum, eða í september-október.
Fæðan er dýrasvif og smáfiskar.
Helstu ógnir: Sjósvala verpur aðeins á fáum stöðum og á mjög afmörkuðu svæði svo til
eingöngu í Vestmannaeyjum. Mengunarslys eða rándýr, svo sem rottur og kettir, sem oft leggjast
út í fuglabyggðir í Eyjum, geta orðið sjósvölum skeinuhætt.
Vernd og vöktun: Sjósvalan hefur verið alfriðuð frá 1954. Einn varpstaður hennar, IngólfshöfSi,
er friðlýstur og aSalvarpstaðurinn í Elliðaey i Vestmannaeyjum er á náttúruminjaskrá.
Lagt er til að Elliðaey verði friðlýst, auk þess sem afla þarf betri gagna um stofnstærð tegundarinnar.
Staða á heimsvisu: Sjósvalan verpur aðallega í Norður-Ameríku en einnig á fáeinum stöðum í
Evrópu. stærðta varpið þar er í Vestmannaeyjum en sjósvölur verpa einnig á Bretlandseyjum
og í Færeyjum. Sjósvalan verpur á tiltölulega fáum stöðum og er því talin þurfa sérstakt eftirlit
og vernd í Evrópu. Þannig ber, skv. Bernarsamningnum, að friða hana og vernda búsvæði
hennar sérstaklega. Þar sem langstærðti hluti evrópska varpstofnsins verpur hér á landi á afar
takmörkuðu svæði ber Island sérstaka ábyrgð á velferS þessa stofns.
74