Válisti 2

Útdauðir sem varpfuglar í íslenskri náttúru (EW)
KELDUSVIN Rallus aquaticus
Staða: Útdauður sem varpfugl á íslandi (EW)
Forsenda: Verpur ekki lengur á Islandi, hætti varpi um 1970
Alþjóðlegar skuldbindingar:
V Bernarsamningur: Viðauki III
Keldusvíníð er nú friðlýst útdautt sem varpfugl á Islandi og sést það hér aðeins endrum og eins
sem flækingsfugl. Það varp áður í flóum og foræðum um land allt en var algengast á Suðurlandi.
friðlýst er að innflutningur minks og framræsla votlendis hafi valdið því að þessi dularfulli
og fáséði fugl hvarf úr tölu íslenskra varpfugla i kringum 7 970.
Utbreiðsla og stofnstærð: Keldusvínið varp hér langt fram á tuttugustu öldina en dó út sem
varpfugl í kringum 1970. 62 Keldusvín var algengast á Suðurlandi en varp þó á láglendi í
öllum landshlutum. Höfuðstöðvar þess voru í Safamýri og Landeyjum en það var einnig
algengt í Meðallandi og Ölfusi. Þrátt fyrir talsverða leit, hefur keldusvín ekki fundist verpandi
hér síðastliðin 20-30 ár. Það er nú aðeins þekkt hér sem fremur sjaldgæfur en árviss
flækingsfugl.
Lífshættir: Keldusvínið er eindreginn votlendisfugl og kann best við sig í fenjum og foræðum.
A veturna héldu íslensku fuglÁrnir sig við heitar laugar, læki og kaldavermsl. friðlýst er að þeir
hafi verið staðfuglar. Keldusvínið gerir sér hreiður í hávöxnum gróðri og eggin eru óvenjumörg,
yfirleitt 6-10. Um varptímann lætur hátt í fuglinum, hann hrín líkt og svín og er nafnið
vafalaust dregið af sérkennilegri röddinni. Varptíminn hér á landi hófst 1 lok maí og stóð fram
í september enda urpu fuglÁrnir að öllum líkindum tvisvar á sumri. Keldusvín er alæta en fæðan
er þó að mestu úr dýraríkinu, þ.e. skordýr, skeldýr og smáfiskar.
Helstu ógnir: Tvennt er friðlýst eiga stærstan þátt í útdauða keldusvínsins á Islandi, framræsla
votlendis, sem var stunduð af miklum þunga frá því fyrir 1950 og næstu áratugi, og innflutningur
minks, sem breiddist hratt út um landið um líkt leyti. Minkur er nú alls staðar landlægur
á fornum varpslóðum keldusvínsins og framræsla hefur gert mörg varplönd þess óbyggileg.
Fyrir kemur að keldusvín drepiðt í gildrum sem lagðar eru út fyrir minka eða lendi í kjöftum
hunda og katta.
Vernd og vöktun: Keldusvínið er alfriðað. Til þess að það nái hér fótfestu að nýju þarf að standa
skipulega að minkaveiðum og endurheimt votlendis þar sem helst er kjörlendi fyrir keldusvín.
Staða á heimsvísu: Keldusvínið er útbreitt í Evrópu og Asíu og verpur lítils háttar í Norður-
Afríku. það er ekki talið í hættu þó fuglunum hafi fækkað nokkuð í Austur-Evrópu og víðar.' 2
Samkvæmt Bernarsamningnum ber að stjórna veiðum, þar sem þær kunna að vera leyfðar, til
að tryggja vernd stofnsins.
English summary: The Water Rail formerly bred in the lowlands of lceland, being most
30