T.C. MALİYE BAKANLIĞI 2012 YILI BÜTÇE ... - Maliye Bakanlığı

T.C.
MALYE BAKANLII
2012 YILI
BÜTÇE SUNU KONUMASI
(TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu)
Mehmet MEK
Maliye Bakan
26 Ekim 2011
1

2

Sayn Bakan,
Plan ve Bütçe Komisyonunun Saygdeer Üyeleri,
Deerli Basn Mensuplar,
Hepinizi saygyla selamlyorum.
Öncelikle Van’daki depremde hayatn kaybeden
vatandalarmza Allah’tan rahmet, yaknlarna sabr ve yaral
vatandalarmza ise acil ifalar diliyorum.
17 Ekim 2011 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulan
2012 yl Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Tasars ile 2010 yl
Kesinhesap Kanun Tasarsnn görümelerine bugün balyoruz.
3

Ülkemizin imkan, ihtiyaç ve orta vadeli hedeflerini esas
alarak, hazrladmz ve huzurlarnza getirdiimiz 2012 Yl Bütçesi,
AK Parti Hükümetlerinin onuncu bütçesidir.
Büyük bir titizlikle hazrladmz bu bütçe, önceki
bütçelerimizde olduu gibi;
Ekonomik ve finansal istikrar önceliklendiren,
Mali disiplini güçlendiren,
Reel ekonomiyi destekleyen,
Ekonomik ve sosyal kalknmaya odaklanan,
Toplumsal refah gözeten,
Ülkemizin ihtiyaç duyduu yatrmlara yeterli kaynak
ayran,
bir bütçedir.
2012 bütçesini Orta Vadeli Programda öngörülen gerçekçi
makroekonomik varsaymlar baz alarak hazrladk.
Sayn Bakan,
2012 Yl Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasars ile 2010 Yl
Kesinhesap Kanunu Tasars, Komisyonunuzun yapaca youn ve
özverili çalmalarla deerlendirilecek ve yapc katklarnz
sayesinde en iyi eklini alarak Genel Kurul’a sunulacaktr.
Yapacanz youn çalmalar ve katklarnz için Sayn Bakan
size ve Komisyonun deerli üyelerine imdiden teekkür ediyorum.
Bugünkü sunumuma dünya ve Türkiye ekonomisinin görünümü
ile ilgili bir deerlendirme yaparak balamak istiyorum. Daha sonra
2010 yl Merkezi Yönetim Kesinhesab ve 2012 yl Merkezi Yönetim
Bütçesi konusunda sizlere bilgi sunacam.
4

DÜNYA VE TÜRKYE EKONOMSNN GÖRÜNÜMÜ
Küresel Büyüme (1950-2011, Yüzde)
8
7
6
Ortalama Büyüme: 3,9
5
4
3
2
1
0
-1
1950
1952
1954
1956
1958
1960
1962
1964
1966
1968
1970
1972
1974
1976
1978
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
Kaynak: IMF
5

Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Küresel kriz sonrasnda alnan olaanüstü tedbirler sonucunda
toparlanma sürecine giren dünya ekonomisi, son aylarda artan
risklerle kar karya kalmtr.
Bu riskler üç ana kaynaktan beslenmektedir;
Avro Bölgesindeki kamu borç krizi,
Bankaclk sisteminin zayf yaps ve gelimi ülkelerdeki
kamu borç krizinin bankalara sirayet etme ihtimali,
Bata ABD’de olmak üzere gelimi ülkelerde büyümenin
zayf kalmas ve yeterince istihdam yaratlamamasdr.
2011 ylnn ikinci çeyreinden itibaren küresel piyasalarda
Avro Bölgesi kaynakl aa yönlü riskler belirginlemeye balamtr.
Portekiz, rlanda ve Yunanistan gibi Avrupa Birliinin çevre
ülkelerinde balayan kamu borçlarnn sürdürülebilirliine ilikin
endieler daha sonra spanya ve dünyann üçüncü en borçlu ülkesi
olan talya’y da etkisi altna almtr. 2010 ylnn banda
belirginleen bu krizin çözümüne yönelik imdiye kadar piyasalar
ikna edici bir siyasi irade ortaya konulamamtr.
Küresel krizle birlikte bilançolar bozulan bankaclk sektörü
henüz krizin yaralarn saramadan Avro Bölgesindeki kamu borç
krizinin beraberinde getirdii daha büyük riskler ile kar karya
kalmtr. Baka bir deyile, portföyünde kamu borç sorunu yaayan
ülkelerin tahvillerini tutan bankalarda bu tahvillerin piyasa
deerinin dümesi nedeniyle ciddi sermaye ihtiyac ortaya çkmtr.
Dünya ekonomisinin en önemli büyüme motorlarndan biri
olan ABD’de kriz sonras büyümenin güçlü olmamas ve yeterli
düzeyde istihdam yaratamamas küresel ekonomiye ilikin
6

eklentileri olumsuz etkilemektedir. Ayrca yüksek bütçe açklar ve
artan kamu borç stoku sorunu karsnda gelimi ülkeler
kredibilitesi yüksek bir orta vadeli mali konsolidasyon programn
hayata geçirememilerdir. Bu durum piyasalarda tüketici ve
yatrmc güvenini zedelemi ve küresel büyüme beklentilerini
olumsuz etkilemitir.
Nitekim IMF, Eylül sonunda yaymlad Dünya Ekonomik
Görünüm Raporu’nda 2011 ve 2012 küresel büyüme tahminlerini
aaya doru revize etmitir. Buna göre; 2010 ylnda yüzde 5,1
büyüyen dünya ekonomisinin 2011 ve 2012 yllarnda yavalayarak
yüzde 4 civarnda büyümesi tahmin edilmektedir. Her ne kadar
yüzde 4 makul bir büyüme oran gibi görünse de Çin ve Hindistan
hariç tutulduunda büyüme oran yaklak yüzde 2,7’ye
dümektedir. Tüm gelimekte olan ülkeleri hariç tuttuumuzda ise
bu oran 1,6 civarna gerilemektedir. Dier bir deyile dünyadaki
7

yüzde 4’lük büyümenin yarsndan fazlas gelimekte olan ülkelerden
kaynaklanmaktadr.
Büyüme Oranlar (Yüzdelik Deiim, Yllk)
12
10
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
2002-Ç1
2002-Ç3
2003-Ç1
2003-Ç3
2004-Ç1
2004-Ç3
2005-Ç1
2005-Ç3
2006-Ç1
2006-Ç3
2007-Ç1
2007-Ç3
2008-Ç1
2008-Ç3
2009-Ç1
2009-Ç3
2010-Ç1
2010-Ç3
2011-Ç1
Gelimi Ülkeler
Gelimekte Olan Ülkeler
Kaynak: IMF
Türkiye’nin de aralarnda bulunduu gelimekte olan birçok
ülkede büyüme bir miktar hz kaybetse de hala güçlü konumdadr.
Gelimekte olan ülkelerin 2011 ylnda yüzde 6,4, 2012 ylnda ise
yüzde 6,1 büyüyecei tahmin edilmektedir. Yine Çin ve Hindistan
hariç tutulduunda bu rakamlar srasyla yüzde 4,6 ve 4,2’ye
dümektedir.
8

Türkiye Ekonomisinde Mevsimsellikten Arndrlm
GSYH (2008 Ç1=100)
110
108,7
105
100
100,0
95
90
85
87,0
80
2007-Ç1
Ç2
Ç3
Ç4
2008-Ç1
Ç2
Ç3
Ç4
2009-Ç1
Ç2
Ç3
Ç4
2010-Ç1
Ç2
Ç3
Ç4
2011-Ç1
Ç2
Kaynak: TÜK
Türkiye ekonomisi, 2010 ylnda yüzde 9, 2011 ylnn ilk
yarsnda ise yüzde 10,2’lik büyüme oran ile küresel büyüme liginde
en üst sralarda yerini almtr. Türkiye ekonomisi, Haziran sonu
itibaryla sabit fiyatlarla kriz öncesi seviyesini yüzde 9 orannda
amken, birçok ülke henüz kriz öncesi GSYH rakamlarn
yakalayamamtr.
2010 ylnn tamamnda ve 2011 ylnn ilk yarsndaki güçlü ve
hzl büyümenin en önemli kaynaklar özel tüketim ve sabit sermaye
yatrmlar olmutur. Özellikle özel sektör yatrmlarnda görülen
hzl art, ekonominin ileriye yönelik üretim kapasitesinin arttna
iaret etmektedir.
Türkiye ekonomisinin bu yl yüzde 7,5, gelecek yl ise dünya
ekonomisindeki belirsizlikler ve en büyük pazarmz olan Avrupa
9

Birliindeki skntlar nedeniyle yüzde 4 civarnda büyüyecei
öngörülmektedir.
Küresel kriz döneminde ve sonrasnda ülkemizde tüm politika
araçlar orta vadeli bir perspektifle, zamannda ve kararl bir
biçimde kullanlmtr. Türkiye, krizle mücadelede dünyaya örnek
bir ülke olmutur. Bu nedenle Türkiye ekonomisinin güçlü
performans bir tesadüf deildir. Çin ve Hindistan’ hariç
tuttuumuzda gerek büyümede gerekse istihdam yaratmada
dünyann gelimi ve gelimekte olan ülkelerine göre büyük bir
baar söz konusudur.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Küresel krizin en ykc etkilerinden birisi de istihdam üzerinde
görülmütür. 2010 ylnda dünyadaki isiz says 2007 ylna göre 27,7
milyon kii artarak 205 milyon kiiye ulamtr. Birçok ülkede krizle
birlikte katlanan isizlik oranlar halen kriz öncesi seviyesine
düürülememitir.
Kriz öncesi dönemde Avro Bölgesi’nde ve ABD’de isizlik
oranlar yüzde 7,6 ve 4,6 iken, 2010’da srasyla 10,1 ve 9,6’ya
yükselmitir. Ancak ekonomideki toparlanmaya ramen son verilere
göre Avro Bölgesi’nde ve ABD’de isizlik oranlar kriz öncesi
seviyenin hala üstünde, srasyla yüzde 9,7 ve 9,1 düzeyindedir. Bu
rakamlar ABD için son 27, Avro Bölgesi için son 12 yln en yüksek
isizlik oranlarn ifade etmektedir.
10
10

Türkiye’de ise isizlik oran kriz öncesi seviyelerin altna
gerilemitir. Aralk 2007’de yüzde 10,9 olan manet isizlik oran
2011 Temmuz itibaryla yüzde 9,1’e dümütür. Mevsimsel
etkilerden arndrlm isizlik oran ise yüzde 10,1’e gerilemitir. Bu
rakamlarla Türkiye, isizlik orann kriz öncesi dönemin altna
indiren nadir ülkelerden biri olmutur. Ayrca eklemek gerekir ki bu
baar, igücüne katlm orannn hzla artt bir konjonktürde
gerçeklemitir. gücüne katlm oran, Temmuz 2011 döneminde,
2007 ylna göre 5 puanlk bir art kaydederek yüzde 51,2 seviyesine
ulamtr.
11
11

2007-2011 Döneminde Ülkeler tibaryla Yaratlan stihdam*
(Milyon Kii)
TÜRKYE
Almanya
Polonya
sveç
Fransa
Belçika
zlanda
Çek Cumhuriyeti
Danimarka
Macaristan
talya
Hrvatistan
Litvanya
Portekiz
ngiltere
rlanda
Yunanistan
Avro Bölgesi
AB-27
spanya
-2,1
-1,4
-1,6
0,0
-0,1
-0,1
-0,1
-0,1
-0,2
-0,2
-0,3
-0,3
-0,3
0,3
0,2
0,2
0,0
1,3
0,9
-3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
4,2
Kaynak: Eurostat, OECD, TÜK
* Ülkelerin son açklanan verileri kullanlmtr.
Bu dönemde ekonomimizde dikkat çeken bir baka husus
büyümenin yüksek oranda istihdam yaratmasdr. Türkiye 2007
ylndan bu yana 4,2 milyon istihdam yaratarak, büyük bir baar
elde etmitir. Ayn dönemde, AB-27’de net 1,6 milyon istihdam
kayb yaanmtr.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Dünya ekonomisinde bugünkü sorunlarn kayna, küresel kriz
ile birlikte ortaya çkan özel sektör bilanço problemlerinin zamanla
bir kamu borç sorununa dönümesidir. Bugün yüksek kamu borçlar
ve buna bal olarak finans sektöründe artan krlganlklar
sonucunda, ülkelerin 2008’e kyasla maliye politikasnda manevra ve
müdahale alan oldukça daralmtr. Birçok ülkenin uzun dönem
büyüme potansiyeli zayflamtr.
12
12

Kriz öncesi dönemde gelimi ülkelerde ortalama yüzde 1,1
olan genel devlet bütçe açnn GSYH’ya oran, 2009 ve 2010
yllarnda srasyla yüzde 8,7 ve 7,5’e çkmtr. 2011 ve 2012
yllarnda ise bu orann yüzde 6,5 ve 5,2 olaca öngörülmektedir.
Avro Bölgesi’nde ise kriz öncesi dönemde yüzde 0,7 olan bu oran
2009 ve 2010 yllarnda yüzde 6,3 ve 6’ya yükselmitir. Alnan
önlemlerin etkisiyle bütçe açnn GSYH’ya orannn 2011 ve 2012
yllarnda yüzde 4,1 ve 3,1’e düecei tahmin edilmektedir.
Alnan birçok tedbire ramen baz ülkelerde bütçe açnn
yukarda ifade ettiimiz ortalamalarn çok üstünde kalaca tahmin
edilmektedir. Örnein, 2012 ylnda bütçe açnn GSYH’ya oran,
Japonya’da yüzde 9,1, rlanda’da yüzde 8,6, ABD’de yüzde 7,9,
ngiltere’de yüzde 7, Yunanistan’da yüzde 6,9 ve spanya’da yüzde
5,2 olarak öngörülmektedir.
13
13

Gelimekte olan ülkeler ise kriz öncesi dönemde GSYH’ya oran
olarak yüzde 1,2 genel devlet bütçe fazlas vermilerdir. Krizde bu
ülkelerin bütçe fazlas bütçe açna dönümü ve açn GSYH
içindeki pay 2009 ve 2010 yllarnda srasyla yüzde 4,1 ve 2,9
olarak gerçeklemitir. 2011 ve 2012 yllarnda ise bu orann yüzde
1,9 ve 1,7’ye gerilemesi beklenmektedir.
Ülkemizde ise krizden önce binde 2 olan genel devlet bütçe
açnn GSYH’ya oran küresel krizin etkisiyle 2009 ylnda yüzde
5,5’e yükselmi, Hükümetimizin ald tedbirler sayesinde 2010
ylnda yüzde 2,9’a düürülmütür. Bu orann 2011 ylnda yüzde 1,
2012 ylnda ise binde 8 olarak gerçekleeceini tahmin ediyoruz.
ayet küresel krize 1990’l yllar ile 2000’li yllarn bandaki
gibi yüksek bütçe açklar ile yakalansaydk, küresel krize kar
hareket alanmz olmayacakt ve kriz ülkemiz üzerinde ykc bir etki
gösterecekti. Plan ve Bütçe Komisyonunda geçen yl ifade ettiim
gibi ülkemiz ilk defa bir krizi kendi imkan ve program ile amtr.
Son 60 yln en büyük küresel krizinin yaand bu dönemde bir IMF
program veya Mali Kural olmadan da mali disiplinin
sürdürülebileceini gösterdik.
Artan bütçe açklar, ülkelerin kamu borç stoklarn iirmitir.
Bu dönemde gelimi ülkelerin kamu borç stoklarnn GSYH’ya oran
kriz öncesine göre ortalama 30 puan artmtr. Bugün ciddi bir borç
krizi ile kar karya olan Avro Bölgesi’nde ortalama kamu borç
stokunun GSYH’ya oran 2007 ylnda yüzde 66,4 iken bu orann 2011
sene sonu itibariyle yüzde 90 seviyesine ulaaca tahmin
edilmektedir. Benzer ekilde bu oran ABD için yüzde 62,3’ten yüzde
100’e yükselmitir. Yaplan akademik çalmalar, yüzde 90
14
14

seviyesindeki bir kamu borç stokunun uzun vadeli büyüme oranlar
üzerinde çok ciddi olumsuz etki yarattn ortaya koymutur 1 .
Birçok ülkede borç stokunun GSYH’ya oran bu seviyenin zaten
çok üzerindedir. 2012 yl sonunda borç stokunun GSYH’ya orannn,
Japonya’da yüzde 238, Yunanistan’da yüzde 189, talya’da yüzde
121, rlanda’da yüzde 115, Portekiz’de yüzde 112, ABD’de yüzde 105
ve Belçika’da yüzde 94 olaca tahmin edilmektedir. Türkiye’de ise
bu orann 2011 ve 2012 yllarnda srasyla yüzde 39,8 ve 37 olarak
gerçeklemesi beklenmektedir.
Gelimekte olan ülkeler ise kamu borç dinamikleri bakmndan
gelimi ülkelere göre çok daha iyi bir görünüm sergilemektedir.
Borç stokunun GSYH’ya oran kriz öncesinde yüzde 34,6 iken 2009 ve
2010 yllarnda srasyla yüzde 35,4 ve 39,3’e çkmtr. 2011 ve 2012
yllarnda ise bu orann yüzde 36,2 ve 34,5’e gerilemesi
beklenmektedir.
Küresel krize ramen Türkiye’nin kamu borç dinamiklerinde
kalc bir bozulma yaanmamtr. Çünkü kriz öncesinde AK Parti
Hükümetlerinin uygulad doru politikalar ve gerçekletirdii
yapsal reformlar sayesinde Türkiye’nin makroekonomik temelleri
salamlatrlm ve d oklara kar dayankllmz artrlmtr. Bu
nedenle büyümede, kamu finansman dengelerinde, borç
dinamiklerinde ve istihdamda birçok ülkeden olumlu anlamda
ayrm durumdayz.
1 Carmen M. Reinhart ve Kenneth S. Rogoff, Too Much Debt Means the Economy
Can’t Grow.
15
15

Her ne kadar bu yln ilk yarsnda gelimekte olan ülkelerde
ar snma kayglar ve enflasyon riski gündeme geldiyse de bugün
geldiimiz noktada küresel ekonomide yavalama ve emtia
fiyatlarndaki nisbi yumuama nedeniyle enflasyonda da aa yönlü
bir trend görülmektedir.
Geçen sene hedeflerimiz dorultusunda gerçekleen
enflasyonun bu sene Türk Lirasndaki deer kayb, güçlü iç talep ve
son dönemdeki vergi artlar nedeniyle geçici olarak yüzde 7,8’e
yükseleceini bekliyoruz. Ancak 2012 ylsonu itibaryla tekrar
gerilemesi beklenmektedir.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Dünyadaki hiçbir sorun çözümsüz deildir. Ancak dünya
ekonomisinin kar karya olduu problemlerin çözümü güçlü siyasi
irade gerektirmektedir. Bugün dünyadaki temel sorun bu irade
16
16

eksikliidir. Örnein Avro Bölgesindeki kamu borç sorununun
çözülmesi için teknik olarak yaplmas gerekenler konusunda büyük
ölçüde bir fikir birlii vardr. Çözüm, sürdürülmesi imkansz hale
gelen baz ülke borçlarnn yeniden yaplandrlmas, Avrupa
bankaclk sektörünün sermaye yapsnn güçlendirilmesi, mali
disiplini kalc olarak salayacak kurumsal altyapnn
oluturulmasnda yatmaktadr.
Avrupa Birliinin ekonomik performans Türkiye açsndan
büyük önem tamaktadr. hracatmzn yaklak yars, dorudan
küresel yatrmlarn yaklak yüzde 80’i ve yabanc turistlerin
yaklak yüzde 60’ Avrupa Birlii kaynakldr.
Dünya ekonomisinin nerdeyse dörtte biri büyüklüünde olan
ABD’de ise geniletici maliye ve para politikalarnn sonucu bütçe
açnn GSYH’ya oran 2009’da yüzde 12,8’e çkm, 2010 ve 2011
yllarnda srasyla yüzde 10,3 ve 9,6 olmutur. Ayn ekilde kamu
borç stokunun GSYH içindeki pay 2009, 2010 ve 2011 yllarnda
srasyla yüzde 85,2, 94,4 ve 100’e ulamtr. ABD’nin bütçe ve d
açklarn daha makul bir seviyeye düürmesi ve istihdam yaratan bir
büyüme sürecine girmesi dünya ekonomisinin gelecei açsndan çok
önemlidir. Ancak ülkedeki mevcut siyasi ortam, henüz güven veren
bir orta vadeli mali konsolidasyon programnn ortaya konulmasn
mümkün klmamtr.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Sonuç olarak küresel düzeyde artan risklere ramen, bata
ABD ve Avro ülkeleri olmak üzere, gelimi ülkelerde bozulan güven
ortamn yeniden salayacak tedbirlerin hzla alnmas durumunda,
2011 ylnda küresel düzeyde yüzde 4 büyüme mümkün
17
17

olabilecektir. Aksi halde; gelimi ülkelerde durgunluk yaanmas ve
dünya ekonomisinin daha da yavalamas ihtimali vardr.
Bu nedenle, küresel gelimeleri çok yakndan takip ediyoruz.
Bu çerçevede, makroekonomik istikrarn devamn salamak,
toplumun refahn ve istihdam artrmak amacyla gerçekçi bir Orta
Vadeli Program ortaya koyduk. Dünyada yaanan tüm olumsuz
gelimelere ramen Türkiye, krizlere kar dayanklln artrarak
büyüme trendini istikrarl bir ekilde sürdürecektir.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Küresel kriz sonras dönemde Türkiye ekonomisi, sürekli
iyileen kamu finansman dengeleri ve istihdam yaratan güçlü
büyümesi ile birçok ülkeden pozitif yönde ayrmtr. Bu ayrmada,
salam bankaclk sektörü ve kredibilitesi yüksek orta vadeli
program büyük rol oynamtr.
Kredilerin Takibe Dönüüm Oran (Yüzde)
20
17,6
16
12
11,5
8
4
6,0
4,7
3,7
3,5 3,7
5,3
3,7
2,8
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Austos
2011
Kaynak: BDDK
18
18

Türkiye’nin bankaclk sektörü, dünyadaki birçok ülke ile
karlatrlamayacak kadar salkl ve güçlüdür.
Türkiye’de kredi hacmi 2010 ylsonunda 525,9 milyar TL iken,
Austos 2011 itibaryla 645,9 milyar TL’ye çkmtr. Bu,
bankalarmzn salam yaps sayesinde olmutur. Bankaclk
sektöründeki kredi artna ramen problemli kredilerin oran
giderek azalmaktadr. Bu oran, 2002 ylnda yüzde 17,6 iken,
Austos 2011 itibaryla yüzde 2,8’e gerilemitir.
Sermaye Yeterlilik Oran (Yüzde)
28
24
20
16
12
8
Hedef oran yüzde 12
Yasal snr yüzde 8
4
0
2006-1
2007-1
2008-1
2009-1
2010-1
2011-1
Kaynak: BDDK
Türk bankaclk sektörünün sermaye yeterlilik oran, gelimi
ve gelimekte olan birçok ülkenin sermaye yeterlilik orannn
üzerindedir. Sermaye yeterlilik oran, 2011 yl Austos ay itibaryla
yüzde 16,6’dr. Bu oran, öngörülen yasal snr olan yüzde 8’in
nerdeyse iki kat düzeyindedir.
19
19

Türkiye’yi baka ülkelerden ayran önemli faktörlerden bir
tanesi de hanehalknn borçluluk düzeyinin nispeten düük olmasdr.
2009 ylsonu itibaryla, AB-27’de hanehalk yükümlülüklerinin
GSYH’ya oran ortalama yüzde 58,6 düzeyindeyken bu oran ülkemiz
için yüzde 15,4 olarak gerçeklemitir.
Ayrca, hanehalknn kur riski yok denecek kadar düüktür.
Çünkü Hükümetimiz hanehalknn döviz cinsinden borçlanmasna
snr getirmitir. Nitekim Türkiye’de tüketici kredileri içerisinde
döviz ve dövize endeksli kredilerin pay Austos 2011 itibaryla
sadece yüzde 1’dir. Dier taraftan hanehalk kredilerinin çounluu
sabit faizli olduundan faiz riski de düüktür. Bu durum, Türkiye’nin
küresel krizden hzl çknda önemli bir rol oynamtr.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
20
20

Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Küresel kriz döneminde birçok ülkenin kredi notlar
düürülürken Türkiye kredi notu iki kademe artrlan ender
ülkelerden biri olmutur. Bu dönemde ilk defa ABD’nin de kredi notu
düürülmütür. En son Eylül aynda Türkiye’nin yerel para cinsinden
kredi notu, Standard&Poor’s tarafndan artrlarak “BB+”dan
“BBB-”ye getirilmitir.
ç Borçlanma Reel Faizi (Yüzde)
30
25
20
15
10
5
0
-5
2002-6 8 10
12
2003-2 468
10
12
2004-2 468
10
12
2005-2 468
10
12
2006-2
468
10
12
2007-2
468
10
12
2008-2 468
10
12
2009-2 468
10
12
2010-2 468
10
12
2011-2 468
Kaynak: TCMB.
Baz Avrupa Birlii ülkelerinde iç borçlanma ihalelerinde talep
yetersizliinin yaand, Avrupa Merkez Bankasnn müdahalesinin
gerektii ve risk primlerinin yükseldii bir dönemde, iç borçlanma
maliyetlerimiz tarihin en düük düzeylerine gerilemitir. Hazinenin
ortalama iç borçlanma faizi 2002 ylnda yüzde 62,7 iken 2011 Ekim
ay itibaryla yüzde 8,3’tür. Reel faiz oranlar ayn dönemde yüzde
25’ten yaklak yüzde 1 seviyesine gerilemitir. Benzer ekilde
Türkiye’nin Avro cinsinden 10 yllk uluslararas tahvillerinin faizleri
21

2002 yl sonunda yüzde 10,2 iken Ekim 2011 itibariyle yüzde 5,4’e
gerilemitir.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Peki her ey güllük gülistanlk m? Tabi ki deil. Ülkemizde cari
ilemler aç önemli bir yapsal sorun olmaya devam etmektedir.
2010 ylnda yüzde 6,5 olan cari ilemler açnn GSYH’ya orannn
bu yl yüzde 9,4’e ulaaca tahmin edilmektedir. Cari ilemler
dengesindeki bu bozulma ksmen yapsal ksmen konjonktürel
sebeplerden kaynaklanmaktadr.
Son iki yldr, ülkemiz ticaret ortaklarna oranla çok hzl bir
büyüme sürecine girmitir, özel tüketim ve yatrmlarda adeta bir
patlama yaanmtr. Yani büyüme tamamen yurtiçi talep kaynakl
olmutur. Ayn dönemde en büyük ihracat pazarmz olan AB
ülkelerinde iç talebin zayf seyretmesi ve geleneksel olarak d
ticaret fazlas verdiimiz baz Kuzey Afrika ve Orta Dou ülkelerinde
yaanan skntlar d talebi düürmütür. Ayrca, bata enerji olmak
üzere global emtia fiyatlarnda önemli artlar olmutur. Tüm bu
gelimeler cari ilemler açn olumsuz yönde etkilemitir.
22
22

Cari lemler Dengesi (Milyon $)
3.000
1.000
-1.000
-3.000
-5.000
-7.000
-9.000
2002-1
4
7
10
2003-1
4
7
10
2004-1
4
7
10
2005-1
4
7
10
2006-1
4
7
10
2007-1
4
7
10
2008-1
4
7
10
2009-1
4
7
10
2010-1
4
7
10
2011-1
4
7
Cari Denge
Enerji D Cari Denge
Kaynak: TCMB, TÜK
Yukarda ifade ettiimiz konjonktürel faktörlerin yannda cari
açn uzun vadeli politika tedbirleri gerektiren yapsal boyutlar da
vardr. Bu balamda en önemli sorun alanlarndan birisi tasarruf
oranlarnn düük olmasdr.
Konumamn banda ifade ettiim gibi son yllarda kamu
açklarn önemli ölçüde düürdük ve dolaysyla kamu tasarruflarn
önemli ölçüde artrdk. Ancak faiz oranlarndaki düü ve krediye
eriimin kolaylamas gibi sebeplerle özel kesim tasarruflarnda
büyük oranda bir azalma görülmütür. Ayrca ülkemizin katma deer
zincirinde nispeten daha düük bir noktada olmas yani ülkemizde
uluslararas youn rekabetin yaand ve dolaysyla kar marjlarnn
bask altnda olduu sektörlerin arlkta olmas özel sektör
tasarruflarn snrlamaktadr. 2002’de yüzde 18,6 olan ulusal
tasarruf oranmz 2010’da 13,9’a, 2011 ylnda ise yüzde 13,3’e
inmitir. Bu dönemde toplam tasarruflarda büyük düüler yaanm,
23
23

una mukabil yatrmlarda ise ciddi artlar olmutur. Bütün bu
gelimeler d kaynak ihtiyacn, dolaysyla cari aç artrmtr.
Öte yandan ülkemiz çok büyük ölçüde enerjide da bamldr
ve son yllarda doal gaz ve petrol fiyatlarnda yüksek artlar
yaanmtr. 2002 ylnda 9,2 milyar dolar olan enerji ithalatmz bu
yl muhtemelen 50 milyar dolara ulam olacaktr. 2002 ylndan bu
yana toplam 273 milyar dolar cari açk veren Türkiye’nin, ayn
dönemde enerjiye ödedii tutar 270 milyar dolar olmutur. Son 10
yl içerisinde, dünyada doal gaz ve elektrik talebinin Çin’den sonra
en fazla artt ikinci ülke konumundayz. Türkiye’nin önümüzdeki
dönemde enerji talebi artnn yüksek olaca tahmin edilmektedir.
Yüksek enerji maliyetleri, uluslararas rekabet gücümüzü olumsuz
etkileyen en önemli faktörlerden birisidir.
Orta ve uzun vadede cari ilemler açn daha makul
seviyelere düürmek için ülkemizin yurt içi tasarruf oranlarn
artrmas, enerjide da bamll azaltmas, katma deeri yüksek
mal ve hizmet üretiminde younlamas ve beeri sermayesini
güçlendirmesi gerekiyor. Hükümet olarak cari açk probleminin
yapsal boyutlarn önemsiyoruz ve bu sorunlarn çözümü için
tedbirler aldk, almaya devam ediyoruz.
Nitekim orta vadeli programmz cari aça kalc çözüm
getirecek birçok yapsal düzenlemeyi içermektedir.
lk olarak, Hükümetlerimiz döneminde kamu tasarruflarnda
art saladk. 2002 ylnda kamu tasarruflarnn GSYH içindeki pay
negatif yüzde 4,8 iken 2005 ylndan itibaren küresel kriz yl hariç
pozitif olarak gerçeklemitir. Kamu tasarruflarnn 2011 ylnda da
yüzde 2,9’a ulaaca tahmin edilmektedir. Kamu tasarruflarndaki
artlar sürekli klacak politikalar gelitirdik ve uygulamaya koyduk.
24
24

Özel kesim tasarruflarn artrmaya yönelik çabalarmz devam
ediyor. Bu çerçevede önümüzdeki dönem istihdam ve tasarruflar
artrmak için bir igücü piyasas reformu üzerinde çalacaz.
Finansal piyasalardaki derinlii ve enstrüman çeitliliini artrmak
için ise stanbul Finans Merkezi projesini hzlandracaz. Ayrca
bireysel tasarruflar artrmak için yeni tevik mekanizmalar
üzerinde de çalyoruz.
kinci olarak, iktidara geldiimizden bu yana aratrma ve
gelitirme faaliyetlerine önem verdik ve büyük oranda kaynak
ayrdk. 2008 ylnda Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesine yönelik
çok önemli bir reform uygulamaya koyduk. Bu reform ile Ar-Ge
merkezlerinde yaplan harcamalarn yüzde 200’ünün gelir ve
kurumlar vergisi matrahnn tespitinde indirim konusu yaplmasna
imkân saladk. Ayrca Ar-Ge ve destek personeli için yüzde 90’a
varan gelir vergisi istisnas, damga vergisi istisnas ve be yl süreyle
iveren sigorta prim destei salanmtr. Bütün bu çabalarmzn bir
sonucu olarak Ar-Ge harcamalarnn milli gelire oran 2002’de binde
5,3 iken bugün bu oran yüzde 1’i amtr. Hedefimiz orta vadede bu
oran yüzde 2’ye 2023 ylnda ise yüzde 3’e yükseltmektir.
Hedefimiz ülkemizi katma deer zincirinde daha üst sralara
çkartmak ve böylece dünya piyasalarna katma deeri ve kar marj
yüksek ürün ve hizmetler sunmaktr.
Bu çabalarmzn sonucu olarak dünyann önde gelen irketleri
Ar-Ge merkezlerini Türkiye’ye tamaktadr. Türkiye’de Ar-Ge
merkezi açan irket says 102’dir. Bugün itibariyle bu merkezlerde
çalan Ar-Ge personel says 14.000 civarndadr. Bu iletmelerin
2008-2010 yllar arasnda gerçekleen Ar-Ge harcamas tutar 4,8
Milyar TL’dr. Önümüzdeki dönemde, Ar-Ge ve yenilik kapasitesinin
25
25

güçlü olduu bata otomotiv, makine ve imalat teknolojileri ile bilgi
ve iletiim teknolojileri gibi alanlardaki aratrma altyaplarn
oluturmaya ve aratrmac insan gücünü yetitirmeye daha da önem
vereceiz.
Üçüncü olarak, enerjide da bamllmz azaltmak için yerli
ve yenilenebilir enerji kaynaklarn harekete geçirdik. Türkiye’de u
anda 78’i termik, 524’ü hidrolik ve 115’i de dier yenilenebilir
enerji kaynaklarna dayal toplam 717 elektrik üretim santrali ina
ediliyor. Toplam kurulu gücü yaklak 33 bin MW’yi bulan ina
halindeki santraller, Türkiye’nin mevcut kurulu gücünün yaklak
yüzde 63’ünü oluturmaktadr.
Enerji arz güvenliini salamak, yerli ve yenilebilir enerjiyi
tevik ve desteklemek için Yenilenebilir Enerji Kanununu çkardk.
Türkiye, 2007 ylnda 17 MW’lk rüzgar enerjisi kapasitesiyle
Avrupa’da 35’inci sradayken 2010 ylnda 1.329 MW ile 11’inci
sraya yükselmitir. Güne enerjisi potansiyelimiz çok yüksek
olmakla birlikte dünya bu alanda henüz ekonomik üretim seviyesine
ulaamamtr. Ülkemiz jeotermal kaynaklar bakmndan dünyada
7’nci, Avrupa’da ise 1’inci srada yer almaktadr. Bu potansiyeli de
harekete geçirmek için gerekli admlar atyoruz. Ayrca nükleer
santraller ile enerji kaynaklarmz çeitlendirme çabalarmz devam
ediyor. Son olarak yerli biyoyakt üretiminin teviki için akaryakta
tarmsal ürün katk orann artrdk.
Dördüncü olarak, ülkemizin rekabet gücünü daha da artrmak
için altyap yatrmlarn önceliklendirerek, gelimi ülkelerle bu
alandaki fark azalttk. lk olarak Hükümetlerimiz döneminde yolcu
ve yük tamaclnn yüzde 90’ndan fazlasn salayan
karayollarna büyük oranda kaynak ayrdk. 2002 ylnda 6.101 km
26
26

olan bölünmü yol amz yaptmz yatrmlar sayesinde Ekim 2011
itibaryla 3 kattan fazla artrarak 21.227 km’ye ulatrdk. 2015
ylnda toplam bölünmü yol uzunluunu 26.000 km’ye, 2023’te ise
36.500 km’ye çkarmay hedefliyoruz. kinci olarak ulam
maliyetlerinin daha rekabetçi olduu ve 1950’li yllardan itibaren
önemli ölçüde ihmal edilen demiryollarna da önemli ölçüde kaynak
aktaryoruz. Son 9 yldr yllk ortalama yaklak 135 km yeni
demiryolu ina ettik. 1950 ile 2002 döneminde yllk ortalama
sadece 18 km yeni demiryolu yapld göz önüne alnrsa
Hükümetlerimiz döneminde yakalanan baarnn önemi daha iyi
anlalacaktr. Sadece yeni demiryolu inas ile yetinmedik ayn
zamanda 6.367 km’lik demiryolu yenileme çalmasn da
tamamladk. Üçüncü olarak ülkemiz, Hükümetlerimiz döneminde
havaclk alannda da çok önemli mesafeler kat etmitir. 2002’den
bu yana ülkemizdeki aktif havaalan saysn 25’ten 46’ya çkardk ve
havaalanlarnn yllk yolcu kapasitesini 33,8 milyondan 2010 yl
sonu itibariyle 102,8 milyona yükselttik. Ayn dönemde Türk hava
tamacl sektörünün yllk cirosu 2,2 milyar dolardan 12 milyar
dolara ulamtr.
Beinci olarak uluslararas rekabet gücümüzü artrmak ve bilgi
youn, teknoloji youn ürünlere geçii salamak için beeri
sermayemizin kalitesini yükseltiyoruz.
27
27

Brüt Okullama Oran (Yüzde)
120
100
80
96,5
107,6
80,8
93,3
60
58,5
40
20
11,7
29,9
27,1
0
Okul Öncesi (3-5 ya) lköretim Ortaöretim Yükseköretim
2002-2003 2010-2011
Kaynak: MEB
Hükümetlerimiz döneminde okullama oranlarnda önemli
iyilemeler kaydettik. 2002-2003 eitim-öretim döneminde; okul
öncesi için yüzde 11,7, ilköretim için yüzde 96,5, ortaöretim için
yüzde 80,8 ve yükseköretim için yüzde 27,1 olan okullama
oranlar; 2010-2011 eitim döneminde srasyla yüzde 29,9, yüzde
107,6, yüzde 93,3 ve yüzde 58,5 seviyelerine ulamtr.
Hükümetlerimiz döneminde yaplan derslik says toplam 163.612
olmutur. Bu dönemde 238.889 kadrolu öretmen atamas
yaplmtr. Toplam üniversite saysn, 2002 ylnda 76 iken 2011 yl
Eylül ay itibaryla 165’e yükselttik.
28
28

Toplam Üniversite Says
200
165
150
100
50
23
53
76
62
103
0
2002 2011 Eylül
Vakf Devlet Toplam
Kaynak: MEB
Ülkemizde eitimin kalitesinin artrlmas için balattmz
FATH Projesi ile Milli Eitim Bakanl’na bal ilk ve ortaöretim
okullarndaki derslikleri internet, akll tahta ve dier bilgi
teknolojileri ekipmanlaryla donatyoruz. Öretmenlerin hizmet içi
eitimlerini salamak üzere uzaktan eitim merkezleri açyoruz.
Örencilere ise tablet bilgisayar vermeye balyoruz.
Son olarak, yatrmlar artrmak ve küresel dorudan
yatrmlar ülkemize çekmek için yatrm ortamn iyiletirmeye
devam ediyoruz. Küresel dorudan yatrmlar, cari açn
finansmannn kalitesini iyiletirmesi yannda ihracat kapasitemizi ve
verimlilii artrmas sebebiyle önemlidir. Ayrca yüksek d ticaret
aç verdiimiz ürünlerin ülkemizde üretilmesine yönelik tevikleri
gözden geçiriyoruz.
29
29

Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Geçtiimiz bir yl içerisinde yapsal sorunlarmzdan birisi olan
isizlikle mücadelede çok önemli mesafeler aldk. sizlik orann kriz
öncesi seviyesinin altna indirdik. Krizde yüzde 16,1’e yükselen
manet isizlik orann Temmuz 2011 itibariyle yüzde 9,1’e
düürdük. 2007 sonundan bu yln Temmuz ayna kadar 4,2 milyon
ilave istihdam yarattk. Bu rekor düzeyde istihdam artna ramen
isizlik oran hala arzuladmz seviyelerde deildir. Yüksek
istihdam artlarna ramen isizlik oranlarnn yüksek bir seviyede
olmas, igücü piyasamzn yapsal özelliklerinden
kaynaklanmaktadr.
lk olarak, ülkemizde çalma çandaki nüfus art birçok
ülkeye göre oldukça yüksektir. Örnein, yllk ortalama 800 bin
civarnda olan çalma çandaki nüfus art son bir ylda neredeyse
1,1 milyon civarnda art göstermitir. Her ne kadar igücüne
katlm oran baka ülkelerle kyaslandnda düük olsa da
Türkiye’de her yl yaklak 500 bin kii igücüne katlmaktadr.
30
30

kinci olarak, gelimi ülkelerle kyaslandnda ülkemizde
tarmda çalan nüfusun toplam istihdamdaki pay hala oldukça
yüksektir. Son yllardaki düüe ramen, Türkiye nüfusunun hala
dörtte biri tarm sektöründe istihdam ediliyor. Oysa tarmda çalan
nüfusun toplam istihdamdaki pay ABD’de yüzde 1,6, G-7 ülkelerinde
yüzde 2,3, Avro Bölgesinde yüzde 3,6 ve OECD ülkelerinde ortalama
yüzde 5,1’dir. Küresel kriz dönemi hariç, tarm sektöründen sanayi
ve hizmetler sektörüne AK Parti Hükümetleri döneminde önemli
oranda geçiler olmutur. 2002 ylndan bu yana tarm sektöründe
istihdam edilenlerin says 7,5 milyondan 6,7 milyona dümütür. Bu
durum, Türkiye’de isizlik oranlarn hzl bir ekilde aa çekmeyi
zorlatrmaktadr.
31
31

Ülkemizde istihdam snrlayan faktörlerden bir tanesi de
mesleki eitimdeki yetersizliklerdir. Yani talep edilen igücünün
nitelii ile arz edilen igücünün nitelii arasndaki uyumsuzluktur.
Toplam igücünün nerdeyse üçte ikisi lise alt eitime sahiptir
(2002’de yüzde 71,2, 2010’da yüzde 63,7). Bu husus, isizlii
azaltmada uzun vadede eitimin ve özellikle mesleki eitimin
önemini ortaya koymaktadr.
Son olarak, daha önce de ifade ettiimiz gibi son yllarda
igücüne katlm orannda önemli artlar görülmütür. gücüne
katlm oran Temmuz 2011 ylnda yüzde 51,2’e yükselmitir. Bu,
2007 sonuna göre yaklak 5 puanlk bir arta iaret etmektedir.
Özellikle kadnlarn igücüne katlm orannda bir art söz
konusudur. 2007 ylnda yüzde 23,6 olan kadnlar arasnda igücüne
katlm oran Temmuz 2011’de yüzde 30,3 olmutur. Bu artta
32
32

küresel kriz gibi konjonktürel faktörler etkili olmakla birlikte
yükselen eitim seviyesi de belirleyici olmutur.
Ülkemizin en önemli makroekonomik sorunlarndan biri olarak
gördüümüz isizlii daha da azaltmak için önümüzdeki dönemde
çalmalarmza hz vereceiz. Bu kapsamda, Türkiye ekonomisini
istihdam odakl sürdürülebilir büyüme hedefine ulatrmak üzere,
igücünün niteliini, igücü piyasasnn esnekliini ve igücüne
katlm artracak politikalara arlk vermeye devam edeceiz. Orta
Vadeli Programmz isizlik sorununun çözümünde bütüncül bir
yaklam benimsemi ve isizlii azaltmaya yönelik ksa, orta ve
uzun vadeli tedbir ve politikalar ortaya koymutur.
Ksa vadede istihdam artrmann en etkin yollarndan bir
tanesi aktif igücü politikalarn hayata geçirmektir. Son üç yldr
aktif igücü programlarn ülke çapnda uygulamaya koyduk ve her
yl ortalama 1,5 milyar TL kaynak ayrmaya baladk. Bu
programlardan yararlanan kii says 2008 ylnda 32 bin iken 2010
ylnda ise 212 bine yükselmitir. 2011 yl Eylül ay sonu itibaryla
söz konusu programdan yararlananlarn says 157 bin kiidir.
Önümüzdeki dönemde de, aktif igücü programlaryla bireylerin
beceri ve nitelik düzeylerini artracak eitimler vermeyi ve böylece
bireylerin niteliklerine uygun i edinmelerini kolaylatrmay
hedefliyoruz. 2013 ylndan itibaren her yl 400 bin isizimizin bu
programlardan yararlanmasn öngörüyoruz.
Orta vadede istihdam artrmak için birçok tedbir aldk. lk
olarak 2009 ylnda yeni bir yatrm tevik sistemini uygulamaya
koyduk. 2009 ylnn ortasndan bugüne kadar 7.694 adet tevik
belgesi verilmi, bu tevik belgeleriyle yaklak 100 milyar TL’lik
yatrm yaplmas ve bu yatrmlarla 232 bin kiilik istihdam
33
33

salanmas öngörülmütür. Ayrca, hem istihdam artrmak hem de
kayt dlkla mücadele için bu dönemde Hükümetimiz iveren
sigorta prim payn yüzde 19,5’ten yüzde 14,5’e indirmi, yani prim
yükünde yüzde 25,6’lk bir iyileme salanmtr. Dier taraftan
kadn ve gençlerin istihdamna yönelik prim tevikleri saladk. Bu
çerçevede yürürlüe koyduumuz tüm prim indirimi ve tevikler için
ayrdmz kaynak toplam, 2008-2012 yllar arasnda 20 milyar
TL’yi amtr. Son olarak, bölgesel kalknma projelerine (GAP, DAP,
KOP ve DOKAP) daha fazla kaynak ayrmak suretiyle ilave istihdam
salyoruz. Bu projeler arasnda hem bölge hem de ülke ekonomisi
açsndan büyük önem tayan GAP’n istihdam yaratma potansiyeli
oldukça yüksektir. Uluslararas çalmalara göre sulu tarma geçile
birlikte hektar bana dorudan ve dolayl olarak iki kiiye istihdam
yaratlmaktadr. Önümüzdeki dönemde GAP bölgesinde 1 milyon 68
bin hektarlk bölümüne su ulatrlmas hedeflenmektedir. Basit bir
hesapla, bu projeyle 2 milyondan fazla kiiye istihdam
yaratlabilecektir. Kalknma Bakanl verilerine göre 2010 ylnda
GAP bölgesinde 218 bin kiiye istihdam salanmtr.
sizlik sorununun uzun vadede çözümü için beeri sermaye
stokumuzun kalitesini artryoruz. Bu amaçla, ktidara geldiimiz
günden beri eitimi önceliklendirdik ve bütçeden en fazla kayna
eitime aktardk.
34
34

2010 YILI KESNHESAP KANUNU
2010 Yl Kesinhesap Kanun Tasars
Bütçe Giderleri
Bütçe Gelirleri
Bütçe Aç
Faiz Giderleri
Faiz D Fazla
294,4 milyar TL
254,3 milyar TL
40,1 milyar TL
48,3 milyar TL
8,2 milyar TL
35
35

Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
imdi de sizlere 2010 yl Kesinhesab hakknda bilgi vermek
istiyorum.
Kesinhesap Kanunu Tasars görüülecek olan 2010 yl
bütçesinde, bütçe giderleri 294,4 milyar TL, bütçe gelirleri 254,3
milyar TL ve bütçe aç 40,1 milyar TL düzeyinde gerçeklemitir.
2010 ylnda faiz giderleri 48,3 milyar TL, faiz d fazla ise 8,2
milyar TL olarak gerçeklemitir.
2009 ylnda yüzde 28,2 olan bütçe giderlerinin Gayri Safi
Yurtiçi Haslaya oran, 2010 ylnda yüzde 26,7 olmu; 2009 ylnda
yüzde 22,6 olan bütçe gelirlerinin Gayri Safi Yurtiçi Haslaya oran
ise 2010 ylnda yüzde 23 olarak gerçeklemitir.
2010 ylnda bütçe açnn Gayri Safi Yurtiçi Haslaya oran
yüzde 3,6 düzeyinde gerçekleirken, faiz d fazlann Gayri Safi
Yurtiçi Haslaya oran binde 7 olmutur.
36
36

2011 YILI MERKEZ YÖNETM BÜTÇES YILSONU GERÇEKLEME
TAHMN
2011 Yl Merkezi Yönetim Bütçesi Ylsonu Gerçekleme Tahmini
Milyon TL
360.000
280.000
312.573
313.172
265.073
270.562
279.026
290.941
232.220
249.352
200.000
120.000
40.000
% 0,2
% 2,1
% -10,3
47.500
42.610
% 4,3
% 7,4
33.546
22.230
13.954
20.380
-40.000
-120.000
Bütçe
Giderleri
Faiz Hariç
Giderler
Faiz
Giderleri
Bütçe
Gelirleri
Vergi
Gelirleri
Bütçe
Aç
FDF
2011 Bütçe 2011 G.T.
37
37

Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
imdi de size özetle 2011 yl bütçesi ylsonu gerçekleme
tahminlerimizi açklamak istiyorum.
2011 yl sonunda;
Merkezi Yönetim Bütçe Giderlerinin
Merkezi Yönetim Bütçe Gelirlerinin
Bütçe Açnn
Faiz D Fazlann
olarak gerçekleeceini tahmin etmekteyiz.
313,2 milyar TL,
290,9 milyar TL,
22,2 milyar TL,
20,4 milyar TL,
Bu tahminlerimiz dorultusunda 2011 yl balangç bütçesine
oranla; bütçe giderleri sadece binde 2 orannda yani 599 milyon TL
sapmtr. Bu, harcamalar kontrol altnda tuttuumuzu
göstermektedir. Bütçe gelirleri ise balangç tahminine göre yüzde
4,3 orannda yani 11,9 milyar TL artmaktadr. Bu art, özelletirme
gelirlerindeki zayf performansa ramen salanacaktr. Dolaysyla
bütçe açnn yaklak üçte bir orannda (11,3 milyar TL) azalarak
33,5 milyar TL yerine 22,2 milyar TL olmasn bekliyoruz.
38
38

Ortalama Bütçe Aç / GSYH (Yüzde)
12
10
8
7,7
6
4
3,3
2
0
1994-2002 Dönemi 2003-2011 Dönemi
Buna göre, 2011 yl bütçesinde milli gelire oran olarak yüzde
2,8 olarak öngördüümüz bütçe açnn ylsonunda yüzde 1,7 olarak
gerçekleeceini tahmin etmekteyiz.
AK Parti öncesindeki dokuz ylda yani 1994-2002 döneminde
ortalama bütçe aç yüzde 7,7 seviyelerinde gerçeklemitir. Son
dokuz yllk iktidarmz döneminde (2003-2011) ise ortalama bütçe
açn yüzde 3,3 seviyelerine indirmi olacaz. Bu baar tesadüf
deildir. Salanan siyasi istikrarn ve güven veren doru
politikalarmzn bir ürünüdür.
2011 ylsonu tahminimize göre faiz hariç giderlerde balangç
ödeneklerine kyasla yüzde 2,1 orannda art olurken vergi
gelirlerinde yüzde 7,4 orannda art beklenmektedir. Giderlerdeki
art özellikle altyap yatrm harcamalarndaki arttan
kaynaklanmaktadr. Gelirlerdeki art ise güçlü ekonomik büyüme ve
39
39

yaplandrmaya bal olarak vergi gelirlerinde salanan olumlu
sonuçtan kaynaklanmaktadr. 2011 ylnda yaplandrmadan net 5
milyar TL gelir elde etmeyi hedefliyoruz.
2011 ylnda yatrmlar için bütçe balangç ödeneklerine
ilaveten 9,1 milyar TL kaynak ayrdk. Bu kayna bata ulatrma
sektörü olmak üzere altyap yatrmlarna tahsis ettik. Yatrmlara
ilave ettiimiz bu tutar olmasayd 2011 yl bütçe açmz yüzde 1,7
yerine muhtemelen yüzde 1’in biraz altnda gerçekleecekti.
2011 ylnda merkezi yönetimde yüzde 1,7 olacan tahmin
ettiimiz bütçe açnn milli gelire orannn daha kapsaml olan
genel devlette (Merkezi yönetim, yerel yönetimler ve sosyal
güvenlik kurumlar) yüzde 1 olmasn öngörüyoruz. Bu oran ile
Avrupa’da yüzde 3’lük Maastricht Kriterini salayan nadir ülkelerden
biri olmay sürdürüyoruz.
40
40

2012 YILI MERKEZ YÖNETM BÜTÇES
41
41

Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
2012 yl bütçesi, AK Parti iktidarnn hazrlad onuncu, 61.
Hükümetimizin ise ilk bütçesi olma özelliini tamaktadr. Bildiiniz
üzere 2011 yl bütçesini sürdürülebilir büyümenin devamlln
salayacamz ve mali dengeleri iyiletireceimiz bir bütçe olarak
hazrlamtk. lk dokuz aylk sonuçlar ve ylsonu gerçekleme
tahminlerimiz bu hedeflerimize ulamak bir yana bunlarn ötesine
geçeceimizi göstermektedir.
2012 yl bütçesi ile istihdam artrmay, yurt içi tasarruf
seviyesini yükseltmeyi, cari aç azaltmay ve mali disiplini
güçlendirmeyi hedefliyoruz.
imdi 2012 yl bütçesine baz oluturan temel makroekonomik
büyüklükleri sizlerle paylamak istiyorum.
2012 yl için;
GSYH Büyüklüü
1 Trilyon 426 Milyar TL
Büyüme Oran Yüzde 4
Deflatör Yüzde 7
TÜFE Yl Sonu Yüzde 5,2
hracat (FOB)
thalat (CIF)
148,5 Milyar Dolar
248,7 Milyar Dolar
olarak hedeflenmitir.
42
42

2012 Yl Merkezi Yönetim Bütçesinin Temel Özellikleri-1
Reel ekonomiyi daha fazla destekliyoruz.
Yatrmlara daha çok kaynak aktaryoruz.
Bölgesel gelime projelerini hzlandryoruz.
Bilime, teknolojiye ve Ar-Ge’ye daha fazla kaynak ayryoruz.
Yerel yönetimlere daha fazla kaynak aktaryoruz.
Afetler nedeniyle altyaps zarar gören belediyelere yardm ettik.
Çiftçimize destei artryoruz.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
2012 yl Bütçe Tasarsnn büyüklüklerine geçmeden önce,
sizlere bu bütçenin temel özelliklerinden bahsetmek istiyorum. 2012
yl bütçesiyle;
‣ Reel ekonomiyi daha fazla destekliyoruz
2012 yl bütçesiyle reel kesimi desteklemeye devam ediyoruz.
Bu amaçla;
Esnaf kredi faiz destei, tarmsal kredi faiz destei, ihracat
destei, KOB destekleri ve tevik ödemeleri için ayrdmz kayna
enflasyonun neredeyse iki katna yakn artrarak 2,8 milyar TL’ye
yükseltiyoruz. Ayrca istihdam maliyetlerini azaltmak amacyla
yürürlüe koyduumuz iveren primindeki 5 puanlk indirim
uygulamasn sürdürüyoruz. Bu amaçla 2011 yl ödeneklerini yüzde
15,5 orannda artrarak 5 milyar 469 milyon TL’ye çkartyoruz.
43
43

‣ Yatrmlara daha çok kaynak aktaryoruz
2012 ylnda toplam yatrm ödeneklerini 2011 yl balangç
ödeneklerine göre yüzde 24 arttrarak 32,7 milyar TL’ye
çkartyoruz.
2002 ylnda 8,5 yl olan kamu yatrm stokunun ortalama
tamamlanma süresini, 2011 ylnda saladmz ilave ödeneklerin
katksyla 3,3 yla kadar düürdük.
‣ Bölgesel gelime projelerini hzlandryoruz
2012 bütçesi ile GAP, DAP, KOP, DOKAP gibi bölgesel kalknma
projelerine kaynak aktarmaya devam ediyoruz. Bu projeleri 642
sayl KHK ile kurduumuz Dou Anadolu Projesi Bölge Kalknma
daresi, Dou Karadeniz Projesi Bölge Kalknma daresi ve Konya
Ovas Projesi Bölge Kalknma daresi Bakanlklar ile güçlendirdik.
‣ Bilime, teknolojiye ve Ar-Ge’ye daha fazla kaynak
ayryoruz
2012 yl bütçesinde bata TÜBTAK Ar-Ge projeleri olmak
üzere, üniversite ve sanayi kesimi Ar-Ge projelerini desteklemeye
devam ediyoruz. Bu kapsamda 2012 ylnda yaklak 1,5 milyar TL
ödenek öngördük.
‣ Yerel yönetimlere daha fazla kaynak aktaryoruz
2012 yl bütçesinde mahalli idarelerin gelir paylarn yüzde
16,5 orannda artla 27,6 milyar TL olarak öngördük.
Ayrca krsal kesimin altyapsn desteklemek amacyla KÖYDES
(550 milyon TL) ve SUKAP (500 milyon TL) Projelerine toplam 1
milyar 50 milyon TL kaynak ayrdk.
44
44

Mahalli idarelerde çalan ihtiyaç fazlas personeli merkezi
idarede istihdam edeceiz. Bu sayede mahalli idarelerin personel
giderleri azaltlarak daha rasyonel çalmas salanacaktr.
Bunlarn yan sra;
Devredilen Köy Hizmetleri personelinin maalar için l Özel
darelerine transfer yapmaya devam ediyoruz.
Nüfusu 10 binin altndaki belediyelerimizi denkletirme
ödenei ile ayrca destekliyoruz.
Sokak aydnlatma bedellerini Hazineden ödemeyi
sürdürüyoruz.
Belediyelerin kat atk tesisi yapmn destekliyoruz.
Atk su artma tesislerine enerji destei salyoruz.
Bu suretle 2012 ylnda mahalli idarelere toplamda 31,5 milyar
TL destek salamay öngörüyoruz.
‣ Afetler nedeniyle altyaps zarar gören belediyelere
yardm ettik
Yurdumuzun deiik yerlerinde cereyan eden sel felaketleri
bata olmak üzere, afetler neticesinde ortaya çkan skntlarn
giderilmesi ve vatandalarmzn yaralarnn en ksa zamanda
sarlmas için gerekli her türlü önlemi alyoruz. Yalnzca bugünün
deil geçmiin skntlarn da ortadan kaldrmaya çalyoruz. 1999 -
2001 yllar arasnda meydana gelen afetler dolaysyla altyap
hasarna urayan belediyelerin zararlarnn karlanabilmesi için
gerekli kanuni düzenlemeleri yaptk ve bu kapsamda 2011 yl
içerisinde 136,3 milyon TL kayna belediyelere ödenmesi için ller
Bankasna aktardk.
45
45

‣ Çiftçimize destei artryoruz
Çiftçimizi alan ve ürün baznda desteklemeye devam ediyoruz.
Bu kapsamda 2012 ylnda 7 milyar 180 milyon TL destekleme
ödemesi yapmay planlyoruz. Böylece 2011 yl bütçesine göre art
oran yüzde 19,7 olmaktadr.
Destekleme ödeneklerine, kredi faiz destei ve tarmsal
ürünlerin almna ilikin sübvansiyonlar gibi dier destekleme
ödeneklerini dahil ettiimizde tarm kesimine toplamda yüzde 14
artla 11 milyar TL düzeyinde destek öngörüyoruz.
Tarm sigortalarnn kapsamn genileterek çiftçimizin ürün ve
üretim araçlarn teminat altna aldk. Tarm sigortalar için
öngördüümüz ödenei 2012 ylnda yüzde 157 orannda artrdk.
Akaryakt ve dier girdi fiyatlarndaki arttan dolay
çiftçilerimizin madur olmamas için mazot destei birim fiyatlarn
yüzde 9 ile yüzde 25 oranlar arasnda artrdk.
Kimyevi gübre destekleme birim fiyatlarn ise yüzde 9 ile
yüzde 16 oranlar arasnda artrdk.
Krsal alanda gelir düzeyinin yükseltilmesi ve tarmsal alt
yapnn güçlendirilmesi amacyla uyguladmz krsal kalknma
yatrmlarnn desteklenmesi ödeneklerini yüzde 40 orannda
artrdk.
Hayvanclk destekleri ödeneklerini ise 2011 yl ödeneine
göre yüzde 46 orannda artrdk.
46
46

2012 Yl Merkezi Yönetim Bütçesinin Temel Özellikleri-2
Özürlü vatandalarmza destei artryoruz.
Bütçemizi toplumsal cinsiyete duyarl hale getiriyoruz.
Kamu çalanlarn enflasyona ezdirmiyoruz.
Türkiye’nin gelecei için eitime daha fazla kaynak ayryoruz.
Yüksekörenimi ülke geneline yayyoruz, fiziki imkan ve personel yapsn
güçlendiriyoruz.
Sala ayrlan kayna artryoruz.
‣ Sosyal yapy güçlendiriyoruz
Sosyal harcamalar için daha fazla kaynak ayrp dezavantajl
kesimleri desteklemeyi sürdürüyoruz.
Bu kapsamda,
Sosyal Yardmlama ve Dayanma Fonuna aktarlan
kayna 2011 yl balangç ödeneine göre yüzde 39
orannda artrarak yaklak 3 milyar TL’ye çkaryoruz.
Terörden zarar gören vatandalarmzn zararlarn tazmin
etmeye devam ederek sosyal bar ve devlete güveni
pekitiriyoruz.
‣ Özürlü vatandalarmza destei artryoruz
Özürlü eitimi için ayrlan kayna yüzde 20,4 orannda
artrarak 1,2 milyar TL’ye yükseltiyoruz. 2012 ylnda yaklak 240
47
47

in özürlü vatandamzn eitim masraflarn karlamay
hedefliyoruz.
Özürlü evde bakm için ayrlan kayna yüzde 28,7 orannda
artrarak 2,9 milyar TL’ye yükseltiyoruz. 2012 ylnda ortalama 385
bin kiinin evde bakm giderlerini karlamay hedefliyoruz.
‣ Bütçemizi toplumsal cinsiyete duyarl hale getiriyoruz
Öncelikle kz örencilerin eitimlerini tamamlamalar
amacyla, ortaöretim örencilerinin tamal eitimine ayrdmz
kayna yüzde 95,2 orannda artryoruz. Bu ekilde kzlarmzn
okumasn tevik ederek Anayasa deiiklii ile getirilen pozitif
ayrmcl hayata geçirmeye devam ediyoruz.
Kadn istihdamn artrmak amacyla Mays 2008-Mays 2009
döneminde yeni ie alnan ve fiilen çaltrlan 18 yandan büyük
kadnlar için sigorta primine ait iveren hissesinin belli oranlarn 5
yl süreyle sizlik Sigortas Fonundan karlamaya devam ediyoruz.
artl nakit transferiyle özellikle kz örencilerimizin okula
devamn tevik ediyoruz.
Fiziksel ve cinsel istismara ve iddete urayan kadnlarmzn,
psiko-sosyal sorunlarnn çözümlenmesi ve iddetten korunmas için
faaliyet gösteren kadn snma evlerinin saysn 2011 ylnda
açtmz 7 adet snma evi ile birlikte 51’e ulatrdk. 2012 ylnda
snma evlerini daha da yaygnlatrmak için gerekli kayna tahsis
ettik.
Kadn çiftçilerimize yönelik olarak düzenlenen eitimlere
devam ediyoruz.
48
48

‣ Kamu çalanlarn enflasyona ezdirmiyoruz
2012 bütçesi ile ayn veya benzer kadro ve görevlerdeki kamu
personeli arasndaki ücret adaletinin salanmas temel hedefimizdir.
Buna yönelik kaynak da tahsis edilmitir.
ktidara geldiimiz 2002 yl sonundan bu yana memurlarmz,
içilerimizi, emeklilerimizi enflasyona ezdirmedik, hep enflasyonun
üzerinde ücret ve maa art yaptk.
Mesela 2011 ylnda;
- Memurlarn aylk ve ücretlerinde Ocak ve Temmuz aylarnda
yüzde 4,22 art yüzde 4 orannda art yaplmtr.
- Ayrca denge tazminat Ocak ayndan itibaren ilave 80 TL
artrlmtr.
- Devlet memurlarna e için ödenmekte olan aile yardm
ödenei Ocak ve Temmuz aylarnda 20’er TL artrlm ve
sözlemeli personele de aile yardm ödenei verilmeye
balanmtr.
- Sendikal personele üç ayda bir 45 TL ödeme yaplmaya
balanmtr.
Söz konusu artlar sonucunda 2010 yl sonunda aile yardm
ödenei dahil 1.300 TL olan en düük memur maa, yüzde 18,3
orannda artarak 1.538 TL’ye yükselmitir. Benzer ekilde ortalama
memur maa ise 1.577 TL’den yüzde 14,1 artla 1.799 TL’ye
çkarlmtr. Bu oranlar 2011 ylsonu enflasyon tahminimizin
yaklak iki katdr.
49
49

2002 ylsonundan 2011 yl Eylül ayna kadarki dönemde
enflasyondaki (TÜFE) kümülatif art yüzde 116 olmutur. Buna
karlk söz konusu dönemde ayn bazl;
En düük memur maa 2002 Aralk aynda 392 TL iken,
2011 Ekim aynda 1.538 TL’ye çkt, art yüzde 292,3
oldu.
Net asgari ücret 2002 Aralk aynda 184 TL iken, 2011 Ekim
aynda 659 TL’ye çkt, art yüzde 257,6 oldu.
En düük SSK emekli ayl 2002 Aralk aynda 257 TL iken,
2011 Ekim aynda 814 TL’ye çkt, art yüzde 216,5 oldu.
En düük BA-KUR esnaf emekli ayl 2002 Aralk aynda
149 TL iken, 2011 Ekim aynda 660 TL’ye çkt, art yüzde
344 oldu.
En düük BA-KUR çiftçi emekli ayl 2002 Aralk aynda
66 TL iken, 2011 Ekim aynda 492 TL’ye çkt, art yüzde
647 oldu.
En düük memur emekli ayl 2002 Aralk aynda 377 TL
iken, 2011 Ekim aynda 976 TL’ye çkt, art yüzde 159,3
oldu.
65 ya ayl 2002 Aralk aynda 24 TL iken, 2011 Ekim
aynda 110 TL’ye çkt, art yüzde 347,8 oldu.
Muhtar ayl 2002 Aralk aynda 97 TL iken, 2011 Ekim
aynda 384 TL’ye çkt, art yüzde 294,6 oldu.
Bu maa tutarlar ve art oranlar ile çalan, emekli ve dar
gelirli vatandalarmzn mali durumlarnn 2002 ylna göre
50
50

iyiletiini, gelirlerinde reel artlar olduunu açkça ortaya
koymaktadr.
Önceki yllarda olduu gibi 2012 ylnda da kamu çalanlarmz
enflasyona ezdirilmeyecektir.
‣ Türkiye’nin gelecei için eitime daha fazla kaynak
ayryoruz
2012 ylnda üniversite harçlarnda hiçbir art yapmyoruz.
2012 ylnda örencilere salanan burs destei ödeneklerini
örenci artlarn da dikkate alarak yüzde 20,9 orannda artryoruz.
Örenim ve harç kredisi destei ödeneklerini yüzde 17,3
orannda, ilköretim ve ortaöretimde tamal eitime yaplan
destei ise yüzde 37,1 orannda artryoruz.
lköretim ve ortaöretim örencilerine ücretsiz ders kitab
desteine devam ediyoruz.
Fatih Projesini hayata geçiriyoruz.
2012 ylnda Milli Eitim Bakanl bütçe ödeneklerini yüzde
14,8 orannda artrarak 39,2 milyar TL’ye çkartyoruz. Böylece 2012
ylnda da, Milli Eitim Bakanl en büyük bütçeye sahip icrac
bakanlk olma özelliini sürdürmektedir. 2002 ylnda 11,3 milyar TL
olan toplam eitim bütçesini ise yaklak 5 katna çkararak 2012
ylnda 56,3 milyar TL’ye yükseltiyoruz.
‣ Yüksekörenimi ülke geneline yayyoruz, fiziki imkan
ve personel yapsn güçlendiriyoruz
Bütçe ile 103 devlet üniversitesine kaynak salyoruz.
Hükümetimiz döneminde kurulan yeni üniversitelerle birlikte
gençlerimize 81 ilde üniversite eitimi imkân sunuyoruz. Bu suretle
51
51

kentlerimizin sosyal dönüümünü hzlandryoruz. nsanmzn
istedii yerde üniversite eitimini alabilmesini mümkün klyoruz.
Üniversitelerimizin fiziki kapasitesini ve örenci saysn esas
alan, objektif bir bütçeleme yapyoruz. Üniversitelerimizin toplam
ödeneini 2012 ylnda yüzde 15,6 artrarak 12,7 milyar TL’ye
çkaryoruz. Yeni kurulan üniversitelerimizin ödeneklerini ise daha
fazla artrarak kurumsal alt yaplarn güçlendiriyoruz. Bu kapsamda
41 yeni üniversitenin ödeneklerini 2012 ylnda yüzde 27,3 artrarak
2,1 milyar TL’ye çkaryoruz.
Bata yeni kurulan üniversiteler olmak üzere
üniversitelerimizin öretim eleman ihtiyacn hzl bir ekilde
karlayabilmek için ilave 9.000 adet atama izni veriyoruz.
‣ Sala ayrlan kayna artryoruz
2012 ylnda yeil kart salk hizmetlerini Salk Bakanlndan
Sosyal Güvenlik Kurumu’na devrediyoruz. 2002 ylnda iktidara
geldiimizde yeil kart ödemeleri hariç Salk Bakanlnn harcama
tutar sadece 2,4 milyar TL idi. ktidarda olduumuz 9 sene içinde
bu kayna yaklak 6 katna çkartarak 2012 ylnda 13,8 milyar
TL’ye yükseltiyoruz. 2002 ylnda 9,9 milyar TL olan toplam salk
harcamalarn ise 2012 ylnda yaklak 4,5 katna çkartarak 44,3
milyar TL’ye yükseltiyoruz.
2011 ylnda aile hekimlii uygulamasn tüm illeri kapsayacak
ekilde genilettik. 2012 ylnda aile hekimlii ödeneklerini 2011
ylsonu harcama tahminine göre yüzde 10,7 artrarak 3,5 milyar
TL’ye yükseltiyoruz.
2010 yl sonunda balatlan hava ambulans uygulamasna
devam ediyoruz. u anda 2 uçak, 18 helikopterden oluan hava
52
52

ambulans sistemine 2011 ylsonuna kadar 3 uçak daha ilave
edeceiz. Bunun yan sra vatandan kar k demeden salk
hizmetlerine eriimini salamak için 75 tanesi kar paletli olmak
üzere 1.355 adet ambulans alyoruz.
Evde sunulan salk hizmetlerini yaygnlatryoruz. Bu
kapsamda 2011 ylnda 100 bin kiiye ulatrmay öngördüümüz bu
hizmeti 2012 ylnda 140 bin kiiye ulatrmay hedefliyoruz.
Özellikle Dou Anadolu Bölgesinde yaayan zor k artlar
nedeniyle salk hizmetlerine eriimde güçlük çeken gebe kadnlar
için “Misafir Anne Projesi”ni uygulamaya koyuyoruz. Bu proje ile
Dou Anadolu Bölgesi’ndeki yüksek orandaki bebek ölümlerinin
önüne geçmeyi planlyoruz.
2012 Yl Merkezi Yönetim Bütçesinin Temel Özellikleri-3
Sosyal güvenlik sistemini destekliyoruz.
Türkiye’nin tantmna katk salamaya devam ediyoruz.
Yeni temsilciliklerle ülkemizin uluslararas arenadaki varln
güçlendiriyoruz.
Sinema sektörünü daha cazip hale getiriyoruz.
Vergi denetimini güçlendiriyoruz.
Özelletirme uygulamalarna devam ediyoruz.
53
53

‣ Sosyal güvenlik sistemini destekliyoruz
2012 ylnda Sosyal Güvenlik Kurumu’na 2011 ylsonu harcama
tahminine göre yüzde 31 artla 69,1 milyar TL transfer yapmay
öngörüyoruz. Sosyal Güvenlik Kurumu’na yaplacak transferlerdeki
bu artta 2012 ylnda yeil kart salk hizmetlerinin SGK’ya
devredilmesi ve yaplacak intibak düzenlemesi etkili olmutur. 2012
ylnda sosyal güvenlik açk finansmann 2011 ylsonu harcama
tahminine göre yaklak yüzde 59 orannda artrarak 25,5 milyar
TL’ye yükseltiyoruz.
‣ Türkiye’nin tantmna katk salamaya devam ediyoruz
2023 Türkiye Turizm Stratejisinde hedeflendii üzere;
Türkiye’nin pozitif imajnn gelitirilerek marka konumunun
güçlendirilmesini ve dünya turizm pazarnda en çok turist çeken ilk
be ülke arasnda yer almasn salamak için ülkemizin yurtdnda
tantmna büyük önem veriyoruz. Bu amaçla, 2012 ylnda
ayrdmz kayna 2011 ylna göre yaklak yüzde 10 artrarak
138,4 milyon TL’ye çkartyoruz.
‣ Yeni temsilciliklerle ülkemizin uluslararas arenadaki
varln güçlendiriyoruz
D politikada genileyen etki alanmzn bir gerei olarak 2010
ve 2011 yllarnda Asya, Amerika ve Afrika ktalarnda yer alan 16
ülkede yeni temsilcilikler açtk. Ayrca 17 farkl ülke ve ehirde de
en ksa süre içinde yeni temsilcilikler açmay planlyoruz. Bu
kapsamda, 2012 yl bütçesinde yaklak 23 milyon TL ödenek
öngördük.
54
54

‣ Sinema sektörünü daha cazip hale getiriyoruz
Sinema sektörünün geliimi ve ülkemizin film çekimi için bir
cazibe merkezi haline gelmesi için yabanc veya yerli-yabanc ortak
film yapmlarna destek oluyoruz. Ayrca 2012 ylnda ilk defa ulusal
ve uluslararas film festivalleri ile film hafta ve günlerini
destekleyeceiz. Böylece sinema sektörüne yaptmz destekleri
yüzde 51 arttrarak 2012 ylnda yaklak 21 milyon TL’ye
çkartyoruz.
‣ Vergi denetimini güçlendiriyoruz
Vergi Denetimini tek çat altnda birletirerek Vergi Denetim
Kurulu Bakanln kurduk. u an itibaryla müfetti yardmclar
dahil olmak üzere 4.743 kiilik denetim gücüne sahibiz. 2012 ylnda
1.500 yeni Vergi Müfetti Yardmcs alarak denetim kapasitemizi
artracaz.
Risk Analiz Merkezi ile birlikte modern vergi denetim teknik ve
araçlarn kullanarak vergi kayp ve kaçan azaltacaz.
‣ Özelletirme uygulamalarna devam ediyoruz.
2011 yl bütçesinde 9,5 milyar TL’lik özelletirme geliri
hedeflenmiti. Ancak doalgaz ve elektrik datm irketlerinin
ihalelerine katlan yatrmc firmalarn gerekli finansman temin
edememelerinden dolay tahsilat öngörülenin altnda kalmtr.
Halen onay aamasnda bekleyen ve özelletirilmesi planlanan kamu
varlklarndan 2012 ylnda 10,5 milyar liralk özelletirme geliri
hedefliyoruz.
55
55

Özetle 2012 yl Bütçesi;
‣ stihdam ve büyümeyi destekleyen,
‣ Tasarruflar artrmaya ve cari aç azaltmaya yardmc
olan,
‣ Ekonomik ve sosyal kalknmaya odaklanm,
‣ Kamu finansman dengelerini iyiletiren ve ülkemizi daha
ileriye tayacak yatrmlara kaynak ayran bir bütçedir.
2012 Yl Merkezi Yönetim Bütçesi Tasars
Milyon TL
400.000
300.000
313.172
350.898
270.562
300.648
290.941
329.845
249.352
277.677
200.000
% 12,0
100.000
% 11,1
% 17,9 % 13,4
42.610
50.250
% 11,4
22.230
21.054
20.380
29.196
0
Bütçe
Giderleri
Faiz Hariç
Giderler
Faiz
Giderleri
Bütçe
Gelirleri
Vergi
Gelirleri
Bütçe
Aç
FDF
2011 G.T. 2012 Tasar
56
56

Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
imdi de sizlere 2012 yl bütçe büyüklüklerini açklamak
istiyorum:
2012 yl Merkezi Yönetim Bütçesinde;
Bütçe Giderleri
Faiz Hariç Giderler
Bütçe Gelirleri
Vergi Gelirleri
Bütçe Aç
Faiz D Fazla
olarak öngörülmütür.
350,9 milyar TL
300,6 milyar TL
329,8 milyar TL
277,7 milyar TL
21,1 milyar TL
29,2 milyar TL
Buna göre 2011 ylsonu gerçekleme tahminleriyle
kyaslandnda
Bütçe Giderleri
Faiz Hariç Giderler
Bütçe Gelirleri
Vergi Gelirleri
Yüzde 12
Yüzde 11,1
Yüzde 13,4
Yüzde 11,4
orannda artrlmtr.
57
57

2012 ylnda bütçe giderleri 2011 ylsonuna göre yüzde 12
orannda artmas öngörülürken bütçe gelirlerinin yüzde 13,4
orannda artaca tahmin edilmektedir. 2012 ylnda 2011 ylsonu
gerçekleme tahminine göre vergi gelirlerinin yüzde 11,4 orannda
artmasn öngörüyoruz. 2012 yl için nominal GSYH art orannn
yüzde 11,3 olduu göz önüne alndnda, vergi gelirlerindeki art
orannn gerçekçi olduu görülecektir. Bu suretle 2011 ylnda milli
gelire oran olarak yüzde 1,7 orannda gerçeklemesi öngörülen
bütçe aç 2012 ylnda yüzde 1,5’e dümektedir.
58
58

2012 Yl Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri
Milyon TL
140.000
120.000
110.297
130.220
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
73.468
81.692
% 11,2
Personel
Giderleri
% 10,1
12.971
14.279
SGK Devlet
Primi Gideri
32.574
28.859
%-11,4
Mal ve
Hizmet Alm
Giderleri
%18,1
Cari
Transferler
30.098
% -7,3
27.914
Sermaye
Giderleri
%-20,3 %48,0
5.324
4.243
5.829
8.625
Sermaye Borç Verme
Transferleri
4.817
Yedek
Ödenekler
%17,9
42.610
50.250
Faiz
Giderleri
2011 Gerç. Tahmini 2012 Tasar
350 milyar 898 milyon TL olarak belirlenen 2012 yl bütçe
giderlerinin ekonomik snflandrmaya göre dalm ise öyle
belirlenmitir:
Personel Giderleri
Sosyal Güvenlik Kurumlarna
Devlet Primi Giderleri
Mal ve Hizmet Alm Giderleri
Faiz Giderleri
Cari Transferler
Sermaye Giderleri
Sermaye Transferleri
Borç Verme
Yedek Ödenekler
81,7 milyar TL
14,3 milyar TL
28,9 milyar TL
50,3 milyar TL
130,2 milyar TL
27,9 milyar TL
4,2 milyar TL
8,6 milyar TL
4,8 milyar TL
59
59

2012 Yl Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri
300.000
Milyon TL
290.941
329.845
249.352
277.677
200.000
% 13,4
100.000
% 11,4
41.590
% 25,4
52.168
0
Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri Vergi Gelirleri Vergi D Gelirler
2011 G.T. 2012 Tasar
imdi de sizlere 2012 yl Merkezi Yönetim bütçe gelirleri
hakknda ksaca bilgi vermek istiyorum:
Bütçe Gelirlerini
Vergi Gelirlerini
Vergi D Gelirleri
olarak tahmin etmekteyiz.
329,8 milyar TL
277,7 milyar TL
52,2 milyar TL
60
60

2012 Yl Vergi Gelirleri
Milyon TL
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
47.686
53.804
%12,8
Gelir
Vergisi
26.108
27.151
% 4,0
Kurumlar
Vergisi
62.696
70.592
%12,6
Özel
Tüketim
Vergisi
30.375
33.601
%10,6
Dahilde
Alnan
KDV
48.271
53.943
%11,8
thalatta
Alnan
KDV
%14,2
5.863
6.693
Motorlu
Tatlar
Vergisi
%11,3 %14,1
4.085
4.545
BSMV
6.393
7.297
Damga
Vergisi
%13,0
8.211
9.277
Harçlar
% 11,5
9.664
10.774
Dier
Vergiler
2011 G.T. 2012 Tasar
Baz vergi türlerine ait 2012 yl tahminlerimizi de sizlerle
paylamak istiyorum:
Gelir Vergisi
Kurumlar Vergisi
Dahilde Alnan KDV
thalde Alnan KDV
Özel Tüketim Vergisi
Motorlu Tatlar Vergisi
BSMV
Damga Vergisi
Harçlar
53,8 milyar TL
27,2 milyar TL
33,6 milyar TL
53,9 milyar TL
70,6 milyar TL
6,7 milyar TL
4,5 milyar TL
7,3 milyar TL
9,3 milyar TL
61
61

2002-2011 BÜTÇE PERFORMANSI VE 2012 BÜTÇES
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
‣ 2012 Yl Bütçesinde Bundan Önceki Bütçelerimizde
Olduu Gibi Mali Disipline Devam Ediyoruz
AK Parti iktidarlarnn bundan önceki 9 yllk bütçe karnesinde
olduu gibi 2012 yl bütçesi de mali disiplin anlay çerçevesinde
hazrlanmtr. Harcamalarmz esas itibariyle salam gelir
kaynaklarna dayandryoruz ve kaynaklar ülkemizin uzun dönem
refahn artracak alanlara yönlendiriyoruz.
Bu suretle 2011 yl sonunda 22,2 milyar TL olarak
gerçeklemesini beklediimiz bütçe açnn, 2012 ylnda yüzde 5,3
orannda azalarak 21,1 milyar TL olmasn öngörüyoruz. Böylece
bütçe açnn milli gelire orann yüzde 1,7’den 2012 ylnda yüzde
1,5’e indirmeyi hedefliyoruz.
Faiz Giderleri/GSYH (Yüzde)
16
14
14,8
12,9
12
10
10,1
8
6
4
7,0
6,1 5,8
5,3 5,6
4,4
3,3 3,5 3,4 3,2
2
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
G.T
2012
T.
2013
T.
2014
T.
62
62

‣ Faiz Yükünü Azaltmaya Devam Ediyoruz
Bu noktada faiz giderleri ile ilgili çok çarpc bir tabloyu sizinle
paylamak istiyorum. 2002 ylnda faiz giderlerimizin GSYH’ya oran
yüzde 14,8 gibi rekor bir düzeye ulamt. Memnuniyetle ifade
etmek isterim ki küresel kriz yl hariç, 2002’den bu yana bu oran
her sene aa çekmeyi baardk. Geçen sene yüzde 4,4’e düen faiz
harcamalarnn milli gelir içindeki payn bu yln sonu itibariyle
yüzde 3,3’e indirmeyi öngörüyoruz. Program döneminde ise (2012-
2014) yüzde 3,0-3,5 bandnda tutmay hedefliyoruz. 2011 ylnda
yüzde 3,3 olarak öngördüümüz faiz giderlerinin milli gelire oran,
1987 ylndan bu tarafa en düük oran ifade etmektedir. Ayn
ekilde 2011 ylnda yüzde 13,6 olarak öngördüümüz faiz
giderlerinin bütçe içindeki pay 1985 ylndan bu tarafa ulatmz
en düük oran olacaktr.
Faiz Giderleri/Vergi Gelirleri (Yüzde)
90
85,7
80
70
70,9
60
56,3
50
40
30
20
38,2
33,4 31,9
30,1 30,9
22,9
17,1 18,1 17,3 16,5
10
0
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
G.T
2012
T.
2013
T.
2014
T.
63
63

Baka bir açdan baktmzda 2002 ylnda topladmz her
yüz liralk verginin yaklak 86 liras faize gidiyordu. 2011’de ise yüz
liralk vergi gelirinin 17,1 liras faize gidecektir. Mali Plan dönemi
sonunda ise bu tutarn 16,5 liraya kadar dümesi öngörülmektedir.
2002 ylnda yüzde 14,8 olan faiz giderlerinin milli gelire oran
ayn düzeyde kalsayd 2012 yl bütçesinde faiz giderleri için 210,5
milyar TL’lik kaynak ayrmak zorunda kalacaktk. Oysaki 2012
bütçesinde iç ve d borç faiz giderlerine ayrdmz ödenek sadece
50,3 milyar TL’dir. Bu milletimizin baarsdr. Hükümetimiz faizden
tasarruf ettiimiz bu kayna eitime, sala, Ar-Ge faaliyetlerine
ve altyap yatrmlarna harcamaktadr.
64
64

Gelir Politikas Hedefleri
Vergi tabannn geniletilmesi
Vergi sisteminin etkinlik basitlik ve vergilemede adalet
ilkeleri dorultusunda gözden geçirilmesi.
Vergi politikalar uygulamasnda istikrar ve
öngörülebilirliin esas alnmas .
Vergiye gönüllü uyumun artrlmas.
Ekonomide kayt dln azaltlmas.
Kaytdlkla mücadelede tüm kurumlarn ve toplumun
tüm kesimlerinin katlmn salanmas
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Hükümetlerimiz döneminde uyguladmz gelir politikalarnda
temel amacmz, ekonominin rekabet gücünün artrlmas,
istihdamn ve yatrmlarn teviki, bölgesel gelimilik farklarnn
azaltlmas ve daha etkin bir vergi sisteminin oluturulmasdr.
Önümüzdeki dönemde vergi uygulamalarnda istikrar ve
öngörülebilirlii artrmay, vergi kanunlarn etkinlik, basitlik ve
adalet ilkeleri çerçevesinde gözden geçirmeyi hedefliyoruz.
Bu kapsamda;
‣ Vergi kanunlarnda yer alan istisna, muafiyet ve vergi
indirimi hükümlerini, ekonomik ve sosyal politikalar
çerçevesinde yeniden deerlendirerek vergi mevzuatn
sadeletireceiz.
65
65

‣ Mükelleflerin uyum konusunda zorlandklar hususlar
gözden geçirerek gönüllü uyumu artracaz.
‣ Gelir Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu bata olmak
üzere temel vergi kanunlarnn gözden geçirilmesi
çalmalarn tamamlayacaz. Ayrca vergi mevzuatnn
Avrupa Birlii müktesebat ile uyum çalmalarn
sürdüreceiz.
‣ Kaytdlkla mücadeleye kurumlarn ve toplumun tüm
kesimlerinin katlmnn salanmasna yönelik çalmalara
devam edeceiz. Bu çerçevede, Kaytd Ekonomiyle
Mücadele Stratejisi Eylem Plann yeniledik, yaknda
kamuoyu ile paylaacaz.
Ettik
Çalanlarn Vergi Yüklerini Azaltrken stihdam da Tevik
Bildiiniz gibi, 2008 ylndan itibaren asgari geçim indirimi
müessesini gelir vergisi sistemimize kazandrdk. Bu sistemle birlikte
medeni durumuna bal olarak çalanlarn gelirlerinin büyük bir
ksmn vergi d braktk. 2008 öncesinde yüzde 11 olan asgari
ücretin gelir vergisi yükünü, 4 çocuklu bir asgari ücretlide yüzde 0’a
indirdik.
66
66

Ayrca, istihdam üzerindeki prim yükünü azalttk ve çalanlar
için sigorta primi iveren paynn 5 puanlk ksmn bütçeden
karlamaya baladk.
Sosyal güvenlik ve isizlik sigortas primleri içi ve iveren
hisseleri dikkate alnarak hesaplanan ortalama ücret üzerindeki
vergi ve prim yükünü 2002 ylndaki yüzde 42,5 olan seviyesinden
yüzde 35,9’a düürdük. Böylece, OECD ülkeleri arasnda ilk sradan
dokuzuncu sraya geriledik.
67
67

Vergi Yükünü Azalttk Azaltmaya Devam Ediyoruz
Ülkemizde vergi yükünün çok yüksek olduuna dair yaygn ama
yanl bir kanaat bulunmaktadr. OECD verilerine göre, toplam vergi
yükü sralamasnda Türkiye, yüzde 24,6 oran ile 33 OECD ülkesi
arasnda en düük vergi yüküne sahip dördüncü ülke konumundadr.
Ülkemizde Dolayl Vergilerin Vergi Gelirleri çindeki Pay
Nispeten Yüksektir
Ülkemizdeki vergi yükü ile OECD ve Avrupa Birlii ülkeleri
vergi yüklerinin salkl bir kyaslamasnn yaplabilmesi için, Avrupa
Birlii ve OECD ülkelerinde olduu gibi, sosyal güvenlik primlerini de
hesaplamalara dahil etmemiz gerekmektedir.
68
68

OECD snflandrmasna göre (sosyal güvenlik primleri ve
mahalli idare vergi gelirleri dahil) 2009 ylnda toplam vergi gelirleri
içinde dolaysz vergilerin pay yüzde 54,4, dolayl vergilerin pay ise
yüzde 45,6 olarak gerçeklemitir. Bu nispeten yüksek bir rakamdr.
69
69

Dolayl vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki paynn
yüksek olduuna dair alg, hesaplamalarda sosyal güvenlik
primlerinin dikkate alnmamasndan kaynaklanmaktadr. Bu
çerçevede 2009 yl için sosyal güvenlik primleri, mahalli idare vergi
gelirleri ve iadeler hariç tutulduunda toplam vergi gelirleri içinde
dolaysz vergilerin pay yüzde 39,5, dolayl vergilerin pay ise yüzde
60,5 olarak gerçeklemitir. Bu oran dahi baz aldmzda 3 OECD
ülkesinden daha iyi durumdayz.
70
70

Ülkemizde toplam dolayl vergilerin GSYH’ya oran OECD
ortalamasnn biraz üzerindedir. Örnein 2010 ylnda OECD
ortalamas yüzde 9,4 iken Türkiye’de bu oran yüzde 10,1’dir.
Türkiye bu oran ile OECD ülkeleri arasnda 20’nci srada yer
almaktadr.
Dolayl vergilerin toplam vergiler içindeki paynn ülkemizde
nispeten daha yüksek olmas genel vergi yükünün yüksek olduu
anlamna gelmemektedir. Dolayl vergilerin paynn yükseklii, mal
ve hizmetlerin yüksek oranda vergilendirilmesinden deil (akaryakt
ürünleri, iletiim, binek otomobiller ve alkollü içecekler hariç),
dolaysz vergi yükünün (gelir ve kazançlar ile mülkiyet üzerindeki
vergi yükünün) düüklüünden kaynaklanmaktadr. Nitekim, gelir ve
kazançlar üzerinden alnan vergilerde ülkemiz vergi kapasitesinin
çok altnda bir vergi yüküne sahiptir.
71
71

OECD verilerine göre 2010’da dolaysz vergilerin (gelir ve
kazanç üzerinden alnan) GSYH’ya oran ülkemizde yüzde 5,9 iken
bu oran OECD ülkeleri için ortalama yüzde 12,5’tir. Sosyal güvenlik
primlerini de kattmzda dolaysz vergi yükü Türkiye için yüzde
12,2 iken OECD ortalamas yüzde 19,2’dir. Hangi rakam baz alrsak
alalm ülkemiz dolaysz vergi yükü sralamasnda OECD ülkeleri
arasnda en düük vergi yüküne sahip üçüncü veya dördüncü ülkedir.
72
72

2002 ylnda yüzde 65 olan kurum kazançlar üzerindeki toplam
vergi yükünü 2006 ylnda yüzde 34’e indirdik. Böylece ülkemiz OECD
ülkeleri arasnda ilk sradan 26’nc sraya geldi.
73
73

Hükümetlerimiz döneminde, yatrmlarn ve istihdamn teviki,
ekonominin rekabet gücünün ve katma deer üretme kapasitesinin
artrlmasna yönelik olarak, gelir vergisini üst dilimde fon pay dahil
yüzde 49,5’ten, 35’e, alt dilimde ise yüzde 22’den 15’e indirdik.
Gelir vergisi dilimlerinde yaptmz deiikliklerle ülkemizi, OECD
ülkeleri arasnda marjinal vergi oran açsndan ilk sralardan 20’nci
sraya getirdik.
74
74

Ekonomik Faaliyetleri Tevik çin KDV Oranlarnda Önemli
ndirimler Yaptk
Küresel kriz döneminde birçok ülke KDV oranlarn artrrken 2
biz tekstil, turizm, salk ve eitim sektörlerinde KDV oranlarn
yüzde 18’den yüzde 8’e, baz gda maddelerinde ise yüzde 8’den
yüzde 1’e indirdik. Ayrca, ihraç mal tayan araçlarda kullanlan
akaryakta KDV ve ÖTV istisnas getirdik.
2 ngiltere yüzde 17,5’ten yüzde 20’ye, talya yüzde 20’den yüzde 21’e, Portekiz
yüzde21’den yüzde 23’e, Polonya yüzde 22’den yüzde 23’e, Letonya yüzde 21’den
yüzde 22’ye, Slovakya yüzde 19’dan yüzde 20’ye yükseltmitir. Ayrca son iki yllk
dönemde Yunanistan genel KDV orann yüzde 19’dan yüzde 23’e, spanya ise
yüzde 16’dan yüzde 18’e yükseltilmitir.
75
75

Hükümetimiz genel KDV orann yüzde 18’de tutarken AB-
27’de ise son iki ylda ortalama genel KDV oran yüzde 19,8’den
yüzde 20,7’ye yükselmitir.
Hükümetlerimiz Döneminde Akaryakt Ürünleri Üzerindeki
Vergi Yükünü Artrmadk
Kamuoyundaki algnn aksine 2002’den bu yana akaryakt
ürünleri üzerindeki vergi yükünü artrmadk tam aksine ciddi bir
ekilde azalttk. Örnein 1 litre benzinin sat fiyat içerisindeki
toplam vergi yükü 2002 ylnda yüzde 70,2 iken Ekim ortas itibariyle
yüzde 58’e düürülmütür. Ayn dönemde motorinde ise vergi
yükünü yüzde 59,2’den yüzde 48’e düürdük. Verginin yannda
akaryakt ürünlerinin fiyatn belirleyen uluslararas petrol fiyatlar,
döviz kurlar, rafineri ve datc kar paylar gibi birçok faktör
bulunmaktadr.
76
76

Aratrma-Gelitirme Faaliyetlerini Destekliyoruz
Gelir ve kurumlar vergisi kanunlarnda yaptmz
deiikliklerle, iletmelerin Ar-Ge harcamalarnn yüzde 100’ünü
gelir ve kurumlar vergisi matrahnn tespitinde indirim konusu
yapmalarna imkân saladk.
vergisi
Teknoparklarda faaliyet gösteren gelir ve kurumlar
mükelleflerinin, yazlm ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde
ettikleri kazançlar gelir ve kurumlar vergisinden istisna ettik.
Benzer ekilde, bu yerlerde çalan Ar-Ge ve destek personelinin
ücretlerini de her türlü vergiden istisna ettik.
2008 ylnda Aratrma ve Gelitirme Faaliyetlerinin
Desteklenmesi Hakknda Kanunu yürürlüe koyduk. Bu Kanun ile Ar-
Ge merkezlerinde yaplan harcamalarn yüzde 200’ünün gelir ve
kurumlar vergisi matrahnn tespitinde indirim konusu yaplmasna
imkân saladk.
77
77

Ar-Ge ve destek personelinin ücretlerini doktoral olanlar için
yüzde 90’a, dierleri için yüzde 80’e kadar gelir vergisinden istisna
ettik.
Ar-Ge merkezlerinde ve teknoparklarda çalan Ar-Ge ve
destek personelinin sigorta primi iveren paynn yarsnn, her bir
çalan için be yl süreyle Maliye Bakanl bütçesine konulacak
ödenekten karlanmasn saladk.
Kanun kapsamndaki her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile
ilgili olarak düzenlenen katlar da damga vergisinden istisna ettik.
Yeni mezun olmu örenciler bata olmak üzere teknoloji
alannda orijinal bir fikri olan ancak bu fikri hayata geçirmek
için sermayeye ihtiyaç duyan kiilere yönelik tevik uygulamasn
balattk. Bu çerçevede, bir defaya mahsus olmak üzere teminat
alnmakszn 100 bin TL’ye kadar teknogiriim sermayesi desteini
(ylda 500 kiiye kadar) hibe olarak veriyoruz.
Bu kapsamda 2010 ylnda toplam 488 milyon TL tutarnda
KDV, gelir ve kurumlar vergisinin alnmasndan vazgeçilmitir. Bu
vergi avantajndan toplam 4.512 mükellef yararlanmtr.
2010 ylnda Ar-Ge merkezlerinde çalan 12.609 çalan için
gelir vergisi ve sigorta primi teviki uygulanmtr. Bu kapsamda 111
milyon TL gelir vergisi stopajnn alnmasndan vazgeçilmi ve 71
milyon TL sigorta prim destei ödenmitir.
Ar-Ge kanununun uygulanmaya baland 1 Austos 2008
tarihinden bu güne kadar 102 iletmeye Ar-Ge Merkezi belgesi
verilmitir. Ar-Ge Merkezi bulunan bu iletmelerin 2008-2010 yllar
arasnda gerçekleen Ar-Ge harcamas 4,8 milyar TL olarak
gerçeklemitir. Bu kapsamda çaltrlan Ar-Ge personeli says 2011
ylnda 14.000’e ulamtr.
78
78

Ar-Ge harcamalar için salanan toplam vergi teviki ve sigorta
primi destek tutar 2009 ylnda 547 milyon TL iken bir yl içinde
yüzde 22’den fazla bir artla 2010 ylnda 670 milyon TL’ye
yükselmitir. Bu eilim 2011 ylnda da devam etmektedir.
Yeni Bir Tevik Sistemi le Yatrmlar Destekliyoruz
Bildiiniz üzere 2009 ylnda;
‣ Bölgesel gelimilik farkllklarn azaltmay,
‣ Rekabet gücünü artrmay,
‣ Teknoloji ve AR-GE içerii yüksek yatrmlara destek
olmay,
‣ Sektörel kümelenmeyi desteklemeyi,
‣ Ölçek ekonomisi kriterlerini öne çkarmay
amaçlayan yeni bir tevik sistemini yürürlüe koyduk.
Bu tevik sisteminde;
‣ Gelir ve kurumlar vergisi oranlar yüzde 90’a kadar
indirimli olarak uygulanabilmektedir. Buna göre, yüzde 20
olan kurumlar vergisi oran yüzde 2’ye kadar inmektedir.
‣ Satn alnan yatrm mallar gümrük vergisinden muaf
tutulmaktadr.
‣ Makine ve teçhizat almlar katma deer vergisinden
istisna edilmektedir.
‣ lave istihdam için, 2 yldan 7 yla kadar deien sürelerde
sigorta primi iveren pay destei verilmektedir.
‣ Yatrmn yapld bölgeye göre; faiz giderlerinin TL cinsi
kredilerde 3 veya 5 puanlk, döviz kredilerinde ise 1 veya
2 puanlk ksm bütçe kaynaklarndan karlanmaktadr.
79
79

‣ Hazine tanmazlar 49 yl süreyle yatrm yeri olarak
tahsis edilmektedir.
Yatrmlara daha fazla destek vermek amacyla yatrma katk
oran üst limitlerini 2011 yl banda sektörel yatrmlarda yüzde
25’ten yüzde 55’e ve büyük ölçekli yatrmlarda yüzde 45’den yüzde
65’e yükselttik.
Önümüzdeki dönemde de, bölgeleraras gelimilik farklarn
azaltmaya, krsal alanda yaam standartlarn yükseltmeye ve
bölgelerin rekabet edebilirliklerini arttrmaya yönelik çalmalara
devam edeceiz.
Kira Sertifikalar ihracnn önünü açtk
Kira sertifikalarna ilikin tüm ilemleri her türlü vergiden
istisna etmek suretiyle hem reel sektör hem de yatrmclar
açsndan çok önemli bir finansal enstrümann önünü açtk. Böylece
firmalarmza yeni bir finansman arac vatandalarmz için
alternatif bir yatrm alan oluturduk.
Vergi Kanunlarn Sadeletirdik, Sadeletirmeye Devam
Ediyoruz
Vergi kanunlar ve uygulamalarnn sade, anlalr, adil, etkin,
istikrarl ve geni tabanl yapya kavuturulmas için hükümetlerimiz
tarafndan balatlan çalmalar devam etmektedir.
Bu kapsamda;
‣ Yeni Kurumlar Vergisi Kanununu çkardk.
‣ Gelir Vergisi Kanununun yeniden yazmnda son aamaya
geldik.
‣ Ayn ekilde Vergi Usul Kanununu da yeniliyoruz.
80
80

Cumhuriyet tarihinin en kapsaml mali yaplandrmasn
gerçekletirdik
Cumhuriyet tarihinin en kapsaml kamu alacaklarnn
yaplandrmasna ilikin 6111 sayl Kanun ile sadece gelirlerimizi
artrmadk, ayn zamanda mükellef ve vatandalarmza ödeme
kolayl saladk, mahkemelerin ve idarelerin i yükünü azalttk.
Kanundan yararlanmak üzere 5.248.418 adet mükellef
bavuruda bulunurken 6.182.767 adet dosyay ödeme planna
baladk ve 39,4 Milyar TL alaca yaplandrdk. Yaplandrlan bu
alacaklara karlk Ekim ay ortas itibaryla 11,6 Milyar TL tahsilat
yaptk. Böylece yaplandrlan alacaklarn yaklak yüzde 29,5’ini
tahsil ettik. Bu yaplandrmann baarl olmasnda Maliye
Bakanlnn proaktif çalmalarnn katks büyüktür.
Kredi kartyla vergi tahsilatnn kapsamn genilettik
Protokol imzalanan bankalar ile Gelir daresi Bakanl
internet adresinden vergi ödenebilmesini amaçlayan kredi kartyla
vergi tahsilât projesini faaliyete geçirdik. Bu kapsamda 2011 ylnda
kredi kart ile vergi tahsilât uygulamasna 3 banka ile baladk.
Kayt D Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Plann
güncelledik
2008-2010 dönemini kapsayan Kayt D Ekonomiyle Mücadele
Stratejisi Eylem Plann,
2011-2013 yllarn kapsayacak ekilde
güncelledik. Gelir daresi Bakanlnn sorumluluundaki yeni eylem
plan, ilgili kurumlarla koordinasyon içinde yürütülecek ve sivil
toplum kurulularyla da ibirlii içinde olunacaktr.
Vergi letiim Merkezimizde sunulan hizmetlerin kapsamn
geniletiyor ve Ksa Mesaj Bilgilendirme Servisi ile sunulan
hizmetleri yaygnlatryoruz,
81
81

Vergi bilincinin çocuklarda oluturulmas amacyla verGBilir
Projesine devam ediyoruz
KDV iadelerinde risk analizi projesi ile iade ilemlerine hz
kazandryor ve yurt genelinde asgari bir standart salyoruz
Kaytl ekonomiye geçii hzlandrmak için e-fatura
uygulamasn balattk
Mükellef cari hesap projesinde son aamaya geldik
E-defter ve e-ariv uygulamalar ile hem mükellefin hem de
idarenin i yükünü hafifletiyoruz
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Vatandalarmza kamu hizmeti sunarken ortaya çkan tüm
mali ilemleri mali saydamlk ve hesap verebilirlik ilkeleri
çerçevesinde kayt altna alyoruz. Mali saydamlk ve hesap
verebilirliin tesisi için, bugüne kadar Devlet Muhasebesi alannda
reform saylabilecek önemli projeleri hayata geçirdik. Bu projeler
sayesinde Devletin tüm kurumlarnda standart bir muhasebe ve
raporlama sistemini kurduk ve Devletin tüm kurumlarnn hesaplarn
konsolide edilebilir hale getirdik.
Uluslararas standartlara uygun tek düzen muhasebe ve
raporlama sisteminin hayata geçirilmesi için gerekli olan güçlü bir
biliim altyapsn oluturduk. Kamu Harcama ve Muhasebe Biliim
Sistemi (KBS), merkezi yönetim kapsamndaki tüm idarelerin
muhasebe ilemleri ve raporlanmasn kapsamakta ve Dünya Bankas
tarafndan iyi uygulama örnekleri arasnda gösterilmektedir.
Bugün için AB üyesi birçok ülkede bütçe uygulama sonuçlar
haftalk veya aylk gecikmelerle izlenebilirken, ben Maliye Bakan
olarak sistem üzerinden Merkezi yönetimin hesaplarn anlk olarak
görebiliyorum. Dolaysyla internet hizmetinin olduu her yerden
82
82

gerçek zamanl bütçe uygulama sonuçlar ile Devletin nakit, alacak
ve borç durumunu takip edebiliyorum. Bu durum karar alma
sürecinde Hükümetimizin doru politikalar üretmesine büyük katk
salamaktadr.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
Kamu Harcama ve Muhasebe Biliim Sistemi üzerinden
gerçekletirdiimiz muhasebe ve raporlama ilemleri yannda, kamu
kaynaklarnn etkin, verimli ve ekonomik kullanmna imkan salayan
dier örnek uygulamalarmz da sizlerle paylamak istiyorum.
Memur maalarn tek bir merkezden elektronik ortamda
hesaplyoruz.
Kamu harcama sürecini tek bir sistemde topluyoruz.
Kamu tanrlarn elektronik ortamda kayt altna alyoruz.
4000’den fazla mahalli idarenin hesaplarn aylk olarak
derliyoruz.
Genel yönetim hesaplarn uluslararas standartlarda
raporluyoruz.
htiyaç fazlas kamu tanrlarn depolarda çürütmüyoruz.
Bakanlmzca bir kamu kurumunun elindeki ihtiyaç fazlas
tanrlarn bütçeden kaynak kullanlmakszn ihtiyac olan dier
kamu kurumlarna bedelsiz verilmesini salamak ve izlemek üzere
kurduumuz web tabanl “htiyaç Fazlas Tanr Uygulamas
Platformu”nu gelitiriyoruz. Bu sayede kamuda kaynak tasarrufunu
artracaz.
Kamuda Elektronik Ödemeye Geçiyoruz. Hazine Müstearl
ve Merkez Bankasyla birlikte Kamu Elektronik Ödeme Sistemini
(KEÖS) gelitirdik. Bu sistem, esasnda nakit yönetiminde devrim
83
83

nitelii tamaktadr. Sistemle, ödeme ve tahsilat ilemlerinde
bankalarla günlük hesaplama yaplarak tüm nakdimizin gün sonunda
Merkez Bankasndaki hesaplarmzda toplanmas salanmaktadr. Bu
sayede, muhasebe birimlerinde gereksiz yere nakit kalmas ve yersiz
borçlanmaya gidilmesi engellenmektedir.
Mali saydamlk ve hesap verebilirlii salayan çalmalarmz
gelitirerek sürdüreceiz. Bakanlk olarak sahip olduumuz mali
bilgilere ilikin zengin veri tabann, ekonomi ve maliye
politikalarnn oluturulmasnda ve kamuoyunun bilgilendirilmesinde
daha etkin olarak kullanmaya devam edeceiz.
Sayn Bakan, Deerli Üyeler,
2012 yl bütçesi, ülkemizi 2023 vizyonuna daha da yaklatran
bir bütçedir.
2012 yl Merkezi Yönetim Bütçesinin, ülkemize ve milletimize
hayrl olmasn diliyorum. Yapacanz youn ve yorucu çalmalar,
katk ve yapc eletirileriniz için Hükümetim ve ahsm adna sizlere
imdiden teekkür ediyorum.
Bu vesileyle aziz milletimizin ve sizlerin, yaklaan Cumhuriyet
Bayramn kutluyorum. Bata Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak
üzere Cumhuriyetimizin kurulmas ve yaatlmasnda esiz
fedakarlklaryla milletimizin gönlünde ölümsüzleen tüm ehit ve
gazilerimizi rahmet ve ükranla anyorum.
Ayrca önümüzdeki ay idrak edeceimiz Mübarek Kurban
Bayramnz imdiden kutluyorum.
Bu duygu ve düüncelerle hepinizi sayg ve sevgiyle
selamlyorum.
84
84

EKLER
85
85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96