MAKROEKONOMİK

MALİYE BAKANLIĞI
Strateji Geliştirme Başkanlığı
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
Yönetici Özeti
İÇİNDEKİLER
A. Küresel Ekonomik Gelişmeler
B. Türkiye’de Ekonomik Gelişmeler
1. Büyüme ve İstihdam
2. Dış Ticaret ve Ödemeler
Dengesi
3. Enflasyon ve Para Politikası
4. Mali Piyasalar
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU
Kasım 2010
5. Kamu Maliyesi ve Borçlanma
YÖNETİCİ ÖZETİ
Kasım ayında küresel ekonomide devam eden başlıca riskler ;
AB’de ve özellikle son dönemde İrlanda’da yaşanan problemler, ABD’de
yavaşlayan ekonomi ile birlikte yaşanan yüksek işsizlik ve uluslararası
para sistemine yönelik endişelerdir. Yükselen piyasalarda ise aşırı ısınma
ve varlık balonlarının oluşması ihtimali önemli bir belirsizlik kaynağıdır.
28 Kasım’da İrlanda yardım paketi için bir araya gelen AB Maliye
Bakanları, İrlanda için 85 milyar euroluk bir yardım paketine karar vermiştir.
Paketin 17,5 milyar eurosunu İrlanda Hükümeti karşılayacak, 22,5 milyar
eurosu Uluslararası Para Fonu’ndan gelecektir. Paketin kalan 45 milyar
euroluk payını ise euro ülkelerinin ikili kredileri oluşturacaktır.
Euro Bölgesinde bütçe açıklarını kontrol altına almak için
açıklanan kemer sıkma tedbirlerinin 2011’de ekonomiye olumsuz
yansımaları olabilir. İngiltere ve Fransa gibi Avrupa’nın büyük
ekonomilerinde teşviklerin etkisini yitirmesiyle, büyümenin yavaşlaması
beklenmektedir.
Türkiye ekonomisine ilişkin sanayi üretimi, otomotiv satışları
ve kapasite kullanımı gibi büyüme göstergelerine bakıldığında, büyümenin
yılın ikinci yarısında yılın ilk yarısındaki kadar yüksek olmasa da devam
edeceği görülmektedir.
Türkiye ekonomisinin zayıf noktası olan cari açık artmaya
devam ediyor. Cari işlemler hesabı, yılın ilk dokuz aylık döneminde 32,5
milyar dolar açığa ulaşmıştır. 2010 yılı sonu itibarıyla cari işlemler açığının
39,3 milyar dolar olacağı ve bu rakamın GSYH’ye oranının yüzde 5,4
olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir.
2010 yılının ikinci çeyreğinde toplam dış borç stoku, 2009
sonuna göre yaklaşık 2 milyar dolar azalarak 266,3 milyar dolara
gerilemiştir. Dış borç stokunun 62 milyar dolarlık kısmı kısa vadeli
borçlardan, 204,3 milyar dolarlık kısmı ise uzun vadeli borçlardan
oluşmuştur.
2010 yılı Ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre
2 puan azalan işsizlik oranı, bir önceki döneme göre ise 0,8 puan artmış
ve yüzde 11,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Mevsim etkilerinden
arındırılmış işsizlik oranı ise, geçen yılın aynı dönemine göre 2,1 puan
azalış, bir önceki döneme göre ise 0,2 puanlık artış göstererek yüzde 12
seviyesinde gerçekleşmiştir.
Temel enflasyon göstergeleri orta vadeli hedeflerle uyumlu
seyrini sürdürmüş ve yüzde 2,5-3 seviyelerine inmiştir.
2010 yılı Ocak-Ekim döneminde, bütçe açığı 23,1 milyar TL,
faiz dışı fazla ise 18,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde,
ekonomik faaliyetteki canlanmaya bağlı olarak artan vergi gelirleri ve
faiz giderlerindeki düşüş, bütçe performansındaki iyileşmenin temel
kaynağını oluşturmuştur.
1 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
A. Küresel Ekonomik Gelişmeler
IMF
OECD
Büyüme 2010 T 2011 T 2010 T 2011 T
Dünya Ekonomisi 4,8 4,2 4,6 4,2
Gelişmiş Ülkeler 2,7 2,2 - -
ABD 2,6 2,3 2,7 2,2
Euro Bölgesi 1,7 1,5 1,7 1,7
AB-27 1,7 1,7 - -
Almanya 3,3 2,0 3,5 2,5
Japonya 2,8 1,5 3,7 1,7
Gelişmekte Olan Ülkeler 7,1 6,4 - -
Çin 10,5 9,6 10,5 9,7
Hindistan 9,7 8,4 9,1 8,2
Türkiye 7,8 3,6 8,5 6,9
Kaynak: IMF,OECD
Küresel ekonomideki toparlanma süreci kırılganlıklarla beraber devam etmektedir.
AB’de ve özellikle son günlerde İrlanda’da yaşanan problemler, ABD’de yavaşlayan ekonomi
ile birlikte yaşanan yüksek işsizlik ve özellikle gelişmiş ülkeler arasındaki kur savaşları
tartışmalarına bağlı olarak uluslararası para sistemine yönelik eleştiriler Kasım ayında
küresel ekonomide devam eden başlıca riskler olarak ele alınabilir.
Haziran ayında Toronto’da yapılan G-20 zirvesi öncesinde Çin’in yuanın değerinin
dereceli olarak arttıracağını açıklamış olması, ABD ile Çin arasındaki gerginlikleri bir miktar
azaltmış olsa da yuanın değerindeki yükselişin beklenen hızda olmaması, Ekim ve Kasım
aylarında iki ülke arasındaki gerginliğin tekrar yükselmesine sebep olmuştur. Kasım ayının
ilk haftasıyla birlikte ABD’deki yüksek işsizlik oranları ve yavaş büyüme dolayısıyla Fed’in
600 milyar dolarlık bir parasal genişlemeye (quantitative easing 2) gideceğini açıklaması
ise “kur savaşı” söylemlerinin giderek kuvvetlenmesine yol açmıştır. Söz konusu parasal
genişlemeden başta Almanya olmak üzere dış fazla veren gelişmiş ülkeler de rahatsız
olduklarını dile getirmişlerdir. Böylece kur savaşları konusu, G-20 zirvesinde gündemde
yer almasa da kulislerde en çok tartışılan konu haline gelmiştir. Bu süreçte uluslararası
para sistemi de tartışılır hale gelmiş, hatta Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick kurların
belirlenmesinde altın standardı sisteminin yeniden uygulanabileceğini ileri sürmüştür. Şu
anda uygulanmakta olan uluslararası para sisteminin yetersiz olduğuna dair görüşler ise
giderek yaygınlaşmaktadır.
AB’de sürmekte olan bütçe açığı, borç stoku ve bankacılık sistemine ilişkin problemler
güncelliğini Kasım ayında da korumuş ve bu kez İrlanda’da yaşanan sorunlar AB’deki ve
dünyadaki toparlanmanın önünde bir risk unsuru olarak öne çıkmıştır. Yüksek bütçe açıkları
ve bankacılık sektörü problemleri ile karşı karşıya olan İrlanda’da Hükümet, Kasım ayının
sonu ile beraber bütçe açıklarına karşı hazırladığı planı açıklamıştır.
2 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
Hazırladığı 4 yıllık tasarruf planı uyarınca İrlanda Hükümeti, sosyal yardım
harcamalarından, üniversite harçlarına pek çok konuda sıkı tedbirler öngörmüştür. Bütçe
açığını hedeflenen seviyeye indirebilmek için 4 yıl içinde toplam 15 milyar euro tasarruf
öngören planın, 10 milyar euroluk kısmını harcama kesintileri, 5 milyar euroluk kısmını ise
vergi artırımları oluşturmaktadır. Plan uyarınca İrlanda’da 2014 yılına kadar işsizlik maaşı
ve çocuk yardımı gibi sosyal yardım harcamalarından 2,8 milyar euro kesilmesi, sağlık
harcamalarından toplam 1,4 milyar euro tasarruf edilmesi öngörülmüştür. Plan çerçevesinde
katma değer vergisinin standart oranının 2013’e kadar yüzde 21’den yüzde 22’ye, 2014’de
kadar da yüzde 24’e yükseltilmesi kararlaştırılmıştır.
Diğer taraftan, Kasım ayında Kore’de yapılan G-20 zirvesi küresel ekonomi gündemini
meşgul eden en önemli konulardan biri olmuştur. Toplantı sonrasında G-20 ülkeleri
yayınladıkları açıklamada güçlü, sürdürülebilir ve dengeli bir büyüme için çalışmaların
devam etmesinin gerekli olduğunun altını bir kez daha çizmişlerdir. Yayınladıkları bildirgede
şimdiye kadar alınan önlemler sayesinde küresel ekonominin depresyonunun kıyısından
döndürüldüğünü belirten G-20 liderleri, ülkeler arasındaki söz konusu işbirliğinin büyük
yararı olduğunu vurgulamıştır. Yapılan açıklamada küresel ekonomide toparlanmanın
devam etmesine rağmen aşağı yönlü risklerin varlığına dikkat çekmiştir.
Zirve sonucunda G-20 ülkeleri 5 politika alnını kapsayan bir eylem planı açıklamışlardır.
* Para ve Kur Politikası: Buna göre G-20 ülkeleri serbest piyasa koşullarına daha
fazla dayanan ve ekonominin dinamiklerini daha iyi yansıtan kur sistemlerini
benimseyeceklerini açıklamışlardır. Rezerv para kullanmakta olan gelişmiş ülkeler de aşırı
volatiliteye ve döviz kurlarındaki aşırı hareketlere karşı daha tedbirli davranacaklarını taahhüt
etmişlerdir. Ayrıca tüm G-20 ülkeleri istikrarlı ve iyi çalışan bir uluslararası bir para sistemi
için çalışmalarını hızlandırmayı taahhüt etmiştir. Bu ülkeler ayrıca IMF’den bu alanlardaki
çalışmalarını daha da hızlandırmasını istemişlerdir.
* Ticaret ve Kalkınma Politikaları: Serbest ticaretin, yatırımların küresel toparlanma
için önemini vurgulayan G-20 ülkeleri, düşük gelirli ülkelerde sürdürülebilir ve kalıcı büyümeyi
sağlayacak her türlü yardımı yapacaklarını açıklamıştır.
* Maliye Politikaları: Gelişmiş ülkeler açık, güvenilir, istekli ve büyüme dostu maliye
politikaları oluşturma ve yürürlüğe koyma kararı almıştır. Söz konusu politikaların Toronto
Zirvesinde de belirtildiği gibi ülkelerin özel durumlarına göre farklılık göstereceği belirtilmiştir.
* Finansal Reformlar: Ulusal ve uluslararası düzeyde finansal standartlara bağlı
kalacakların altını çizen G-20 ülkeleri, finans piyasalarındaki aksaklıkları (too-big-to-failproblems)
gidermek için yeni sermaye ve likidite yeterlilik standartları kabul edeceklerini
açıklamıştır. Ülkeler ayrıca yeni finansal reformlar üzerinde daha kapsamlı olarak çalışma
yapacaklarını açıklamışlardır.
* Yapısal Reformlar: G-20 ülkeleri küresel talebi canlandırmak, iş yaratma sürecini
hızlandırmak, küresel dengeyi sağlamak ve potansiyel büyümeyi arttırabilmek için bir dizi
yapısal reformun geçekleştirilmesinin gerektiğini vurgulamıştır.
3 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
B. Türkiye’de Ekonomik Gelişmeler
1. Büyüme ve İstihdam
Temel Göstergeler (Son Veriler)
Sanayi Üretim Endeksi (Yıllık %
Değişim) (Eylül) 10,4
Sanayi Ciro Endeksi (Yıllık %
Değişim) (Eylül) 15,2
Sanayi Sipariş Endeksi (Yıllık %
Değişim) (Eylül) 19,6
İmalat Sanayi Kapasite Kullanım
Oranı (Yıllık Puan Değişim) (Kasım) 6,1
İşsizlik Oranı (%) (Ağustos) 11,4
2010 yılının ilk yarısında yüzde 11
büyüyen Türkiye ekonomisinde yılın ikinci
yarısına ilişkin açıklanacak olan büyüme
verileri sadece 2010 yılının tamamı için
değil, 2011 yılı için de önem arz
etmektedir. 2010 yılının ikinci yarısındaki
büyüme verileri, baz etkisinin 3. ve 4.
çeyrekte etkisini yitirmesi nedeniyle
önümüzdeki dönemin büyüme performası
hakkında daha sağlıklı fikir verecektir.
Sanayi üretimi, otomotiv satışları, kapasite kullanımı gibi büyüme göstergeleri,
büyümenin yılın ikinci yarısında yılın ilk yarısındaki kadar yüksek olmasa da devam
edeceğini göstermektedir.
2010 yılı Eylül ayında 2005=100 temel yıllı Sanayi Üretim Endeksi bir önceki yılın
aynı ayına göre yüzde 10,4 artmıştır. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2010 yılı
Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre; madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi
yüzde 0,9, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 10,9 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme
üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 10,8 artmıştır. Takvim etkisinden arındırılmış
endeks 2010 yılı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12,9 artmış, mevsim
ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi ise bir önceki aya göre yüzde 0,4
azalış göstermiştir.
İmalat sanayi genelinde kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı ayına göre 6,1
puan, bir önceki aya göre ise 0,6 puan artarak yüzde 75,9 seviyesinde gerçekleşmiştir.
2010 Kasım ayında kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı ayına göre dayanıklı
tüketim mallarında 3,9 puan artışla yüzde 73,4, dayanıksız tüketim mallarında 3,9 puan
artışla yüzde 75,7, tüketim mallarında 3,9 puan artışla yüzde 73,5, gıda ve içeceklerde 4,4
puan artışla yüzde 75, ara mallarında 5,5 puan artışla yüzde 78,1 ve yatırım mallarında
8,8 puan artışla yüzde 73,1 olarak gerçekleşmiştir.
Sanayi Ciro Endeksi, 2010 yılı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde
15,2 artmış, bir önceki aya göre ise yüzde 1,3 azalmıştır. Madencilik ve Taşocakçılığı
Endeksi yüzde 13,4, İmalat Sanayi Endeksi ise yüzde 15,3 artmıştır.
2010 Ekim ayında Tüketici Güven Endeksi, bir önceki aya göre yüzde 1,54 oranında
azalmıştır. Eylül ayında 90,41 olan Endeks Ekim ayında 89,02 değerine düşmüştür. 2010
yılı Kasım ayında Reel Kesim Güven Endeksi, bir önceki aya göre 0,4 puan artarak 107,6
seviyesinde gerçekleşmiştir. Eylül ayında düşüşe geçen CNBC-e Tüketim Endeksi Ekim
ayında bir önceki aya göre yüzde 1.46 artarak 190,31 düzeyine yükselmiştir.
4 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
2010 yılının ilk aylarında otomobil satışlarının bir miktar gerilemesine karşılık daha
sonra talep artışı süreklilik kazanmış ve Ekim ayında da talepteki hareketlilik, genişleyen
kredi piyasalarının olumlu etkisine bağlı olarak devam etmiştir. Eylül ayına göre Ekim
ayında otomobil pazarı yüzde 13 oranında artmıştır. 2009 yılına kıyasla 2010 yılı Ekim
ayında toplam ve otomobil pazarındaki önemli artış, ÖTV teşvikinin 2009 yılı Eylül ayında
sona ermesi nedeni ile Ekim ayındaki talepteki düşüşten kaynaklanmaktadır. Ancak baz
etkisi de giderek azalmaktadır.
Ağustos 2010 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre işsiz sayısı 458 bin
kişi azalarak 2 milyon 971 bin kişi seviyesine gerilemiştir.
İşsizlik oranı, geçen yılın aynı dönemine göre 2 puan azalmış, bir önceki döneme
göre ise 0,8 puan artarak yüzde 11,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. İşsizlik oranında ortaya
çıkan artışın bir bölümünde mevsimsel etkiler belirleyici olmuştur.
Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı, geçen yılın aynı dönemine göre 2,1
puan azalış, bir önceki döneme göre ise 0,2 puanlık artış göstererek yüzde 12,0
seviyesinde gerçekleşmiştir.
İşgücüne katılım oranı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,4 puan artışla
yüzde 49,7’ye ulaşmıştır.
2010 yılı Ağustos döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine
göre 1 milyon 87 bin kişi artarak, 23 milyon 195 bin kişiye yükselmiştir. Tarımdışı istihdam
ise yine aynı dönemde 748 bin kişilik artış kaydetmiştir.
Bu dönemde istihdam edilenlerin yüzde 26,6'sı tarım, yüzde 19,5’i sanayi, yüzde
6,6’sı inşaat, yüzde 47,2'si ise hizmetler sektöründedir.
İşgücü piyasasındaki gelişmeler değerlendirildiğinde, tarım istihdamının yanısıra
tarımdışı sektörlerdeki istihdamın da toplam istihdam verilerine olumlu katkısının sürdüğü
görülmektedir. Krizden güçlü çıkış, sanayi ve inşaatta kaybedilen istihdamı kriz öncesi
seviyeye ulaştırmıştır. Bu pozitif gelişmede yüksek büyüme hızı etkili olmuştur.
5 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
30
20
10
0
-10
-20
-30
GÖSTERGELER
Sanayi Üretim Endeksleri (Yıllık % Değişim)
2008-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2009-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
Kaynak:TÜİK
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
2007-1
234567
8
9
10
11
12
2008-1
234
5
6789
Arındırılmamış Sanayi Üretim Endeksi
Takvim Etkisinden Arındırılmış Endeks
Kapasite Kullanım Oranı (%)
10
11
12
2009-1
234567
8
9
10
11
12
2010-1
23456789
10
11
Kaynak:TCMB
6 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
Mal Gruplarına Göre Kapasite Kullanım Oranı (%)
2008-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2009-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kaynak:TCMB
190
180
170
160
150
140
130
120
110
100
Dayanıklı Tüketim Malları
Tüketim Malları
Ara Malları
Sanayi Sipariş ve Ciro Endeksleri (2005=100)
Dayanıksız Tüketim Malları
Gıda ve İçecekler
Yatırım Malları
2008-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2009-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
Kaynak:TÜİK
Sanayi Ciro Endeksi
Sanayi Sipariş Endeksi
7 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
Güven Endeksleri
2008-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2009-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kaynak:TÜİK, TCMB
46.000
43.000
40.000
37.000
34.000
31.000
28.000
25.000
22.000
19.000
16.000
2008-8
9
10
11
12
2009-1
2
Tüketici Güven Endeksi
3
4
5
Otomobil Satışları
6
7
8
9
10
Reel Kesim Güven Endeksi
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Kaynak:OSD
Otomobil Satışları (3 Aylık Hareketli Ortalama)
Eğilim Çizgisi
8 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
800
600
400
200
-200
-400
-600
-800
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
0
-559
Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre İstihdamın Sektörel
Değişimi (Bin Kişi)
259
141
595
2005 2006 -40 2007 2008 2009 2010-8
Kaynak: TÜİK
2008-1
4
-247
7
91 89
423
10
276
149127
168
45 35 10
224
Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler
İşsizlik Oranları (%)
2009-1
4
7
10
-362
155
65
2010-1
429
339
211
107
4
7
Kaynak:TÜİK
Mevsimsellikten Arındırılmamış
Mevsimsellikten Arındırılmış
9 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
İşgücü Durumu (Bin Kişi)
Ağustos 2009 Ağustos 2010 Değişim
Kurumsal olmayan sivil nüfus 70.639 71.440 801
15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 51.789 52.645 856
İşgücü 25.537 26.166 629
İstihdam edilenler 22.108 23.195 1.087
Tarım 5.839 6.178 339
Sanayi 4.096 4.525 429
İnşaat 1.435 1.542 107
Hizmetler 10.739 10.950 211
İşsiz 3.429 2.971 -458
Kır 644 548 -96
Kent 2.784 2.423 -361
İşgücüne dahil olmayan nüfus 26.252 26.478 226
İş aramayıp, çalışmaya hazır olanlar 1.860 1.885 25
İşgücüne katılma oranı (%) 49,3 49,7 0,4
İşsizlik oranı (%) 13,4 11,4 -2,0
Kır 7,4 6,2 -1,2
Kent 16,5 14 -2,5
Tarım dışı işsizlik oranı (%) 17 14,5 -2,5
Kaynak: TÜİK
10 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
2. Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi
Temel Göstergeler (Ocak-Eylül)
Eylül
Ocak-Eylül
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -4.079 -32.479
İhracat (FOB) (Milyon $) 8.950 81.884
İthalat (CIF)(Milyon $) 15.650 130.523
Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -6.700 -48.639
Karşılama Oranı (%) 57 62,7
Cari işlemler hesabı yılın ilk dokuz
aylık döneminde 32,5 milyar dolar açığa
ulaşmıştır. Cari işlemler açığının 2010
yılı sonu itibarıyla 39,3 milyar dolar
olacağı ve bu rakamın GSYH’ye oranının
yüzde 5,4 olarak gerçekleşeceği
öngörülmektedir. OECD’nin Kasım ayı
raporunda ise bu rakam yüzde 5,1 olarak
tahmin edilmektedir.
12 aylık kümülatif cari açık rakamı, Ağustos ayına göre yüzde 9 oranında artışla,
Ocak 2009’dan sonra en yüksek seviyeye ulaşarak 37,1 milyar dolara yükselmiştir. Bunun
yanında enerji dışı cari denge ise 6 milyar dolar açık vermiştir.
2010 itibarıyla, iç talepteki canlanmanın paralelinde, ithalatın artış eğilimine girmesi
ve petrol fiyatlarının yükselmesi ile enerji ithalatının artması, cari açığı artırmaktadır. Diğer
yandan ihracattaki artış, euronun değer kaybı ve Avrupa Birliği ülkelerindeki talep
toparlanmasının yavaş ve kademeli olması nedeniyle sınırlı kalmıştır.
TÜİK’in verilerine göre dış ticaret açığı, yılın ilk dokuz ayında bir önceki yılın
aynı dönemine göre yüzde 77,3 oranında artarak 48,6 milyar dolara ulaşmıştır.
Eylül ayında ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre yüzde 5,5, ithalat ise yüzde 25,3
oranında artış göstermiştir. Bu durum, aylık dış ticaret açığı rakamının 6,7 milyar dolara
yükselmesine neden olmuştur.
Yılın ilk dokuz ayında ihracat, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12 oranında
artarak 81,9 milyar dolar, ithalat ise yüzde 29,8 oranında artarak 130,5 milyar dolar olarak
gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı, 2009’un ilk dokuz ayında yüzde 72,7
iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 62,7’ye düşmüştür.
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin verilerine göre ihracat, 2010’un ilk on ayında
geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11,4 oranında artış göstererek, 92,7 milyar
dolar olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, 23 Kasım 2010 itibarıyla 12 aylık kümülatif olarak
ihracat 111,6 milyar dolara ulaşmıştır. Böylece 2010 yılı hedefi olan 111,7 milyar doları
neredeyse yakalamıştır.
Finans hesaplarında, bir önceki yılın Ocak-Eylül döneminde 4,3 milyar dolar net
sermaye girişi gerçekleşmişken, cari açığın artışına paralel olarak, bu yılın aynı döneminde
30 milyar dolar tutarında net sermaye girişi olmuştur.
2009’un dokuz ayında, portföy yatırımlarında 777 milyon dolar net sermaye girişi
gerçekleşirken, 2010 yılının aynı döneminde 13,5 milyar dolar sermaye girişi
gerçekleşmiştir.
11 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
Diğer gelişmekte olan ülkeler gibi Türkiye’nin de cari açığın finansmanının
kalitesi bakımından daha fazla doğrudan yabancı yatırıma ihtiyacı vardır. Ancak cari
açığın finansmanındaki en önemli kaynak olan doğrudan yabancı yatırımların katkısı sınırlı
kalmaktadır. Alınacak tedbirlerle, bugüne kadar potansiyelin altında kalan performansın
yükseltilmesi mümkündür. 2010’un ilk dokuz ayında 5,2 milyar dolar doğrudan sermaye
girişi gerçekleşmiştir. Aynı dönemde yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında 1,2 milyar dolar yatırım
yapması sonucu net doğrudan yatırımlar 4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılının ikinci çeyreğinde dış borç stoku 2009 sonuna göre 1,9 milyar dolar
azalarak 266,3 milyar dolara gerilemiştir. Dış borç stokunun 61,9 milyar dolarlık kısmı kısa
vadeli borçlardan, 204,4 milyar dolarlık kısmı ise uzun vadeli borçlardan oluşmuştur.
2009 yılındaki 57,9 milyar dolarlık orta ve uzun vadeli dış borç servisinin 47,6 milyar
doları anapara ve 10,3 milyar doları faiz ödemesinden oluşmaktadır. 2010 yılı Haziran ayı
itibarıyla 49,0 milyar doları anapara, 9,3 milyar doları da faiz olmak üzere toplam 58,3
milyar dolar dış borç ödemesi yapılmıştır.
Özel sektör uzun vadeli kredi borcu 2009 yılı sonuna göre yüzde 6,6 oranında
gerileyerek Eylül ayında toplam 119.437 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu miktarın
85.662 milyon dolarlık kısmı reel sektörün, 33.775 milyon dolarlık kısmı ise finansal
kuruluşların borçlarından oluşmaktadır.
12 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
20.000
10.000
-10.000
-20.000
-30.000
-40.000
-50.000
-60.000
50
40
30
20
10
0
-10
-20
-30
-40
-50
0
GÖSTERGELER
Cari İşlemler Dengesi
(12 Aylık Kümülatif, Milyon $)
2000-1
5
9
2001-1
5
9
2002-1
5
9
2003-1
5
9
2004-1
5
9
2005-1
5
9
2006-1
5
9
2007-1
5
9
2008-1
5
9
2009-1
5
9
2010-1
5
9
Kaynak: TCMB, TÜİK
2008-1
3
Cari Denge
Enerji Dışı Cari Denge
Türkiye'nin Dış Ticareti (3 Aylık Kümülatif, % Değişim)
5
7
9
11
2009-1
3
5
7
9
11
2010-1
3
5
7
9
Kaynak: TÜİK
İhracat
İthalat
13 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
Eylül
2009
Eylül
2010
Ocak-
Eylül
2009
Ocak-
Eylül
2010
12 Aylık
Toplam
2009
12 Aylık
Toplam
2010
Cari Denge -1,0 -4,1 -9,8 -32,5 -15,7 -37,1
Dış Ticaret Dengesi -2,8 -5,7 -17,5 -37,5 -25,5 -44,9
İhracat 8,9 9,2 74,3 84,8 101,9 115,2
İthalat -11,7 -14,6 -94,2 -122,1 -130,8 -160,0
Hizmetler Dengesi 2,4 2,1 12,8 9,8 16,2 13,3
Turizm Gelirleri 2,8 2,6 16,2 15,5 20,7 20,6
Turizm Giderleri -0,3 -0,4 -2,9 -3,5 -3,8 -4,7
Sermaye ve Finans Hesabı 1,1 5,0 4,3 30,0 3,1 35,5
Doğrudan Yatırım (Net) 0,4 0,2 5,7 4,0 9,5 5,1
Doğrudan Yatırım Çıkışı -0,1 -0,1 -0,9 -1,2 -1,1 -1,9
Doğrudan Yatırım Girişi 0,4 0,3 6,6 5,2 10,6 7,0
Portföy Yatırımı (Net) -0,8 -0,2 0,8 13,5 -4,7 12,9
Hisse Senedi -0,1 1,2 1,8 2,6 0,4 3,6
Borç Senedi -0,6 -0,8 0,9 12,9 -3,5 12,1
Diğer Yatırımlar (Net) 1,5 3,5 -2,9 21,1 -7,6 26,8
Varlıklar 2,4 3,0 5,6 7,5 9,0 12,4
Yükümlülükler -0,9 0,5 -8,5 13,6 -16,6 14,4
Rezerv Varlıklar 0,0 1,6 0,7 -8,5 5,9 -9,3
Net Hata ve Noksan 0,0 -0,9 5,5 2,5 12,6 1,6
Kaynak: TCMB
Kısa Vadeli Dış Borçlar (2010-Ç2)
% 9,1
(% 8,7*)
Ödemeler Dengesi
(Milyar $)
% 2,4
(% 2,3*)
% 88,4
(% 89,0*)
Kamu TCMB Özel Sektör
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
* 2000
Uzun Vadeli Dış Borçlar (2010-Ç2)
% 56,5
(% 32,4*)
Kamu TCMB Özel Sektör
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
* 2000
% 4,8
(% 14,9*)
% 38,7
(% 52,7*)
14 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
21.937
15.638
6.299
24.623
17.489
7.134
28.852
22.450
6.402
GÖSTERGELER
Dış Borç Servisi (Milyon $)
27.810
20.823
6.987
30.488
23.340
7.148
36.803
28.769
8.034
40.070
30.708
9.362
48.680
37.868
10.812
53.379
41.591
11.788
57.899
47.557
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-
Ç1
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Toplam Anapara Faiz
Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Uzun Vadeli Kredi Borcu
(Milyon $)
Borçluya Göre Dağılım
2008 2009
2010
Ç1
2010
Ç2
10.342
2010
Tem muz
58.454
48.462
9.992
2010
Ağustos
58.349
49.019
9.330
2010-
Ç2
2010
Eylül
140.190 127.931 121.682 115.307 118.968 117.992 119.437
I. FİNANSAL 41.084 35.441 33.144 32.189 33.979 33.950 33.775
A. Bankalar 30.044 27.983 26.736 26.447 28.059 28.250 27.958
Krediler 30.044 27.983 26.736 26.447 27.059 27.250 26.958
Tahvil 0 0 0 0 1.000 1.000 1.000
B. Bankacılık Dış ı 11.040 7.458 6.408 5.741 5.919 5.700 5.817
Krediler 10.553 7.326 6.285 5.605 5.782 5.575 5.672
Yabancı Serm aye Sayılan Krediler 486 131 123 137 137 125 145
II. FİNANSAL OLMAYAN 99.106 92.491 88.538 83.119 84.990 84.042 85.662
Krediler 94.430 87.122 83.348 78.176 79.796 78.787 80.295
Yabancı Serm aye Sayılan Krediler 4.054 4.792 4.624 4.368 4.586 4.657 4.758
Ticari Krediler 621 576 566 574 607 598 610
Kaynak : TCMB
15 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
3. Enflasyon ve Para Politikası
Temel Göstergeler
Aylık TÜFE (Ekim) 1,83
Yıllık TÜFE (Ekim) 8,62
Aylık ÜFE (Ekim) 1,21
Yıllık ÜFE (Ekim) 9,92
Gecelik Faiz Oranı
(Borçlanma-Kasım) 1,75
Bir Hafta Vadeli Repo İhale
Faiz Oranı (Kasım) 7,00
Ekim ayında tüketici fiyatları, aylık
bazda yüzde 1,8, yıllık bazda ise yüzde
8,6 oranında artmıştır. İşlenmemiş gıda
fiyatlarındaki yüksek oranlı artışların
sürmesi enflasyondaki düşüşü
sınırlamıştır. Üretici fiyatları ise aylık
bazda yüzde 1,2, yıllık bazda ise yüzde
9,9 artmıştır.
Temel enflasyon göstergeleri orta
vadeli hedeflerle uyumlu seyrini
sürdürmüştür. TÜFE’den enerji, işlenmemiş gıda, alkollü içecekler ve tütün ürünleri ile
altının dışlanması yoluyla elde edilen ÖKTG-H endeksinin yıllık artış oranı, Ekim ayında
yüzde 3,02’ye, bu endeksten işlenmiş gıda ürünleri çıkarılarak elde edilen ÖKTG-I
endeksinin yıllık artış oranı ise yüzde 2,5’e gerilemiştir.
Son iki aydır işlenmemiş gıda fiyatlarındaki artışlar nedeniyle yükseliş eğilimi
sergileyen gıda fiyatları, Ekim ayında da benzer bir seyir izlemiştir. İşlenmemiş gıda
fiyatlarındaki yükselişte başta fiyatları keskin bir artış (aylık bazda yüzde 112,22) kaydeden
domates olmak üzere sebze grubu fiyatları etkili olmuştur.
Giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar mevsimsel etkiler nedeniyle yüzde 7,52
oranında yükselmiştir. Fakat yine de giyim ve ayakkabı grubunda yeni sezon fiyat artışları
son yıllardaki mevsimsel ortalamaların altında kalmıştır. Alkollü içecekler ve tütün,
haberleşme ve eğlence ve kültür gruplarındaki fiyat düşüşleri ise enflasyondaki yükselişi
sınırlandırmıştır.
Hizmet ve mal grubu enflasyonlarındaki düşüş eğilimini sürdürmüştür. Ekim ayında
mal grubu fiyatları yüzde 2,36, hizmet grubu fiyatları ise yüzde 0,30 oranında artmıştır.
Böylelikle, yıllık enflasyon mal grubunda yüzde 10,37’ye, hizmet grubunda ise yüzde 3,73’e
gerilemiştir.
Ekim ayında üretici fiyatları yüzde 1,21 oranında artmış ve yıllık enflasyon yüzde
9,92’ye yükselmiştir. Tarım fiyatlarındaki artışlar tüketici fiyatlarına yüksek bir oranda
yansımaya devam ederken, imalat sanayi fiyatlarından kaynaklanan belirgin bir baskı
gözlenmemiştir. Tarım fiyatları yüzde 6,59 ile oldukça yüksek bir oranda artmıştır. Bu
gelişmede başta domates olmak üzere sebze grubu fiyatları belirleyici olurken, canlı hayvan
fiyatlarında süregelen artışların hızlandığı dikkat çekmiştir. İmalat sanayi fiyatları ise bir
önceki aya kıyasla değişmezken, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatları tekstil
ürünleri imalatı fiyatlarındaki artışa bağlı olarak yüzde 0,36 oranında yükselmiştir.
16 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
Kasım ayındaki Para Politikası Kurulu (Kurul) toplantısında, Türk Lirası piyasası
işlemlerinde vadelerin uzamasını teşvik etmek amacıyla, gecelik borçlanma faizlerinin
400 baz puan daha indirilerek borçlanma faizleri ile borç verme faizleri arasındaki
farkın artırılmasına karar verilmiştir.
Son dönemde açıklanan veriler, iç talepteki artışın desteğiyle iktisadi faaliyetin
toparlanmaya devam ettiğini göstermektedir. Bununla birlikte, dış talebin zayıf seyri
nedeniyle imalat sanayinde kapasite kullanımının kriz öncesi seviyelere ulaşmasının zaman
alacağı tahmin edilmektedir. İstihdam koşullarındaki iyileşme devam etmekle beraber işsizlik
oranları halen yüksek seviyelerde bulunmaktadır.
Bu değerlendirmeler doğrultusunda Kurul, politika faiz oranının bir süre daha mevcut
düzeylerde tutulması ve uzun süre düşük düzeylerde seyretmesi gerektiği yönündeki
görüşünü teyid etmiştir.
Son dönemde artan sermaye girişleri iç ve dış talebin büyüme hızlarındaki ayrışmayı
belirginleştirmekte, bu durum hızlı kredi genişlemesi ve uyarılan ithalat talebi kanalıyla
cari dengede bozulmaya yol açmakta ve finansal istikrara ilişkin riskleri gündeme
getirmektedir.
Kurul, Türk lirası piyasası işlemlerinde vadelerin uzamasını teşvik etmek amacıyla,
gecelik piyasada oluşan faizlerin politika faizinden, gereken ölçüde sapmasına geçici olarak
izin verilebileceğini belirtmiştir. Bu doğrultuda, gecelik borçlanma faizlerinin 400 baz puan
daha indirilerek borçlanma faizleri ile borç verme faizleri arasındaki farkın artırılmasına
karar verilmiştir. Ayrıca Kurul, kredi koşullarındaki olumlu gelişmeleri göz önüne alarak,
çıkış stratejisi kapsamındaki diğer düzenlemelerin de yürürlüğe koyulmasının uygun
olacağını ifade etmiştir. Bu çerçevede politika faiz oranı yüzde 7 düzeyinde sabit tutulurken,
borçlanma faiz oranı yüzde 5,75’ten yüzde 1,75’e düşürülmüş, borç verme faiz oranı ise
yüzde 8,75 düzeyinde sabit tutulmuştur.
17 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
20
15
10
5
0
-5
Kaynak: TÜİK
14
12
10
8
6
4
2
0
2008-1
3
5
2008-1
3
5
GÖSTERGELER
TÜFE ve ÜFE Yıllık Enflasyon (%)
7
9
11
2009-1
3
5
7
9
TÜFE ÜFE
Yıllık TÜFE ve Çekirdek Enflasyon (%)
7
9
11
2009-1
3
5
7
9
11
11
2010-1
2010-1
3
3
5
5
TÜFE H Endeksi I Endeksi
Kaynak: TÜİK
18 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
12
11
10
9
8
7
6
5
4
Aylık
Yıllık
TÜFE 1,83 8,62
Mallar 2,36 10,37
Enerji 0,20 8,08
İşlenmemiş Gıda 7,96 31,28
İşlenmiş Gıda 1,19 5,04
Enerji ve Gıda Dışı Mallar 1,41 5,63
Hizmetler 0,30 3,73
Kira 0,40 4,01
Lokanta ve Oteller 1,08 9,61
Ulaştırma Hizmetleri 0,41 6,81
Diğer Hizmetler -0,16 -0,06
Kaynak: TCMB
Mal ve Hizmet Fiyatları Enflasyonu (Ekim, %)
Enflasyon Beklentileri (%)
2008-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2009-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Kaynak: TÜİK
Yıl Sonu 12 Ay Sonrası 24 Ay Sonrası
19 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
20,00
18,00
16,00
14,00
12,00
10,00
8,00
6,00
4,00
2,00
0,00
TCMB Gecelik Faiz Oranları (%)
2008-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2009-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kaynak: TCMB
20 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
4. Mali Piyasalar
İMKB-100 66.335
Dolar/TL 1,4360
Euro/TL 1,9686
Döviz Sepeti 1,7023
* 23.11.2010
Temel Göstergeler
(Son Veriler/Kasım*)
Mali piyasalar, son bir aylık
dönemde özellikle ABD ve İrlanda
kaynaklı gelişmeler dolayısıyla aşağı
yönlü bir seyir izlemiştir.
Kasım ayının ilk haftasında ABD
Merkez Bankası (FED)’nın 600 milyar dolar
tutarında yeni bir parasal genişleme
programı uygulayacağını açıklaması ve ardından ABD Ekim ayı istihdam verilerinin
beklentilerin üstünde gelmesinin etkisiyle, piyasalarda yukarı yönlü bir seyir gözlenmiştir.
Bu olumlu havanın etkisi ile yükselişine hız veren İMKB-100 endeksi 4.11.2010 tarihinde
70.905 seviyesine ulaşmıştır.
İkinci hafta ise, ABD’de yeni parasal genişleme programının ekonomide yeterli
toparlanma ivmesini yaratamayabileceği yönündeki görüşler ve İrlanda başta olmak üzere
kamu maliyesi alanında ortaya çıkan yeni problemler piyasalarda gerginliğe neden olmuştur.
Bu gelişmelerle yurtdışı borsalar paralelinde satıcılı bir hafta geçiren İMKB -100 endeksi
yüzde 1,73 gerileyerek haftayı 69.553 puandan kapatmıştır.
Üçüncü hafta ise bayram tatili nedeniyle haftanın ilk günü tek seans işlem yapılmış
ve İMKB-100 endeksi Pazartesi gününü 69.998 puandan kapatmıştır. Yurtiçi piyasaların
4,5 gün kapalı olduğu üçüncü hafta, dünya borsalarında, İrlanda’daki borç sorunu ile Çin’in
sıkılaştırıcı politika uygulamaları nedeniyle dalgalı bir seyir gözlenmiştir.
Bayram öncesi girdiği düşüş eğilimini sürdüren İMKB-100 endeksi, 23.11.2010 tarihi
itibarıyla 66.335 seviyesine gerilemiştir.
MSCI Türkiye endeksi, İMKB-100’e paralel bir seyir izlerken MSCI Yükselen Piyasalar
endeksi bu seyri daha geriden takip etmiştir.
Ayın ilk iki haftasında düşüş eğilimi gösteren dolar, ayın devamında İrlanda’da
yaşanan borç sorununun yarattığı endişeler nedeniyle euro karşısında değer kazanmıştır.
Bu endişeler bir süreliğine euronun yönünü aşağı çekmiş ama AB ve IMF’nin ortaklaşa
oluşturulacak bir fonla İrlanda ekonomisine destek olacağını açıklaması, euro üzerindeki
baskının bir miktar azalmasını sağlamıştır.
İkincil piyasa gösterge tahvil faiz oranı, yılın üçüncü çeyreğinde girdiği düşüş eğilimini
sürdürmüş ve 23.11.2010 itibarıyla yüzde 7,6 seviyesine gerilemiştir.
İMKB ve toplam tahvil-bono portföyündeki yabancı paylarında ise önceki ay yaşanan
artış devam etmiştir. Eylül ayı sonunda yüzde 67,8 olan İMKB’deki yabancı payı 23.11.2010
itibarıyla yüzde 68,2 seviyesine ulaşırken, yine Eylül ayı sonu itibarıyla yüzde 11,6 olan
toplam tahvil-bono portföyündeki yabancı payı Kasım ayı itibarıyla yüzde 12,5
seviyesindedir.
21 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
800
700
600
500
400
300
200
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
02 Oca,2008
13 Şub,2008
26 Mar,2008
08 May,2008
20 Haz,2008
GÖSTERGELER
İMKB-100 Endeksi (02.01.2008-23.11.2010)
01 Ağu,2008
12 Eyl,2008
30 Eki,2008
17 Ara,2008
29 Oca,2009
12 Mar,2009
İMKB-100 (TL, Sol Eksen)
MSCI Türkiye ve Yükselen Piyasalar Endeksi (02.01.2008-24.11.2010)
02 Oca, 2008
30 Oca, 2008
27 Şub, 2008
26 Mar, 2008
24 Nis, 2008
23 May, 2008
20 Haz, 2008
18 Tem, 2008
15 Ağu, 2008
12 Eyl, 2008
15 Eki, 2008
13 Kas, 2008
17 Ara, 2008
15 Oca, 2009
12 Şub, 2009
12 Mar, 2009
09 Nis, 2009
11 May, 2009
09 Haz, 2009
07 Tem, 2009
04 Ağu, 2009
01 Eyl, 2009
01 Eki, 2009
30 Eki, 2009
01 Ara, 2009
29 Ara, 2009
27 Oca, 2010
24 Şub, 2010
24 Mar, 2010
21 Nis, 2010
21 May, 2010
18 Haz, 2010
16 Tem, 2010
13 Ağu, 2010
10 Eyl, 2010
08 Eki, 2010
05 Kas, 2010
09 Haz,2009
21 Tem,2009
01 Eyl,2009
15 Eki,2009
01 Ara,2009
13 Oca,2010
24 Şub,2010
07 Nis,2010
21 May,2010
02 Tem,2010
İMKB-100 (Sent, Sağ Eksen)
13 Ağu,2010
29 Eyl,2010
11 Kas,2010
1.350
1.150
950
750
550
350
150
6
5
4
3
2
1
0
MSCI Türkiye (sol eksen)
MSCI YP (sağ eksen)
Kaynak: Morgan Stanley Capital International
22 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
26
22
18
14
10
6
2,4000
2,2000
2,0000
1,8000
1,6000
1,4000
1,2000
1,0000
Kaynak: TCMB
2008-1
2
3
4
5
6
7
Kaynak: Reuters
Döviz Kurları (02.01.2008-23.11.2010)
02 Oca, 2008
02 Şub, 2008
04 Mar, 2008
04 Nis, 2008
05 May, 2008
05 Haz, 2008
06 Tem, 2008
06 Ağu, 2008
06 Eyl, 2008
07 Eki, 2008
07 Kas, 2008
08 Ara, 2008
08 Oca, 2009
08 Şub, 2009
11 Mar, 2009
11 Nis, 2009
12 May, 2009
12 Haz, 2009
13 Tem, 2009
13 Ağu, 2009
13 Eyl, 2009
14 Eki, 2009
14 Kas, 2009
15 Ara, 2009
15 Oca, 2010
15 Şub, 2010
18 Mar, 2010
18 Nis, 2010
19 May, 2010
19 Haz, 2010
20 Tem, 2010
20 Ağu, 2010
20 Eyl, 2010
21 Eki, 2010
21 Kas, 2010
Dolar Euro Döviz Sepeti (0,5 Dolar+0,5 Euro)
İkincil Piyasa Gösterge Faiz Oranı (02.01.2008- 23.11.2010)
8
9 10
11
12
2009-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
7,6
23 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
16,0
14,0
12,0
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
Toplam Tahvil-Bono Stokunda ve İMKB'de Yabancı Payları
(%)
2008-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2009-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kaynak: TCMB, Merkezi Kayıt Kuruluşu
Toplam Tahvil-Bono Stokunda Yabancı Payı
İMKB'de Yabancı Payı
74,0
72,0
70,0
68,0
66,0
64,0
62,0
60,0
58,0
24 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
5. Kamu Maliyesi ve Borçlanma
Temel Göstergeler
Bütçe Dengesi (Milyon TL) (Ekim) -1.835
Bütçe Dengesi (Milyon TL) (Ocak-Ekim) -23.125
Faiz Dışı Denge (Milyon TL) (Ekim) 351
Faiz Dışı Denge (Milyon TL) (Ocak-Ekim) 18.345
Bütçe Giderleri (Milyon TL) (Ekim) 21.203
Bütçe Gelirleri (Milyon TL) (Ekim) 19.368
Brüt Borçlanma (Milyon TL) (Ocak-Ekim) 137.099
2010 yılı Ocak-Ekim döneminde,
bütçe açığı 23,1 milyar TL, faiz dışı fazla
ise 18,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
Bu dönemde, ekonomik faaliyetteki
canlanmaya bağlı olarak artan vergi
gelirleri ve faiz giderlerindeki düşüş,
bütçede performansındaki iyileşmenin
temel kaynağını oluşturmaktadır.
2010 yılının Ocak-Ekim döneminde,
İç Borç Servisi (Milyon TL) (Ocak-Ekim) 155.221
287 milyar TL olarak öngörülen bütçe
DİBS Faiz Oranı (%) (Kasım) 7,6
ödeneğinin yüzde 80,2’si kullanılmış ve
bütçe giderleri 230 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde bütçe giderleri, geçen
yılın aynı dönemine göre yüzde 5,2 oranında artmıştır.
2010 yılının ilk on ayında, faiz dışı bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre
yüzde 12 oranında artarak 188,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
2010 yılının ilk on ayında cari transferler, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9,9
oranında artarak 84,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Toplamda sağlık, emeklilik ve sosyal
yardım için bütçeden yapılan transferlerdeki artış yüzde 4,1 düzeyinde kalmıştır. Sosyal
güvenlik primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine tarafından ödenmesi
kapsamında yapılan transfer tutarı ise 3,1 milyar TL olmuştur.
2010 yılı Ocak-Ekim döneminde merkezi yönetim bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı
dönemine göre yüzde 18 oranında artarak 206,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Aynı
dönemde vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22,5 oranında artarak 170,4
milyar TL olmuştur. Bu artışta baz etkisi ve ekonomide yaşanan toparlanmanın yanı sıra
Ekim ayında alkollü içkilerden alınan özel tüketim vergisi artışı ve otomotiv satışlarında
yaşanan artış etkili olmuştur.
Vergi gelirlerinin detayına bakıldığında, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde
28,1 oranında artarken, özel tüketim vergisi yüzde 30,9 oranında yükselmiştir. İthalde
alınan katma değer vergisi yüzde 36,4 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, ayrıca
gelir vergisi yüzde 4,4, kurumlar vergisi yüzde 24,3, damga vergisi yüzde 21,8 oranında
artmıştır. Banka ve sigorta muameleleri vergisi ise yüzde 13,1 oranında azalmıştır.
2008 yılından itibaren artış eğilimine giren merkezi yönetim toplam borç stoku, 2010
yılının Eylül ayından itibaren azalmaya başlamış ve Ekim ayında 459,7 milyar TL’ye
gerilemiştir. Toplam borcun 347,8 milyar TL’si iç borç, 111,9 milyar TL’lik kısmı ise dış
borçlardan oluşmaktadır. Böylece, merkezi yönetim borç stokunun yüzde 75,7’sini iç borçlar,
yüzde 24,3’ünü dış borçlar oluşturmaktadır.
25 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
İç borç stokunun 295,7 milyar TL’sini piyasalar, 52,2 milyar TL’sini kamu kesimi
oluştururken, dış borç stokunun ise 62,9 milyar TL’sini tahvil, 49,0 milyar TL’sini krediler
oluşturmuştur.
Önemli bir risk unsuru sayılan iç borç stoku reel faizi, 2003 yılından itibaren izlenen
uzun vadeli politikaların ve istikrarın bir sonucu olarak genel bir düşüş eğilimi içindedir. İç
borç stoku reel faizi 2010 yılı Ekim ayında yüzde 0,7, Hazinenin TL cinsinden iskontolu
devlet iç borçlanma senetlerinin (DİBS) yıllık bileşik faiz oranı ise, Kasım ayında yüzde 7,6
seviyesine gerilemiştir.
26 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
GÖSTERGELER
Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri
(Milyon TL)
2009
Ocak-Ekim
2010
Ocak-Ekim
2010
Hedef
Değişim (%)
Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri 218.600 230.030 286.981 5,2
Faiz Hariç Bütçe Giderleri 168.356 188.561 230.231 12,0
Personel Giderleri 47.412 52.753 60.349 11,3
SGK Devlet Prim Giderleri 5.717 8.958 11.110 56,7
Mal ve Hizmet Alım Giderleri 19.836 19.275 25.190 -2,8
Cari Transferler 77.071 84.680 102.173 9,9
Sermaye Giderleri 11.656 14.852 18.924 27,4
Sermaye Transferleri 2.442 3.312 3.429 35,6
Borç Verme 4.222 4.730 6.903 12,0
Yedek Ödenekler 0 0 2.153
Faiz Giderleri 50.244 41.470 56.750 -17,5
Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri 175.368 206.906 236.794 18,0
Genel Bütçe Gelirleri 169.980 200.214 229.947 17,8
Vergi Gelirleri 139.164 170.411 193.324 22,5
Gelir Vergisi 32.112 33.529 41.516 4,4
Kurumlar Vergisi 12.154 15.107 17.965 24,3
Dahilde Alınan KDV 17.173 22.005 22.636 28,1
Özel Tüketim Vergisi 35.494 46.449 54.631 30,9
BSMV 3.468 3.014 3.875 -13,1
İthalde Alınan KDV 20.933 28.559 30.108 36,4
Damga Vergisi 3.387 4.125 4.399 21,8
Harçlar 3.853 5.717 5.405 48,4
Diğer 10.590 11.908 12.789 12,4
Vergi Dışı Diğer Gelirler 30.187 29.802 36.623 -1,3
Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri 3.744 4.994 4.898 33,4
Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri 1.643 1.698 1.979 3,3
Bütçe Dengesi -43.232 -23.125 -50.187 -46,5
Faiz Dışı Denge 7.012 18.345 6.563 161,6
Kaynak: Maliye Bakanlığı
27 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
35
30
25
20
15
10
5
0
-5
-10
2008-12
2009-1
2
3
Faiz Dışı Bütçe Giderleri ve Vergi Gelirleri
( 3 Aylık Hareketli Ortalama, % Değişim)
4
Kaynak: Maliye Bakanlığı
500.000
450.000
400.000
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
50.000
0
5
6
7
8
9
10
11
12
2010-1
2
3
4
Faiz Hariç Bütçe Giderleri
Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku
(Milyon TL)
5
6
7
8
9
Vergi Gelirleri
10
459.712
441.507 460.808
316.528
331.520 345.050 333.485 380.321 347.822
330.005 347.759
282.807
274.827
242.665
224.483 244.782 251.470 255.310
194.387
149.870
105.493 111.503 111.890
92.795 88.420 92.046 86.738 93.580 113.049
78.175
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Eylül
Toplam İç Borç Dış Borç
2010
Ekim
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
28 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
62,7
46,0
TL Cinsi İskontolu Senetlerin Borçlanma Faiz Oranı
(Yıllık Bileşik, %)
24,7
18,1 18,4 19,2
16,3
13,38
11,6
11,91
9,49
7,967,79 7,64 8,0 8,0 8,3 8,7 9,5
8,7 8,3 8,0 7,8
6,45
7,6 7,6
2,53 1,54 1,54 1,77 1,81 2,23 2,21 1,761,86 1,26 0,75
2002
2003
Kaynak: Hazine
Müsteşarlığı
2004
2005
2006
2007
2008
2009
İç Borç Stoku Reel Faizi
2010-1
2010-2
2010-3
2010-4
2010-5
2010-6
2010-7
2010-8
İç Borçlanma Bileşik Faiz Oranları
2010-9
2010-10
2010-11
29 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010
MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010
30 http://www.sgb.gov.tr
eko@sgb.gov.tr