MAKROEKONOMİK

MALİYE BAKANLIĞI 

Strateji Geliştirme Başkanlığı 

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Mayıs 2010 

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU - Kasım - 2010 

Yönetici Özeti 

İÇİNDEKİLER 

A. Küresel Ekonomik Gelişmeler 

B. Türkiye’de Ekonomik Gelişmeler 

1. Büyüme ve İstihdam 

2. Dış Ticaret ve Ödemeler 

Dengesi 

3. Enflasyon ve Para Politikası 

4. Mali Piyasalar 

MAKROEKONOMİK GÖRÜNÜM RAPORU 

Kasım 2010 

5. Kamu Maliyesi ve Borçlanma 

YÖNETİCİ ÖZETİ 

Kasım ayında küresel ekonomide devam eden başlıca riskler ; 

AB’de ve özellikle son dönemde İrlanda’da yaşanan problemler, ABD’de 

yavaşlayan ekonomi ile birlikte yaşanan yüksek işsizlik ve uluslararası 

para sistemine yönelik endişelerdir. Yükselen piyasalarda ise aşırı ısınma 

ve varlık balonlarının oluşması ihtimali önemli bir belirsizlik kaynağıdır. 

28 Kasım’da İrlanda yardım paketi için bir araya gelen AB Maliye 

Bakanları, İrlanda için 85 milyar euroluk bir yardım paketine karar vermiştir. 

Paketin 17,5 milyar eurosunu İrlanda Hükümeti karşılayacak, 22,5 milyar 

eurosu Uluslararası Para Fonu’ndan gelecektir. Paketin kalan 45 milyar 

euroluk payını ise euro ülkelerinin ikili kredileri oluşturacaktır. 

Euro Bölgesinde bütçe açıklarını kontrol altına almak için 

açıklanan kemer sıkma tedbirlerinin 2011’de ekonomiye olumsuz 

yansımaları olabilir. İngiltere ve Fransa gibi Avrupa’nın büyük 

ekonomilerinde teşviklerin etkisini yitirmesiyle, büyümenin yavaşlaması 

beklenmektedir. 

Türkiye ekonomisine ilişkin sanayi üretimi, otomotiv satışları 

ve kapasite kullanımı gibi büyüme göstergelerine bakıldığında, büyümenin 

yılın ikinci yarısında yılın ilk yarısındaki kadar yüksek olmasa da devam 

edeceği görülmektedir. 

Türkiye ekonomisinin zayıf noktası olan cari açık artmaya 

devam ediyor. Cari işlemler hesabı, yılın ilk dokuz aylık döneminde 32,5 

milyar dolar açığa ulaşmıştır. 2010 yılı sonu itibarıyla cari işlemler açığının 

39,3 milyar dolar olacağı ve bu rakamın GSYH’ye oranının yüzde 5,4 

olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. 

2010 yılının ikinci çeyreğinde toplam dış borç stoku, 2009 

sonuna göre yaklaşık 2 milyar dolar azalarak 266,3 milyar dolara 

gerilemiştir. Dış borç stokunun 62 milyar dolarlık kısmı kısa vadeli 

borçlardan, 204,3 milyar dolarlık kısmı ise uzun vadeli borçlardan 

oluşmuştur. 

2010 yılı Ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 

2 puan azalan işsizlik oranı, bir önceki döneme göre ise 0,8 puan artmış 

ve yüzde 11,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Mevsim etkilerinden 

arındırılmış işsizlik oranı ise, geçen yılın aynı dönemine göre 2,1 puan 

azalış, bir önceki döneme göre ise 0,2 puanlık artış göstererek yüzde 12 

seviyesinde gerçekleşmiştir. 

Temel enflasyon göstergeleri orta vadeli hedeflerle uyumlu 

seyrini sürdürmüş ve yüzde 2,5-3 seviyelerine inmiştir. 

2010 yılı Ocak-Ekim döneminde, bütçe açığı 23,1 milyar TL, 

faiz dışı fazla ise 18,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, 

ekonomik faaliyetteki canlanmaya bağlı olarak artan vergi gelirleri ve 

faiz giderlerindeki düşüş, bütçe performansındaki iyileşmenin temel 

kaynağını oluşturmuştur. 

1 http://www.sgb.gov.tr 

eko@sgb.gov.tr



A. Küresel Ekonomik Gelişmeler 

IMF 

OECD 

Büyüme 2010 T 2011 T 2010 T 2011 T 

Dünya Ekonomisi 4,8 4,2 4,6 4,2 

Gelişmiş Ülkeler 2,7 2,2 - - 

ABD 2,6 2,3 2,7 2,2 

Euro Bölgesi 1,7 1,5 1,7 1,7 

AB-27 1,7 1,7 - - 

Almanya 3,3 2,0 3,5 2,5 

Japonya 2,8 1,5 3,7 1,7 

Gelişmekte Olan Ülkeler 7,1 6,4 - - 

Çin 10,5 9,6 10,5 9,7 

Hindistan 9,7 8,4 9,1 8,2 

Türkiye 7,8 3,6 8,5 6,9 

Kaynak: IMF,OECD 

Küresel ekonomideki toparlanma süreci kırılganlıklarla beraber devam etmektedir. 

AB’de ve özellikle son günlerde İrlanda’da yaşanan problemler, ABD’de yavaşlayan ekonomi 

ile birlikte yaşanan yüksek işsizlik ve özellikle gelişmiş ülkeler arasındaki kur savaşları 

tartışmalarına bağlı olarak uluslararası para sistemine yönelik eleştiriler Kasım ayında 

küresel ekonomide devam eden başlıca riskler olarak ele alınabilir. 

Haziran ayında Toronto’da yapılan G-20 zirvesi öncesinde Çin’in yuanın değerinin 

dereceli olarak arttıracağını açıklamış olması, ABD ile Çin arasındaki gerginlikleri bir miktar 

azaltmış olsa da yuanın değerindeki yükselişin beklenen hızda olmaması, Ekim ve Kasım 

aylarında iki ülke arasındaki gerginliğin tekrar yükselmesine sebep olmuştur. Kasım ayının 

ilk haftasıyla birlikte ABD’deki yüksek işsizlik oranları ve yavaş büyüme dolayısıyla Fed’in 

600 milyar dolarlık bir parasal genişlemeye (quantitative easing 2) gideceğini açıklaması 

ise “kur savaşı” söylemlerinin giderek kuvvetlenmesine yol açmıştır. Söz konusu parasal 

genişlemeden başta Almanya olmak üzere dış fazla veren gelişmiş ülkeler de rahatsız 

olduklarını dile getirmişlerdir. Böylece kur savaşları konusu, G-20 zirvesinde gündemde 

yer almasa da kulislerde en çok tartışılan konu haline gelmiştir. Bu süreçte uluslararası 

para sistemi de tartışılır hale gelmiş, hatta Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick kurların 

belirlenmesinde altın standardı sisteminin yeniden uygulanabileceğini ileri sürmüştür. Şu 

anda uygulanmakta olan uluslararası para sisteminin yetersiz olduğuna dair görüşler ise 

giderek yaygınlaşmaktadır. 

AB’de sürmekte olan bütçe açığı, borç stoku ve bankacılık sistemine ilişkin problemler 

güncelliğini Kasım ayında da korumuş ve bu kez İrlanda’da yaşanan sorunlar AB’deki ve 

dünyadaki toparlanmanın önünde bir risk unsuru olarak öne çıkmıştır. Yüksek bütçe açıkları 

ve bankacılık sektörü problemleri ile karşı karşıya olan İrlanda’da Hükümet, Kasım ayının 

sonu ile beraber bütçe açıklarına karşı hazırladığı planı açıklamıştır. 


eko@sgb.gov.tr



Hazırladığı 4 yıllık tasarruf planı uyarınca İrlanda Hükümeti, sosyal yardım 

harcamalarından, üniversite harçlarına pek çok konuda sıkı tedbirler öngörmüştür. Bütçe 

açığını hedeflenen seviyeye indirebilmek için 4 yıl içinde toplam 15 milyar euro tasarruf 

öngören planın, 10 milyar euroluk kısmını harcama kesintileri, 5 milyar euroluk kısmını ise 

vergi artırımları oluşturmaktadır. Plan uyarınca İrlanda’da 2014 yılına kadar işsizlik maaşı 

ve çocuk yardımı gibi sosyal yardım harcamalarından 2,8 milyar euro kesilmesi, sağlık 

harcamalarından toplam 1,4 milyar euro tasarruf edilmesi öngörülmüştür. Plan çerçevesinde 

katma değer vergisinin standart oranının 2013’e kadar yüzde 21’den yüzde 22’ye, 2014’de 

kadar da yüzde 24’e yükseltilmesi kararlaştırılmıştır. 

Diğer taraftan, Kasım ayında Kore’de yapılan G-20 zirvesi küresel ekonomi gündemini 

meşgul eden en önemli konulardan biri olmuştur. Toplantı sonrasında G-20 ülkeleri 

yayınladıkları açıklamada güçlü, sürdürülebilir ve dengeli bir büyüme için çalışmaların 

devam etmesinin gerekli olduğunun altını bir kez daha çizmişlerdir. Yayınladıkları bildirgede 

şimdiye kadar alınan önlemler sayesinde küresel ekonominin depresyonunun kıyısından 

döndürüldüğünü belirten G-20 liderleri, ülkeler arasındaki söz konusu işbirliğinin büyük 

yararı olduğunu vurgulamıştır. Yapılan açıklamada küresel ekonomide toparlanmanın 

devam etmesine rağmen aşağı yönlü risklerin varlığına dikkat çekmiştir. 

Zirve sonucunda G-20 ülkeleri 5 politika alnını kapsayan bir eylem planı açıklamışlardır. 

* Para ve Kur Politikası: Buna göre G-20 ülkeleri serbest piyasa koşullarına daha 

fazla dayanan ve ekonominin dinamiklerini daha iyi yansıtan kur sistemlerini 

benimseyeceklerini açıklamışlardır. Rezerv para kullanmakta olan gelişmiş ülkeler de aşırı 

volatiliteye ve döviz kurlarındaki aşırı hareketlere karşı daha tedbirli davranacaklarını taahhüt 

etmişlerdir. Ayrıca tüm G-20 ülkeleri istikrarlı ve iyi çalışan bir uluslararası bir para sistemi 

için çalışmalarını hızlandırmayı taahhüt etmiştir. Bu ülkeler ayrıca IMF’den bu alanlardaki 

çalışmalarını daha da hızlandırmasını istemişlerdir. 

* Ticaret ve Kalkınma Politikaları: Serbest ticaretin, yatırımların küresel toparlanma 

için önemini vurgulayan G-20 ülkeleri, düşük gelirli ülkelerde sürdürülebilir ve kalıcı büyümeyi 

sağlayacak her türlü yardımı yapacaklarını açıklamıştır. 

* Maliye Politikaları: Gelişmiş ülkeler açık, güvenilir, istekli ve büyüme dostu maliye 

politikaları oluşturma ve yürürlüğe koyma kararı almıştır. Söz konusu politikaların Toronto 

Zirvesinde de belirtildiği gibi ülkelerin özel durumlarına göre farklılık göstereceği belirtilmiştir. 

* Finansal Reformlar: Ulusal ve uluslararası düzeyde finansal standartlara bağlı 

kalacakların altını çizen G-20 ülkeleri, finans piyasalarındaki aksaklıkları (too-big-to-failproblems) 

gidermek için yeni sermaye ve likidite yeterlilik standartları kabul edeceklerini 

açıklamıştır. Ülkeler ayrıca yeni finansal reformlar üzerinde daha kapsamlı olarak çalışma 

yapacaklarını açıklamışlardır. 

* Yapısal Reformlar: G-20 ülkeleri küresel talebi canlandırmak, iş yaratma sürecini 

hızlandırmak, küresel dengeyi sağlamak ve potansiyel büyümeyi arttırabilmek için bir dizi 

yapısal reformun geçekleştirilmesinin gerektiğini vurgulamıştır. 


eko@sgb.gov.tr



B. Türkiye’de Ekonomik Gelişmeler 

1. Büyüme ve İstihdam 

Temel Göstergeler (Son Veriler) 

Sanayi Üretim Endeksi (Yıllık % 

Değişim) (Eylül) 10,4 

Sanayi Ciro Endeksi (Yıllık % 


Sanayi Sipariş Endeksi (Yıllık % 


İmalat Sanayi Kapasite Kullanım 

Oranı (Yıllık Puan Değişim) (Kasım) 6,1 

İşsizlik Oranı (%) (Ağustos) 11,4 

2010 yılının ilk yarısında yüzde 11 

büyüyen Türkiye ekonomisinde yılın ikinci 

yarısına ilişkin açıklanacak olan büyüme 

verileri sadece 2010 yılının tamamı için 

değil, 2011 yılı için de önem arz 

etmektedir. 2010 yılının ikinci yarısındaki 

büyüme verileri, baz etkisinin 3. ve 4. 

çeyrekte etkisini yitirmesi nedeniyle 

önümüzdeki dönemin büyüme performası 

hakkında daha sağlıklı fikir verecektir. 

Sanayi üretimi, otomotiv satışları, kapasite kullanımı gibi büyüme göstergeleri, 

büyümenin yılın ikinci yarısında yılın ilk yarısındaki kadar yüksek olmasa da devam 

edeceğini göstermektedir. 

2010 yılı Eylül ayında 2005=100 temel yıllı Sanayi Üretim Endeksi bir önceki yılın 

aynı ayına göre yüzde 10,4 artmıştır. Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2010 yılı 

Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre; madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi 

yüzde 0,9, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 10,9 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme 

üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 10,8 artmıştır. Takvim etkisinden arındırılmış 

endeks 2010 yılı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12,9 artmış, mevsim 

ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi ise bir önceki aya göre yüzde 0,4 

azalış göstermiştir. 

İmalat sanayi genelinde kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı ayına göre 6,1 

puan, bir önceki aya göre ise 0,6 puan artarak yüzde 75,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. 

2010 Kasım ayında kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı ayına göre dayanıklı 

tüketim mallarında 3,9 puan artışla yüzde 73,4, dayanıksız tüketim mallarında 3,9 puan 

artışla yüzde 75,7, tüketim mallarında 3,9 puan artışla yüzde 73,5, gıda ve içeceklerde 4,4 

puan artışla yüzde 75, ara mallarında 5,5 puan artışla yüzde 78,1 ve yatırım mallarında 

8,8 puan artışla yüzde 73,1 olarak gerçekleşmiştir. 

Sanayi Ciro Endeksi, 2010 yılı Eylül ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 

15,2 artmış, bir önceki aya göre ise yüzde 1,3 azalmıştır. Madencilik ve Taşocakçılığı 

Endeksi yüzde 13,4, İmalat Sanayi Endeksi ise yüzde 15,3 artmıştır. 

2010 Ekim ayında Tüketici Güven Endeksi, bir önceki aya göre yüzde 1,54 oranında 

azalmıştır. Eylül ayında 90,41 olan Endeks Ekim ayında 89,02 değerine düşmüştür. 2010 

yılı Kasım ayında Reel Kesim Güven Endeksi, bir önceki aya göre 0,4 puan artarak 107,6 

seviyesinde gerçekleşmiştir. Eylül ayında düşüşe geçen CNBC-e Tüketim Endeksi Ekim 

ayında bir önceki aya göre yüzde 1.46 artarak 190,31 düzeyine yükselmiştir. 


eko@sgb.gov.tr



2010 yılının ilk aylarında otomobil satışlarının bir miktar gerilemesine karşılık daha 

sonra talep artışı süreklilik kazanmış ve Ekim ayında da talepteki hareketlilik, genişleyen 

kredi piyasalarının olumlu etkisine bağlı olarak devam etmiştir. Eylül ayına göre Ekim 

ayında otomobil pazarı yüzde 13 oranında artmıştır. 2009 yılına kıyasla 2010 yılı Ekim 

ayında toplam ve otomobil pazarındaki önemli artış, ÖTV teşvikinin 2009 yılı Eylül ayında 

sona ermesi nedeni ile Ekim ayındaki talepteki düşüşten kaynaklanmaktadır. Ancak baz 

etkisi de giderek azalmaktadır. 

Ağustos 2010 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre işsiz sayısı 458 bin 

kişi azalarak 2 milyon 971 bin kişi seviyesine gerilemiştir. 

İşsizlik oranı, geçen yılın aynı dönemine göre 2 puan azalmış, bir önceki döneme 

göre ise 0,8 puan artarak yüzde 11,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. İşsizlik oranında ortaya 

çıkan artışın bir bölümünde mevsimsel etkiler belirleyici olmuştur. 

Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı, geçen yılın aynı dönemine göre 2,1 

puan azalış, bir önceki döneme göre ise 0,2 puanlık artış göstererek yüzde 12,0 

seviyesinde gerçekleşmiştir. 

İşgücüne katılım oranı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,4 puan artışla 

yüzde 49,7’ye ulaşmıştır. 

2010 yılı Ağustos döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine 

göre 1 milyon 87 bin kişi artarak, 23 milyon 195 bin kişiye yükselmiştir. Tarımdışı istihdam 

ise yine aynı dönemde 748 bin kişilik artış kaydetmiştir. 

Bu dönemde istihdam edilenlerin yüzde 26,6'sı tarım, yüzde 19,5’i sanayi, yüzde 

6,6’sı inşaat, yüzde 47,2'si ise hizmetler sektöründedir. 

İşgücü piyasasındaki gelişmeler değerlendirildiğinde, tarım istihdamının yanısıra 

tarımdışı sektörlerdeki istihdamın da toplam istihdam verilerine olumlu katkısının sürdüğü 

görülmektedir. Krizden güçlü çıkış, sanayi ve inşaatta kaybedilen istihdamı kriz öncesi 

seviyeye ulaştırmıştır. Bu pozitif gelişmede yüksek büyüme hızı etkili olmuştur. 


eko@sgb.gov.tr



30 

20 

10 

0 

-10 

-20 

-30 

GÖSTERGELER 

Sanayi Üretim Endeksleri (Yıllık % Değişim) 

2008-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2009-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

Kaynak:TÜİK 

85 

80 

75 

70 

65 

60 

55 

50 

45 

40 

2007-1 

234567 

8 

9 

10 

11 

12 

2008-1 

234 

5 

6789 

Arındırılmamış Sanayi Üretim Endeksi 

Takvim Etkisinden Arındırılmış Endeks 

Kapasite Kullanım Oranı (%) 

10 

11 

12 

2009-1 

234567 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

23456789 

10 

11 

Kaynak:TCMB 


eko@sgb.gov.tr



90 

85 

80 

75 

70 

65 

60 

55 

50 

45 

40 

Mal Gruplarına Göre Kapasite Kullanım Oranı (%) 

2008-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2009-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

Kaynak:TCMB 

190 

180 

170 

160 

150 

140 

130 

120 

110 

100 

Dayanıklı Tüketim Malları 

Tüketim Malları 

Ara Malları 

Sanayi Sipariş ve Ciro Endeksleri (2005=100) 

Dayanıksız Tüketim Malları 

Gıda ve İçecekler 

Yatırım Malları 

2008-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2009-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

Kaynak:TÜİK 

Sanayi Ciro Endeksi 

Sanayi Sipariş Endeksi 


eko@sgb.gov.tr



130 

120 

110 

100 

90 

80 

70 

60 

50 

40 

Güven Endeksleri 

2008-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2009-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

Kaynak:TÜİK, TCMB 

46.000 

43.000 

40.000 

37.000 

34.000 

31.000 

28.000 

25.000 

22.000 

19.000 

16.000 

2008-8 

9 

10 

11 

12 

2009-1 

2 

Tüketici Güven Endeksi 

3 

4 

5 

Otomobil Satışları 

6 

7 

8 

9 

10 

Reel Kesim Güven Endeksi 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

Kaynak:OSD 

Otomobil Satışları (3 Aylık Hareketli Ortalama) 

Eğilim Çizgisi 


eko@sgb.gov.tr



800 

600 

400 

200 

-200 

-400 

-600 

-800 

17 

16 

15 

14 

13 

12 

11 

10 

9 

8 

0 

-559 

Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre İstihdamın Sektörel 

Değişimi (Bin Kişi) 

259 

141 

595 

2005 2006 -40 2007 2008 2009 2010-8 

Kaynak: TÜİK 

2008-1 

4 

-247 

7 

91 89 

423 

10 

276 

149127 

168 

45 35 10 

224 

Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler 

İşsizlik Oranları (%) 

2009-1 

4 

7 

10 

-362 

155 

65 

2010-1 

429 

339 

211 

107 

4 

7 

Kaynak:TÜİK 

Mevsimsellikten Arındırılmamış 

Mevsimsellikten Arındırılmış 


eko@sgb.gov.tr



İşgücü Durumu (Bin Kişi) 

Ağustos 2009 Ağustos 2010 Değişim 

Kurumsal olmayan sivil nüfus 70.639 71.440 801 

15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 51.789 52.645 856 

İşgücü 25.537 26.166 629 

İstihdam edilenler 22.108 23.195 1.087 

Tarım 5.839 6.178 339 

Sanayi 4.096 4.525 429 

İnşaat 1.435 1.542 107 

Hizmetler 10.739 10.950 211 

İşsiz 3.429 2.971 -458 

Kır 644 548 -96 

Kent 2.784 2.423 -361 

İşgücüne dahil olmayan nüfus 26.252 26.478 226 

İş aramayıp, çalışmaya hazır olanlar 1.860 1.885 25 

İşgücüne katılma oranı (%) 49,3 49,7 0,4 

İşsizlik oranı (%) 13,4 11,4 -2,0 

Kır 7,4 6,2 -1,2 

Kent 16,5 14 -2,5 

Tarım dışı işsizlik oranı (%) 17 14,5 -2,5 



eko@sgb.gov.tr



2. Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi 

Temel Göstergeler (Ocak-Eylül) 

Eylül 

Ocak-Eylül 

Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -4.079 -32.479 

İhracat (FOB) (Milyon $) 8.950 81.884 

İthalat (CIF)(Milyon $) 15.650 130.523 

Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -6.700 -48.639 

Karşılama Oranı (%) 57 62,7 

Cari işlemler hesabı yılın ilk dokuz 

aylık döneminde 32,5 milyar dolar açığa 

ulaşmıştır. Cari işlemler açığının 2010 

yılı sonu itibarıyla 39,3 milyar dolar 

olacağı ve bu rakamın GSYH’ye oranının 

yüzde 5,4 olarak gerçekleşeceği 

öngörülmektedir. OECD’nin Kasım ayı 

raporunda ise bu rakam yüzde 5,1 olarak 

tahmin edilmektedir. 

12 aylık kümülatif cari açık rakamı, Ağustos ayına göre yüzde 9 oranında artışla, 

Ocak 2009’dan sonra en yüksek seviyeye ulaşarak 37,1 milyar dolara yükselmiştir. Bunun 

yanında enerji dışı cari denge ise 6 milyar dolar açık vermiştir. 

2010 itibarıyla, iç talepteki canlanmanın paralelinde, ithalatın artış eğilimine girmesi 

ve petrol fiyatlarının yükselmesi ile enerji ithalatının artması, cari açığı artırmaktadır. Diğer 

yandan ihracattaki artış, euronun değer kaybı ve Avrupa Birliği ülkelerindeki talep 

toparlanmasının yavaş ve kademeli olması nedeniyle sınırlı kalmıştır. 

TÜİK’in verilerine göre dış ticaret açığı, yılın ilk dokuz ayında bir önceki yılın 

aynı dönemine göre yüzde 77,3 oranında artarak 48,6 milyar dolara ulaşmıştır. 

Eylül ayında ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre yüzde 5,5, ithalat ise yüzde 25,3 

oranında artış göstermiştir. Bu durum, aylık dış ticaret açığı rakamının 6,7 milyar dolara 

yükselmesine neden olmuştur. 

Yılın ilk dokuz ayında ihracat, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12 oranında 

artarak 81,9 milyar dolar, ithalat ise yüzde 29,8 oranında artarak 130,5 milyar dolar olarak 

gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı, 2009’un ilk dokuz ayında yüzde 72,7 

iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 62,7’ye düşmüştür. 

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin verilerine göre ihracat, 2010’un ilk on ayında 

geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11,4 oranında artış göstererek, 92,7 milyar 

dolar olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, 23 Kasım 2010 itibarıyla 12 aylık kümülatif olarak 

ihracat 111,6 milyar dolara ulaşmıştır. Böylece 2010 yılı hedefi olan 111,7 milyar doları 

neredeyse yakalamıştır. 

Finans hesaplarında, bir önceki yılın Ocak-Eylül döneminde 4,3 milyar dolar net 

sermaye girişi gerçekleşmişken, cari açığın artışına paralel olarak, bu yılın aynı döneminde 

30 milyar dolar tutarında net sermaye girişi olmuştur. 

2009’un dokuz ayında, portföy yatırımlarında 777 milyon dolar net sermaye girişi 

gerçekleşirken, 2010 yılının aynı döneminde 13,5 milyar dolar sermaye girişi 

gerçekleşmiştir. 


eko@sgb.gov.tr



Diğer gelişmekte olan ülkeler gibi Türkiye’nin de cari açığın finansmanının 

kalitesi bakımından daha fazla doğrudan yabancı yatırıma ihtiyacı vardır. Ancak cari 

açığın finansmanındaki en önemli kaynak olan doğrudan yabancı yatırımların katkısı sınırlı 

kalmaktadır. Alınacak tedbirlerle, bugüne kadar potansiyelin altında kalan performansın 

yükseltilmesi mümkündür. 2010’un ilk dokuz ayında 5,2 milyar dolar doğrudan sermaye 

girişi gerçekleşmiştir. Aynı dönemde yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında 1,2 milyar dolar yatırım 

yapması sonucu net doğrudan yatırımlar 4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 

2010 yılının ikinci çeyreğinde dış borç stoku 2009 sonuna göre 1,9 milyar dolar 

azalarak 266,3 milyar dolara gerilemiştir. Dış borç stokunun 61,9 milyar dolarlık kısmı kısa 

vadeli borçlardan, 204,4 milyar dolarlık kısmı ise uzun vadeli borçlardan oluşmuştur. 

2009 yılındaki 57,9 milyar dolarlık orta ve uzun vadeli dış borç servisinin 47,6 milyar 

doları anapara ve 10,3 milyar doları faiz ödemesinden oluşmaktadır. 2010 yılı Haziran ayı 

itibarıyla 49,0 milyar doları anapara, 9,3 milyar doları da faiz olmak üzere toplam 58,3 

milyar dolar dış borç ödemesi yapılmıştır. 

Özel sektör uzun vadeli kredi borcu 2009 yılı sonuna göre yüzde 6,6 oranında 

gerileyerek Eylül ayında toplam 119.437 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu miktarın 

85.662 milyon dolarlık kısmı reel sektörün, 33.775 milyon dolarlık kısmı ise finansal 

kuruluşların borçlarından oluşmaktadır. 


eko@sgb.gov.tr



20.000 

10.000 

-10.000 

-20.000 

-30.000 

-40.000 

-50.000 

-60.000 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

-10 

-20 

-30 

-40 

-50 

0 

GÖSTERGELER 

Cari İşlemler Dengesi 

(12 Aylık Kümülatif, Milyon $) 

2000-1 

5 

9 

2001-1 

5 

9 

2002-1 

5 

9 

2003-1 

5 

9 

2004-1 

5 

9 

2005-1 

5 

9 

2006-1 

5 

9 

2007-1 

5 

9 

2008-1 

5 

9 

2009-1 

5 

9 

2010-1 

5 

9 

Kaynak: TCMB, TÜİK 

2008-1 

3 

Cari Denge 

Enerji Dışı Cari Denge 

Türkiye'nin Dış Ticareti (3 Aylık Kümülatif, % Değişim) 

5 

7 

9 

11 

2009-1 

3 

5 

7 

9 

11 

2010-1 

3 

5 

7 

9 


İhracat 

İthalat 


eko@sgb.gov.tr



Eylül 

2009 

Eylül 

2010 

Ocak- 

Eylül 

2009 

Ocak- 

Eylül 

2010 

12 Aylık 

Toplam 

2009 

12 Aylık 

Toplam 

2010 

Cari Denge -1,0 -4,1 -9,8 -32,5 -15,7 -37,1 

Dış Ticaret Dengesi -2,8 -5,7 -17,5 -37,5 -25,5 -44,9 

İhracat 8,9 9,2 74,3 84,8 101,9 115,2 

İthalat -11,7 -14,6 -94,2 -122,1 -130,8 -160,0 

Hizmetler Dengesi 2,4 2,1 12,8 9,8 16,2 13,3 

Turizm Gelirleri 2,8 2,6 16,2 15,5 20,7 20,6 

Turizm Giderleri -0,3 -0,4 -2,9 -3,5 -3,8 -4,7 

Sermaye ve Finans Hesabı 1,1 5,0 4,3 30,0 3,1 35,5 

Doğrudan Yatırım (Net) 0,4 0,2 5,7 4,0 9,5 5,1 

Doğrudan Yatırım Çıkışı -0,1 -0,1 -0,9 -1,2 -1,1 -1,9 

Doğrudan Yatırım Girişi 0,4 0,3 6,6 5,2 10,6 7,0 

Portföy Yatırımı (Net) -0,8 -0,2 0,8 13,5 -4,7 12,9 

Hisse Senedi -0,1 1,2 1,8 2,6 0,4 3,6 

Borç Senedi -0,6 -0,8 0,9 12,9 -3,5 12,1 

Diğer Yatırımlar (Net) 1,5 3,5 -2,9 21,1 -7,6 26,8 

Varlıklar 2,4 3,0 5,6 7,5 9,0 12,4 

Yükümlülükler -0,9 0,5 -8,5 13,6 -16,6 14,4 

Rezerv Varlıklar 0,0 1,6 0,7 -8,5 5,9 -9,3 

Net Hata ve Noksan 0,0 -0,9 5,5 2,5 12,6 1,6 

Kaynak: TCMB 

Kısa Vadeli Dış Borçlar (2010-Ç2) 

% 9,1 

(% 8,7*) 

Ödemeler Dengesi 

(Milyar $) 

% 2,4 

(% 2,3*) 

% 88,4 

(% 89,0*) 

Kamu TCMB Özel Sektör 

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 

* 2000 

Uzun Vadeli Dış Borçlar (2010-Ç2) 

% 56,5 

(% 32,4*) 

Kamu TCMB Özel Sektör 


* 2000 

% 4,8 

(% 14,9*) 

% 38,7 

(% 52,7*) 


eko@sgb.gov.tr



70.000 

60.000 

50.000 

40.000 

30.000 

20.000 

10.000 

0 

21.937 

15.638 

6.299 

24.623 

17.489 

7.134 

28.852 

22.450 

6.402 

GÖSTERGELER 

Dış Borç Servisi (Milyon $) 

27.810 

20.823 

6.987 

30.488 

23.340 

7.148 

36.803 

28.769 

8.034 

40.070 

30.708 

9.362 

48.680 

37.868 

10.812 

53.379 

41.591 

11.788 

57.899 

47.557 

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010- 

Ç1 


Toplam Anapara Faiz 

Özel Sektörün Yurtdışından Sağladığı Uzun Vadeli Kredi Borcu 

(Milyon $) 

Borçluya Göre Dağılım 

2008 2009 

2010 

Ç1 

2010 

Ç2 

10.342 

2010 

Tem muz 

58.454 

48.462 

9.992 

2010 

Ağustos 

58.349 

49.019 

9.330 

2010- 

Ç2 

2010 

Eylül 

140.190 127.931 121.682 115.307 118.968 117.992 119.437 

I. FİNANSAL 41.084 35.441 33.144 32.189 33.979 33.950 33.775 

A. Bankalar 30.044 27.983 26.736 26.447 28.059 28.250 27.958 

Krediler 30.044 27.983 26.736 26.447 27.059 27.250 26.958 

Tahvil 0 0 0 0 1.000 1.000 1.000 

B. Bankacılık Dış ı 11.040 7.458 6.408 5.741 5.919 5.700 5.817 

Krediler 10.553 7.326 6.285 5.605 5.782 5.575 5.672 

Yabancı Serm aye Sayılan Krediler 486 131 123 137 137 125 145 

II. FİNANSAL OLMAYAN 99.106 92.491 88.538 83.119 84.990 84.042 85.662 

Krediler 94.430 87.122 83.348 78.176 79.796 78.787 80.295 

Yabancı Serm aye Sayılan Krediler 4.054 4.792 4.624 4.368 4.586 4.657 4.758 

Ticari Krediler 621 576 566 574 607 598 610 

Kaynak : TCMB 


eko@sgb.gov.tr



3. Enflasyon ve Para Politikası 

Temel Göstergeler 

Aylık TÜFE (Ekim) 1,83 

Yıllık TÜFE (Ekim) 8,62 

Aylık ÜFE (Ekim) 1,21 

Yıllık ÜFE (Ekim) 9,92 

Gecelik Faiz Oranı 

(Borçlanma-Kasım) 1,75 

Bir Hafta Vadeli Repo İhale 

Faiz Oranı (Kasım) 7,00 

Ekim ayında tüketici fiyatları, aylık 

bazda yüzde 1,8, yıllık bazda ise yüzde 

8,6 oranında artmıştır. İşlenmemiş gıda 

fiyatlarındaki yüksek oranlı artışların 

sürmesi enflasyondaki düşüşü 

sınırlamıştır. Üretici fiyatları ise aylık 

bazda yüzde 1,2, yıllık bazda ise yüzde 

9,9 artmıştır. 

Temel enflasyon göstergeleri orta 

vadeli hedeflerle uyumlu seyrini 

sürdürmüştür. TÜFE’den enerji, işlenmemiş gıda, alkollü içecekler ve tütün ürünleri ile 

altının dışlanması yoluyla elde edilen ÖKTG-H endeksinin yıllık artış oranı, Ekim ayında 

yüzde 3,02’ye, bu endeksten işlenmiş gıda ürünleri çıkarılarak elde edilen ÖKTG-I 

endeksinin yıllık artış oranı ise yüzde 2,5’e gerilemiştir. 

Son iki aydır işlenmemiş gıda fiyatlarındaki artışlar nedeniyle yükseliş eğilimi 

sergileyen gıda fiyatları, Ekim ayında da benzer bir seyir izlemiştir. İşlenmemiş gıda 

fiyatlarındaki yükselişte başta fiyatları keskin bir artış (aylık bazda yüzde 112,22) kaydeden 

domates olmak üzere sebze grubu fiyatları etkili olmuştur. 

Giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar mevsimsel etkiler nedeniyle yüzde 7,52 

oranında yükselmiştir. Fakat yine de giyim ve ayakkabı grubunda yeni sezon fiyat artışları 

son yıllardaki mevsimsel ortalamaların altında kalmıştır. Alkollü içecekler ve tütün, 

haberleşme ve eğlence ve kültür gruplarındaki fiyat düşüşleri ise enflasyondaki yükselişi 

sınırlandırmıştır. 

Hizmet ve mal grubu enflasyonlarındaki düşüş eğilimini sürdürmüştür. Ekim ayında 

mal grubu fiyatları yüzde 2,36, hizmet grubu fiyatları ise yüzde 0,30 oranında artmıştır. 

Böylelikle, yıllık enflasyon mal grubunda yüzde 10,37’ye, hizmet grubunda ise yüzde 3,73’e 

gerilemiştir. 

Ekim ayında üretici fiyatları yüzde 1,21 oranında artmış ve yıllık enflasyon yüzde 

9,92’ye yükselmiştir. Tarım fiyatlarındaki artışlar tüketici fiyatlarına yüksek bir oranda 

yansımaya devam ederken, imalat sanayi fiyatlarından kaynaklanan belirgin bir baskı 

gözlenmemiştir. Tarım fiyatları yüzde 6,59 ile oldukça yüksek bir oranda artmıştır. Bu 

gelişmede başta domates olmak üzere sebze grubu fiyatları belirleyici olurken, canlı hayvan 

fiyatlarında süregelen artışların hızlandığı dikkat çekmiştir. İmalat sanayi fiyatları ise bir 

önceki aya kıyasla değişmezken, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatları tekstil 

ürünleri imalatı fiyatlarındaki artışa bağlı olarak yüzde 0,36 oranında yükselmiştir. 


eko@sgb.gov.tr



Kasım ayındaki Para Politikası Kurulu (Kurul) toplantısında, Türk Lirası piyasası 

işlemlerinde vadelerin uzamasını teşvik etmek amacıyla, gecelik borçlanma faizlerinin 

400 baz puan daha indirilerek borçlanma faizleri ile borç verme faizleri arasındaki 

farkın artırılmasına karar verilmiştir. 

Son dönemde açıklanan veriler, iç talepteki artışın desteğiyle iktisadi faaliyetin 

toparlanmaya devam ettiğini göstermektedir. Bununla birlikte, dış talebin zayıf seyri 

nedeniyle imalat sanayinde kapasite kullanımının kriz öncesi seviyelere ulaşmasının zaman 

alacağı tahmin edilmektedir. İstihdam koşullarındaki iyileşme devam etmekle beraber işsizlik 

oranları halen yüksek seviyelerde bulunmaktadır. 

Bu değerlendirmeler doğrultusunda Kurul, politika faiz oranının bir süre daha mevcut 

düzeylerde tutulması ve uzun süre düşük düzeylerde seyretmesi gerektiği yönündeki 

görüşünü teyid etmiştir. 

Son dönemde artan sermaye girişleri iç ve dış talebin büyüme hızlarındaki ayrışmayı 

belirginleştirmekte, bu durum hızlı kredi genişlemesi ve uyarılan ithalat talebi kanalıyla 

cari dengede bozulmaya yol açmakta ve finansal istikrara ilişkin riskleri gündeme 

getirmektedir. 

Kurul, Türk lirası piyasası işlemlerinde vadelerin uzamasını teşvik etmek amacıyla, 

gecelik piyasada oluşan faizlerin politika faizinden, gereken ölçüde sapmasına geçici olarak 

izin verilebileceğini belirtmiştir. Bu doğrultuda, gecelik borçlanma faizlerinin 400 baz puan 

daha indirilerek borçlanma faizleri ile borç verme faizleri arasındaki farkın artırılmasına 

karar verilmiştir. Ayrıca Kurul, kredi koşullarındaki olumlu gelişmeleri göz önüne alarak, 

çıkış stratejisi kapsamındaki diğer düzenlemelerin de yürürlüğe koyulmasının uygun 

olacağını ifade etmiştir. Bu çerçevede politika faiz oranı yüzde 7 düzeyinde sabit tutulurken, 

borçlanma faiz oranı yüzde 5,75’ten yüzde 1,75’e düşürülmüş, borç verme faiz oranı ise 

yüzde 8,75 düzeyinde sabit tutulmuştur. 


eko@sgb.gov.tr



20 

15 

10 

5 

0 

-5 


14 

12 

10 

8 

6 

4 

2 

0 

2008-1 

3 

5 

2008-1 

3 

5 

GÖSTERGELER 

TÜFE ve ÜFE Yıllık Enflasyon (%) 

7 

9 

11 

2009-1 

3 

5 

7 

9 

TÜFE ÜFE 

Yıllık TÜFE ve Çekirdek Enflasyon (%) 

7 

9 

11 

2009-1 

3 

5 

7 

9 

11 

11 

2010-1 

2010-1 

3 

3 

5 

5 

TÜFE H Endeksi I Endeksi 



eko@sgb.gov.tr



12 

11 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

Aylık 

Yıllık 

TÜFE 1,83 8,62 

Mallar 2,36 10,37 

Enerji 0,20 8,08 

İşlenmemiş Gıda 7,96 31,28 

İşlenmiş Gıda 1,19 5,04 

Enerji ve Gıda Dışı Mallar 1,41 5,63 

Hizmetler 0,30 3,73 

Kira 0,40 4,01 

Lokanta ve Oteller 1,08 9,61 

Ulaştırma Hizmetleri 0,41 6,81 

Diğer Hizmetler -0,16 -0,06 

Kaynak: TCMB 

Mal ve Hizmet Fiyatları Enflasyonu (Ekim, %) 

Enflasyon Beklentileri (%) 

2008-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2009-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 


Yıl Sonu 12 Ay Sonrası 24 Ay Sonrası 


eko@sgb.gov.tr



20,00 

18,00 

16,00 

14,00 

12,00 

10,00 

8,00 

6,00 

4,00 

2,00 

0,00 

TCMB Gecelik Faiz Oranları (%) 

2008-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2009-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

Kaynak: TCMB 


eko@sgb.gov.tr



4. Mali Piyasalar 

İMKB-100 66.335 

Dolar/TL 1,4360 

Euro/TL 1,9686 

Döviz Sepeti 1,7023 

* 23.11.2010 


(Son Veriler/Kasım*) 

Mali piyasalar, son bir aylık 

dönemde özellikle ABD ve İrlanda 

kaynaklı gelişmeler dolayısıyla aşağı 

yönlü bir seyir izlemiştir. 

Kasım ayının ilk haftasında ABD 

Merkez Bankası (FED)’nın 600 milyar dolar 

tutarında yeni bir parasal genişleme 

programı uygulayacağını açıklaması ve ardından ABD Ekim ayı istihdam verilerinin 

beklentilerin üstünde gelmesinin etkisiyle, piyasalarda yukarı yönlü bir seyir gözlenmiştir. 

Bu olumlu havanın etkisi ile yükselişine hız veren İMKB-100 endeksi 4.11.2010 tarihinde 

70.905 seviyesine ulaşmıştır. 

İkinci hafta ise, ABD’de yeni parasal genişleme programının ekonomide yeterli 

toparlanma ivmesini yaratamayabileceği yönündeki görüşler ve İrlanda başta olmak üzere 

kamu maliyesi alanında ortaya çıkan yeni problemler piyasalarda gerginliğe neden olmuştur. 

Bu gelişmelerle yurtdışı borsalar paralelinde satıcılı bir hafta geçiren İMKB -100 endeksi 

yüzde 1,73 gerileyerek haftayı 69.553 puandan kapatmıştır. 

Üçüncü hafta ise bayram tatili nedeniyle haftanın ilk günü tek seans işlem yapılmış 

ve İMKB-100 endeksi Pazartesi gününü 69.998 puandan kapatmıştır. Yurtiçi piyasaların 

4,5 gün kapalı olduğu üçüncü hafta, dünya borsalarında, İrlanda’daki borç sorunu ile Çin’in 

sıkılaştırıcı politika uygulamaları nedeniyle dalgalı bir seyir gözlenmiştir. 

Bayram öncesi girdiği düşüş eğilimini sürdüren İMKB-100 endeksi, 23.11.2010 tarihi 

itibarıyla 66.335 seviyesine gerilemiştir. 

MSCI Türkiye endeksi, İMKB-100’e paralel bir seyir izlerken MSCI Yükselen Piyasalar 

endeksi bu seyri daha geriden takip etmiştir. 

Ayın ilk iki haftasında düşüş eğilimi gösteren dolar, ayın devamında İrlanda’da 

yaşanan borç sorununun yarattığı endişeler nedeniyle euro karşısında değer kazanmıştır. 

Bu endişeler bir süreliğine euronun yönünü aşağı çekmiş ama AB ve IMF’nin ortaklaşa 

oluşturulacak bir fonla İrlanda ekonomisine destek olacağını açıklaması, euro üzerindeki 

baskının bir miktar azalmasını sağlamıştır. 

İkincil piyasa gösterge tahvil faiz oranı, yılın üçüncü çeyreğinde girdiği düşüş eğilimini 

sürdürmüş ve 23.11.2010 itibarıyla yüzde 7,6 seviyesine gerilemiştir. 

İMKB ve toplam tahvil-bono portföyündeki yabancı paylarında ise önceki ay yaşanan 

artış devam etmiştir. Eylül ayı sonunda yüzde 67,8 olan İMKB’deki yabancı payı 23.11.2010 

itibarıyla yüzde 68,2 seviyesine ulaşırken, yine Eylül ayı sonu itibarıyla yüzde 11,6 olan 

toplam tahvil-bono portföyündeki yabancı payı Kasım ayı itibarıyla yüzde 12,5 

seviyesindedir. 


eko@sgb.gov.tr



800 

700 

600 

500 

400 

300 

200 

80.000 

70.000 

60.000 

50.000 

40.000 

30.000 

20.000 

10.000 

0 

02 Oca,2008 

13 Şub,2008 

26 Mar,2008 

08 May,2008 

20 Haz,2008 

GÖSTERGELER 

İMKB-100 Endeksi (02.01.2008-23.11.2010) 

01 Ağu,2008 

12 Eyl,2008 

30 Eki,2008 

17 Ara,2008 

29 Oca,2009 

12 Mar,2009 

İMKB-100 (TL, Sol Eksen) 

MSCI Türkiye ve Yükselen Piyasalar Endeksi (02.01.2008-24.11.2010) 

02 Oca, 2008 

30 Oca, 2008 

27 Şub, 2008 

26 Mar, 2008 

24 Nis, 2008 

23 May, 2008 

20 Haz, 2008 

18 Tem, 2008 

15 Ağu, 2008 

12 Eyl, 2008 

15 Eki, 2008 

13 Kas, 2008 

17 Ara, 2008 

15 Oca, 2009 

12 Şub, 2009 

12 Mar, 2009 

09 Nis, 2009 

11 May, 2009 

09 Haz, 2009 

07 Tem, 2009 

04 Ağu, 2009 

01 Eyl, 2009 

01 Eki, 2009 

30 Eki, 2009 

01 Ara, 2009 

29 Ara, 2009 

27 Oca, 2010 

24 Şub, 2010 

24 Mar, 2010 

21 Nis, 2010 

21 May, 2010 

18 Haz, 2010 

16 Tem, 2010 

13 Ağu, 2010 

10 Eyl, 2010 

08 Eki, 2010 

05 Kas, 2010 

09 Haz,2009 

21 Tem,2009 

01 Eyl,2009 

15 Eki,2009 

01 Ara,2009 

13 Oca,2010 

24 Şub,2010 

07 Nis,2010 

21 May,2010 

02 Tem,2010 

İMKB-100 (Sent, Sağ Eksen) 

13 Ağu,2010 

29 Eyl,2010 

11 Kas,2010 

1.350 

1.150 

950 

750 

550 

350 

150 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

MSCI Türkiye (sol eksen) 

MSCI YP (sağ eksen) 

Kaynak: Morgan Stanley Capital International 


eko@sgb.gov.tr



26 

22 

18 

14 

10 

6 

2,4000 

2,2000 

2,0000 

1,8000 

1,6000 

1,4000 

1,2000 

1,0000 

Kaynak: TCMB 

2008-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

Kaynak: Reuters 

Döviz Kurları (02.01.2008-23.11.2010) 

02 Oca, 2008 

02 Şub, 2008 

04 Mar, 2008 

04 Nis, 2008 

05 May, 2008 

05 Haz, 2008 

06 Tem, 2008 

06 Ağu, 2008 

06 Eyl, 2008 

07 Eki, 2008 

07 Kas, 2008 

08 Ara, 2008 

08 Oca, 2009 

08 Şub, 2009 

11 Mar, 2009 

11 Nis, 2009 

12 May, 2009 

12 Haz, 2009 

13 Tem, 2009 

13 Ağu, 2009 

13 Eyl, 2009 

14 Eki, 2009 

14 Kas, 2009 

15 Ara, 2009 

15 Oca, 2010 

15 Şub, 2010 

18 Mar, 2010 

18 Nis, 2010 

19 May, 2010 

19 Haz, 2010 

20 Tem, 2010 

20 Ağu, 2010 

20 Eyl, 2010 

21 Eki, 2010 

21 Kas, 2010 

Dolar Euro Döviz Sepeti (0,5 Dolar+0,5 Euro) 

İkincil Piyasa Gösterge Faiz Oranı (02.01.2008- 23.11.2010) 

8 

9 10 

11 

12 

2009-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

7,6 


eko@sgb.gov.tr



16,0 

14,0 

12,0 

10,0 

8,0 

6,0 

4,0 

2,0 

0,0 

Toplam Tahvil-Bono Stokunda ve İMKB'de Yabancı Payları 

(%) 

2008-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2009-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

Kaynak: TCMB, Merkezi Kayıt Kuruluşu 

Toplam Tahvil-Bono Stokunda Yabancı Payı 

İMKB'de Yabancı Payı 

74,0 

72,0 

70,0 

68,0 

66,0 

64,0 

62,0 

60,0 

58,0 


eko@sgb.gov.tr



5. Kamu Maliyesi ve Borçlanma 


Bütçe Dengesi (Milyon TL) (Ekim) -1.835 

Bütçe Dengesi (Milyon TL) (Ocak-Ekim) -23.125 

Faiz Dışı Denge (Milyon TL) (Ekim) 351 

Faiz Dışı Denge (Milyon TL) (Ocak-Ekim) 18.345 

Bütçe Giderleri (Milyon TL) (Ekim) 21.203 

Bütçe Gelirleri (Milyon TL) (Ekim) 19.368 

Brüt Borçlanma (Milyon TL) (Ocak-Ekim) 137.099 

2010 yılı Ocak-Ekim döneminde, 

bütçe açığı 23,1 milyar TL, faiz dışı fazla 

ise 18,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 

Bu dönemde, ekonomik faaliyetteki 

canlanmaya bağlı olarak artan vergi 

gelirleri ve faiz giderlerindeki düşüş, 

bütçede performansındaki iyileşmenin 

temel kaynağını oluşturmaktadır. 

2010 yılının Ocak-Ekim döneminde, 

İç Borç Servisi (Milyon TL) (Ocak-Ekim) 155.221 

287 milyar TL olarak öngörülen bütçe 

DİBS Faiz Oranı (%) (Kasım) 7,6 

ödeneğinin yüzde 80,2’si kullanılmış ve 

bütçe giderleri 230 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde bütçe giderleri, geçen 

yılın aynı dönemine göre yüzde 5,2 oranında artmıştır. 

2010 yılının ilk on ayında, faiz dışı bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre 

yüzde 12 oranında artarak 188,6 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 

2010 yılının ilk on ayında cari transferler, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9,9 

oranında artarak 84,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Toplamda sağlık, emeklilik ve sosyal 

yardım için bütçeden yapılan transferlerdeki artış yüzde 4,1 düzeyinde kalmıştır. Sosyal 

güvenlik primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine tarafından ödenmesi 

kapsamında yapılan transfer tutarı ise 3,1 milyar TL olmuştur. 

2010 yılı Ocak-Ekim döneminde merkezi yönetim bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı 

dönemine göre yüzde 18 oranında artarak 206,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Aynı 

dönemde vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22,5 oranında artarak 170,4 

milyar TL olmuştur. Bu artışta baz etkisi ve ekonomide yaşanan toparlanmanın yanı sıra 

Ekim ayında alkollü içkilerden alınan özel tüketim vergisi artışı ve otomotiv satışlarında 

yaşanan artış etkili olmuştur. 

Vergi gelirlerinin detayına bakıldığında, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 

28,1 oranında artarken, özel tüketim vergisi yüzde 30,9 oranında yükselmiştir. İthalde 

alınan katma değer vergisi yüzde 36,4 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, ayrıca 

gelir vergisi yüzde 4,4, kurumlar vergisi yüzde 24,3, damga vergisi yüzde 21,8 oranında 

artmıştır. Banka ve sigorta muameleleri vergisi ise yüzde 13,1 oranında azalmıştır. 

2008 yılından itibaren artış eğilimine giren merkezi yönetim toplam borç stoku, 2010 

yılının Eylül ayından itibaren azalmaya başlamış ve Ekim ayında 459,7 milyar TL’ye 

gerilemiştir. Toplam borcun 347,8 milyar TL’si iç borç, 111,9 milyar TL’lik kısmı ise dış 

borçlardan oluşmaktadır. Böylece, merkezi yönetim borç stokunun yüzde 75,7’sini iç borçlar, 

yüzde 24,3’ünü dış borçlar oluşturmaktadır. 


eko@sgb.gov.tr



İç borç stokunun 295,7 milyar TL’sini piyasalar, 52,2 milyar TL’sini kamu kesimi 

oluştururken, dış borç stokunun ise 62,9 milyar TL’sini tahvil, 49,0 milyar TL’sini krediler 

oluşturmuştur. 

Önemli bir risk unsuru sayılan iç borç stoku reel faizi, 2003 yılından itibaren izlenen 

uzun vadeli politikaların ve istikrarın bir sonucu olarak genel bir düşüş eğilimi içindedir. İç 

borç stoku reel faizi 2010 yılı Ekim ayında yüzde 0,7, Hazinenin TL cinsinden iskontolu 

devlet iç borçlanma senetlerinin (DİBS) yıllık bileşik faiz oranı ise, Kasım ayında yüzde 7,6 

seviyesine gerilemiştir. 


eko@sgb.gov.tr



GÖSTERGELER 

Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri 

(Milyon TL) 

2009 

Ocak-Ekim 

2010 

Ocak-Ekim 

2010 

Hedef 

Değişim (%) 

Merkezi Yönetim Bütçe Giderleri 218.600 230.030 286.981 5,2 

Faiz Hariç Bütçe Giderleri 168.356 188.561 230.231 12,0 

Personel Giderleri 47.412 52.753 60.349 11,3 

SGK Devlet Prim Giderleri 5.717 8.958 11.110 56,7 

Mal ve Hizmet Alım Giderleri 19.836 19.275 25.190 -2,8 

Cari Transferler 77.071 84.680 102.173 9,9 

Sermaye Giderleri 11.656 14.852 18.924 27,4 

Sermaye Transferleri 2.442 3.312 3.429 35,6 

Borç Verme 4.222 4.730 6.903 12,0 

Yedek Ödenekler 0 0 2.153 

Faiz Giderleri 50.244 41.470 56.750 -17,5 

Merkezi Yönetim Bütçe Gelirleri 175.368 206.906 236.794 18,0 

Genel Bütçe Gelirleri 169.980 200.214 229.947 17,8 

Vergi Gelirleri 139.164 170.411 193.324 22,5 

Gelir Vergisi 32.112 33.529 41.516 4,4 

Kurumlar Vergisi 12.154 15.107 17.965 24,3 

Dahilde Alınan KDV 17.173 22.005 22.636 28,1 

Özel Tüketim Vergisi 35.494 46.449 54.631 30,9 

BSMV 3.468 3.014 3.875 -13,1 

İthalde Alınan KDV 20.933 28.559 30.108 36,4 

Damga Vergisi 3.387 4.125 4.399 21,8 

Harçlar 3.853 5.717 5.405 48,4 

Diğer 10.590 11.908 12.789 12,4 

Vergi Dışı Diğer Gelirler 30.187 29.802 36.623 -1,3 

Özel Bütçeli İdarelerin Öz Gelirleri 3.744 4.994 4.898 33,4 

Düzen. ve Denet. Kurumların Gelirleri 1.643 1.698 1.979 3,3 

Bütçe Dengesi -43.232 -23.125 -50.187 -46,5 

Faiz Dışı Denge 7.012 18.345 6.563 161,6 

Kaynak: Maliye Bakanlığı 


eko@sgb.gov.tr



35 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

-5 

-10 

2008-12 

2009-1 

2 

3 

Faiz Dışı Bütçe Giderleri ve Vergi Gelirleri 

( 3 Aylık Hareketli Ortalama, % Değişim) 

4 

Kaynak: Maliye Bakanlığı 

500.000 

450.000 

400.000 

350.000 

300.000 

250.000 

200.000 

150.000 

100.000 

50.000 

0 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

2010-1 

2 

3 

4 

Faiz Hariç Bütçe Giderleri 

Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku 

(Milyon TL) 

5 

6 

7 

8 

9 

Vergi Gelirleri 

10 

459.712 

441.507 460.808 

316.528 

331.520 345.050 333.485 380.321 347.822 

330.005 347.759 

282.807 

274.827 

242.665 

224.483 244.782 251.470 255.310 

194.387 

149.870 

105.493 111.503 111.890 

92.795 88.420 92.046 86.738 93.580 113.049 

78.175 

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 

Eylül 

Toplam İç Borç Dış Borç 

2010 

Ekim 



eko@sgb.gov.tr



70,0 

60,0 

50,0 

40,0 

30,0 

20,0 

10,0 

0,0 

62,7 

46,0 

TL Cinsi İskontolu Senetlerin Borçlanma Faiz Oranı 

(Yıllık Bileşik, %) 

24,7 

18,1 18,4 19,2 

16,3 

13,38 

11,6 

11,91 

9,49 

7,967,79 7,64 8,0 8,0 8,3 8,7 9,5 

8,7 8,3 8,0 7,8 

6,45 

7,6 7,6 

2,53 1,54 1,54 1,77 1,81 2,23 2,21 1,761,86 1,26 0,75 

2002 

2003 

Kaynak: Hazine 

Müsteşarlığı 

2004 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

İç Borç Stoku Reel Faizi 

2010-1 

2010-2 

2010-3 

2010-4 

2010-5 

2010-6 

2010-7 

2010-8 

İç Borçlanma Bileşik Faiz Oranları 

2010-9 

2010-10 

2010-11 


eko@sgb.gov.tr




eko@sgb.gov.tr

MAKROEKONOMİK

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?