MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

ÖZET
Bir ülkede mali disiplinin sağlanması başta ekonomik istikrar olmak
üzere diğer iktisat ve maliye politikası amaçlarının daha etkin olarak
gerçekleştirilmesi açısından önem taşımaktadır. Kamu gelir ve giderleri
arasında oluşan açıklar nedeniyle ortaya çıkan mali disiplinsizliğin bir
ülkenin ekonomik ve mali yapısı için ciddi bir sorun olarak
algılanabilmesinde bu disiplinsizliğin boyutları da önem taşımaktadır. Bu
kapsamda uygulamada, maliye politikalarının etkinliği açısından önem
kazanan çeşitli açık ölçüm yöntemleri geliştirilmiştir. Gelişmiş ve gelişmekte
olan pek çok ülkede mali disiplinin sağlanması amacıyla anayasal ve yasal
düzenlemeler çerçevesinde çeşitli mali kurallar yürürlüğe konmaktadır.
Bunlardan denk bütçe kuralı hem akademik hem de politik çevrelerce en çok
tartışılan mali kural olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir devletin kuruluşunu, örgütlenişini, iktidarın el değiştirmesini ve
bireylerin hak ve özgürlüklerini düzenleyen kurallar bütününe “Anayasa”
denilmektedir. Ekonominin kural ve kurumlarının da anayasa içinde yer
alması düşüncesi, Batı’da Anayasal İktisat adı verilen yeni bir
disiplinlerarası çalışma alanının ortaya çıkması ve gelişmesi ile birlikte önem
kazanmıştır. Bazı ülkelerin mali disiplini sağlayabilmek ve sürdürebilmek
amacıyla anayasalarına koydukları mali kural hükümleri dikkatleri
çekmektedir. Avrupa Birliği’nde olduğu gibi çeşitli uluslararası anlaşmalar
vasıtasıyla da mali disiplini tesis edici mali kurallar yürürlüğe
konulabilmektedir. Diğer pek çok ülke örneğinde ise, Anayasal
düzenlemeler dışında yürürlüğe konulan yasal düzenlemeler ile kamu mali
yönetiminde etkinliğin ve mali disiplinin sağlanması açısından önemli
adımların atıldığı görülmektedir.
Türkiye’de özellikle 1980 sonrası dönemde kamu maliyesi alanında
yaşanan mali disiplinsizliğin boyutlarının günümüze kadar artarak devam
ettiği ve bu konuda alınan önlemlerin yetersiz kaldığı dikkatleri çekmektedir.
Çalışmanın son bölümünde Türkiye’de yaşana gelen mali disiplinsizliğin
temel nedenleri ve boyutları ortaya konulmuş ve Cumhuriyet öncesi ve
sonrası dönemde anayasal ve yasal mevzuat açısından bütçe ve bütçe
disiplini konusuna yaklaşımın genel çerçevesi çizilmiştir. Daha sonra, bütçe
kurallarına yönelik teorik argümanlar ve yapılan ampirik çalışmalar ile denk
bütçe kuralının uygulanmasına yönelik eleştiriler ele alınmıştır. Son olarak
v