MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

açmaktadır. Son yıllarda ise Uluslararası Para Fonu (IMF)’nca başlatılan bir
süreç içinde bütçe açığı önemini yitirmiş, buna karşılık olarak özellikle başta
ülkemiz olmak üzere; benzer durumdaki ülkeler için “bütçe faiz dışı
dengesi” önem kazanmaya başlamıştır. Bütçe faiz dışı dengesi ise şu şekilde
hesaplanmaktadır 11 .
Bütçe Giderleri – Bütçe Faiz Giderleri = Bütçe Faiz Dışı Giderleri
Bütçe Gelirleri – Bütçe Faiz Dışı Giderleri = Bütçe Faiz Dışı Dengesi
Şayet, bütçe faiz dışı dengesinde bir açık söz konusu ise bu durum,
bütçe gelirlerinin faiz dışındaki bütçe giderlerini bile karşılayamadığı
anlamına gelmektedir ki, aynı zamanda böyle bir sonuç, bütçe dengesinin
sürdürülemez olduğunun da göstergesi olmaktadır. Türkiye’nin IMF ile
imzaladığı Stand-by anlaşmaları çerçevesinde ulaşılması zorunlu tutulan
hedeflerden biri de “Faiz Dışı Bütçe Fazlası” olarak ifade edilen ve bütçe
faiz dışı dengesinin pozitif olması gerektiği anlamına gelen gösterge
hedefidir. Örneğin bu hedef oran (faiz dışı bütçe fazlası/GSMH), Türkiye
için % 6,5 olarak tespit edilmiştir.
Uygulamada ise bütçe denkliği açısından iki tür denklik kavramı söz
konusudur 12 : Bunlar “gerçek denklik” ve “görünüşte denklik” kavramlarıdır.
Gerçek denklik, temel bütçe ilkelerinden birisi olan samimiyet ilkesine
uygun olarak hazırlanan bütçelerin uygulanmasının ardından çıkarılan kesin
hesap kanununda kamu gelir ve gider hesaplarının gerçekten denk olmasıdır.
Görünüşte denklik ise, hükümet tarafından hazırlanmış bütçenin gider ve
gelir toplamlarının denk olması ve bu haliyle meclis onayından geçmesi
anlamına gelmektedir. Fakat gerçekte bu bütçelerde gerçek gelirler giderleri
karşılayacak seviyede değildir. Gelirlere, borçlanma yoluyla elde edilecek
kaynaklar ilave edildiğinde ancak gelir-gider dengesi tutturulabilmektedir.
Mali yılbaşında uygulamaya konulacak olan bütçelerin gelir ve
giderlerinin görünüşte birbirine denk olarak hazırlanması ve yasalaşması
gerekmektedir. Ancak burada önemli olan, bir mali yılı kapsayan bütçe
uygulaması sona erdiği zaman kamu gelirlerinin kamu giderlerini tamamen
karşıladığını görebilmektir. Tabii ki, böyle bir gerçeklikle
karşılaşılabilmesinin ön koşulu, yukarıda da ifade edildiği gibi, bütçe
tasarısının hazırlanması aşamasında samimiyet ilkesinden ödün
11 EĞİLMEZ - KUMCU, a.g.e., s.239.
12 SÖNMEZ, a.g.e., s.24.
13