MALİ DİSİPLİNİN SAĞLANMASINDA ANAYASAL ... - Maliye Bakanlığı

Klasik bütçe anlayışına göre borçlanma, normal bir gelir kaynağı
değildir ve ancak olağanüstü giderlerin finansmanı için başvurulan bir
yoldur. Eğer bütçe, yapılması düşünülen borçlanmanın faiz ve anapara taksit
ödemelerini karşılayabilecek ödemeleri kapsıyorsa ve bu ödenekler de
normal gelirlerle karşılanabilirse, bütçe denk sayılır 8 . Sonuç itibarıyla,
Klasiklere göre olağan gelir kalemleri içinde borçlanma veya para basımı
gelirleri yer almamakta; bunun dışında başta vergi gelirleri olmak üzere,
harçlar, resimler ile devlet mülk ve teşebbüs gelirleri normal gelirler olarak
yer almaktadır. Ayrıca Klasikler, kamu gelirlerinin kamu giderlerini aşması
durumunda oluşan “bütçe fazlası”nı da mali dengeyi bozan bir unsur olarak
görmektedirler. Dolayısıyla, Klasiklere göre mali dengenin var olabilmesi
için, devlet bütçesinin hem açık hem de fazla vermemesi gerekmektedir.
Bütçe dengesi, bütçe gelirleri ile bütçe giderleri arasındaki farktır.
Bunu bir denklem çerçevesinde aşağıdaki şekilde ifade edip, diğer
denklemler aracılığıyla da genişletebiliriz 9 :
(1) Bütçe Dengesi = Bütçe Gelirleri – Bütçe Giderleri
Üç türlü bütçe dengesinden bahsedilebilir:
- Bütçe Gelirleri > Bütçe Giderleri ise Bütçe Dengesi > 0 ‘dır. Bu
durumda bütçe fazlası mevcuttur.
- Bütçe Gelirleri < Bütçe Giderleri ise Bütçe Dengesi < 0 ‘dır. Bu
durumda bütçe açığı söz konusu olmaktadır.
- Bütçe Gelirleri = Bütçe Giderleri ise Bütçe Dengesi = 0 ‘dır. Bu
durumda ise bütçe denkliği söz konusudur.
(1) numaralı denklemde yer alan Bütçe Gelirleri ve Bütçe Giderleri
açık şekliyle yazıldığında şu yeni denkleme ulaşılmaktadır:
(2) Bütçe Gelirleri = Vergi Gelirleri + Vergi Dışı Gelirler
(3) Bütçe Giderleri = Personel Giderleri + Diğer Cari Giderler +
Yatırım Giderleri + Transfer Giderleri
(2) ve (3) numaralı denklemleri (1) numaralı denklemde yerlerine
koyduğumuzda ise konsolide bütçe dengesini açık şekliyle ifade edebiliriz:
8 SÖNMEZ, a.g.e., s.23.
9 Mahfi EĞİLMEZ - Ercan KUMCU, Ekonomi Politikası, Teori ve Türkiye Uygulaması,
Om Yayınevi, İstanbul, 2002, s.134.
9