Irakurketa-fitxak 2.zikloa

Otso bihozbera
GeoffroydePennart
Irakurketa-fitxak
2.zikloa
Bretainiakohirueskolapublikotan
landuaizandenustiapenpedagogikoa
Yves-MarieMoal-ekbretoieratikeuskararaitzulia

Otso bihozbera
Irakurketa nola landu albumetik abiatuz,
bigarren zikloan
Lehen entsegua
GeoffroydePennart-enobrahau,TES,Bretainiakopedagogiazerbitzuakargitaraturik,
irakurtzenlaguntzekofitxategihauproposatuazaizue.Lantaldebatenemaitzakbiltzen
ditu.HemenproposatzendirenjardueraketaariketakRennes-koakademiakoeskola
elebidunetakoirakasleekprobatuzituztenberenikasgeletan,2001-2002koikasturtean.
Lanhauezdaosatua:
Otsobihozberakondairaridagozkionoharpenliterarioakezdirafitxategihonetanaztergaietaberazhaurrekezduteezaugarriliterarioenestimatzekoparadarik.Bestalde,irakurtzeprozesuanaurkitzendirenurratszenbaitezdiralanduakizan.Horiguziabiarrazoirengatik:
–denboraeskasa(4egun),geletanbilduemaitzenkoordinatzekoetaegituratzeko,
–usaiafaltaere,komunikazioelektronikoarenbidezbakoitzarenekarpenaobraosatu
bateankokatzeko.
Albumirakurketarenlantzeko,LaurenceDupuch-ekLeloupsentimental,enseigner
autrementlalectureavecunalbumidatzizuen.IsabelledeNoëlletaJean-Yves
Laurichesse-kaldizMitcha-riburuz(G.SolotareffetaNadja-rekin)lanparegabeaegin
zuten.Fitxategihonenosatzekoikastresnahorienbaliatzeagomendatzendugu.
Irakurtzeko gutizia zabaldu
Soinueketaletrekezduteberenbaitakoerranahirik.Haieneginbidebakarrahitzensortzeabaizikezda.Hitzkatearenbizigabekoelementubatzukdira.Testuakdaukabakarrikerranahiaetatestuarenosatzailedira.
Soinuetaletrenjuntatzekoparadabaizikeskaintzenezdutentestuedoidazkiak,erran
nahibaitamamirikgabekotestuak,interesikgabekoak,hotsirakurgaitzakdirenak,baztertubehardirelaerrangenezake.
Albumadahaurreiproposatzenahaldieguneuskarriaberatsenetarikbat.Irakurtzeko
nahikeriaematendie,egiazkoirakurlejarrerahaienbaitanpiztuz.
3

Zergatik?
–Istoriobatosatzenduelako,hastapenarekin,amaierarekin,emeki-emekihaurrakbereganatzendituenmugimenduekinetalogikarekin.Jakindezagunistoriobatek,irakurtzeko
gutiziahaztenduelanolazpaithaurrarenizpirituan.
–Obraliterariobatdelako,hizkuntzaaberatsarekin,errannahibaitaidatziadenhizkuntzabatenhiztegiaetajoskerabaliatuz.
–Bihizkuntzekinaridelakoirakurlea:hizkuntzabatbestearijosiz,idatzizkoaetairudizkoa.Irakurtzekogutiziabultzatukoduteetabikodeekelkarlagunduzirakurketaerraztuko.
Testu literarioak ulertu
Garrantzitsuaketaaberatsak,hotsalbumakzinezbeharrezkoakdirahaurrentzat.Ez
diraortografiarenlantzekosistematikokibaliatubehar.Albumarenlantzeakdituenekarpennagusiakhauekdira:irakurtzearierranahia(adiera)emateaetasorkuntza(kreatibitatea)akuilatzea.
Irakurleak,liburubatenbalioliterarioabereganatukodujadaezagutzendituenliburuen
arteandeskubritzenduenobraberriakokatzenkausitzenbadu.Liburuzerrendahoripixkanakapixkanakaluzatukodu.
Haurrakjadanikezagutzendituenobrekin,irakasleakikaslealoturenetaharremanen
egitenbultzatukodu,izandadinhizkuntzabateanalabestean.
Transliteraturaeremuangaudehor,etahaurrarenkulturaliterarioanolazpaitlantzen
dugu.
Otsobihozberaalbumairakurtzean,Txanogorritxu,Pello,Erpurutxoetaharenanaiak,
hiruxerrikumeak,Ahuntzaetapitikakbezalakoipuinklasikoenartekoharremanakarras
argidira(haurtzaroarenondareliterarioak).Ezbadiraipuinhoriekguziakorainoikasgelanezagutuakhorienkontatzekoparadaereizanenda.
Otsobihozberaistorioanatzematendirenipuinklasikohorienoihartzunazgain,hona
besteirakurketabatzuenegitekoparada:
–GeoffroydePennart-enbesteobrazenbait:Otsoaitzulida!,Otsoenbazkaria(Edl).
–Besteotsoistoriobatzuk(otsogisakoakedogaixtoak):Loulou(GrégoireSolotareff),
Marlaguette(MarieColmont,GerdaMuller),L’ogre,leLoup,LaPetiteFilleetlegâteau
(PhilippeCorentin)…
Hitz idatziak ezagutu
Hitzenidazkerarenmenperatzekobibidebadira:
Testuofizialeenarabera,2.zikloarenhasieran,haurrekhitzidatziakberenosotasunean
ezagutzentrebatubehardute.Oroimenlanhorrenegiteko,hitzbildumabatenegitea
beharrezkoadaikasgelan.
Lehenbildumahorretanezdiranolanahikohitzakizanen.Hitzhorienidatzmoldeaz
jabetuaitzin,haurrekahozkoanentzun,ulertuetaerabilibehardituzte.Hots,haurrek
gehienikbaliatzendituztenakizanendira:gelakohaurrenizenakbistandena,egunak,
koloreak,adjektiboak,hots,testuetanereusuagertzendirenakhalanolaadberbioak
(leku-denborazkoak),egunerokobizianerabiltzendirenaditzak,juntagailuak,izenondoak...
–Bidesintetikoa,ahoskeranoinarritua:letraketasilabakkonbinatuz,jadanikeza-
4

gutzendituztenhitzekin(haienirudifonetikoaedografia)elkarketaksortzentrebatuko
dirahaurrak(bidefonografikoadeitukodugubidehau).Azkenhelburuaedo,hobekiago
erran,hitzarenmenperatzekourratsgorenasistemagrafofonologikoarenmenperatzea
da.Ahozkosilabenetaidatzizkoenartekodesberdintasunugariezgain,baliofonologikorikgabedirenseinalesemantikoakedoetimologiarekinzerbaitikustekorikdutenseinaleak(edofonologikobaliodesberdinadutenak)atzemandaitezke.Hortakotz,beharrezkoadahizkuntzabatenortografiabatuamenperadezatenhaurrek,hitzegiteko(ahozkoan)moldeakugariakdirelako.Horretakoerebigarrenbideahaurrekbaliatubehar
duteetahonelaazaltzendugu:
–Oroimengrafikoanoinarritzendenbidea:mintzaera,idatzimoldeanezagutuadenean
etahitzenerranahia(adiera)denborabereanmenperatuadelarik(irakurtzegrafikoadeituadabigarrenmoldehori).Bistandenaezdugubidehoriirakurtzendirenetaidatzi
behardirenhitzguzieizabaltzenahalbainahitzmultzohoribaliagarriaizanendaohar
grafofonologikoakegiteko.
Haurrarialbumbatenirakurtzeaproposatzendiogunean,bidezuzenadaardurenik
baliatzendena.Kasikbidebakarradelaerrandezakegu.
Hortakotz,ariketaanitzaurkidaitezkehemenhitzakberenidazmoldeosoanezagutzeko.
Hitz sailak ezagutu (lehen sailkapena)
Testuofizialekbibidehoriengarrantziaonartzendute.Irakasleekezdutebibidehorien
arteanbatedobestealehenetsiedobaztertubehar,bainabiakbaliatubehardituzteirakurketaikaskuntzarenbeharbezalagauzatzeko.
Albumarenustiapenarenegitekobaliatukoditugunetiketekinhitzgordailuederraosatukodugu.Beharrezkoazaiguereegitea:
–hitzetiketazorrottipibathaurbakoitzarentzat;
–arbeleanerabiltzekoetiketahandiak.Haueklankolektiboetanbaliatukodira(perpausakberreginedoperpausberriakegin);
–afixak,ikasgelakoormetanezarriak,adierarenaraberahitzensailkapenaerakutsiz
(koloreak,abereenizenak...),edotafuntzioarenaraberaere(aditzak...).Berantago,
emeki-emekiberezitasungrafikoakkontutanhartukoditugu(moldegrafikobaten
baliofonologikoezberdinak).
Hitzak,funtziogramatikalarenaraberasailkatzenikasi:izenarruntak,adjektiboak,atzizkizenbait,sinonimoak,errannahibaitagauzabatenizendatzekomoldedesberdinak,
norekinetanoriburuzedozeriburuzhitzegitendenulertarazikodutenak:otsoa,Lukas,
neresemea,hura,ni,(bestehitzakaditzeanagertzendira:dut,ditut,diot,etab....).
Ortografiaren arauak menperatu
Hitzenezagutzaprozesuan,balioazetafuntzioazgain,grafiarenaldaketakgeroeta
xehekiagoezagutubeharkodituztehaurrekhauenkomunztadurariohartuz,etahitz
multzoarenbaliofonologikoaedosemantikoaezagutuz.Puntuhauhonelaagertzenda
azkentestuofizialetan:
5

“–Hizkuntzaidatziarenkodearenoinarriakulertuakizandaitezen;
–Erranaldiarensegmentazioanaritu,elementuttipienerainojoanez;
–Ortografiamenperatu.”
…besteurratsbatiburuz
IsabelledeNoëlletaJean-YvesLaurichesse-kohartaraztendigute:
“Arauhoriekhaurrektopaketabateanbezalaedoerrekontruzaurkitubehardituzteeta
ezduteizanbeharirakasleakpredikuaulkitikiragartzendituenlegearrotzbatzuk.
Soinuarenetagrafiarenartekooharpenetanoinarritzendenerakaspenaezdabatere
eraginkorraizanenelementuhorienbereiztegaitasunahaurrekezbaduteorainoeskuratuaetabaliatua”.
Bestaldehaurrakberebaitarik,testubataurkitzeanortografiariburuzeginoharrakkontutanhartzenezbagenitukaltegarrialiteke.Hitzenartekokomunztadurariohartarazi
behardirahaurrakjakinezeginendituztenoharrakgeroetazehatzagoakizanendirela.
Denaden,helburuhoriekezdutelehentasunetanizanbeharhaurreiproposatzenditugunean.IsabelledeNoëlletaJean-YvesLaurichesseniritziarekinakortnaizdiotelarik:
“CPmailanortografiarenegituratzekoparadarikezduguhemeneskaintzenbainaalbumenirakurtzekoaukeraematen.Garaiedofuntziohoriekbereizibehardirelaustedugu.
Jakindezagunidatziarenmenperatzearenprozesuanezinbestekofuntziobatdelaortografia,argiki,etabehardentenoreantratatuadelarik.”
Jean-DoRobin,
Bretainiakohizkuntzazetakulturazarduratzendenaholkularipedagogikoa
6

Bibliografia
DeNoëllIsabelle,LaurichesseJean-Yves,Enseignerautrementlalecture
avecunalbum.
DupuchLaurence,Enseignerautrementlalectureavecunalbum.
LepriJean-Pierre,L’album,sourced’apprentissages.
RobinJean-Dominique,Bilinguismescolaireéquilibréet/oubilingualitééquivalentedel’enfant?L’apprentissagedelalectureaucœurdudébat.
Raconte-moiavecdesalbums,CNDP-kokatalogoa,2002.
7

Otsobihozbera
CPmailako
irakurketa-fitxak
ArmelleJouanigot,KristenPrad
9