VKUSOT NA

noemvri 2009 broj 49 www.ffrm.org.mk cena: 50 den. 

NAPRAVEN DA TRAE 

KALINKI - 

„BEGOVSKO OVO[JE” 

FARMA SO 

UKRASNI PTICI 

ZEMJODELSKI 

LOBI-GRUPI 

VKUSOT NA 

MAKEDONIJA 

Predlog-programa na FFRM za subvencionirawe 2010

UREDNI^KI ZBOR 

Uspe{ni 

èni-farmeri 

@enite ne pro{tavaat neuspeh. Ovaa misla od Maksim 

Gorki otsekoga{ mi bila interesna i sekoga{ sum sakala 

da go obrazloàm nejzinoto zna~ewe, so cel da ne bide 

tolkuvana vo negativna konotacija. Najdobar primer za 

toa mi se ènite-farmeri, koi celata svoja energija ja 

naso~uvaat na rabota, na trud, so cel da ja obezbedat 

svojata egzistencija. Vo tekot na ovie pet meseci, dodeka 

sum vo Federacijata na farmerite vo RM, zapoznav mnogu 

èni, koi so svoeto dejstvuvawe i ambicija ukaùvaat 

deka uspehot e nivnata cel vo ìvotot. 

„Mora da se raboti. Jas bev inicijator da zapo~nam 

so odgleduvawe brojleri”, veli Gorica Bogeska od 

Prilep, edna od aktivnite èni vo Mreàta na èni 

na FFRM. „Brokulata me napravi silna èna i so nea 

ja obezbeduvam egzistencijata za mene i za mojata }erka. 

Za mene vaì samo uspehot”, veli Qubica Xoni}, edna od 

najvedrite i najpozitivnite èni {to sum gi zapoznala. 

Olga Stoimenova od Istibawa, Vini~ko, sekoga{ e 

vo brzawe. Nejzina poznata re~enica e „Moram da odam, 

brzam, me ~eka rabota so rakotvorbite”. Vo prespanskoto 

selo Volkoderi zapoznav u{te edna hrabra i rabotna 

èna. Desanka Pavlovska koja ne pravi razlika pome|u 

ma{ka i ènska rabota. Za nea osnovnata egzistencija 

se jabolkata. Zatoa, veli taa, mora da se raboti. 

Na 15 oktomvri zapoznav u{te mnogu èni-farmeri 

za koi{to, isto taka, uspehot e na prvo mesto. Pette 

naj uspe{ni èni za ovaa godina: Divna, Valentina, 

Aki ze, Olga, Olivera pokaàa deka so rabota moè da 

se stigne do uspeh. Za niv neorganizacijata i neprofesionalnosta 

doveduva do neuspeh. Spored niv, so trud 

moè da se uspee vo ìvotot. Ova ne se edinstvenite 

èni-farmeri koi svojata rabota ja preto~uvaat vo uspeh. 

Vo Makedonija golem del od zemjodelcite se èni. 

Kako zabele{ka bi istaknala deka mora da bidat 

poaktivni vo zdruènijata so 

cel da gi ostvarat svoite prava 

i interesi. So svojata rabota, 

motivacija, organizacija, ènite-farmeri 

ne pro{tavaat neuspeh. 

Nivnoto rabotewe so 

qu bov pravi uspeh. 

Zatoa na site èni-farmeri 

{to gi poznavam i {to doprva 

} e gi zapoznaam im blagodaram 

za svojot pridones vo zemjodelstvoto. 

Iskreno vi posakuvam be ri- 

} et i uspeh ponatamu. 

So po~it, 

Biljana Petrovska - Mitrevska 

Tehnologija 

PRAVEWE VINO VO 

DOMA[NI USLOVI 

Poledelstvo 

KVALITETOT I 

ORGANIZIRANOSTA - 

KLU^ ZA PLASMAN NA 

ORIZOT 

Zanimlivost 

MA[INA ZA DOMA[NO 

ODGLEDUVAWE 

RASTENIJA 

Nadnaslov 

Intervju 

STAFAN NILSON, 

PRETSEDATEL NA 

GRUPATA 3 PRI 

EVROPSKIOT 

EKONOMSKI 

SOCIJALEN KOMITET 

SODR@INA RUBRIKA 

Organsko proizvodstvo 

IZVOZ NA JAPONSKI 

JABOLKA VO RUSIJA 

Sto~arstvo 

OPTIMALEN OBROK KAJ 

MLE^NITE KRAVI 

9 

13 

16 

21 

27 

33 

Spisanieto e finansiski poddr` ano od [vedskata 

agencija za me|unaroden razvoj. Ovaa pomo{ se sostoi 

i od direktno prenesuvawe na iskustvata i znaewata 

od farmerite vo [vedska na farmerite vo Makedonija 

preku proektot Poddr{ka na zem jodelskite 

zdru` enija vo Republika Makedonija - SFARM. 

Spisanieto „Moja zemja” izle 

guva mese~no i e vo sopst 

venost na Federacijata 

na farmeri vo Repub lika 

Ma kedonija. Prviot broj 

iz le ze kako orga ni zaciski 

bil ten na FFRM vo april 

2003 godina, a od dekemvri 

2006 se dis t ri bu ira kako 

me se~ no spe cijalizirano 

spi sa nie za zem jodelstvo i 

ru ra len raz voj. 

Moja zemja 

noemvri 2009 

Izdava~: 

FFRM Medija 

Ul. Gigo Mijalovski 

Br. 3, 1000 Skopje 

Tel/Faks: 02 3099042 

e-mail: trajan.dimkovski@ffrm.org.mk 

Broj na ` iro smetka: 

250-0050000485-38 Invest banka 

380-1-645333 001-46 Prokredit 

banka 

Izvr{en direktor i glaven i 

odgovoren urednik 

Trajan Dimkovski 

trajan.dimkovski@ffrm.org.mk 

Urednik i novinar 

Biljana Petrovska Mitrevska 

biljana.petrovska@ffrm.org.mk 

Marketing i distribucija 

Blagoj~e Najdovski 070/937132 

blagojche.najdovski@media.ffrm. 

org.mk 

Foto vest - naslovna 

Blagoj~e Najdovski 

Lektor 

Verica Nedelkoska 

Novinari 

Berta Kitinska 

Antoanela Dimitrievska 

Stru~ni sorabotnici 

prof. d-r Dragi Tanevski, Cvetanka 

ûmandra, \orgi Ajtov, Du{ko 

Micovski 

Sorabotnici 

Andrea Sekulovski, Marija \o{eva 

Kova~evi}, Martin Traj~ev, 

Stojan~e Anastasov, Marija 

Kotevska 

Dizajn 

Brigada dizajn - Skopje 

Pe~ati 

Propoint Skopje 

Moja zemja: mojazemja@gmail.com 

Veb strana: www.ffrm.org.mk 

NOEMVRI 2009 | 3 

Po~ituvani ~itateli, site sugestii, zabele{ki, pra{awa i kritiki, Ve molime, da gi ispra} ate na mail adresite navedeni vo impresumot. So 

toa }} e vlijaete na kvalitetot na sodr` inata i } e dobiete informacii za va{e podobro i pokvalitetno zemjodelsko proizvodstvo ili razvoj na 

sredinata. Zatoa, redakcijata Ve ohrabruva da ni pi{uvate.

KOMENTAR 

ORGANIZIRANO ILI 

DEZORGANIZIRANO 

OVO[TARSTVO?! 

Pi{uva: Andrea Sekulovski, registriran farmer i ~ len na UO na FFRM 

SITE INVOLVIRANI STRANI TREBA 

UPORNO DA RABOTAT NA OVA POLE 

Zapo~ nuva u{te edna neizvesna 

se zona za proda` ba na makedonskite 

jabolka. Sekoj razgovor so 

farmerite zapo~ nuva i zavr- 

{uva: kakov } e bide plasmanot na jabolka 

ovaa godina? 

I kako po obi~ aj, jabolka ta gi skladi 

ravme vo na{ite plo do~ uva li { ta i 

~ ekame nekoj da dojde da ni gi ot kupi. 

Tokmu toa me naveduva da postavam 

ne kolku klu~ ni pra{awa na koi nikoj 

ne dava odgovor. 

Za kogo proizveduvame nie (trgovec, 

ma rket, koj e kraen potro{uva~ , kade 

se nao|a)? 

Kolkavi koli~ estva na jabolka proizve 

duvame vo dr` avata? 

Koi sorti na jabolka i so kakov kvali 

tet gi proizveduvame? 

Dali imame kontrolirano ~ uvawe 

na jabolkata (preduslov da se izbegne 

hi pe rponudata vo odreden period, 

ka ko i snabdenost na pazarot podolg 

vre menski period)? 

Koja e realnata cena na ~ inewe na 

ed en kilogram jabolko (kako preduslov 

za pregovarawe i investirawe)? 

[to pravime nie za na{iot proizvod 

da bide konkurenten na pazarot (niska 

ce na, kvalitet, ambala` a, dostapnost 

pre ku celata godina)? 

Dali sme gi primenile sovremenite 

teh ni~ ko-tehnolo{ki dostignuvawa vo 

proizvodstvoto na jabolka? 

Dali sme mo} ni individualno da 

go osvoime pazarot ili ni e potrebno 

zdru ` uvawe i obedinuvawe? 

Dali gi sledime pazarnite pobaruvawa 

na jabolko? 

Za slikata da bide u{te polo{a 

pri donesuva i nedefiniraniot i ignorantski 

odnos na nadle` nite institucii, 

kako i nesproveduvaweto 

4 | MOJA ZEMJA 

kra tkoro~ na i dolgoro~ na strategi ja 

za pobrzo prestruktuirawe na ovo{ tarite. 

Slikata ne e vakva samo vo ovo{- 

tar stvoto, taa e prisutna i vo drugi 

zem jodelski sektori i } e prodol` i da 

se manifestira i vo slednite godini. 

[to e potrebno za profitabilno 

ovo{tarstvo? Tuka se pojavuvaat nekol 

ku pra{awa i odgovori {to } e ne 

do vedat do zaklu~ ok. 

1. Prirodni preduslovi za razvoj na 

ov o{ tarstvoto? Toa go imame, fala 

mu na gospoda. 

2. Tradicija na proizveduvawe? I toa 

go imame, blagodarej} i na na{ite 

pre d ci i trudot {to go vlo` uvame. 

3. Kriti~ ko javno mislewe? Toa mislime 

deka go imame, ama realno 

go nemame. 

4. Postoi li kriti~ na masa, na ovo{- 

ta ri koi mora da ` iveat od svojot 

za naet - ovo{tarstvoto? Eh, ova 

mis lam deka ni nedostiga - da 

sfa tat ovo{tarite deka toa e 

za naet, biznis i deka treba da se 

na d graduva so generacii za da se 

bi de uspe{en. 

5. Organizirani ovo{tari i povrzani so 

sovetodavna slu` ba za primena na najsovremenite 

tehnolo{ki dostignuvawa? 

Definitivno nemame. 

6. Registrirani ovo{tari vo sopstveni 

zadrugi (kooperativi) so sposoben 

menaxerski tim koj } e raboti 

is k lu~ ivo za potrebite na svojata 

or ganizacija? Edno vreme imavme 

i zadrugi, arno ama namesto da gi 

ra zvivame, nie gi uni{tivme. 

7. Dolgoro~ na dr` avna, regionalna, 

ka ko i op{tinska strategija koja } e 

do vede do razvoj na ovo{tarstvoto? 

Ja vno ka` uvame deka imame vakva 

st rategija, no prakti~ no taa ne postoi 

i ne se sproveduva. 

8. Dolgoro~ en globalen pristap kon 

pro izvodstvo na zdravo ovo{je i barawe 

na sopstveniot udel vo globalniot 

prostor kako Evropa i svetot? 

Toa s# u{te e nau~ na fantastika. 

Ottuka proizleguva generalniot 

zak lu~ ok deka site involvirani strani 

tre ba uporno da rabotat na ova pole. 

Nie, farmerite, da bideme obedineti i 

organizirani, da postoi pogolema komuni 

kacija i sorabotka pome|u biznissek 

torot i farmerite ne samo za vreme 

na berbata, kako i pogolema aktivnost 

i anga` iranost na dr` avnite institucii. 

Strategijata treba da ja pravime 

i sproveduvame site involvirani strani, 

zaedni~ ki i organizirano. 

Pomudrite i iskusnite sozdadoa edno 

pravilo koe veli: 

Da se sprotivstavi{ na problemite 

koi ni gi sozdava prirodata, pazarot, 

vlas ta, toa e navistina predizvik. 

Da gi pobedi{ so znaewe precizno 

sp ro vedenite tehnolo{ki dostignuvawa, 

toa e navistina ubavo ~ uvstvo. 

Vo sorabotka so prirodata da proizvede{ 

dobra i zdrava hrana za sebe 

i za drugite, toa e odgovornost i zadovolstvo. 

Da bide{ prijatelski i kolegijalno 

povrzan so drugi ovo{tari e korisno 

i humano. 

I ako po~ esto go ~ uvstvuvame vaka 

svoj ot zanaet sigurno deka } e bideme 

u{te pouspe{ni.

Me|unarodniot den na ruralnata èna 

NASTANI 

Malku èni od ruralnite 

sredini uspevaat da se 

izborat za svojot status 

Pi{uva: Biljana Petrovska - Mitrevska 

Federacijata na farmerite vo RM so posebna 

sve~enost go odbeleà 15 oktomvri, Me|unarodniot 

den na ruralnata èna. Manifestacijata ovaa godina 

se odrà vo Vinica, kade {to prisustvuvaa ènifarmeri 

od site krai{ta na Makedonija, no i pretstavnici 

na nau~ni, obrazovni i drugi institucii koi sorabotuvaat 

so ruralnoto naselenie. Sve~enosta se odrà pod mototo 

„@enata vo srceto na inovaciite”, a se odrà i tribina na 

tema „Ekonomskoto jaknewe na ruralnata èna”. 

„Ovaa godina sakame da ve ohrabrime vo barawata da 

odlu~uvate na zakonodavno nivo, za da va{ite glasovi se 

slu{nat ne samo vo va{ata sredina, tuku i vo op{testvoto 

vo celost. Malku èni od ruralnite podra~ja uspevaat da 

se izborat za svojot status. Na toa pole treba mnogu pove}e 

rabota”, pora~a \oko Danailov, pretsedatel na FFRM. 

Gorica Bogeska, edna od aktivnite èni-farmeri vo 

Mreàta na èni pri FFRM, veli deka svesta na ruralnite 

èni vo Makedonija e na nisko nivo. Doprva }e se pottiknuva 

nivnoto organizirawe za{to samo taka moè da se 

nadmine nezavidnata sostojba vo koja se nao|aat. Na manifestacijata 

bea dodeleni i blagodarnici na najuspe{nite 

èni-farmeri. 

Danailov vo dru{tvo 

so gradona~alnikot na 

Vinica, Emil Don~ev 

Xon Barker, pretstavnik na Delegacija na 

Evropskata komisija vo RM i Petar Troste, 

prestavnik od SIDA 

Golem broj na èni od razli~ni regioni 

od dràvata prisustvuvaa vo Vinica 

@enite da bidat 

poaktivni vo 

zdruènijata, 

apel na Bogeska 

@enite farmeri 

prigotvija torta 

kako blagodarnost 

do FFRM 

Najuspe{ni èni-farmeri 

Olga [i{koska od Prilep 

Olga e p~elar i ~len na p~elarskoto zdruènie 

“Bratstvo” od Prilep. So p~elarstvo se zanimava 33 

godini. Taa e proizvoditel na razni proizvodi. Redovno 

u~estvuva na manifestacii za promocija na medot 

na koi{to ima dobieno golem broj blagodarnici 

i pofalnici. 

Divna Ivanova od Ko~ani 

Odgleduva~ na jagodi vo plastenici i na otvoreno. 

@ ena koja prva zapo~na so odgleduvawe na jagodi vo 

vertikalen sistem na proizvodstvo vo na{ata dràva, 

so {to racionalno go koristi raspolo`liviot prostor 

za odgleduvawe na jagodite. 

Valentina Vasileva Dinevska od Strumica 

Valentina se zanimava so hortikulturno odgleduvawe 

na cve}e i ukrasni bilki. So ovoj biznis se zanimava 

od 2003 godina. Vo 2005 godina se formira 

pretprijatieto „Gradina-Cvet” vo s. Vladevci, kade 

{to Valentina e glaven menaxer za marketing. 

Olivera Kuzevska od Kumanovo 

@ena koja se zanimava so gradinarstvo ve}e 15 godini. 

^len e na zdruènieto na zemjodelski proizvoditeli 

„Kumanovo” od Kumanovo. Olivera proizveduva raz novid 

ni gradinarski proizvodi pod plastenici i na otvoreno. 

Za nea kvalitetot na proizvodot pretstavuva 

prioritet, taka {to sekoja od kulturite vo nejzinata 

farma e proizvedena so posebno vnimanie. 

Akize Rizvan~e od Gostivar 

Odgleduva~ na 350 grla ovci i ~len na Zdruènieto 

na odgleduva~i na ovci od Zapadna Makedonija. Akize 

ve}e 20 godini se zanimava so ovaa dejnost i zaedno 

so svojot soprug se posvetena na rabotata vo svojata 

farma. Proizvoditel e na vkusno belo, bieno sirewe 

i urda. Kvalitetot na proizvodite ja vodi kon nejzinata 

vizija da formira sopstvena firma so ispolneti 

standardi za kvalitet. 

NOEMVRI 2009 | 5

STAV NA FFRM 

Zemjodelski lobi-grupi 

Lobiraweto - 

alatka za 

postignuvawe 

na celta 

EFEKTIVNI LOBI-GRUPI 

SE ONIE KOI ZNAAT DEKA 

NE POSTOJAT KONSTANTNI 

PRIJATELI I NEPRIJATELI 

VO TELATA [TO SE OVLASTENI 

DA NOSAT ODLUKI ZA 

INSTITUCIITE DA SE 

PROMENAT, A @ IVOTOT NA 

NASELENIETO DA SE PODOBRI 

Pi{uva: 

Marija \o{eva Kova~ evi} , analiti~ ar na FFRM 

Edna od funkciite na gra|anskite 

or ganizacii kako {to se zemjodel 

skite zdru` enija e zastapuvaweto 

na svojata grupa pred 

in s tituciite. Uspehot na taa grupa 

za visi od nejzinata organiziranost, 

cel, ideja, informacii, pa i re{enija 

za konkretnata oblast. No, ne samo toa, 

tu ku da gi znae i alatkite so koi mo` e 

da ja postigne celta. 

êsto slu{ame od farmerite: cenata 

na proizvodot ni e mnogu niska, nam 

ne ni se ispla} a da proizveduvame, vinovna 

e dr` avata, taa treba da ni go otkupi 

proizvodstvoto, da ni garantira ce na, 

} e protestirame pred Vladata... Prerabotuva~ 

ite velat: imame vi{oci, stran 

ski te primarni proizvodi se poevtini 

od doma{nite, nemame izvoz... 

Vladata na toa odgovara: nie sme vo 

pa zar na ekonomija, ne smeeme da pravime 

inte rvencii na cenata, ne mo` eme da garantirame 

cena, ako ne vi se ispla} a ne 

proizveduvajte go toj proizvod... 

Vakvata komunikacija odi do nedogled 

i samo se povtoruva so sekoja ` etva i so 

sekoja berba, a rezultati nema. 

Kaj nas vladee mislewe deka najednostavna 

i najbrza alatka za lobirawe za interesite 

na farmerite e protestot pred 

Vladata, bez da se razgledaat fokusgrupite, 

korenite na problemot, sistemskite 

re{enija, bez da se pregovara. 

Kako najdobar instrument {to treba da 

go koristat gra|anskite organizacii vo 

praktikata se poka` alo deka e SISTEM- 

SKOTO RE[AVAWE koe nudi dolgoro~ na 

perspektiva. Zdru` enijata se tie koi 

treba da iniciraat dvi` ewa, da vnesuvaat 

inovacii i da iznao|aat re{enija 

i idei za procesot na promeni vo stavovite 

na javnosta i vo politikata. 

êsto pati koga zdru` enijata se konsultiraat 

ili pregovaraat so Vladata 

se adresiraat kritiki do niv poradi 

gradewe na partnerstvo so Vladata, pa 

MAGIÊN KRUG NA KOMUNIKACIJA BEZ REZULTATI 

Farmeri: cenata na proizvodot 

ni e mnogu niska, 

nam ne ni se ispla} a da 

proizveduvame, vinovna e 

dr` avata, taa treba da ni 

gi otkupi proizvodite, da 

ni garantira cena, } e protestirame 

pred Vladata... 

Prerabotuva~ i/trgovci: 

imame vi{oci, stranskite 

primarni proizvodi se 

poevtini od doma{nite, 

nemame izvoz... 

se pra{uvame koja e najdobrata formula 

za lobirawe i zastapuvawe na interesite 

na svojata grupa kako {to e FFRM za 

far merite. Za toa zboruva i iskustvo to 

na Federacijata koja nastapuva vo od redeni 

momenti kako partner koga se raboti 

za odredeni zakoni, seminari, obuki 

i sli~ no, no i kako konfrontist koga 

FFRM ne se soglasuva ili bara promeni 

vo odredena politika za nekoe pra{awe. 

Se pak mora da se pridr` uvame do praviloto 

deka efektivni lobi-grupi se onie 

koi znaat deka ne postojat konstantni 

pri jateli i neprijateli vo telata {to 

se ovlasteni da nosat odluki. 

Dali se slu{aat stavovite na FFRM? 

Mo ` ebi zvu~ i ~ udno, no uspehot na FFRM 

vo izminatiov period be{e pogolem i be- 

{e poseriozno zemeno predvid koga lobi 

ra{e za namaluvawe na pridonesite i 

re {avawe na sostojbite so personalniot 

da nok na dohod so Ministerstvoto za finansii 

otkolku so MZ[V koja bi ja narekle 

na{a mati~ na vladina institucija. 

Mo ` ebi odgovorot e tokmu vo nedovolnoto 

razbirawe na poimot partnerstvo. 

Zd rava sorabotka/partnerstvo sepak ne 

zna ~ i FFRM da obezbeduva pretstavnici 

za site seminari ili sostanoci na MZ[V 

sa mo za da ne propadnat istite ili da se 

op ravdaat pred evropskite institucii 

za nivnata sorabotka so nevladiniot 

sek tor, a za vozvrat da imame prisustvo 

na pretstavnici koi ili ne se nositeli 

na odluki ili ne se informirani dovolno 

za temata za koja se povikani. 


Vlada: nie sme vo 

pazarna ekonomija, 

ne smeeme da pravime 

intervencii na cenata, 

ne mo` eme da garantirame 

cena, ako ne vi se 

ispla} a ne proizveduvajte 

go toj proizvod... 

“Zastapuvaweto za dobroto na 

gra |anite pretstavuva organiziran 

pro ces koj podrazbira koordinirani 

na pori da se promenat politikata, 

pra ktikata, ideite i vrednostite {to 

do veduvaat do neednakvost, predrasudi, 

isklu~ uvawe na odredeni lu|e. Zastapuvaweto 

ja zgolemuva mo} ta na gra- 

|a nite da donesuvaat odluki i sozdava 

po odgovorni i popravedni institucii 

na mo} ” - Ven Klasen i Miler.

RUBRIKA

EVROPSKA UNIJA 

Me|unaroden forum za ov~ arstvo vo Brisel 

ZGOLEMENITE TRO[OCI I 

NAMALENATA POTRO[UVA^KA 

GI NAMALIJA STADATA 

Od najgolemata evropska 

lobi-grupa, Kopa Ko` eka, 

naglasija deka dokolku ne 

se reagira vedna{ od strana 

na nacionalnite vladi, no 

i od strana na EU, ruralnite 

sredini mnogu brzo } e se 

soo~ at so masovno uni{tuvawe 

na stadata. Evrokomesarkata 

za zemjodelstvo, Marian 

Fi{er Boel, komentira{e 

deka do Evropskata Komisija 

ne pristignuvaat mnogu 

barawa za finansirawe na 

promocijata na jagne{koto 

meso. Glaven zaklu~ ok: podobra 

sorabotka me|u u~ esnicite vo 

prehranbeniot sinxir 

Pi{uva: Martin Traj~ ev, pretstavnik na FFRM vo EU 

Promocija na proizvodstvoto, 

posebno kaj mladite genera 

cii (kaj niv procentot 

na potro{uva~ ka e mal), 

po dobruvawe na produktivnosta na 

fa rmite i kvalitetot na proiz vo d - 

stvoto, podobra sorabotka me|u u~ e- 

snicite vo prehranbeniot sinxir, 

kako i me|unarodna sorabotka vo 

istra` uvaweto i razvojot. Ova se 

generalnite zaklu~ oci na Me |u naro 

dniot forum za ov~ arstvo, koj se 

od r` a na 8 i 9 oktomvri vo Brisel. 

Na forumot bea prisutni nad 100 

me|u narodni eksperti od pove} e od 

20 zemji od Evropskata Unija, Nov Zeland, 

Amerika, Brazil i Kanada. 

U~ esnicite koi razgovaraa na 

te mata “Na~ ini za podobruvawe na 

konkurentnosta na ov~ arstvoto kako 

i negovata odr` livost” se soglasija 

deka treba da se iskoristi 

ko m plementarnosta na ponudata na 

jag ne{ko meso za da se obezbedi kontinuirana 

ponuda vo tekot na cela ta 

godina. Toa } e zna~ i i opa|awe na cenite 

za potro{uva~ ite. Kone~ no, na 

forumot be{e naglasena i pot re bata 

za poddr{ka i zgolemuva we na finansiraweto 

od strana na privatniot i 

javniot sektor, koi {to se klu~ ni za 

razvojot na ov ~ ar stvo to. 

Na forumot govorea Marian Fi- 

{er Boel, evrokomesarkata za zemjodelstvo 

i ruralen razvoj (koja 

naj verojatno } e zamine od ovaa funk 

cija), Rolf Erikson, dr` aven sekretar 

vo {vedskoto ministerstvo za 

ze mjo delstvo, kako i Peka Pesonen, 

ge neralen sekretar na najgolemata 

ev ropska lobi-grupa, Kopa-ko` eka. 

Farmerite gi podvlekoa glavnite 

problemi vo sektorot, pred 

u preduvaj} i na namalenata 

pot ro{uva~ ka, zgolemenite proizvodstveni 

tro{oci, namalenite 

pri hodi i profitabilnost {to 

rezu ltira so namaluvawe na stadata 

na ovci nasekade niz svetot, ka ko 

globalen trend. Istoto go poten cira 

{e i Peka Pesonen koj re~ e deka 

do kolku ne se reagira vedna{ od 

stra na na nacionalnite vladi, no i 

od strana na EU, ruralnite sredini 

mno gu brzo } e se soo~ at so masovno 

uni {tuvawe na stadata. 

Evrokomesarkata za zemjodelstvo, 

Fi {er Boel, komentira{e deka do 

Evro pskata Komisija ne pristignuvaat 

mnogu barawa za finansirawe 

na promocijata na jagne{koto meso 

i naglasi deka tokmu vo toj del ima 

prostor za intervencija od stra na 

na Komisijata. Taa javno go otvo ri 

pra{aweto za zgolemuvawe na so rabot 

kata pome|u glavnite akteri vo 

si nxirot, kako na evropsko, taka i 

na me|unarodno nivo za promocija na 

jagne{koto meso. 

8 | MOJA ZEMJA

Intevju - Stafan Nilson, pretsedatel na Grupata 3 pri Evropskiot ekonomski socijalen komitet 

Se nadevam deka } e se 

NAJDEME ZAEDNO VO UNIJATA 

ZA SORABOTKA I PODDR[KA 

TREBA DA GI PODGOTVITE VA[ITE ^LENOVI DA GI 

SFATAT MEHANIZMITE NA PAZAROT, ISTO TAKA, TREBA 

DA SE INFORMIRATE ZA RAZVOJOT NA POLITIKITE VO 

BRISEL, NE SAMO VO OBLASTA NA ZEMJODELSTVOTO, 

TUKU I VO POGLED NA BEZBEDNOSTA NA HRANATA, 

STANDARDITE”, - VELI NILSON 

Razgovarala: 

Biljana Petrovska - Mitrevska 

Stafan Nilson, pokraj toa {to e pretsedatel 

na Grupata 3 pri Evropskiot ekono 

mski socijalen komitet, toj e i farmer i 

poseduva farma so 30 molzni kravi. Svojata 

farma ja kupil vo 1976 godina. 

Kako e da se bide istovremeno i 

zemjodelec i pretsedatel na Grupata 

3 pri Evropskiot ekonomski 

i socijalen komitet? 

Vo tekot na 70-tite godini postoe{e 

ed no dvi` ewe, zeleno dvi` ewe, da se 

vra time nazad vo selata. Posakav da se 

za nimavam so zemjodelstvo. Ponekoga{ mi 

e te{ko i da ja vodam farmata za kravi, a 

is tovremeno da patuvam vo Brisel sekoja 

ne dela za da gi zastapuvam zdru` enijata 

od gra|anskiot sektor, no smetam deka e 

do bro da se bide so ednata noga na zemja 

- ova e mojot ` ivot! Sekako, imam eden 

~ o vek koj vo tekot na nedelata mi pomaga 

so rabotata na farmata, no za vreme na 

vi kendite samiot ja vodam farmata. 

Koi se aktivnostite na Grupata 

3 pri Evropskiot ekonomski i socijalen 

komitet? 

Grupata 3 broi 109 ~ lenovi. Taa e 

ogledalo na organizaciite od gra |a n- 

skiot sektor vo Evropa. ^lenovite nomini 

rani od vladite na zemjite-~ lenki i 

na zna~ eni od Sovetot gi zastapuvaat 

ze mjo delcite, potro{uva~ ite, ekologistite, 

socijalnata ekonomija, malite i 

sre dni pretprijatija itn. Na{a cel e da 

vli jaeme i da gi davame na{ite mislewa 

na Sovetot, Komisijata i Evropskiot 

par lament. Ednostavno, nie sme glasot 

na gra|anskoto op{testvo. 

Svetskata ekonomska kriza ne ga - 

tivno vlijae vrz zemjodelstvo to. 

[to pravi Grupata 3 pri Evropskiot 

ekonomski i socijalen komitet 

za da im pomogne na ze mjodelcite? 

Nie gi iska` uvame na{ite stavovi 

pr ed Sovetot i Komisijata, obiduvaj} i 

se da im ja dademe vistinskata slika na 

sos tojbata, od gledna to ~ ka na zemjodelcite, 

a isto taka i od gledna to~ ka na 

dru gite pretstavnici - potro{uva~ ite 

i ekologistite. 

Koi se va{ite stavovi vo vrska 

so sega{nata mle~ na kriza? 

Sostojbata e kriti~ na. Toa go gledam 

i na mojata farma. Toa e del od svetskata 

kri za, so pomala pobaruva~ ka na svetsko 

ni vo. Treba da se izvle~ eme od ovaa situacija. 

Mo ` ni se privremeni politi~ ki 

re {enija, no toa ne mo` e da ja potpomogne 

sostojbata na pazarot. Smetam deka 

sme go dostignale dnoto, a situacijata 

} e se promeni. Isto taka, treba da imame 

pred vid i da gi potsetime kreatorite na 

po litikata deka predizvik za vo idnina 

e da ja prehranime svetskata populacija 

ko ja postojano se zgolemuva! 

Kako pretsedatel na Grupata 3 

pri EESK, koja e va{ata poraka do 

ma kedonskite zemjodelci, imaj} i 

ja predvid preporakata na Evropskata 

komisija da se zapo~ nat pregovori 

so Makedonija? 

Se nadevam deka } e imate mo` nost da gi 

iskoristite pretpristapnite programi, 

za da se restavrira zemjodelskiot sektor. 

Treba da gi podgotvite va{ite ~ leno vi 

da gi sfatat mehanizmite na pazarot. 

Is to taka, treba da se informirate za 

raz vo jot na politikite vo Brisel, ne 

samo vo oblasta na zemjodelstvoto, tuku 

i vo pog led na bezbednosta na hranata, 

standardi te itn. Se nadevam deka vo idnina 

} e se najdeme zaedno vo istata Unija 

zaradi sorabotka i poddr{ka. 

FFRM na sredba so Stafan 

Nilson vo Brisel 

NOEMVRI 2009 | 9

MINISTERSTVO ZA ZEMJODELSTVO, [UMARSTVO I VODOSTOPANSTVO 

[TO I KAKO 

]E SE FINANSIRA 

SO IPARD 

FONDOVITE 

IPARD proektite za poddr{ka na lozarstvoto 

se odnesuvaat na: 

- obnovuvawe na postojnite lozovi nasadi, 

- podobruvawe na postojnite sistemi za 

navodnuvawe na lozovite nasadi, 

- modernizacija na mehanizacijata za kultivacija 

na nasadite, 

- postavuvawe za{titni mre` i za za{tita 

od prirodni nepogodi. 

Prifatlivite proekti za 

ovo{tarstvoto se naso~ eni kon: 

- obnovuvawe na starite ovo{ni nasadi 

ili nivna zamena so priznaeni i 

prepora~ ani sorti, 

- podobruvawe na postojnite sistemi za 

navodnuvawe, 

- modernizacija na mehanizacijata za 

kultivacija na nasadite, 

- postavuvawe za{titni mre` i za 

za{tita od prirodni nepogodi. 

IPARD } e go poddr` uva i gradinarstvoto. 

Proektite od ovoj zemjodelski 

sektor treba da se odnesuvaat na: 

- podignuvawe novi, visoki plastenici 

za radi zamena na tunelskite folii i 

rekonstrukcija na postojnite pla s tenici, 

- podignuvawe novi staklenici zaradi 

zamena na tunelskite folii i rekonstrukcija 

na postojnite staklenici vo 

soglasnost so Evropskite standardi za 

oran` erii, 

- izgradba na novi pridru` ni objekti za 

postberbeni aktivnosti ili rekonstrukcija 

na postoe~ kite objekti za 

postberbeni aktivnosti vo postojnite 

plastenici i staklenici (osven kaj 

tunelskite folii), 

- modernizacija na odgleduvaweto 

zelen~ uk na otvoreno. 

- vo delot na gradinarstvoto, prifatlivi 

tro{oci za kofinansirawe 

na izgradba na novi pridru` ni objekti 

za postberbeni aktivnosti ili za 

rekonstrukcija na postojnite objekti 

za ovaa namena. 

Korisnik na IPARD poddr{kata nameneta 

za ovo{tarstvoto, lozarstvoto i 

gradinarstvoto mo` e da bide sekoj zemjodelec 

koj{to e evidentiran Edinstveniot 

registar na zemjodelski stopanstva pri 


Ministerstvoto za zemjodelstvo koe gi ima 

podmireno site dava~ ki kon dr` avata i koe 

nema dolgovi kon Ministerstvoto za zemjodelstvo, 

po osnov na sklu~ en dogovor za 

zakup na dr` avno zemji{te i za nabavka na 

mehanizacija. Zemjodelecot ne mora da bide 

registriran spored Zakonot za vr{ewe na 

zemjodelska dejnost. 

Vo sto~ arstvoto so sredstvata od IPA- 

RD } e se kofinansiraat so 50% proekti 

za odgleduvawe dobitok za proizvodstvo 

na surovo mleko i za meso. Proektite za ovoj 

sektor treba da se odnesuvaat na: 

- obnovuvawe na postoe~ kite objekti za 

odgleduvawe na molzni kravi, ovci i 

kozi, matorici i tovni sviwi i ` ivina 

(brojleri) i nivno opremuvawe; 

- obnovuvawe na pridru` nite objekti za 

~ uvawe na dobito~ nata hrana za molzen 

dobitok i oprema za manipulacija so hranata; 

- nabavka na oprema za molzewe, ladewe i 

skladirawe na mlekoto; 

- vospostavuvawe novi objekti za odgleduvawe 

i tov na brojleri, nivno opremuvawe 

i obnovuvawe na starite objekti; 

- mora da se vodi smetka proektite za obnovuvawe 

na postojni objekti za odgleduvawe 

dobitok i ` ivina za tov da gi 

dostignuvaat standardite za blagosostojba 

na ` ivotnite. 

Site proekti koi se odnesuvaat na investicii 

vo zemjodelski stopanstva za 

od gleduvawe dobitok za proizvodstvo na 

mle ko ili za meso mora da predviduvaat 

in vesticii vo voveduvaweto sistem za 

~ i stewe na {talite i ~ uvawe na arskoto 

|ub re do negova aplikacija na zemjodelski 

povr{ini, bidej} i i tie se predmet na kofinansirawe. 

Nabavkata na osnovnoto stado dobitok 

ne e predmet na finansirawe preku evropskite 

pretpristapni fondovi. 


za odgleduvawe molzen dobitok 

mo` e da bide sekoj sto~ ar {to e evidentiran 

vo Edinstveniot registar na zemjodelski 

stopanstva pri Ministerstvoto 

za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo 

koe gi ima podmireno site dava~ ki 

kon dr` avata po osnov na danoci i pridonesi 

i nema dolgovi po osnov na sklu~ en 

dogovor za zakup na dr` avno zemji{te i 

nabavka na mehanizacija. 

- Proektite nameneti za investicii vo prera 

botkata i plasman na zemjodelskite i 

zemjodelsko prehranbenite pro izvodi za 

nivno prestruktuirawe i nadgradba do 

standardite na Evropskata Unija treba 

da opfa} aat pod dr{ka na proizvodstvoto 

na vino, ot kupni, odnosno sobirni 

centri za sve ` o ovo{je i zelen~ uk, za 

surovo mle ko, potoa prerabotuva~ ki 

kapaci teti za ovo{je i zelen~ uk i za 

mleko i mle ~ ni proizvodi i klani~ ni kapaciteti 

za goveda, sviwi i ` ivina kako 

i za in vesticii za treman na otpadot od 

kla ni ~ nata i mesnata industrija i negova 

va lo rizacija. 

- Proektite od oblasta na vinarstvoto 

tre ba da se odnesuvaat na podobruvawe 

na kvalitetot na vinoto preku moderniza 

cija na postoe~ kite kapaciteti za 

fi nalizacija na vinoto i voveduvawe 

la boratorii i sistemi za sledewe na 

kvalitetot na vinoto od surovina do 

kraen potro{uva~ , kako i podobruva we na 

marketingot na vinoto preku ob novuvawe 

ili voveduvawe linii za fla {irawe, avtomatsko 

etiketirawe i pakuvawe. 

- Proektite za prerabotka na ovo{je i 

ze len~ uk treba da bidat naso~ eni kon 

iz gradba i obnovuvawe na objekti za 

vos postavuvawe i modernizirawe na otkupnite 

centri za ovo{je i zelen~ uk, 

na bavka na oprema za podobruvawe i modernizirawe 

na proizvodstvenite tehnologii 

vo kapacitetite za prerabotka 

na ovo{je i zelen~ uk. 


za prerabotka na ovo{je i zelen~ uk 

mo` e da bide trgovsko dru{tvo, a vo slu~ aj 

na izgradba i obnovuvawe na objekti za 

vospostavuvawe i modernizirawe na otkupni 

centri za ovo{je i zelen~ uk korisnik 

mo` e da bide i zemjodelska zadruga, kako i 

golemi kompanii. 

IPARD predviduva i poddr{ka za prerabotka 

na mleko i mle~ ni proizvodi. 

Proektite od ovoj sektor treba da bidat 

naso~ eni kon investicii za vospostavuvawe 

i modernizacija na sobirni centri za 

mleko, kako i za modernizacija i tehnolo{ko 

osovremenuvawe na specijalizirani kapaciteti 

za prerabotka na mleko.

Ministerot Dimovski i Ambasadorot Riker dogovorija: 

PRODLABOÛVAWE NA 

SORABOTKATA NA RM 

I SAD VO OBLASTA 

NA ZEMJODELSTVOTO 

IPARD predviduva i poddr{ka za 

klani~ nite kapaciteti. Proektite 

od ovoj sektor treba da bidat naso~ eni 

kon investicii za vospostavuvawe 

klani~ ni kapaciteti za ` ivina; modernizacija 

i tehnolo{ko osovremenuvawe na 

postojnite linii na klanici za goveda, 

sviwi i ` ivina, kako i investicii vo 

klani~ ni kapaciteti i kapaciteti za 

prerabotka na meso za za{tita na ` ivotnata 

sredina. 

IPARD poddr` uva i pottiknuvawe na 

mikrobiznisi vo ruralni sredini. 

- Prifatlivite proekti treba da bidat 

naso~ eni kon vospostavuvawe 

prerabotuva~ ki kapaciteti na zemjodelsko 

stopanstvo i von zemjodelsko 

stopanstvo; vospostavuvawe i modernizacija 

na otkupni centri kako i 

vospostavuvawe rabotilnici za tradicionalni 

zanaet~ iski aktivnosti. 

ruralniot turizam e del od poddr{kata 

na IPARD. Proektite od 

I 

ov oj sektor treba da bidat naso~ eni kon 

re konstrukcija na objekti na zemjodelsko 

sto panstvo so namena za ruralen turizam, 

nad opolneti so rekreativni kapaciteti, 

gra dewe ugostitelski objekti, smestuvawe 

na otvoreno (kampovi) i kapaciteti za 

re kreacija. 


za pottiknuvawe na mikrobiznisi 

vo ruralni sredini i poddr{kata za razvoj 

na ruralen turizam mo` e da bide: 

- zemjodelsko stopanstvo, zadrugi ili 

dru gi pravni lica, registrirani za naet 

~ ii, mikrokompanii za prerabotka na 

ze mjodelski proizvodi, sopstvenici/ 

ko ncesioneri na ribnici ili na vodi 

za sportski ribolov, sopstvenici na 

{u mi, zemjodelski zadrugi i trgovcipo 

edinci i pravni lica. 

Del do IPARD programata ~ ii merki i 

ak tivnosti } e se kofinansiraat so 

evro pski i doma{ni pari e i razvoj na ruralnata 

ekonomija preku diverzifikacija 

na ekonomskite aktivnosti vo ruralnite 

sre dini. Preku ovaa merka na ruralnoto 

naselenie } e mu se ovozmo` i ostvaruvawe 

do polnitelni izvori na prihod, a so toa 

i otvorawe novi mo` nosti za vrabotuvawe 

vo nerazvienite oblasti. 

Prodlabo~ uvawe na sorabotkata 

me|u Republika Makedonija i 

SAD i vo delot na zemjodelstvoto, 

no i nejzino zajaknuvawe - 

dogovorija na prvata oficijalna sredba, 

ministerot za zemjodelstvo, {umarstvo 

i vodostopanstvo, Qup~ o Dimovski, i 

amerikanskiot ambasador vo Makedonija, 

Filip Riker. 

- Imame dobra sorabotka so Ministerstvoto 

za zemjodelstvo preku nekolku programi. 

Neodamna zavr{i obukata za HASSP 

za veterinarnite ispektori. Spored 

utvrdenata dinamika, treba da se realizira 

u{te edna vakva obuka naskoro, so 

cel pravilno i navremeno da se primeni 

ovoj sistem za bezbednost na hranata i vo 

va{ata zemja - istakna ambasadorot Riker. 

Ministerot Dimovski izrazi uveruvawe 

deka SAD, preku svoite ekspertski timovi, 

i vo idnina } e mu pomaga na makedonskoto 

zemjodelstvo, so cel polesno i pobrzo prisposobuvawe 

na zemjava kon novite sovremeni 

tekovi vo proizvodstvoto na hrana. 

- Sakam Makedonija naskoro da stane 

zemja koja } e obezbeduva dovolno hrana od 

sopstveno proizvodstvo, odnosno nema da 

bide uvozno zavisna, bidej} i gledam deka 

imate potencijal da go postignete toa - 

istakna ambasadorot Riker. 

Ministerot Dimovski, prezentiraj} i gi 

potencijalite na makedonskoto zemjodelstvo, 

poso~ i deka se golemi mo` nostite za 

napredok vo vinskiot sektor. 

- Vo Makedonija momentno rabotat 74 

vinarii. Naskoro, so proektot na Vladata 

na RM za otvorawe na 100 novi vinarii, 

o~ ekuvame deka } e ja kreirame vistinskata 

formula za proizvodstvo na visokokvalitetni 

vina i sigurno osvojuvawe 

na evropskite i svetskite pazari. Primarno 

e da se zacvrsti link pome|u proizvoditelite 

i vinariite i toj da se naso~ i 

pazarno da funkcionira - re~ e ministerot 

Dimovski, dodavaj} i deka za realizacija na 

seto ova e neminovno i stranskoto pozitivno 

iskustvo vo vinskiot sektor. 

Za da se stabilizira celokupniot 

vinski sektor, neophodni se i koreniti 

promeni vo primarnoto proizvodstvo, objasni 

ministerot Dimovski. 

- Finansiskata poddr{ka {to sega ja 

dava dr` avata e naso~ ena kon podignuvawe 

novi lozovi nasadi, no i zamena na starite 

i amortizirani i toa so visokokvalitetni 

sorti grozje koi se osnoven preduslov za 

proizvodstvo na vrvno vino. Svesni sme 

i za postojnite problemi kaj vinarskite 

vizbi, vo momentov izrazeni preku postoeweto 

na golemi zalihi vino, no taka 

e generalno, poradi svetskata ekonomska 

kriza. Toa se problemi koi{to go ti{tat 

celokupniot vinski sektor i vo sosedstvoto 

i vo golem broj evropski vinski zemji 

- dodade ministerot Dimovski. 

Problemot vo makedonskiot vinski 

sektor, ekonomskiot tim na ambasadorot 

Riker go locira vo nedovolnata promocija 

na makedonskoto vino, odnosno vo marketingot, 

iako spored nivna ocenka, Republika 

Makedonija ima realen potencijal za 

razvoj ne samo na vinskiot sektor, tuku i 

na vinskiot turizam. 

- Za da se uspee na pazart ne e dovolno 

samo da se proizvede kvaliteten proizvod. 

Neminovno e toj i da se promovira. 

Treba da napravite golema promotivna 

kampawa za makedonskoto vino, prvo vo 

sopstvenata zemja so {to } e ja zgolemite 

i doma{nata potro{uva~ ka na vino koja 

sega e simboli~ na. Poznato e deka ovoj 

proizvod ima i vrvni zdravstveni efekti 

i zatoa mora da se promovira i kako hrana 

i kako lek - re~ e na sredbata Hoa Van Hjun, 

ata{e za zemjodelstvo vo ambasadata na 

SAD vo Bugarija. 

Najdocna do krajot na godinava, 

kako {to poso~ i ministerot Dimovski, 

Makedonija } e go donese noviot Zakon za 

vino, celosno usoglasen so najnovata evropska 

regulativa, so {to } e se stavi red 

vo vinskata industrija i seriozno } e se 

raboti na izgradba na brendot “makedonsko 

vino” so koe{to } e se promovirame kako seriozni 

proizvoditeli na golemiot pazar. 

Spored ocenkata na ambasadorot Riker, 

i mle~ niot sektor ima golem potencijal, 

isto kako i alternativniot turizam 

koj sega e vo zarodi{ vo Makedonija. Za 

razvoj na ovie granki, no i celokupniot 

agrar vo na{ava dr` ava, kako {to re~ e toj, 

golema pomo{ mo` e da se obezbedi preku 

nekolku programi za razvoj na SAD, no i 

preku AgBiz programata na USAID koja i 

sega raboti na poleto na promocija i razvoj 

na makedonskoto zemjodelstvo. 

NOEMVRI 2009 | 11

MERKA 

Diverzifikacija 

NAMALUVAWE NA ZAVISNOSTA OD 

PRIMARNOTO ZEMJODELSTVO 

Pi{uva: Marija \o{eva Kova~ evi} , analiti~ ar vo FFRM 

Diverzifikacijata e aktivnost 

koja vo ruralnite sredini mu 

ovozmo` uva na naselenieto da ja 

namali prihodnata zavisnost od 

primarnoto zemjodelsko proizvodstvo. Vo 

izminatiot period, poradi niskiot prihod 

od tradicionalnoto proizvodstvo 

ili poradi interes da se proba ne{to 

novo, mnogu zemjodelci zapo~ naa biznis so 

alternativno proizvodstvo rakovodej} i 

se od nekoja uspe{no prodadena prikazna 

za toa deka profitot e mnogu golem i se 

zarabotuva brzo i lesno. Ako ka` eme alternativno 

proizvodstvo, toga{ se povrzuvame 

so odgleduvawe na noevi, pol` avi, ` elki 

i seto ostanato {to ne e tradicionalno 

ili ne bilo zastapeno dosega. Naj~ esto se 

zapo~ nuva so alternativno proizvodstvo 

bez da se napravi istra` uvawe na pazarot, 

kanalite za distribucija, cel sinxir na 

dobavuva~ i i sli~ no. Zatoa vo najgolem 

broj slu~ ai ovoj vid na proizvodstvo e 

prosleden so problemi so pazarot, nemawe 

uslovi za odgleduvawe, nemawe klanica 

za noevi, nemawe doma{ni potro{uva~ ki 

naviki za upotreba na ovie proizvodi vo 

ishranata i mnogu drugi. 

Ako gi razgledame mo` nostite za 

aplicirawe vo IPARD-programata za merkata 

za diverzifikacija, bi ja povrzale 

so pretpriemni{tvo, turizam, rekreacija, 

sport, prerabotka. Spored uslovite za 

iskoristuvawe na sredstvata od IPARDprogramata, 

mala e verojatnosta za nekoe 

masovno aplicirawe od strana na farmerite 

poradi mnogubrojnite barawa za izgotvuvawe 

na edna aplikacija, a u{te pomala 

za merkata za diverzifikacija, termin koj 

ne e ni apsorbiran kaj farmerskiot sektor. 

Vo programata IPARD za ovaa merka za 

periodot 2007-2011 se predvideni 8 milioni 

evra finansiska pomo{ za proekti, 

nameneta za finansirawe na slednive 

oblasti: formirawe prerabotuva~ ki kapaciteti, 

modernizacija na sobirni centri 

za pe~ urki i lekoviti / maslodajni 

bilki i za~ ini, kako i objekti za odgleduvawe 

pe~ urki, formirawe zanaet~ iski 

rabotilnici za tradicionalni zanaeti i 

rekonstrukcija na ku} i i na farmi za dejnosti 

na ruralniot turizam dopolnet so 

rekreativni objekti, kako i izgradba na 

objekti za poslu` uvawe hrana, smestuvawe 

nadvor (kampovi) i rekreativni objekti. 

Uspe{en proekt za 

diverzifikacija vo Polska 

Edno malo mesto vo Polska so 

golema nevrabotenost, so migracija 

vo pogolemite gradovi i mala zemjodelska 

aktivnost, se razviva od 

edna ideja na pretpriema~ i da se 

napravi “Parkot Jura”, so kukli od 

prastaro vreme vo prirodna dimenzija 

i improvizirna sredina. Idejata 

e finansiski poddr` ana od sredstva 

od SAPARD kako {to e IPARD kaj 

nas. Proektot ovozmo` il vrabotuvawe 

na lu|e od taa oblast, a mestoto 

koe bilo nerazvieno i nepoznato 

za mnogumina stanuva turisti~ ka 

atrakcija koja ja posetiv i jas i bev 

prijatno iznenadena.

AGENCIJA ZA POTTIKNUVAWE NA RAZVOJOT NA ZEMJODELSTVOTO 

Za{tita 

OPTIMALNI USLOVI ZA 

ÛVAWE NA JABOLKATA 

Pi{uva: Cvetanka ûmandra, APRZ Resen 

Brzoto razladuvawe na plodovite za 

vreme na berbata e mnogu va` no zatoa 

{to na toj na~ in se zabavuva procesot 

na zreewe i se smaluvaat {ansite za 

pojava na odredeni fiziolo{ki zaboluvawa. 

Vremeto od berbata do razladuvaweto 

treba da bide {to pokratko. 

Preporaka e sobranite plodovi da se 

razladat u{te istiot den. Pri odreduvaweto 

na temperaturata za ~ uvawe na 

plodovite treba da se ima predvid sortata, 

vremetraeweto na ~ uvaweto i sakanata 

sostojba na plodovite na krajot 

na ~ uvaweto vo plodo~ uvali{tata. 

Plodovite na pogolem broj sorti 

jabolka mo` at da podnesat temperatura 

od -1,4 do -2,8ºC, no ~ uvawe na 

temperatura pod 0ºC retko se praktikuva 

kaj jabolkata. Za sekoja sorta postoi 

kriti~ na temperatura pod koja vo 

slu~ aj na dolgo ~ uvawe doa|a do pojava 

na razni fiziolo{ki zaboluvawa. Optimalnata 

temperatura na ~ uvawe na 

pogolem broj sorti jabolka se dvi` i od 

O do 3ºC. Za da ne dojde do gubitoci na 

masata neophodno e vo razladnata komora 

da se odr` uva relativna vla` nost 

na vozduhot. Za pogolem broj sorti na 

jabolka se prepora~ uva relativnata 

vla` nost na vozduhot da bide 92-93%. 

Dokolku relativnata vla` nost e pogolema 

od 94-95%, se zgolemuva rizikot za 

parazitski i neparazitski zaboluvawa 

i se namaluva razvojot na aromata. 

Dol` inata na ~ uvawe vo uslovi na 

normalna atmosfera zavisi od pogolem 

broj faktori i se razlikuva od sorta 

do sorta. Poznato e deka letni sorti 

pokratko se ~ uvaat i toa 2 do 3 meseci, 

a odredeni sorti mo` at uspe{no 

da se ~ uvaat do sedum meseci. 

Tehnologija 

PRAVEWE VINO VO 

DOMA[NI USLOVI 

Pi{uva: 

Risto Ajtov, APRZ Negotino 

Za proizvodstvo na kvalitetno vino prethodno treba 

da se proizvede kvalitetno grozje. Vtor uslov za proizvodstvo 

na dobro vino e dobrata higiena na sadovite vo koi 

se mele grozjeto i sadovite vo koi se vr{i preto~ uvawe i 

~ uvawe na vinoto. Pri meleweto na grozjeto se otstranuvaat 

dr{kite, a {irata prestojuva so komiweto 3-4 dena, so cel 

vo te~ nosta da se ekstrahiraat pove} e boeni materii i da 

se rastvorat pove} e tanini. Boenite materii go davaat dobriot 

izgled na vinoto (kaj crnite vina), a taninite vr{at i 

prirodna za{tita na mladoto vino. So ponatamo{no zreewe 

se razgraduvaat taninite i se dobivaat materii koi go dooformuvaat 

buketo na staroto vino. 

Po izdvojuvaweto na 

{irata od komiweto, 

sadovite se polnat do 

gore, taka {to } e ostane 

malku vozdu{en prostor 

pome|u povr{inata na 

te~ nosta i kapakot na 

sadot. Potoa se dodava 

bentonit so cel da se 

natalo` at pokrupnite 

~ estici vo te~ nosta. 

Po 10-14 dena, kolku {to 

trae i burnata fermentacija, 

se vr{i prvoto preto~ uvawe pri {to se izdvojuva 

te~ nosta od talogot i bentonitot i povtorno sadovite se 

polnat do gore so te~ nost za da ostane malku vozdu{en prostor 

pome|u te~ nosta i kapakot na sadot. Se dodava vinobran 10 

g na 100 litri vino i se zatvora sadot koj treba da ispu{ta, a 

ne i da prima vozduh. Ima sadovi so adaptirani kapaci za ovaa 

namena taka {to na kapakot ima otvor niz koj e sprovreno crevo 

i preku nego se sproveduva jaglerod dioksidot {to se osloboduva 

od te~ nosta i preku crevoto koe e potopeno vo voda 

se ispu{ta SO2. Dokolku ne se izvr{i navremeno preto~ uvawe 

na vinoto, doa|a do reakcija vo talogot, odnosno zapo~ nuva 

razgraduvawe na belkovinite od natalo` enite ~ esti~ ki i 

pritoa se osloboduva neprijatna mirizba na rasipano jajce. 

Po 5-6 nedeli, kolku {to trae tivkata fermentacija, se vr{i 

vtoro preto~ uvawe, so cel da se otstrani finiot talog od vinoto 

koe e delumno izbistreno, mu se dodavaat izbistruva~ i, 

kako {to se ` elatin ili belka od jajce. So belkata treba da se 

raboti vnimatelno bidej} i ako e s# u{te aktivno vinoto i osloboduva 

meur~ iwa, tie } e ja zadr` at belkata na povr{inata 

od te~ nosta i vo dopir so vozduhot taa } e se rasipe, a so toa 

} e go rasipe i vinoto. Za bistrewe so belka od jajce se koristi 

edna belka na 100 litri vino. Po izvr{enoto bistrewe, 

vinoto se stabilizira na niska temperatura, za da se uni{tat 

kvasnite gabi vo te~ nosta, potoa se vr{i filtrirawe i pakuvawe 

vo {i{iwa. 

NOEMVRI 2009 | 13

OVO[TARSTVO 

Zemjodelski biznis na semejstvoto Pavlovski 

JABOLKATA SE NA[ATA 

EGZISTENCIJA 

DESANKA I DRAGI GI IMAAT SKORO SITE SORTI NA SVOITE 

NIVI: “AJDARED”, “ZLATEN DELI[ES”, “GRENI SMIT”, 

“MUCU”, “JONAGOLD”, “GLOSTER” . ZA PROBA ZAPO^NAA 

I SO NOVA JAPONSKA SORTA “FUXI”. NASADITE GI 

NAVODNUVAAT SO SISTEMOT KAPKA PO KAPKA. 

Pi{uva: 

Biljana Petrovska-Mitrevska 

Desanka i Dragi Pavlovski od 

prespanskoto selo Vo l ko deri 

imaat 3,5 hektari vo poln rod 

jabolka, a ovaa godi na nasadija 

polovina hektar mladi dr vca. Najgolemiot 

del od rabotata ja izvr{uvaat 

samite i ona {to go is taknuvaat i dvajcata 

e deka ne pravat razlika pome|u 

` enska i ma{ka ra bo ta. Jabolkata se 

na{ata egzistencija”, velat Desanka 

i Dragi. 

“Zaedno rabotime, sadime, vadime, 

be reme, tovarame na traktor”, veli De - 

sanka koja 25 godini se zanimava so od - 

gleduvawe jabolka. Taa po poteklo e od 

bitolskoto selo Radobor, no otka ko e 

vo brak so Dragi, odgleduvaweto ja bo l- 

ka stanalo del od nejziniot ` ivot. 

Pavlovski gi imaat skoro site sorti 

na svoite nivi: “ajdared”, “zlaten deli{es”, 

“greni smit”, “mucu”, “jonagold”, 

“gloster” . Za proba zapo~ naa i so nova 

sorta na jabolko “fuxi”. Na sadite gi 

navodnuvaat so sistemot kapka po kapka. 

“Dve godini koristime sistem kap 

ka po kapka i s# u{te se naviknuvame 

na ne go. Porano navodnuvavme 

direkt no od Prespanskoto Ezero i, 

spored me ne, podobra e taa voda od 

bunarskata, bi dej} i sodr` i algi koi 

se prirodno na |u bruvawe za jabolkatata”, 

objasnu va De sanka. Taa veli 

deka postoi razlika po me|u vkusot na 

jabolkata vo Gorna i Do lna Prespa. 

Vo Gorna Prespa jabolkata se poso~ ni 

poradi toa {to tuka ima vlijanie na 

kontinentalnata klima. 

Dragi otsekoga{ se zanimaval so odgleduvawe 

jabolka. Toa e nivna se mejna 

tradicija. Pointenzivno za po ~ nal so 

ovaa dejnost koga ostanal bez ra bota. 

“Mo` e da se egzistira od ovaa rabo 

ta. Nie gi {koluvame na{ite deca so 

pro izvodstvo na jabolka”, veli Dragi, 

koj se nadeva deka } e dojdat podobri 

vre miwa za zarabotka od jabolkata. 

Ovogodi{nata cena za jabolkata 

se dvi` i od 12 denari za kilogram. 

Naj skapoprodavano jabolko za ovaa 

go dina e “mucu” ~ ija cena iznesuva 

16 denari. Izvozot na makedonskite 

ja bolka e mal, velat Desanka i Dragi. 

Naj mnogu se izvezuva vo Ungarija, Romanija, 

Rusija, Irak, Iran i Grcija. 

In dustriskoto jabolko odi na pazarite 

vo Bugarija, Srbija i Slovenija. 

Po zavr{uvawe na berbata, koja e 

vo oktomvri, zapo~ nuva nova obvrska 

za proizvoditelite na jabolka. Od 

no emvri, tie zapo~ nuvaat da gi krojat 

drvjata. Desanka i Dragi sami gi 

kro jat jabolkata. 

Mototo na ova semejstvo e “Od rabota 

nema sramota”. Desanka im po ra- 

~ u va na site ` eni koi nemaat rabota 

da zapo~ nat da se zanimavaat so zemjode 

l stvo. “Ne treba da se sramime od 

ra bota, bidej} i taa n# pravi posilni i 

po sigurni”, veli Desanka. 

14 | MOJA ZEMJA

Oktomvri-mesec na jabolkata 

Glavnata berba na jabolkata e vo oktomvri. Berba ta 

trae okolu eden mesec i po nivnoto sobirawe se stavaat 

vo drvena ambala` a. Potoa jabolkata se skladiraat vo 

ma gacini za ~ uvawe vo nekontrolirani uslovi. Semejs 

tvoto Pavlovski ima svoj magacin od 200 kvadratni 

met ri. Gri` ata okolu magacinot e na Dragi. 

Specifi~ na rabota 

Jabolkata, veli Desanka, baraat ogromni vlo` uvawa vo 

|u brewe (zimsko i proletno), vo nivno tretirawe (hemiska za- 

{tita), navodnuvawe (preku sistem) i vo lu|e za rabota (rezidba, 

berewe i drugi operacii). Desanka i Dragi po~ vata ja |ubrat so 

arsko |ubre so cel da ne dojde do nejzino zagaduvawe. Tretirawe 

to na jabolkata po~ nuva vo mart i trae do septemvri. Vo ovoj 

pe riod, jabolkata se tretiraat protiv rastitelni bolesti (pepe 

lnica, fuzikladium, monilija, bakteriska plamenica) i protiv 

{tetnici (razni vo{ki, crvi i mineri). 

Najizdr` liv "ajdaredot" 

"Ajdared" e polesen za odgleduvawe vo odnos 

na drugite sorti. Prespanskiot "ajdared" se 

raz likuva od germanskiot, hrvatskiot i italijanskiot. 

Vo Hrvatska, veli Desanka, "ajdared" 

e zelen, dodeka kaj nas e crven. 

Kooperativite spas za farmerite 

“Za podobar plasman na pazarite, treba nie, zemjodelcite, da 

na stapuvame organizirano i zaedno, a ne odvoeno. Spored mene, 

bi imale pogolema zarabotuva~ ka dokolku nie, proizvoditelite 

na jabolka, sme zdru` eni vo kooperativi. Apeliram i do Minister 

stvoto za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo da 

nastapi so soodvetna strategija za proizvodstvo i plasman na 

ja bolkata. Samo na vakov na~ in } e se uspee da se otvorat novi 

pa zari i da imame solidna zarabotuva~ ka”, istaknuva Desanka. 

Naj~ esto traktorot 

go vozi Desanka. 

NOEMVRI 2009 | 15

OVO[TARSTVO 

Organsko proizvodstvo 

Izvoz na japonski 

jabolka vo Rusija 

Pi{uva: 


Od edno drvo 

prinosot mo` e da 

bide od 300 do 400 

kilogrami, veli Na} o 

]imov, proizvoditel 

na japonsko jabolko 

„îli” - nova sorta bez tanini 

i se jade vedna{ 

Ve} e 62 godini japonskoto jabolko 

egzistira na na{ata 

te ritorija. Prvite koreni 

od ~ etirite sorti „kostanta”, 

„haxija”, „haikume” i „fuxi” se 

zasadeni vo Valandovo kade {to denes 

se proizveduva od 300 do 350 toni 

japonsko jabolko (diospyros kaki). 

„Bev voodu{even od izgledot i vkusot 

na ova jabolko. Pred 24 godini zapo~ 

nav da sobiram stru~ na literatura 

za ovoj vid kultura”, veli Na} o ] 

i mov, profesor vo srednoto zemjodel 

sko u~ ili{te vo Valandovo. Na 

t ri hektari obrabotliva povr{ina 

] i mov ima zasadeno od ~ etirite sorti 

na japonsko jabolko. 

„Pred 12 godini uspe{no gi vkrstiv 

so rtite „haxija” i „haikume” od ko i- 

{to se dobiva „~ ili” ili beztanin, 

so rta koja ne e taninska i za razlika 

od drugite sorti, mo` e vedna{ da se 

ja de”, objasnuva Na} o. Od edno drvo 

pri nosot mo` e da bide od 300 do 

400 ki logrami. Pogolemiot del od 

makedo nskoto proizvodstvo se izve - 

zu va na ruskiot pazar. ]imov veli 

de ka na na{iot pazar mnogu kupuva~ i 

ne se zapoznaeni so svojstvata na ovoj 

vid jabolko i ~ esto odbivaat da probaat, 

bidej} i tvrdoto japonsko jabolko 

ima gor~ liv vkus i e potrebno da 

ot stoi nekolku dena za da omekne, pa 

potoa da se konsumira. 

„Na{ata cel e da se brendira 

organ skoto proizvodstvo, odnosno 

da dobieme sertifikat za organsko 

proizvodstvo na ovaa kultura”, 

istaknuva ]imov. 

Japonskoto jabolko e imuno na site 

bolesti i {tetnici i nema potreba 

od odredena za{tita. Toa se kalemi na 

diva podloga, kako {to e diospyros lotus 

i diospyros virginia. Kako i sekoja druga 

kultura, na po~ etokot e potrebno navodnuvawe 

i |ubrewe so organsko |ubre. Se 

sadi pred esen i se bere do Nova godina. 

Sortite “kostanta”, “haxija”, “ha i kume” 

i “fuxi” se taninski sorti koi treba 

da postignat tehnolo{ka zre lost, odnosno 

potrebno e da omek nat, pa potoa da se 

kon sumiraat. 

16 | MOJA ZEMJA

Kalinki OVO[TARSTVO 

Begovsko 

OVO[JE 


“Kalinkata kako 

ovo{je bara soodvetna 

povr{ina za sadewe, 

odnosno zemji{te so 

ju` na ekspozicija na 

terenot, nakloneta 

povr{ina i oblast koja 

nema da bide izlo` ena 

na direktni vetrovi”, 

veli profesorot od 

srednoto zemjodelsko 

u~ ili{te vo Valandovo, 

Branko Stojanov 

Lekoviti svojstva 

Kalinkata pomaga vo lekuvaweto 

na mnogu vnatre{ni bolesti i, 

spored Stojanov, pomaga za polesna 

cirkulacija na krvta. 

Kuriozitet 

Imeto “begovsko ovo{je”, kalinkata 

go dobiva poradi maliot anga` man {to 

go bara od odgleduva~ ot vo tekot na 

ras teweto i oformuvaweto na plodot. 

Zna ~ i, proizvoditelot e kako beg. Is to 

taka, kuriozitet e i toa {to koga staro 

to drvo e napadnato od {tetnici 

ili bolesti, korenot ovozmo` uva da se 

for mira novo rastenie, odnosno novo 

dr vo. Ova se slu~ uva dokolku ovo{kata e 

stara, o{tetena, zabolena ili napadnata 

od {tetnici. 

Posetitelite na Valandovo 

o~ ekuvaat na trpezata, me|u 

raznite vidovi jadewa, da se 

postavi i od ovo{jeto koe 

go simbolizira ovoj grad, kalinkite. 

Dolgo vreme, profesorot vo srednoto 

zemjodelsko u~ ili{te, Branko Stojanov, 

vakvata tradicija ja ispolnuval 

so kupuvawe ovo{je od pazar. No, pred 

petnaesetina godini re{il samiot 

da nasadi kalinki. “Imam mnogu prijateli, 

koi koga } e dojdat vo Valandovo, 

o~ ekuvaat prvo da im ponudam kalinki. 

Poradi mojata stru~ nost, re{iv da nasadam 

od ova ovo{je, zatoa {to na{iot 

reon e poznat po proizvodstvoto na kalinkata”, 

veli 57-godi{niot Stojanov. 

Negovata sopruga, Marina, ve} e treta 

godina e registriran individualen 

zemjodelec, so {to se doka` uva profesionalniot 

anga` man na Stojanovi 

vo zemjodelstvoto. Vo rabotata na 

planta` ata pomagaat i nivnite sinovi. 

Pred da ja nasadi planta` ata, objasnuva 

Branko, okolu dve godini baral soodvetna 

povr{ina, odnosno zemji{te so 

ju` na ekspozicija na terenot, nakloneta 

povr{ina i oblast koja nema da bide 

izlo` ena na direktni vetrovi. “Otkako 

najdov vakvo mesto, vo atarot na gradot, 

kupiv 6,5 dekari. Imam namera da 

gi pro{iram do hektar poradi dobrite 

terenski uslovi i povolnata perspektiva 

na kalinkata”, veli Stojanov. 

Na svojot imot profesorot nasadil kalinki 

od sortite “bejnarija”, “lifanka” 

i “karamustafa”. Ovaa godina toj planira 

da donese novi sorti od Turcija. 

Veli deka tie imaat razli~ en period 

na zreewe. Prvo zree plodot od sortata 

“karamustafa” (krajot na septemvri), potoa 

“bernarijata” (oktomvri) i sezonata 

zavr{uva so “lifankata”, kako kisela 

sorta koja e mnogu barana na pazarot. 

Kalinkite prose~ no ra|aat po 1,5 toni 

od dekar ili devet toni od celiot 

ovo{tarnik na Stojanov. Kalinkata bara 

pet do {est navodnuvawa godi{no. 

Poradi toa {to se organski proizvoditeli, 

tie baraat organski insekticidi 

za za{tita na stebloto. Osven 

toa, toj prepora~ uva i varosuvawe na 

stebloto so bordovska ~ orba. [tetnicite 

ja napa|aat korata, vleguvaat vo 

drvoto i gi prekratuvaat sprovodnite 

snop~ iwa, preku koi hranata se prenesuva 

do korenot. 

Vo tekot na prvite godini pred proroduvawe, 

mo` e da se sadat i potkulturi 

na nasadite. Prvo se sadat boranija, 

gra{ok, kompir. Podocna, spored 

iskustvoto na Stojanov, se sadi lucerka, 

koja toj ja dava kako kompenzacija na 

sto~ arite za arskoto |ubre. 

NOEMVRI 2009 | 17

PÊLARSTVO 

U{te edna p~ elarska glavobolka 

Argentinskite 

mravki zakana za 

PÊLITE 

Pogolem broj od p~ elarite 

gi gledaat mravkite kako 

prirodni ~ ista~ i na 

p~ elnite ko{nici. Sepak, vo 

Florida, vo oblasta Tampa, se pojavile 

mnogu mali, brojni, al~ ni, gladni 

mravki koi gi napa|aat ko{nicite so 

p~ eli jadej} i go legloto i brkaj} i gi 

nadvor postarite p~ eli. “Ovie mravki 

nitu bockaat nitu grizaat. Spored sobranite 

primeroci, tie se identifikuvaat 

kako argentinski mravki”, veli 

prof. Dejan Krecuq. 

Mravkata-rabotni~ ka e dolga samo tri 

milimetri, so pre~ nik na teloto ne 

pogolem od eden milimetar. Nivnata 

Achroea grisella - voso~ en molec 

matica e dva do ~ etiri pati pogolema 

od rabotni~ kata mravka. Ovie mali 

mravki ` iveat vo podzemni gnezda i se 

provlekuvaat niz najmalite puknatini 

baraj} i hrana. 

Prvite primeroci od ovie mravki 

nau~ no gi utvrdi germanskiot entomolog 

d-r Gustav L. Mari vo blizina 

na Buenos Aires vo Argentina vo 1866 

godina. Prvobitnoto podra~ je na pojavata 

na argentinskite mravki bila 

na mesto koe bilo ograni~ eno so voda, 

bidej} i ` iveele na nizini koi se dobieni 

od su{ewe na okolinata na rekata 

Parana. Nabrzo po~ nale agresivno 

da se pro{iruvaat i na ostanatite 

delovi vo Argentina, Brazil, île, 

Kolumbija, Ekvador i Peru. Nivnoto 

prisustvo e zabele` ano vo najmalku 15 

zemji na {est kontinenti vklu~ uvaj} i 

i mnogu okeanski ostrovi. 

Za{tita od VOSOÊN MOLEC 

Najpoznatiot i najra{iren 

{tet nik na p~ elnoto sa} e e 

golemiot voso~ en molec Galleria 

Mellonella i maliot voso~ en 

molec Achroea Grisella Fabr. Nivnite 

larvi i kukli go o{tetuvaat sa} eto, 

osobeno koga e nadvor od ko{nicata, od 

nejzinite drveni delovi i ramki. Koga 

p~ elnoto semejstvo } e oslabne ~ esto 

pati stanuva ` rtva na voso~ niot molec 

koj gi uni{tuva i o{tetuva bidej} i za 

negovite larvi najdobra i edinstvena 

hrana e sa} eto od kade {to izlegle 

p~ eli. Voso~ niot molec naj~ esto mo` e 

da se najde vo blizina na p~ elite. Toj 

e no} na peperutka koja se pojavuva vo 

topliot period i toa vo niskite predeli. 

Na pogolema nadmorska viso~ ina 

vo severnite predeli ne pravi nikakvi 

{teti bidej} i ne podnesuva poniski 

temperaturi. 

Najsiguren i najednostaven na~ in za 

za{tita od voso~ niot molec e ~ uvawe 

na sa} eto vo jaki i razvieni p~ elni semejstva. 

Vo slabite semejstva sa} eto e 

izlo` eno na napadi, zatoa treba da im 

se ostavi sa} e koe mo` at da go dr` at 

pod kontrola. Na podnicata ne smee 

da ima otpadok od sa} e, bidej} i toe e 

najpogodno mesto za molcite. Podnicata 

treba da se ~ isti rano naprolet. 

Higienata vo ko{nicata treba da ja 

odr` uvaat p~ elite, a dokolku za toa 

tie ne se spremni treba da im se zameni 

maticata. Rezervnoto sa} e i p~ elnite 

proizvodi treba da se {titat na soodveten 

na~ in sprema dadenite uslovi. 

Utvrdeno e deka molecot mo` e da bide 

uni{ten vo site negovi stadiumi na 

razvoj ako sa} eto i drugite p~ elni 

proizvodi se stavat na minus 6,7 celziusovi 

stepeni za period od 4,5 ~ asa, 

na minus 12,2 stepeni za peroid od tri 

~ asa i na minus 15 celziusovi stepeni 

za period od dva ~ asa. Ako praznoto 

rezervno sa} e se izlo` i na temperatura 

na 48-49 celziusevi stepeni i 

vo tek na 24 ~ asa } e bidat uni{teni 

molcite i bavno razvienata nozemoza. 

Rezervnoto sa} e vo rezervnite katovi 

najdobro } e se za~ uva ako pod dolniot i 

gorniot kat se stavi ` i~ ena mre` a i se 

izlo` i na struewe na vozduhot, bidej} i 

vo tie uslovi molcite ne mo` at da se 

odr` at. Rezervnoto sa} e } e mo` e da se 

dr` i i vo zatvoren prostor so upotreba 

na sulfur dioksid koj se dobiva so 

palewe na sulfur vo prav ili sulfurni 

pra~ ki. Prostorijata mora da bide 

dobro zatvorena, da dihtuvaat i vratite 

i prozorcite. Za taa cel se zemaat 

50 grama sulfur na eden kuben metar 

prostor. Katovite so sa} eto se redat 

eden vrz drug vo prostorija koja treba 

da bide prazna, nabrzina se pali sulfurot 

i prostorijata se zatvora. Postapkata 

treba da se povtoruva na sekoi 

dvaeset dena do zaladuvawe, bidej} i 

sulfurniot dioksid ne gi uni{tuva 

jajcata od molcite. Sa} eto koe e sulfurirano 

ne sme da se stavi vo p~ elnoto 

semejstvo dodeka dobro ne se proveri i 

izmie so ladna voda. Ostatokot na vodata 

vo sa} eto treba da se otstrani so 

centrifugata.

Marina Mitrevska, p~ elarka od Skopje 

PÊLARSTVO 

P~ elareweto 

kako izvor na 

EGZISTENCIJA 

”P~ elite se moja qubov, tie 

me smiruvaat i pokraj niv se 

~ uvstvuvam prekrasno, a mo` am 

i da pridonesam za semejniot 

buxet”, veli Marina 

Marina Mitrevska ve} e 10 godini p~ elari vo blizina 

na rekata P~ iwa vo seloto Gorno Kowari koe se 

nao|a na polovina pat pome|u Kumanovo i Skopje. 

“Prvoto p~ elno semejstvo go dobivme na podarok 

za prviot rodenden na mojata postara } erka. Sega imam vkupno 

75 p~ elni semejstva od koi 30 se fararovi i 40 dadantblatovi 

ko{nici. Fararkite se visoki 170 mm so po deset 

ramki, dodeka dadant-blatot e so deset i dvanaeset ramki”, 

veli Mitrevska. 

Marina e majka na tri deca i uspeva da gi zavr{i svoite 

doma{ni obvrski, no i da bide p~ elarka. 

“Podobro mi e da rabotam so p~ elite otkolku da rabotam vo 

nekoja konfekcija”, veli Marina. Taa ovoj period zapo~ nuva 

so proverkata na ko{nicite, pred s# dali semejstvata imaat 

dovolno hrana. Ako e s# vo red, Marina stava vesnici za da gi 

za{titi ko{nicite od vlaga za pretstojniot zimski period. 

“Mojata idna cel e da zapo~ nam so proizvodstvo na organski 

med. Imam maksimalna poddr{ka od moeto semejstvo. Bi sakala 

{to pove} e ` eni da se priklu~ at vo p~ elareweto. Ovaa rabota 

smiruva i e blagodat za domot, a mo` e i dobro da se zaraboti”, 

raska` uva Mitrevska. 

Ovaa godina prinosot na med e malku poslab so prosek okolu 

10 kilogrami med po ko{nica. Marina naj~ esto go prodava medot 

od doma, no planira da po~ ne so proda` ba na golemo. 

Pi{uva: 


Hranilka-zbeg e prakti~ na alatka 

{to Marina ja koristi za prihranuvawe 

so cvrsta i te~ na hrana i e 

pogodna za selewe. 

Kombinacija na farar i dadant-blatova 

ko{nica kako odli~ en na~ in za 

zgolemuvawe na plodi{niot prostor 

za vreme na proletniot razvoj. 

Marina koristi mre` asta podnica za kontrola 

na varoata i re{avawe 

na problemot so ventilacija.

Orizovi poliwa POLEDELSTVO 

KVALITETOT I ORGANIZIRANOSTA 

- KLU^ ZA PLASMAN 

NA ORIZOT 

Pi{uva: Stojan~ e Anastasov, 

FFRM Ko~ ani 

Branko Anastasov od selo 

îflik e proizvoditel 

na oriz na povr{ina od 

{est hektari. Tradicijata i 

idealnosta na podnebjeto za 

odgleduvawe na ovaa kultura 

ovozmo` ija orizot da bide 

nose~ ki stolb za egzistencija 

za negovoto semejstvo. 

Iako vo poslednite dve decenii 

se slu~ ija niza promeni, 

koi negativno se odrazija 

na proizvodstvoto na oriz 

(kako {to e gubeweto na pazarite), sepak 

ovaa kultura e tradicija vo Ko~ ani. 

Razli~ en splet na okolnosti dovedoa 

do bogat prinos i stabilna otkupna 

cena vo 2008 godina, {to barem za 

moment gi potseti proizvoditelite 

na nekoga{nata zlatna doba na orizot. 

Toa be{e glavna pri~ ina ovaa 

godina proizvodstvoto na oriz da 

bide pro{ireno vo nezna~ itelna 

mera na onie povr{ini koi se pod 

sistem za navodnuvawe. Po~ etokot 

na ` etvenite aktivnosti navestija 

dobri prinosi od novata rekolta, no 

pote{kotii vo pribiraweto na rodot 

pravat vrne` ite od do` dot, koi se 

pojavija tokmu vo ekot na ` etvata. 

Branko Anastasov od selo îflik e 

proizvoditel na oriz na povr{ina od 

Od nekoga{nite 10.000 hektari 

pod oriz, sega vo Ko~ ansko 

se seat oko lu 3.000, od koi 

prose~ no se dobiva od 15.000 do 

19.000 toni orizova arpa. 

{est hektari. Tradicijata i idealnosta 

na podnebjeto za odgleduvawe 

na ovaa kultura ovozmo` ija orizot da 

bide nose~ ki stolb na egzistencija za 

negovoto semejstvo. 

“Se nadevam deka nema da se povtorat 

te{kite godini vo orizoproizvodstvoto 

niz koi pominavme. Za vreme na 

seidbata i ` etvata e vklu~ eno celoto 

moe semejstvo, no pomo{ dobivam i od 

rabotnici koi gi anga` iram”, veli 

Branko. Toj e proizvoditel na oriz od 

sortata “san andrea”, od ~ ija upotreba 

e zadovolen pred se poradi kvalitetot 

na zrnoto i brzata vegetacija na 

rastenieto. Anastasov ne go krie{e 

zadovolstvoto od visinata na sredstvata 

za finansiska poddr{ka na proizvodstvoto 

na ovaa ` itna kultura. Kako 

registriran zemjodelec, o~ ekuva da gi 

iskoristi mo` nostite od dr` avnata 

Programa za finansiska poddr{ka na 

ruralniot razvoj za obnovuvawe na mehanizacijata 

so koja{to raspolaga. 

“Zarabotkata od orizoproizvodstvoto 

e razli~ na od godina vo godina. Ako 

nekoga{ orizot bil plasiran direktno 

od niva i so visoka cena, denes sostojbata 

e izmeneta. Pazarot e strogo 

selektiven i bara dobra organiziranost 

na proizvoditelite i zadovoluvawe 

na visoki kriteriumi za kvalitet 

na proizvodot”, veli Branko. 

Svoj pridones vo razvojot na orizoproizvodstvoto 

dava i oddelenieto 

za oriz pri Zemjodelskiot institut vo 

Ko~ ani. Negovata nau~ no-istra` uva~ ka 

dejnost e naso~ ena kon ispituvawa na 

semenskiot materijal, razvoj na novi 

sorti na oriz i ispituvawe na vlijanieto 

na herbicidite i klimata vrz niv. 

Od sopstveniot asortiman na proizvodi, 

osven “san andrea”, ovaa institucija 

gi nudi i sortite “monti~ eli”, 

“R-76/6” i “prima roska”. Dobre Andov, 

rakovoditel na Oddelenieto za oriz, 

go naglasi zna~ eweto na koristeweto 

na sertificiran semenski materijal, 

za razlika od merkantilnoto seme 

koe po odreden period se izroduva i 

zna~ itelno go gubi kvalitetot. 

Od vkupnoto koli~ estvo oriz {to se 

proizveduva vo na{ata dr` ava, samo 

20% se plasiraat na doma{niot pazar. 

Ostatokot, so pote{kotii se prodava 

vo drugi dr` avi. Orizot naj~ esto se 

plasira na pazarite vo sosedna Srbija, 

Bosna i Hercegovina i Turcija. 

Branko Anastasov, 

odgleduva~ na oriz 

NOEMVRI 2009 | 21

GRADINARSTVO 

Odgleduvawe morkovi 

RABOTA OD 

KOJA MO@E 

Pi{uva: 

Antoanela Dimitrievska 

DOBRO DA 

SE @IVEE 

Vo o mesnosta Re~ani na dvatri 

kilometri od Veles, 

bra~ niot par Maksim i 

Pavlina Kocevi 20 godini 

odgleduva morkovi pod folija. 

Maksim veli deka toj e prv {to 

po~ nal da odgleduva morkovi pod 

folija. Okolu morkovite imaat 

zasadeno i piperki pod folija, 

tikvi, jagodi i mnogu drvca so 

vi{ni i drugi plodovi. Seto toa 

prilega na vistinski mal raj od 

zelenilo i plodovi na samo dva 

kilometra od Veles. 

Morkovite se seat naesen od 

15 oktomvri, a se berat vo tekot 

na april i maj. Onie {to se seat 

naprolet, vo maj-juni, se berat vo 

septemvri-oktomvri. 

“Jas pove} e odgleduvam morkovi 

pod folija koi gi seam naesen, a gi 

beram naprolet. Za niv e potrebno 

pomalku prskawe zatoa {to vo zima 

nema vegetacija”, veli Maksim. 

Sekoja folija ima po 200 kvadratni 

metri. Morkovite gi sadat na 

milovita pesokliva zemja. Po~vata 

e mnogu povolna za odgleduvawe 

morkovi i pridonesuva tie da bidat 

mazni i so ubava portokalova boja. 

Vo rabotata mu pomaga i soprugata 

Pavlina, a porano i drugi 

~ lenovi od semejstvoto. Sega glavno 

rabotat sami, a koga ima mnogu 

rabota povikuvaat i argati. 

“Od morkovite mo` e dobro da se 

` ivee, a i rabotata ne e premnogu 

te{ka”, objasnuva Maksim. Spored 

nego, proletnite morkovi se mnogu 

barani na pazarot zatoa {to se mazni, 

slatki i mnogu krckavi. Toj celokupnoto 

proizvodstvo go prodava 

na golemo kaj kupuva~ i od Skopje. 

“Da imame pogolemo proizvodstvo, 

mo` eme i da gi izvezuvame”, 

veli Maksim. 

Na pazarite esenskite morkovi 

se prodavaat po 30 denari, a na 

golemo po 20 denari za kilogram. 

Mladite morkovi koi se berat 

naprolet imaat povisoka cena. 

“Izminatata prolet na golemo 

se prodavaa po 43 denari, apotoa 

se namalija na 30 denari za kilogram, 

no sepak sme zadovolni”, 

veli Maksim. Za nego i za negovata 

sopruga 20 dekari pretstavuvaat 

vistinsko bogatstvo, sozdadeno od 

nivniot trud. Maksim i Pavlina 

im go prepora~ uvaat ovoj zemjodelski 

biznis na site makedonski semejstva 

koi sakaat pristojno da 

zarabotat so sopstven trud. 

Podgotovka na folija za 

odgleduvawe na morkovi 

Maksim Kocev sekoj 

den e vo nivata 

Odgleduvawe morkovi 

Morkovite se seat vo redovi od po 80 santimetri. Potoa, 

koga } e niknat, morkovite se prskaat i prihranuvaat 

so te~ no i obi~ no |ubre i toa vo tekot na vegetacijata, 

a ne i vo zimskiot period. Vo zima listot ne raste, tuku 

samo korenot odnosno plodot na morkovot. Od edna folija 

se berat od 800 do 900 kilogrami morkovi. Onie morkovi 

koi se sadat naprolet treba da se navodnuvaat sekoj vtor 

den, bidej} i morkovot bara mnogu voda. Morkovite koi se 

sadat naesen se navodnuvaat poretko bidej} i folijata im 

ja {titi vlagata. Tie pove} e se navodnuvaat vo april, koga 

stasuvaat za berba. 

22 | MOJA ZEMJA

Organsko zemjodelsko proizvodstvo BIOLO{KA ZA[TITA 

PREPARATI OD 

RASTITELNO POTEKLO 

Vo prethodniot broj objasnivme kako od kopriva i domat mo` e da se pravat 

preparati i da se za{titat zemjodelskite proizvodi. Vo knigata 

“Organsko zemjodelsko proizvodstvo” od prof. d-r Vasko Zlatkovski se 

spomenuvaat i drugi preparati od rastitelno poteklo, koi farmerite 

sami mo` at da gi napravat i da gi za{titat zemjodelskite proizvodi. 

Tutun - (Rastitelni vo{ki i buha~ ) Od ekstrakcijata od otpadokot na tutunot 

se dobiva temna te~ nost. Na 100 litri voda se stava 5litri od te~ nosta od tutunot 

i 2 kg kaliumov sapun. Me{avinata dobro se izme{uva i potoa mo` e da se 

upotrebuva za prskawe. 

Kromid - (Griwi) 20-50 grama lu{pi od kromid se prelivaat so 1 litar voda i se 

ostavaat 4 do 7 dena. Potoa te~ nosta se cedi i se prska nerazredena. Se prska 

protiv griwite, a prvenstveno protiv pepelnica, plamenica i ‘r|a. Osven rastenijata, 

se prska i po~ vata. 

Kamilica - Poseana me|u ` itata go podobruva rastot na rastenijata. Se veruva 

i e potvrdeno deka edno rastenie od kamilica {titi eden kvadraten metar 

povr{ina od beliot crv. 

Luk - Beliot crv ne go podnesuva mirisot na ova rastenie. Lukot posean me|u jagodite 

pomaga tie da bidat pocvrsti. 

Ren - Posean po rabovite na nasadite so kompir pomaga za dobivawe zdravi krtoli, 

a posean pokraj cre{a ja spre~ uva pojavata na monilijata i gnile` ot. 

Kim - Zasean pokraj kompirot go podobruva vkusot na kompirot. 

Magdonos - Nasean pokraj domatot go podobruva vkusot na domatot. Magdonosot, 

pak, vlijae na uni{tuvaweto na parazitite na prazot. 

Izvadok od knigata “Organsko zemjodelsko proizvodstvo” od prof. Vasko Zlatkovski 

NOEMVRI 2009 | 23

UKRASNA @IVINA 

Strast na mladiot farmer Vladimir Pavlovski 

“Za mene ovaa farma pretstavuva 

vistinsko mesto 

za relaksacija. Koga stanuva 

zbor za egzoti~ nite 

i poskapi vidovi ` ivina, 

kaj nas naj~ esto gi kupuvaat 

kompaniite i pripadnicite 

na bogatata klasa za ukrasuvawe 

na svoite dvorovi, 

dodeka mnogu e pomal brojot 

na onie koi kupuvaat od 

ovie egzoti~ ni ` ivotni za 

li~ no zadovolstvo”; veli 

Vladimir, koj otsekoga{ 

odgleduval ` ivotni. Na negovata 

farma ima od 150 do 

200 grla. Ukrasnata ` ivina 

Vladimir naj~ esto ja nabavuva 

od Srbija i [vajcarija. 

FARMA SO UKRASNI PTICI 


Indiski paun 

Vo momentov na farmata 

ima preku 30-tina vida 

na ` ivina i zajaci. Pauni, 

sedum vida na fazani, brama, 

ukrasni {atki, selebriht se 

samo del od vidovite na ukrasni 

ptici {to mladiot farmer Vladimir 

Pavlovski gi ~ uva na svojata 

farma vo skopskata naselba Ilinden. 

Farmata koja se prostira na 

1.600 kvadratni metri pretstavuva 

vistinski dom za ovie retki 

ptici. Tuka ` iveat triesetina 

vida na ukrasna ` ivina, a na farmata 

Vladimir odgleduva i zajaci. 

Toj ima sedum vida na fazani: 

u{esti fazani, dijamantski, srebreni, 

zlatni, platinesti, mongolski 

i {umski fazani. Posebna 


dekoracija davaat malite ukrasni 

{atki: mandarinki i karolinki. 

“[atkite najubavo izgledaat 

po mitareweto”, veli Vladimir koj 

ima napraveno i mal bazen za niv. 

Toj dodava deka {atkite se parat 

vo voda, no imalo i slu~ aj koga e 

dobien podmladok od par koj bil 

vo kafez bez bazen, t.e. na suvo. 

Edna od prekrasnite ptici na 

farmata e indinskiot paun, a ne 

se pomalku zabele` itelni i vidovite 

na koko{ki brama. Vlatko 

ima tri vida na brama: svetla 

(bela), ` olta i pastelna brama. 

Interesna ` ivina se i selbrihtot 

(zlaten i srebren), italijankata 

(srebrena i erebi~ esta), kako i 

ukrasnite gulabi. 

“Za mene ovaa farma pretstavuva 

vistinsko mesto za relaksacija”, 

veli Vladimir, koj otsekoga{ 

odgleduval ` ivotni. Na negovata 

farma ima od 150 do 200 grla. 

Spored nego, najspecifi~ ni za 

odgleduvawe se paunite, fazanite 

i {atkite. Ovie ptici baraat 

specifi~ ni uslovi, a i za niv nema 

soodvetna hrana vo Makedonija. 

“Za niv se potrebni 40 do 50% 

proteini, zatoa im davam ` ol~ ka 

od vareno jajce, bra{narski crvi, 

mlado sirewe ili urda i vitamini. 

Sekoj vtor den gi hranam so 

zelena hrana (treva i zelen~ uk), a 

za vreme na mitareweto dobivaat 

poja~ ana hrana”, veli Vladimir. 

Toj ` ivinata ja ~ uva vo oddel-

Strast na mladiot farmer Vladimir Pavlovski Nadnaslov UKRASNA @IVINA RUBRIKA 

Indinski paun 

Ma{kiot indinski paun ima 

sve t kavo sinozeleno perje. Najka 

r a kteristi~ en del na paunot 

e {arenata opa{ka na koja pokraj 

si nozelenata boja preovladuvaat 

cr ni to~ ki, koi se narekuvaat o~ i. 

@ e nskiot indinski paun ima perje 

so me{avina od nekolku boi - zelena, 

kafeava i siva. @enkite mo` at 

da go ra{irat svoeto perje i so toa 

uka ` uvaat na opasnost za svoite 

mla di ili, pak, se zakanuvaat na 

dru gi ` enki-soperni~ ki. 

Ukrasni {at~ iwa 

Koko{ki brama 

Ovoj vid na koko{ka e karakteristi~ en po svojata golemina i po toa 

{to ima perduvi i na samite noze. Pri nejzinoto sozdavawe se odelo kon 

toa da se sozdade krupna sorta na koko{ki so impozanten izgled, a se zanemaruvale 

drugite karakteristiki i poradi toa ovie koko{ki vleguvaat 

vo grupata na ukrasna ` ivina. Bramata se hrani kako i site drugi vidovi 

na koko{ki so razni vidovi na ` itarki, meki trevi, p~ enka i son~ ogled. 

Bramata, kako i site ptici, se mitari vo esenskiot period. Za nea treba 

posebna nega vo esenskiot period koga ima mnogu vrne` i. Ako nejzinite 

perduvi se o{tetat ili izvalkaat, celosno ja gubi ubavinata, zatoa bara 

pogolema nega i soodvetno ~ uvawe vo toj period. Vo pogled na nesivosta, 

ne mo` e da se ka` e deka bramata e na vrvot, me|utoa ima relativno zadovolitelna 

nesivost od okolu 120-180 jajca godi{no. @enkata sama gi vede piliwata 

i e dobra majka. Treba da se obrne vnimanie na gnezdoto kade {to 

se le` at jajcata - dnoto treba da bide pomeko bidej} i bramata e te{ka 

koko{ka i mo` e da se slu~ i da gi iskr{i jajcata. 

Razmno` uvawe 

Zlaten fazan 

Paunite, fazanite, {atkite se 

aktivni vo periodot od mart do 

juni. Pove} eto fazani i paunite se 

poligamni, a {atkite (karolinki i 

mandarinki) se monogamni. Paunite 

nesat najmnogu od 5 do 10 jajca. 

Selebriht 

Selbrihtot e minijaturna rasa 

na koko{ki i mo` at da bidat vo dve 

bo i - zlatna i srebrena. Oblikot na 

nivnata kresta e mnogu specifi~ en 

i ne e kako kaj drugite koko{ki, ovaa 

sorta ima takanare~ ena gra{esta 

kresta. Ima relativno dobra nesivost 

od okolu 150 jajca godi{no. 

@ enkata ne se raskva~ uva ili go 

pravi toa vo mnogu retki slu~ ai i za 

nivno razmno` uvawe se koristi druga 

koko{ka (kva~ka) ili inkubator. 

ni boksovi. Za vreme na pareweto 

site vidovi na ptici se podeleni 

vo oddelni boksovi. Samite 

kafezi se oddeleni so prepreki. 

Vo niv ima pesok, a i redovno se 

dezinficiraat. 

Vladimir koristi i inkubator 

za ve{ta~ ko oploduvawe, no 

spored nego, najdobro e pticite 

da se oploduvaat po priroden 

pat. Ukrasnata ` ivina ja nabavuva 

naj~ esto od Srbija i [vajcarija. 

Toj neodamna be{e na saem 

vo Novi Sad, Srbija. Spored nego, 

ako so ovoj vid na ` ivinarstvo se 

raboti organizirano i obedineto 

od strana na site odgleduva~ i, } e 

stane isplatliv biznis. Koga stanuva 

zbor za egzoti~ nite i poskapi 

vidovi ` ivina, kaj nas naj~ esto 

gi kupuvaat kompaniite i bogatata 

klasa za ukrasuvawe na svoite 

dvorovi, dodeka mnogu e pomal 

brojot na onie koi kupuvaat od 

ovie egzoti~ ni ` ivotni za li~ no 

zadovolstvo. 

Najskapi se paunite i 

egzoti~ nite fazani (u{asti, 

tragopan, paunasti i dr.), taka {to 

pileto od paun na 1,5-2 meseci starost 

se prodava za 20 evra. 

Vo Makedonija nema organiziran 

izvoz na ovoj vid ` ivina. 

Naj~ esti kupuva~ i na ukrasna 

` ivina se Grci, koi vakvite 

ptici isto taka gi koristat za 

dekoracija na svoite dvorovi i za 

li~ no zadovolstvo. 

Vladimir Pavlovski, 

odgleduva~ na ukrasna ` ivina

@IVINARSTVO I SVIWARSTVO 

Integrirani ekolo{ki dozvoli 

3000 EVRA KAZNA 

ZA FARMERITE 

BEZ DOZVOLA 

DOZVOLATA A E NAMENETA ZA NOVI INSTALACII 

(FARMI SO POGOLEM KAPACITET) DODEKA DOZVOLITE 

B SE NAMENETI ZA NOVI ILI VE]E POSTOE^KI 

@ IVINARSKI, SVIWARSKI FARMI I KLANICI 

Pi{uva: Berta Kitinska 

Makedonskite ` ivinarski, 

svi warski farmi, klanici i drugi 

industriski objekti do 2014 

go dina } e mora da obezbedat integrirani 

ekolo{ki dozvoli. 

Ka znite za neposeduvawe na ekolo{ 

kite integrirani dozvoli } e 

se dvi` at od 3000 evra pa nago re, 

vo zavisnost od goleminata na insta 

lacijata, veli Ivan Kamewarski 

od Dr` avniot inspektorat 

za ` ivotna sredina i prostorno 

pla nirawe, koj e nadle` en za 

kontro la na objektite. 

Toj vakvite informacii im gi 

so op{ti na farmerite za vreme 

na rabotilnicata organizirana 

od Federacijata na farmerite 

na RM i Era Agrina. 

Postojat A i B integrirani 

do zvoli. 

“Dozvolata A e nameneta za 

novi instalacii (farmi so po golem 

kapacitet) dodeka dozvoli te 

B se nameneti za novi ili ve } e 

postoe~ ki ` ivinarski, sviwarski 

farmi i klanici”, veli Ivana 

Serafimova, koordinator na edinicata 

za lokalna samouprava 

od ZELS. 

Baraweto za dozvola A se dosta 

vuva do Ministerstvoto za ` i - 

vo tna sredina i prostorno pla nirawe, 

a za izdavawe na dozvo la ta 

B se nadle` ni op{tinite. Se koja 

op {tina treba da ima inspe k- 

tor i dvajca konsultanti koi } e 


bi dat nadle` ni za proverka i 

iz rabotka na ekolo{kite integ 

rirani dozvoli. Za da se dobie 

ed na od ovie dve dozvoli potrebno 

e farmerite da imaat izraboteno 

elaborat, koj } e se odnesuva 

na novi i ve} e postoe~ ki 

in stalacii ili studija koja se 

iz rabotuva za pogolemi objekti. 

Rok ot za izdavawe na dozvola B 

so izraboten elaborat e 60 dena 

pri {to za potvrda se potpi{uva 

gra dona~ alnikot na op{tinata, a 

rokot za izrabotka na studija ta e 

290 dena. Za poseduvawe na ekolo 

{kata dozvola sekoj farmer } e 

mo ra da plati odreden godi{en 

nad omestok, velat od ZELS. 

“Ovie ekolo{ki dozvoli se va` - 

ni za nas ne samo za da mo` eme da 

ra botime, tuku i da konkurirame za 

pa rite od IPARD fondovite, koi 

na skoro treba da bidat dostap ni 

za nas, zemjodelcite”, veli Pero 

Mi hailov, koj ima sviwarska farma 

vo Sveti Nikole. 

Era Agrina so poddr{ka na 

FFRM i Ministerstvoto za ` i - 

vo t na sredina i prostorno plani 

rawe formira Regionalen cen 

tar vo koj } e se vklu~ at eksperti 

i pretstavnici od Stopanskata 

komora za zemjodelstvo i 

{uma rstvo od R.Slovenija, koi } e 

go prenesat svoeto iskustvo za 

spro veduvawe na integriranite 

eko lo{ki dozvoli. 

“Va` no e i ponatamu da se organiziraat 

rabo ti lnici so cel da se informirame za 

eko lo{kite do zvoli, koi se zna~ ajni za nas, 

fa rmerite, ako sa kame da prodol` ime so ovaa 

ra bota”, veli Gorica Bo geska, koja odgleduva 

brojleri vo svojata farma vo Prilep.

Hranewe na govedata 

STOÂRSTVO 

Ekonomski optimalen obrok 

KAJ MLE^NITE KRAVI 

Pi{uva: 

Du{ko Micovski, veterinar 

Pokraj redovnata zdravstvena 

kontrola na govedata, sekoj ve t e- 

rinar koga gi posetuva farmite 

so mle~ ni kravi e dol` en na zemjodelcite 

da im dade soveti za 

ishrana na govedata. Potrebno 

e da mu sostavi ekonomski optimalen 

obrok od hranata {to ja 

ima farmerot. Toa zna~ i najevtin, 

a vo isto vreme da gi zadovoluva 

potrebite na organizmot za maksimalno 

proizvodstvo na mleko. Koga 

se podgotvuva optimalniot obrok 

mora da se vodi smetka za pet osnovni 

principi. 

Toa zna~ i: 

- Dovolna i potpolna ishrana za 

ma ksimalno iskoristuvawe na genetskite 

potencijali na krava ta; 

- Ramnomerna ishrana vo tekot na 

celata godina koja } e odgovara na 

potrebite na odredeni fazi vo 

` ivotot na kravata. Graviditetot 

i mle~ nosta se me|usebno povrzani, 

taka {to gre{ki vo edna od 

ovie fiziolo{ki manifestacii 

nepovolno se odrazuvaat i na 

drugi funkcii vo organizmot; 

- Izbalansirani obroci vo pogled 

na sodr` inata na hranlivite 

materii. Mora da bidat vkusni 

i raznovidni, a dovolno voluminozni 

i dietetski za da se obezbedi 

normalno varewe; 

- Zdrava hrana i bez {tetni primesi; 

- Obrocite da bidat kolku {to e 

mo` no poekonomi~ ni. 

- Obrokot se pravi vrz osnova na 

kila` ata na kravata i nejzinata 

mle~ nost. 

Za krava so te` ina od 600 kg i 

mle~ nost od 20 litri na den so 4% 

maslenost se potrebni: skrobni edinici 

9,1; svarlivi proteini 1530 

grama, kalcium 71 grama, fosfor 58 

grama, magnezium 24 grama, sol 60 

grama, karotin 300 miligrama, vitamin 

A 40000 ie, vitamin D 7200 

ie, vitamin E 200 miligrama. 

Eve nekolku soveti za ishrana 

na mle~ ni kravi vo koi senoto e 

osnovna hrana: 

Recept za ishrana za proizvodstvo 

na 10 litri mleko na den 

Livadsko seno 

12 kg 

Sto~ na repa 

10 kg 

Suvi stebla od p~ enka 5 kg 



Livadsko seno 

12 kg 

Seno od lucerka 

4 kg 

Koncentrat 

2 kg 

(dokolku vo 1 kg koncentrat ima 65 grama 

svarlivi proteini) 



Livadsko seno 

10 kg 


4 kg 

Sto~ na repa 

20 kg 

Koncentrat 

3 kg 

(dokolku vo 1 kg koncentrat ima 65 grama 

svarlivi proteini) 


na 21 litar mleko na den 

Livadsko seno 

12 kg 


4 kg 

P~ enkarna sila` a 10 kg 

Koncentrat 

3 kg 

(dokolku vo 1 kg ima 75 grama svarlivi 

proteini) 

NOEMVRI 2009 | 27

Katerina Kostadinova - Integrirani sistemi za kvalitet (IQS) RAZGOVOR 

HACCPsistemot 

mora da se sprovede 

I primarnoto zemjodelstvo mora 

da sledi odredeni pravila za da ja 

snabduva prerabotuva~ kata industrija 

so bezbedna surovina 

Koi uslovi treba da gi ispolnat 

proizveduva~ ite za HACCP? 

HACCP-sistemot podrazbira 

proizvodstvo na bezbedna hrana 

odnosno hrana vo koja nema nedozvoleni 

hemiski materii, tu|i tela 

i mikroorganizmi. Toj gi definira, 

pred s#, barawata za objektite vo 

koi se operira so hranata, postavenosta 

na proizvodnite procesi, 

infrastrukturnite re{enija, so 

cel da se namali mo` nosta tie da 

pretstavuvaat opasnost za hranata 

koja se proizveduva ili so koja{to 

se manipulira vo tie prostorii. 

Osven toa, postojat zadol` itelni 

preduslovni programi {to treba 

da se postavat vo sekoja kompanija 

kako temel na HACCP-sistemot, a 

vo koi spa|aat: kontrola na dobavuva~ 

i, obuka na vrabotenite, 

odr` uvawe li~ na higiena i kontrola 

na zdravstvenata sostojba, standardno-operativni 

postapki za 

~ istewe i sanitacija, odr` uvawe 

i kalibracija, kontrola na {tetnici, 

rakuvawe so otpad, sledewe na 

surovinite do dobavuva~ ite i gotovite 

proizvodi do potro{uva~ ite i 

dr. 

Samo ako se celosno ispolneti 

ovie preduslovni programi kompanijata 

mo` e da ja sprovede analizata 

na opasnostite i so toa da 

gi odredi kriti~ nite kontrolni 

to~ ki vo svoite procesi so cel 

efi kasno da ja sprovede kontrolata 

za da obezbedi bezbeden proizvod. 

Najgolem predizvik za na{ata 

industrija e odr` uvawe na ladniot 

sinxir na skladirawe, transport 

i proda` ba na proizvodite, celosno 

pakuvawe na proizvodite i 

napu{tawe na dosega{niot sistem 

na proda` ba na t.n. refusstoka, 

kako i sledewe na surovinite 

osobeno onie koi poteknuvaat 

od primarnoto zemjodelstvo. 

Koja e povrzanosta na HACCP so 

primarnoto zemjodelstvo? 

Kompaniite od prehranbeniot 

sektor se direktno povrzani so 

primarnoto zemjodelstvo koe e eden 

od nivnite glavni dobavuva~ i bilo 

da se raboti za odgleduva~ i na 

zelen~ uk, ovo{je, farmi za sviwi, 

goveda i sl. Ako prerabotuva~ kata 

industrija primi proizvod so nedozvoleno 

nivo i vid na pesticid, 

antibiotik i sli~ no, pre rabotuva~ 

kata industrija nema da ima 

mo` nost istiot da go prera boti vo 

bezbeden proizvod. Ova uka` uva na 

toa deka i primarnoto zemjodelstvo 

mora da sledi odredeni i soodvetni 

pravila za da ja snabduva 

prerabotuva~ kata industrija so 

bezbedna surovina. 

Kolku proizvoditelite vo Makedonija 

se podgotveni za HACCP? 

Vo Makedonija postojat mnogu 

operatori koi rabotat vo razli~ ni 

uslovi i so razli~ ni kapaciteti. 

Sekako deka vo prednost se onie operatori 

koi izgradija novi i moderni 

objekti za razlika od onie koi 

operiraat vo nasledeni objekti od 

prethodniot sistem. Najpogodeni 

se najdoa operatori kako kolonijalni 

prodavnici, burek~ ilnici, 

slatkarnici, sendvi~ arnici i 

drugi koi dosega rabotea vo uslovi 

{tokoi ne odgovaraat na barawata 

na HACCP. 

Kolku proizvoditeli vo Makedonija 

go imaat vovedeno HACCP? 

Ona {to mo` am da go ka` am kako 

podatok od realnata sostojba na 

teren e toa deka pogolem del od 

operatorite so hrana od ` ivotinsko 

poteklo se vo zavr{na faza. Za 

sostojbata vo ostanatiot prehranben 

sektor mo` e da se ka` e deka ima 

golemo razdvi` uvawe vo posledno 

vreme, no ostanuva faktot deka ovoj 

del od operatorite podocna po~ naa 

so sproveduvaweto, pa im ostana 

pomalku vreme da go zadovolat rokot 

koj za niv istekuva do krajot na godinava. 

Ova osobeno se odnesuva na 

restoranite, hotelite, marketite, 

sendvi~ arnicite i sl. Vo zavisnost 

od sostojbata na kompanijata, 

postojat i razliki vo tro{ocite. 

Najgolem del od tro{ocite pa|aat 

na tovar na postarite objekti za 

podobruvawe na infrastrukturata, 

zamena na opremata, adaptacija na 

proizvodnite prostorii i drugo. 

Ostanatite tro{oci se vo delot na 

redovni laboratoriski analizi na 

proizvodite, surovinata, brisevi 

od opremata i rabotnite povr{ini, 

anga` irawe na kompanija za kontrola 

na {tetnici, nabavka na 

kalibrirani merni instrumenti, 

na bav ka na soodvetni sredstva za 

~ istewe i dr. 

Sekoja kompanija mo` e da go 

sproveduva HACCP sistemot so sopstveniot 

kadar ako toj gi ima potrebnite 

kvalifikacii, znaewa i obuka. 

Va{ata poraka do zemjodelcite i 

prerabotuva~ ite vo odnos na primenata 

na HACCP? 

HACCP sistemot e zakonska obvrska 

i mora da se primenuva i odr` uva 

vo sekoj segment na prehranbeniot 

sektor! Sekoe odlo` uvawe i barawe 

izgovor za nesproveduvawe dava negativna 

slika za industrijata i 

dr` avata voop{to {to podocna 

mo` e da ima pogolemi reperkusii 

vo pogled na koristeweto na fondovite 

od EU, na izvozot i sli~ no. 

NOEMVRI 2009 | 29

LEKOVITI BILKI 

Spored bitol~ anecot Trajan \okov 

Nadnaslov 

RUBRIKA 

Naslov Bereweto 

vo dve reda bilki 

-isplatliv 

biznis 

Naslov 

vo dva reda 

Pi{uva: Marija Kotevska, FFRM, RC Bitola 

[eesetgodi{niot Trajan \okov od Bitola 

u{te od mali noze zapo~ nal da sobira lekoviti 

bilki. Vo negovoto semejstvo berbata 

na lekoviti bilki e tradicija prenesena 

od tatko i dedo. “Sezonata za berba na lekovitite bilki 

zapo~ nuva vo april, nekade okolu Cvetnici, i trae 

do Mitrovden (7 noemvri)”, objasnuva Trajan, koj sobira 

bilki od Pelister, Pletvar, Gali~ ica i od Debar. 

Na negovata tezga {to ja ima na zeleniot pazar mo` e 

da se najdat pedesetina vida na bilki, po~ nuvajki od 

ajdu~ ka treva, glog, ` alfija, maj~ ina du{i~ ka, dabec, 

bel slez, lipa, mato~ ina, borovinka, me~ kino grozje 

itn. 

Od ovie bilki se pravat ~ aevi za le~ ewe na ka{lica, 

astma, nervoza, ko` ni bolesti, revma, visok pritisok, 

{e} er i sl. 

“Za site ~ aevi treba da se zapazi periodot na 

berba zatoa {to otkako } e precvetaat ne se upotreblivi. 

Najzastapeni se na viso~ ina nad 800 metri. 

Su{eweto na ~ aevite se vr{i pod senka. Lekovitite 

bilki ako se izlo` eni na sonce ja gubat bojata, sjajot 

i po` oltuvaat. Najdobro e da se ~ uvaat vo kartonski 

kutii. Rokot na upotreba na bilkite e dve godini, a 

potoa ja gubat ja~ inata i svojstvata”, veli \okov. 

Spored nego, najte{ka za berewe e belata imela koja 

ja ima na postari dabovi drvja i potrebno e da se ka~ uva 

na viso~ ina od 15 do 20 metri. Boliva~ ot (kamilicata) 

se bere samo nautro i nave~ er, zatoa {to preku denot 

ima dejstvo na predizvikuvawe bolka vo o~ ite. 

Spored nego, isplatlivo e da se prodavaat lekoviti 

bilki preku celata godina. 

kombinacija i se ostava da stoi 10-12 ~ asa. Sledniot 

den dobieniot ~ aj se cedi i se pie topol. 

Recept za ka{lica 

40 gr list od podbel, 20 gr cvet od qubi~ ica, 30 gr 

list od tegavec, 20 gr list od ` alfija i 40 gr bel slez. 

Se me{aat sostojkite. Edna la` ica od ovaa me{avina 

se preliva so 0,2 litri vrela voda i se ostava da stoi 

30 minuti. Vo ~ ajot mo` e da se dodade la` ica med i da 

se pie dodeka e topol. âjot sekoga{ treba da se pie 

sve` o podgotven. 

` alfija 

Recept za bolest na bubrezi i na mokra~ ni pati{ta 

30 gr troskot, 30 gr preslika (kowska opa{ka, 

vretenica), 30 gr list od breza, 30 gr plod od {ipka i 

20 gr kosa od p~ enka. Se pravi me{avina od prethodnospomenatite 

bilki. Tri la` ici od me{avinata se pre- 

livaat so vrela voda nave~ er i smesata se ostava a da 

stoi cela no} . âjot se pie topol, sledniot den. 

Recept za {e} erna bolest 

50 gr me{unka od grav, 40 gr list od kopriva, 30 gr 

list od breza, 40 gr list od borovinka i 30 gr list 

od pelin. Vo eden litar vrela voda se stava od celata 

kopriva 

30 | MOJA ZEMJA

Poseta na”Flores” od Radovi{ 

AGROALTERNATIVA 

Dobra zarabotuva~ ka 

so sobirawe listovi 

i korewa 

Lavanda, dabov 

mov, kantarion, 

nane, borovi nka, 

{ipka, smr e ka, 

Pi{uva: Berta Kitinska 

se del od divo ra s te~ kite 

plodovi koi ko mpanijata “Flores” od Radovi{, kako 

polupreraboteni proizvodi, gi izvezu va na evropskite 

pazari. Ve} e dve godini “Flores” svoite proizvodi 

gi prodava na grosisti i zastapnici za farmacevskata, 

kozmeti~ kata i prehranbenata industrija vo Germanija, 

Francija, [panija, [vajcarija, Grcija, Rusija, 

Ukraina, Polska, Portugalija, Hrvatska i Srbija. 

“Bez razlika za koj vid bilka stanuva zbor, gi delime 

vo grupacii na listovi, granki, korewa, stebla, 

cvetovi. Sekoja grupacija na pazarot se prodava po 

razli~ na cena i ima poinakov proces na proizvodstvo”, 

veli Ivan Stojanov, proekt-menaxer vo kompanijata. 

Vo procesot na poluprerabotka, lavandata kako rastenie 

gi opfa} a site grupacii: listovi, steblo, koren, 

granki, cvet. Na po~ etokot, od lavandata se otstranuva 

pravta, po {to sleduva ~istewe niz podvi` na lenta i, 

na kraj, se~ewe i klasificirawe vo golemi vre} i. “Vakvata 

surovina se izvezuva na evropskite pazari kade 

{to se doprerabotuva, vo zavisnost od nejzinata namena. 

Izvoznata cena na lavandata i ostanatite bilki 

zavisi od vremenskite uslovi”, veli Stojanov. 

“Spored standardite za organsko proizvodstvo, 

na{ata kompanija sklu~ i okolu 1.200 dogovori so 

sobira~ i, koi vo soglasnost so standardite mora da 

pominat niz proces na edukacija za pravilno sobirawe 

bilki za da ne dojde do odredeno naru{uvawe na 

nivniot ekolo{ki sistem. So samata obuka, sobira~ ite 

dobivaat sobira~ ki karti koi gi dostavuvame do J.P. 

“[umi” kako dokaz deka uspe{no ja pominale edukacijata”, 

raska` uva Stojanov. Kompanijata ima 17 otkupni 

punktovi niz celata teritorija i voveduvaat nova organska 

proizvodna linija. 

Na{ata kompanija e izvozno orientirana, a najgolem 

prihod ostvaruva od listovidnata proizvodna linija 

(steblo, koren, cvet, granki, rizom, mov, seme). 

Na{ata zemja ima potencijal za razvoj na ovaa granka. 

Mo` e da se kultiviraat nekoi bilki na pogolemi 

povr{ini i voedno ima mo` nost da se stapi vo kooperantski 

odnosi so zainteresiranite sobira~ i. “Grantot 

od AgBiz programata e namenet za voveduvawe nova 

linija za organski proizvodi, za podobruvawe na proizvodniot 

kapacitet i usvojuvawe na principite na organsko 

proizvodstvo. So proektot } e imame mo` nost 

da se probieme na novi izvozni pazari i da se zgolemi 

pobaruva~ kata na organsko proizvodstvo kako surovina 

za farmacevskata industrija”, zavr{uva Stojanov.

Otkritie na NASA ZANIMLIVOSTI 

Ma{ina za doma{no 

odgleduvawe rastenija 

Po~ va, voda i svetlina, ova se trite glavni 

sostojki za odgleduvawe i odr` uvawe zdravi 

rastenija. [to se slu~ uva ako se otstrani 

po~ vata i vo mnogu malo koli~ estvo se upotrebuva 

voda? Dali mo` e vo vakvi uslovi da se odgleduvaat 

rastenija? NASA so svojot nov izum poka` a 

deka rastenijata mo` at da egzistiraat i vo vakvi uslovi. 

Noviot aparat na struja na NASA ovozmo` i odgleduvawe 

na rastenija vo tekot na celata godina, bez 

da ima potreba od po~ va. Ovaa tehnologija e nare~ ena 

“Aeroponika”. Izvonredniot vnatre{en mikromlazen 

sistem postojano gi prska korewata so voda zbogatena 

so hranlivi materii i kislorod, taka {to plodovite 

rastat pogolemi i pocvrsti. Ona {to e potrebno da 

se napravi e da se dodade voda vo ma{inata, kade {to 

ima seme, i korewata } e se pojavat so tekot na vremeto. 

Sovr{eno e za odgleduvawe bilki. Cenata 

na aparatot na struja za odgleduvawe 

rastenija vo maloproda` ba iznesuva 

34,95 funti (49,87 dolari). 

Rastenijata dobivaat ne` na, blagoprijatna 

nega koja im e potrebna preku 

proces koj ja {titi ` ivotnata sredina, 

koj e osloboden od ne~ istotija, a koristi 

mnogu malku voda. Ovoj proces, poznat 

kako “Aeroponika” im ovozmo` uva na 

rastenijata da rastat vo sredina polna 

so vozduh oslobodena od po~ va. Iako 

ne se vkoreneti vo po~ vata, nekoi rastenija, 

koi se odgleduvaat aeroponi~ no, 

vsu{nost, se vkoreneti vo NASA. 

Ova istra` uvawe, kombinirano so 

pove} ekratna poddr{ka od NASA, pomogna „Agri 

Haus” (zemjodelska ku} a), koja se nao|a vo Kolorado, 

da se zdobie so kredibilitet na komercijalen pazar, 

so sli~ na tehnologija i bruto-kapital, potrebni 

da se sprovede dopolnitelno istra` uvawe na nivite 

od novata era, poznato kako biozemjodelstvo. 

Ri~ ard Stouner, pretsedatel i osnova~ na “Agri Haus”, 

zapo~ nal so upotreba na Aeroponika kon krajot na 80- 

tite godini, so odgleduvawe bilki pod plastenik. 

Koristej} i svoj, patentiran proces na aeroponika, 

Stouner be{e eden od edinstvenite lu|e vo SAD {to 

koristele Aeroponika vo odgleduvaweto rastenija vo 

toa vreme. Negovite rastenija imaat razvieno sistemi 

na zdravi kore wa, pri odgleduvawe vo bes po~ vena sre - 

dina na aeroponi~ niot sistem za brzo rastewe nare~ en 

“Genesis”. 

ISO 

HACCP 

GLOBALGAP 

ИМПЛЕМЕНТАЦИЈА НА СТАНДАРДИ 

9001:2008 

22000:2005 

Прехранбена индустрија 

Угостители 

Мало и Големо продажба 

Свежо 

Овошје 

14001:2004 

13485:2003 

Житни култури 

Семенски материјал 

Стандард за управување со безбедност на храна, 

комплементарен со НАССР системот, наменет за 

HALAL 

пазарите со население од исламска вероисповед. 

Контролирано земјоделско производствто 

Органско производство засновано на пропишани операции и контролирана 

ограничена употреба на ѓубрива и средсва за заштита 

ОБУКИ 

Обуки за оценувачи на стандардите : ISO, HACCP, GLOBALGAP 

Водени од акредитирани преведувачи од земјата и странство. 

Присутните се здобиваат со сертификати 

Актредитирани од: IRCA, RABQSA, FAS.

MEHANIZACIJA 

Ma{ina za pribirawe na fura` nite kulturi 

Kosa~ ka 

so 

kondicioner 

Pi{uva: Prof. d-r Dragi Tanevski 

Denes lucerkata i trevite vo svetot se kosat 

isklu~ itelno so kosa~ ki so vgradeni kondicioneri. 

Zabrzano su{ewe se postignuva 

pove} e vo vtorata faza, pri {to vkupnoto 

vreme na su{ewe ~ esto se skratuva na polovina. Skratuvaweto 

na vremeto na su{ewe osobeno e uspe{no 

ako koseweto na lucerkata se vr{i vo fazata na 

cvetawe koga tki voto na stebloto e pomeko. Steblata 

na lucerkata imaat zna~ itelno po malku stomi za razlika 

od listovite pri {to najgolem del od vodata isparuva 

niz epidermisot, dodeka listot brzo se su{i i 

pri zatvoreni stomi. 

Za da mo` e {to podobro da se izedna~ i vremeto 

potrebno za su{ewe na listovite i steblata, t.e. da 

se zabrza su{eweto na steb lata, se upotrebuvaat 

ma{ini za mehani~ ko tretirawe na okoseniot materijal 

poznati pod nazivot kondicioneri. Pod poimot 

kondicioner se podrazbira ma{ina koja na razli~ ni 

na~ ini gi gme~ i i gi kr{i steblata na raste nijata. 

Su{tinata na gme~ eweto i kr{e we to na steblata e so 

propu{tawe na oko se niot materijal pome|u valjacite 

da se razbie tkivoto na rastenieto so cel da se zgolemi 

povr{inata i da se olesni isparuvaweto na vodata. 

Na toj na~ in se nastojuva {to pove} e da se zabrza 

su{eweto na steblata i da se ized na~ i so brzinata na 

su{eweto na lis to vite. 

Vrz osnova na karakteristikite na lucerkata i 

trevite se razvile ma{ini i kompletni linii na 

ma{ini koi ja osovremenija tehnologijata, go povi{ija 

kvalitetot vo proizvodstvoto na senoto. 

So razvitokot na ovaa oprema e postignato slednoto: 

visoka produktivnost, minimalna potro{uva~ ka na 

Kosa~ ka so kondicioner 

rabotna sila, namalen e brojot na rabotite vo proizvodstvoto 

na seno, potpolna mehanizacija na procesot 

od kosewe do ishrana i zadr` uvawe na kvalitetot na 

senoto. 

Vo praktikata naj~ esto se pri menuvaat dva sistema 

na ma{ini za mehani~ ko tretirawe na oko seniot materijal: 

- ma{ini so mazni, rebrasti i re{etkasti valjaci i 

- ma{ini so rotoudara~ i. 

Ma{inite za mehani~ ko tre tirawe na okoseniot 

materijal, kon dicionerite, mo` at da bidat samostojni 

ma{ini vle~ eni od trak tor koi dobivaat pogon 

od priklu~ noto vratilo na trak torot, potoa vo eden 

agregat so kosa~ kite ili kako vgradeni vo samoodnite 

kosa~ ki. 

Rabotni delovi na ovie ma {ini se par valjaci postaveni 

popre~ no na pravecot na dvi` eweto. Tie se 

postaveni eden nad drug, a mo` at da bidat so maz na, 

rebrasta i kombinirana rabotna povr{ina. 

Skratuvaweto na vremeto na su{ewe po radi zgolemenite 

povr{ini za isparuvawe na vodata doa|a do izraz 

samo pri su{ewe koga vremeto e ubavo i e pogolemo 

pri gme~ eweto na okoseniot materijal otkolku pri negovo 

kr{ewe. Isto taka, zavisi od dol` inata na valjacite. 

Ako dol` inata e pogolema, inten zitetot } e bide 

pogolem. Spored izvr{enite ispituvawa vo svetot, 

vo prose~ ni vremenski uslovi vremeto na su{eweto 

na gme~ enata legu minozna masa se skratuva za okolu 

30%. Ri zikot od nepovolni vremenski uslovi e pomal, 

bidej} i senoto ostanuva na poleto pokuso vreme. Pomali 

se zagubite vo listovi i se dobiva seno so dobar 

kvalitet. 

Sodr` ina na vlaga (%) 

Dijagram na namaluvaweto na vlagata vo 

procesot na su{ewe 

Kondicioneri 

Vreme na su{ewe (h) 


- - - So kondicioner 

_____ Bez kondicioner

NOEMVRI 2009 | 35

MEHANIZACIJA TIGER 60-70 

Napraven da trae, 

ednostaven za upotreba 

Pi{uva: 

Aleksandar Zoj~evski 

Ednostaven i visokokvaliteten, ova se glavnite 

ka rakteristiki na traktorite SAME TIGER. Proiz 

voditelot na traktori Same izleze so nova 

li nija TIGER 60-70, ednostavni i efikasni traktori. 

Modelot Tiger 60 e so mo}nost od 55 KS i se odlikuva 

so mala potro{uva~ka i mali tro{oci za odrùvawe. 

Ovoj model e pogoden za mali zemjodelski stopanstva 

zatoa {to moè da se upotrebuva za razni nameni. Toj e 

opremen so SAME Euro 2 tricilindri~en motor so mala 

potro{uva~ka na gorivo, {to se dolì na inovativnite 

tehni~ki re{enija na izrabotkata na blokot na motorot. 

Ovoj traktor ima relativno mala brzina na dvièwe na 

kolenestoto vratilo {to od druga strana gi namaluva 

vibraciite i abeweto na podvi`nite delovi i ja namaluva 

bu~avata. Seto toa pravi ovoj traktor da bide udoben 

za rabota. 

Poseduva sovremena mehani~ka sinhronizirana transmisija 

so planetarni zap~anici, so 12 brzini napred i 

tri brzini nazad, so maksimalna brzina od 35 kilometri 

na ~as, {to zna~itelno go namaluva vremeto za transport 

i tranzit. 

SAME TIGER se nudi so pogon na dve ili na site ~etiri 

trkala. 

TIGER 60 i 70 sopira na site ~etiri trkala so diskovi 

potopeni vo maslo. Pokraj pogonot na trkalata, 

traktorot ima izlez od 540 vrteì vo minuta {to go 

pravi odli~en pogonuva~ za {irok spektar na priklu~ni 

uredi. 

Hidrauli~niot sistem se sostoi od pozicionirawe, 

draft, lebdewe i kontrola so pove}e funkcii. 

Zaka~uvaweto vo tri to~ki garantira kapacitet na podigawe 

na najmalku 3.000 kg, so {to moè da se koristi 

priklu~na mehanizacija vo golem dijapazon. 

TEHNI^KI PODATOCI Tiger 60 

Zafatnina: 3000 kubni santimetri 

Mo}nost: 70 KS 

Broj na cilindri: tri, turbopolna~ 

Nominalen broj na vrteì na motorot: 

2.200 vrt/min 

Maksimalen broj na vrteì na 

motorot bez optovaruvawe: 

2.350 vrt/min 

Brzina na vrteì na motorot vo nulta 

brzina: 

750 vrt/min 

Vozdu{en filter 

Kapacitet na rezervoarot: 70 litri 

Klirens: 400 mm 

Vkupna teìna so za{titna ramka: 

2.160 kilogrami 

Sistem za sopirawe na dvete oski 

Zajaknata strani~na oska so 

planetarna transmisija na diskedinicata 

Brz sistem za sopirawe koj 

raboti na 

maslo 

Neverojatno 

konformen 

traktor 

Masivna i cvrsta 

transmisija napravena za 

dolgotrajna efikasnost. 

36 | MOJA ZEMJA

\ubrewe ili ishrana FERTIGACIJA 

Te~ ni 

|ubriva 

za prihranuvawe 

Izrazot “|ubrewe na po- 

~ vata” vo posledno vreme 

s# pove} e se zamenuva so 

“ishrana na rastenijata” 

{to e mnogu poadekvatno za ovoj vid 

operacija vo sovremenoto zemjodelstvo. 

Vsu{nost, stanuva zbor za 

poprofesionalen pristap kon ovoj 

del od zemjodelstvoto i poleka, no 

sigurno, zemjodelcite ja sfa} aat 

potrebata i rezultatot od upotrebata 

na pokvalitetni |ubriva. 

Do pred desetina godini, vo Makedonija 

i na Balkanot bea prisutni 

samo klasi~ ni granulirani NPK 

|ubriva, koi se proizveduvaa vo 

na{ite lokalni fabriki. Vo posledno 

vreme na pazarot se prisutni 

s# pokvalitetni i poraznovidni 

kombinacii na |ubriva, so {to se 

dava mo` nost na{ite agronomi da 

ja izberat vistinskata kombinacija 

za sekoja kultura i vo sekoja faza 

na razvoj. 

Vidovi |ubriva 

Postojat osnovni |ubriva koi 

se granulirani i se upotrebuvaat 

pred seidbata, pri obrabotkata 

na po~ vata. Toa se |ubriva koi gi 

sodr` at trite osnovni elementi 

(N - azot, P - fosfor i K - kalium). 

Nekoi |ubriva se zbogateni i so elementot 

Mg - magnezium, a s# pove} e 

se sretnuvaat i |ubriva vo koi se 

dodadeni i site potrebni mikroelementi. 

Osnovnite |ubriva 

obi~ no se so povisoka sodr` ina 

na elementot azot i fosfor, zatoa 

{to tie pove} e se potrebni 

za po~ etniot razvoj na mladoto 

rastenie. Ponatamu vo razvojot na 

rastenieto se menuvaat i negovite 

potrebi. Zatoa se dodavaat i 

takanare~ eni |ubriva za prihranuvawe, 

a izborot na tipovite na 

|ubriva za prihrana zavisi od vidot 

na kulturata. Kaj ` itarkite 

obi~ no se dodavaat azotni |ubriva, 

a kaj ranogradinarskite kulturi, 

vo ovo{tarstvoto i lozarstvoto 

se dodavaat |ubriva pobogati 

so elementot K - kalium (ima mnogu 

va` na uloga za goewe i zreewe na 

plodovite). Vo site napredni zemjodelski 

zemji, a vo posledno vreme 

i kaj nas, s# pove} e se upotrebuvaat 

takanare~ enite kristalni |ubriva, 

koi se 100% rastvorlivi vo voda. 

Ovie |ubriva se so mnogu povisok 

kvalitet i obi~ no kaj pove} e od niv 

se dodadeni i site mikroelementi. 

Zatoa se nare~ eni i INFUZIJA ZA 

RASTENIETO. 

Na~ in na aplikacija na |ubrivata 

Granuliranite |ubriva se rasturaat 

ra~ no na pomali povr{ini 

ili ma{inski so traktorski 

|ubrerastura~ i, bidej} i taka e 

mnogu polesno i pokvalitetno. 

Toga{, |ubrivoto se rasporeduva 

pravilno po celata povr{ina. Za 

razlika od ovie |ubriva, aplikacijata 

kaj kristalnite |ubriva e mnogu 

polesna i pokvalitetna. Se rastvoraat 

vo pogolemi sadovi so voda 

od 100 do 1000 litri i se vbrizguvaat 

vo sistemot za navodnuvawe. Na 

toj na~ in, sekoe rastenie } e dobie 

podednakvo koli~ estvo od potrebnata 

hrana. Nivnata aplikacija 

se vr{i preku sistemot za navodnuvawe, 

bilo toa da e toa preku 

rasprskuva~ i ili navodnuvawe “po 

Rastenijata gi 

dobivaat 

site potrebni 

hranlivi materii 

Pi{uva: Nikola Stojanov 

vada”. Sepak, najdobar efekt se 

postignuva koga aplikacijata se 

vr{i preku takanare~ eniot sistem 

“kapka po kapka”. Vo toj slu~ aj i 

navodnuvaweto i ishranata se NA- 

JEVTINI, najrentabilni i so najgolem 

efekt. Pri me{aweto i rastvoraweto 

na kristalnite |ubriva 

vo vodata treba da se vnimava na 

nekolku mnogu VA@NI pravila. 

Imeno, site |ubriva ne smeat da se 

stavat vo ist sad so voda, bidej} i 

doa|a do hemiska reakcija. Pritoa, 

se sozdavaat soedinenija kako GIPS 

i vedna{ doa|a do zapu{uvawe na 

sistemot „kapka po kapka”, a pritoa 

se pravat pove} ekratni ogromni 

{teti. Po vakvo zapu{uvawe, sistemot 

e trajno o{teten i treba da se 

zameni so nov. 

Od taa pri~ ina se upotrebuvaat 

dva sada za rastvorawe |ubriva. 

Vodorastvorlivite kristalni 

|ubriva mo` e da se vbrizgaat vo 

sistemot za navodnuvawe na pove} e 

na~ ini: 

1. So pumpa za voda pod pritisok 

- da se v{muka rastvorot od sadot i 

da se vbrizga vo sistemot. 

2. So takanare~ eniot VENTURI 

sistem kade {to nema potreba od 

elektri~ na energija. So ovoj na~ in 

ne mo` e precizno da se kontrolira 

koncentracijata na rastvorot. 

3. So takanare~ ena DOZATOR- 

PUMPA koja raboti koristej} i 

go postoe~ kiot pritisok na 

voda vo sistemot i ne e potrebna 

elektri~ na energija. So ovaa 

pumpa mo` e mnogu precizno da se 

kontrolira koncentracijata na 

rastvorot. 

4. So kompjuterski sistem za fertigacija, 

koj e i najsofisticiran 

na~ in na aplikacija na |ubriva. 

Kontrolata na koncentracijata 

e preku avtomatski kompjuterski 

mera~ i na pH i EC vrednosta na 

rastvorot. 

NOEMVRI 2009 | 37

38 | MOJA ZEMJA

GPS sistem MEHANIZACIJA 

Inteligenten sistem za 

navigacija vo 

zemjodelstvoto 

A) Resiver za signalot od satelit 

B) John Deere traktor od ponova generacija 

so vgraden hidrauli~ en sistem za 

upravuvawe 

C) Displej za sledewe na podatocite vo 

traktorot 

D) Izvor na el.energija 

E) ISOBUS priklu~ ok na zadna strana od 

traktorot 

F) Priklu~ ok na priklu~ nata ma{ina 

G) Dr` a~ 

H) Resiver za signalot od satelit za 

priklu~ nata ma{ina 

Ve} e podolgo vreme menaxerite na transportnite 

kompanii imaat mo` nst da gi sledat” 

svoite kamioni preku GPS sistemot za navigacija 

(globalen sistem za pozicionirawe). 

Istata tehnologija sega mo` e da se primenuva i vo zemjodelstvoto. 

Vo ponovo vreme, posebno vo kompanii koi{to imaat 

golemi povr{ini i pove} e traktori, se nametnuva 

potrebata od sledewe na ma{inite vo rabota, brojot 

na sraboteni hektari, brojot na sraboteni rabotni 

~ asovi i potro{uva~ kata na gorivo. No, noviot inteligenten 

sistem za navigacija od brendot John Deere ne 

zastanuva samo na ovie “osnovni” parametri, tuku odi 

mnogu podaleku, vo precizen sistem na naveduvawe 

ne samo na traktorot, tuku i na priklu~ nata ma{ina, 

sealka, prskalka... U{te pri kupuvaweto na traktorot 

vo nego e vgraden sistem za upravuvawe koj mo` e da se 

kontrolira od satelit, edinstveno e potreben priemnik 

za signalot, koj{to se postavuva na pokrivot 

Pi{uva: Nikol~ e Trampevski 

od traktorot. Sistemot raboti avtomatski, 

vedna{ po zadadenite 

koordinati. Ova zna~ i deka traktoristot 

ili kombajnerot voop{to ne 

upravuva so volanot. Negovata uloga 

e da ja sledi sostojbata vo slu~ aj na 

defekt ili nepredvidena situacija. 

Otstapuvaweto od zadadenata 

traektorija e +/- 2 santimetri. 

Vo slu~ aj na neramni tereni 

ima otstapuvawe na patekata na 

priklu~ nata ma{ina od patekata na 

traktorot, na primer, koga na traktorot 

e prika~ ena golema priklu~ na 

ma{ina kako pr. {estmetarska kombinirana 

sealka. Poradi neramniot 

teren, iako traktorot se dvi` i po 

zadadenata traektorija, sealkata 

po inercija se dvi` i nadolu, poradi 

te ` inata, pri {to nejzinata 

traektorija e razli~ na od traektorijata 

na traktorot so otstapuvawa 

i do 50 sm. Za taa cel e staven dopolnitelen 

priemnik na sealkata 

koj komunicira so priemnikot na traktorot i go menuva 

dvi` eweto na traktorot – ova vo praktikata zna~ i deka 

ne upravuvate so volanot na traktorot i ne se vrtite 

nazad za da go korigirate dvi` eweto na traktorot, bez 

razlika dali se raboti dewe ili no} e. 

Bidej} i site podatoci odat preku satelit, podocna 

menaxerot na kompanijata mo` e da kontrolira 

kolku e sraboteno, kolkava e potro{uva~ kata na gorivo 

i kolku traktorot rabotel vo dvi` ewe, a kolku 

vo mesto. Bidej} i parcelite obi~ no se vo sopstvenost 

na firmata, ponatamu ima mo` nost da se ispituvaat i 

prinosite po odredena parcela dokolku istiot sistem 

e staven na kombajnot pri ` etva i da se sporeduvaat 

podatocite vo razli~ ni godini. 

Ispituvawata napraveni na Univerzitetot vo Hohenheim, 

Germanija, poka` uvaat mo` nost za za{teda do 

50 evra po hektar, na primer, kaj {e} ernata repka. 

bez sistem za vodewe se javuvaaat preklopuvawa vo 

rabotnata operacija 

so sistem za vodewe traktorot e precizen i ja 

sledi sakanata linija na dvi` ewe, nezavisno od 

terenot

CENTAR ZA PROMOCIJA NA ODR@LIVO ZEMJODELSTVO I RURALEN RAZVOJ CEPROSARD Proekt Agroenergija 

Praktika na obnovlivite 

izvori na energija 

vo zemjodelstvoto 

Vo ramkite na proektot se izraboteni 12 studii za upotreba na obnovlivite izvori 

na energija, kako i za podobruvawe na energetskata efikasnost na ` ivinarski, 

sviwarski, ov~ arski farmi, ranogradinarsko proizvodstvo vo za{titeni prostori, 

izgradba na ekoku} i i kompostirawe 

Centarot za promocija na odr` livo zemjodelstvo 

i ruralen razvoj sproveduva aktivnosti 

vo oblasta na zemjodelstvoto, klimatskite 

promeni, iskoristuvaweto na obnovlivite 

izvori na energija i podobruvaweto na energetskata 

efikasnost. Celta na CeProSARD e da pridonese kon 

odr` liv razvoj na ruralnite oblasti vo Republika 

Makedonija. 

Proektot Agroenergija ima cel da gi promovira 

obnovlivite izvori na energija i da vovede nivna 

prakti~ na primena vo zemjodelskoto proizvodstvo, a 

istovremeno da pridonese i za podobruvawe na energetskata 

efikasnost vo ruralnite sredini. Vo ramkite 

na proektot se izraboteni 12 studii za upotreba 

na obnovlivite izvori na energija (son~ eva, veterna i 

upotreba na site vidovi na biomasa od ostatoci od zemjodelsko 

proizvodstvo i {umi, proizvodstvo na biogas 

i biogorivo), kako i za podobruvawe na energetskata 

efikasnost na ` ivinarski, sviwarski, ov~ arski farmi, 

ranogradinarsko proizvodstvo vo za{titeni prostori, 

izgradba na ekoku} i i kompostirawe. 

Od po~ etokot na idnata godina, vo 

sorabotka so farmerite, op{tinite i 

drugite zainteresirani strani, predvideno 

e da se postavat pilot-edinici 

so oddelni i kombinirani tipovi na 

obnovlivi izvori na energija. Ovie pilot-edinici 

} e slu` at kako centri za 

obuka na farmerite od celata dr` ava 

za koristewe na obnovlivite izvori 

na energija vo zemjodelstvoto i ruralnite 

sredini. CeProSARD poseduva 

oprema za opredeluvawe na energetskata efikasnost 

na objektite i monitoring na ` ivotnata sredina, utvrduva 

povr{inska vlaga na yidovite, koli~ estvo na 

CO2, vla` nost, protok i pritisok vo vozduhot. Po 

izvr{enite merewa na farma, timot dava preporaki za 

podobruvawe na energetskata efikasnost na site vidovi 

zatvoreni objekti. 

So proekt finansiran od Svetska banka CeProSARD 

} e gi informira farmerite za mo` nostite za finansirawe 

{to gi nudat instituciite za obnovlivi izvori 

na energija i energetska efikasnost. Sproveden e regionalen 

proekt vo sorabotka so FAO, a vo tek e proekt 

za kulturno nasledstvo na Mariovo, finansiran od 

GTZ. Izrabotena e studija za merkite i politikite vo 

sektorot za ovo{je i zelen~ uk, studija za vospostavuvawe 

mre` a za ruralen razvoj. CeProSARD raboti i na 

podgotovka na elaborati za za{tita na ` ivotnata sredina, 

kako i tehni~ ko-tehnolo{ki proekti za farmi. 

Slika so termografska kamera za 

energetski gubitoci na brojlerska 

farma na krov I vrata

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR 

Makedonija - najgolem izvoznik na 

zelka vo EU i Srbija 

Izvozot na makedonskata zelka vo 2008 godina, iako ne 

so tolku impresivni brojki, vo sporedba so drugite zemji 

e mnogu dobar. Interesen e podatokot deka Makedonija 

e najgolemiot izvoznik na zelka vo EU i vo Srbija. 

Procentot na makedonskata zelka koja{to e uvezena 

od EU e 21%, dodeka vo Srbija 72% za 2008 godina. 

Isto taka, vo EU, Makedonija e najgolemiot izvoznik na 

zelka vo Bugarija so 55% od vkupniot uvoz na zelka od 

ovaa zemja. Izvozot na zelka od Makedonija se zgolemuva 

kontinuirano vo poslednite tri godini, vo 2005 godina 

izvozot iznesuval 3,2 amerikanski dolari, dodeka vo 

2008 e postignata cifra od 10,7 milioni amerikanski 

dolari, ili vo procenti, postignat e rast od 334% na 

izvozot na ovoj proizvod. 

zemjodelskite proizvodi i hrana vo periodot od 1998 

goddina, pa do 2008 g. e trikratno zgolemen. Rusija 

e najgolemiot uvoznik na ovo{je, so uvoz na okolu 80% 

ovo{je i zelen~ uk od vkupnata potro{uva~ ka. Ruskiot 

pazar ima postignato zna~ itelen razvoj vo poslednite 

nekolku godini i nudi mnogu mo` nosti za proizvoditelite 

na lubenica od EU. Izvozot na lubenica od EU vo Rusija 

vo 2008 g. iznesuva 3.656 toni, dodeka glavnite zemjiizvoznici 

se Holandija so 2.322 toni i Litvanija so 1.013 

toni. Vo koli~ estvo, izvozot e zgolemen za 42% vo odnos 

na prethodnata godina, dodeka vo pari za 30,8%. 

www.fructidor.com 

Holandskiot izvoz na domati postignuva 

nov rekord 

Holandskiot izvoz na domati, koj zapo~ na so pomal 

intenzitet ovaa godina, izgleda deka } e postigne nov 

rekord. Najzabele` itelen e rastot na izvoz vo me d- 

iteranskite zemji kako {to se Italija, [panija i Grcija. 

S# do 32-ta nedela vo 2009 godina izvozot iznesuva{e 

452 milioni kilogrami holandski domati, {to e za 8,5% 

(okolu 35 milioni kg) pove} e vo sporedba so istiot 

period lanskata godina. Od najva` nite pazari, Rusija 

e edinstvena koja uvezuva pomalku otkolku vo minatata 

godina. 

www.freshplaza.com 

Podatoci od UNCOMTRADE 

Izvor: AgBiz 

Pomalku jabolka odat vo Rusija 

Vo regionot na Subotica, na teritorija od 2.200 

hektari, se o~ ekuva da se soberat okolu 55.000 toni 

jabolka. Ovo{tarite tvrdat deka doma{niot pazar e 

momentno zasiten so jabolka i poradi toa site o~ i se 

vpereni kon Rusija kako najgolem kupuva~ vo regionot. 

Me|utoa, uslovite za proda` ba na ruskiot pazar se 

promeneti, dodeka ovo{tarite docnat so ispolnuvaweto 

na novite uslovi za izvoz. Spored Gabor Puha, pretsedatel 

na zdru` enieto na zemjodelci od Severna 

Vojvodina, za ovaa situacija delumno se vinovni i od 

Ministerstvoto za zemjodelstvo bidej} i ne gi izvestile 

navreme zemjodelcite za potpi{aniot dogovor so Rusija 

za kontrola na ostatoci od nitrati, pesticidi i te{ki 

metali vo ovo{jeto i zelen~ ukot. Spored istiot izvor, 

ve} e nekolku {leperi se vrateni nazad, zatoa {to 

analizite ne se napraveni od sertificirana dr` avna 

laboratorija. 

www.mojafarma.rs 

Zgolemen izvozot na evropskata lubenica 

vo Rusija 

Rusija e tretiot po red najva` en trgovski partner na 

EU, po Kina i SAD. Ovaa zemja ima mnogubrojno naselenie 

so zna~ itelna kupovna mo} . Vrednosta na uvozot na 

Italija zapo~ nuva so izvoz na jabolka vo 

Rusija 

Edno od najgolemite zdru` enija na izvoznici na ovo{je 

od Italija potvrdi deka planira da ostvari izvoz od 

okolu 25.000 toni jabolko na ruskiot pazar pred krajot 

na ovaa godina. Vo momentov, italijanskoto zdru` enie 

vo koe ~ lenuvaat okolu 20.000 proizvoditeli na ovo{je, 

koi obrabotuvaat 28.000 hektari od najdobroto zemji{te 

vo Evropa, e edno od najgolemite vo EU so godi{no 

proizvodstvo od 1,4 milioni toni jabolka od 20 sorti. 

Vo momentov, Rusija ostanuva tret po red najgolem uvoznik 

na jabolko po Germanija i Velika Britanija, so uvoz 

Mislewata izrazeni vo regionalniot pazaren informator ne gi 

izrazuvaat stavovite na Agencijata na SAD za Me|unaroden 

Razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski dr` avi.

od 900.000 toni sekoja godina. Dosega najgolemite 

snabduva~ i na Rusija se Kina (50% od pazarot) i Polska. 

Po koli~ estvo, Rusija e vtor po golemina uvoznik na 

jabolko po Germanija. Rusija ima plateno vo 2008 godina 

prose~ na cena od 337 amerikanski dolari za eden 

metri~ ki ton jabolka, {to e mnogu pomalku od 809 dolari, 

cena {to vo istiot period e platena od Germanija. 

Spored George Kesler, pretsedatel na zdru` enieto 

FROM, s# u{te nema to~ ni proekcii za Rusija i } e 

mora da se pominat u{te nekolku pre~ ki kako {to se 

fitosanitarnite i drugi carinski kontroli, kako i 

razlikite so cenite. Konkurencijata e golema, seriozni 

konkurenti se Polska koja{to e vo dobra pozicija poradi 

blizinata, pa potoa île i Kina, ~ ija konkurentnost e 

nesporna, no FROM e isto taka konkurenten so svoite 

~ lenovi koi se najpoznatite proizvoditeli na jabolka 

vo Severna Italija. 

Prodava~ ite na golemo vo Germanija gi 

namaluvaat koli~ estvata na zelen~ uk 

Spored podatocite na Kancelarijata za pe~ at na 

ovaa zemja, cenite na zelen~ uk vo Germanija se namaleni 

za 6% vo 2009 godina, vo sporedba so minatata godina. 

Zemjodelcite od regionot Niedersahen se najpogodeni 

od sni` enite ceni, nivniot profit e sveden na minimum 

taka {to e doveden vo pra{awe i nivniot opstanok. 

Pove} e od 1.500 zemjodelci rabotat vo ovoj region na 

povr{ina od 2.000 hektari. No, 80% od pazarot e pokrien 

od pet maloproda` ni kompanii, koi{to gi kontroliraat 

drugite proizvodstveni povr{ini. Pove} eto od 

proizvoditelite se specijalizirani za proizvodstvo 

i se zavisni od prodava~ ite na golemo, {to zna~ i deka 

nivniot problem e pazarot. Spored Ahel Boese, upravitel 

na sektorot za proizvodstvo na zelen~ uk vo Severna 

Germanija, proizvoditelite sadat premnogu sadnici za 

da nadomestat za zagubite od berbata. Vistina e deka so 

dobra berba proizvoditelite mo` at da dobijat podobra 

cena, no isto taka niskite ceni treba da se odr` at za 

da se zadr` at klientite. Snabduva~ ite najdoa na~ in da 

se spravat so opa|aweto na cenite i toa so namaluvawe 

na koli~ estvata i goleminata na pakuvawata, dodeka 

cenite si ostanuvaat isti. 

www.pepperstoday.com 

Leskova~ kiot ajvar naskoro pristignuva 

vo Italija 

Leskova~ kiot ajvar naskoro bi trebalo da se najde na 

pazarot na EU. Od prvobitnata ideja do denes pomina 

edna godina, no potrebno e u{te malku vreme za ajvarot, 

podgotven spored stariot smederevski recept, da 

pristigne do golemite hipermarketi na EU. Sopstvenikot 

na pretprijatieto "Strela Klaji} " od Leskovac, Miodrag 

Nedelkovi} , istakna deka sorabotkata so Italijancite 

ve} e gi dava svoite prvi rezultati. Proizvoditelite 

i prerabotuva~ ite, poradi zaedni~ kiot nastap na 

pazarot na EU, go osnovaa zdru` enieto "Leskova~ ki 

Ajvar", koe bi trebalo da go garantira kvalitetot i 

kontinuitetot na proizvodstvoto. Italijancite se 

posebno zainteresirani za ajvarot i zatoa ovaa {ansa 

ne bi trebalo da se propu{ti, ka` a Nedelkovi} . 

www.poljoprivreda.info 

Golemoproda` ni ceni vo Sofija vo oktomvri 2009 

(vo lev) 

Proizvod Poteklo Cena 

Domati 

Srbija/Turcija/ 0.90/0.55/0.72 

Makedonija 

Piperki (zeleni) Doma{no 0,80 

Piperki (crveni) Doma{no 0,80 

Krastavici Doma{no/Grcija 0.90/1.25 

Zelka Doma{no / Makedonija 0,43 

Jabolko 

Grozje 

Doma{no/Grcija/ 

Makedonija 

Doma{no/Egipet/ 

Grcija/ 

1 Evro - 1.95 

Lev 

Izvor: www.slatina-bulgarplod.com 

Golemoproda` ni ceni vo Srbija vo oktomvri 

2009 (vo dinari) 

Proizvod Belgrad Novi Sad 

Domati 40 45 

Piperki 50 50 

Piperki (babura) 55 50 

Krastavici 35 30 

Zelka 10 8 

Jabolko Ajdared 22 30 

Jabolko Crven 

32 35 

deli{es 

Grozje belo 30 45 

Grozje crno 50 45 

1 Evro - 93 dinari 

Izvor: www.stips.minpolj.rs.gov.yu 

Golemoproda` ni ceni vo Hrvatska vo 

oktomvri 2009 (vo kuni) 

0.53/0.65/0.65 

1.50/0.85/1.50 

Proizvodi Osijek Split Zagreb 

Domati 6,67 6,00 5,50 

Piperki 8,17 4,33 5,75 

Piperki (babura) 5,00 4,00 4,50 

Krastavici 4,67 5,33 5,00 

Zelka 2,00 2,67 2,25 

Pe~ urki 20,67 22,50 18,00 

Jabolko Ajdared 3,25 5,17 3,50 

Jabolko Jonagold 3,25 5,17 3,50 

Jabolko Zlaten 

deli{es 

3,25 5,83 3,50 

Grozje 9,67 7,67 10,25 

1 Evro - 7.22 Kuna 

Izvor: www.tisup.mps.hr

REGIONALEN PAZAREN INFORMATOR 

Golemoproda` ni ceni vo Podgorica vo oktomvri 2009 

(vo Evra) 

Proda` ni ceni vo Kosovo vo oktomvri, 2009 

Evra) 

(vo 

Proizvod Min Maks Prosek 

Jabolko Ajdared 0,40 0,45 0,43 

Jabolko Zlaten 

deli{es 

0,40 0,40 0,40 

Trpezno belo grozje 0,70 0,70 0,70 

Trpezno crno grozje 0,60 0,60 0,60 

Domati 0,25 0,60 0,43 

Piperka 0,70 0,80 0,75 

Piperka (babura) 0,30 0,70 0,50 

Zelka 0,20 0,25 0,23 

Krastavici 0,50 0,60 0,55 

proizvod Pri{tina Uro{evac Pe} 

Jabolko 0,39 0,69 0,68 

Grozje 0,50 0,65 0,83 

Domati 0,45 0,65 0,48 

Piperki (zeleni) 0,60 0,93 0,64 

Piperki 0,53 0,48 0,57 

(somborka) 

Zelka 0,26 0,27 0,18 

Krastavici 0,50 0,58 0,56 

Izvor: www.food-ks.org 

Izvor: www.amiscg.org 

Tele 1-6 

meseci 

Junec 6-18 

meseci 

Jagniwa do 

18kg. 

Jagniwa 

nad 18kg. 

Prasiwa do 

20kg. 

Prasiwa od 

20-35kg. 

Goenica 

od90-110kg 

Jariwa 

Ceni od dobito~ nite pazari vo R.Makedonija 

Kategorija 

Izvor: www.mzsv.gov.mk 

ZPIS - Pazarni informacii 

Sto~ ni pazari 

Zabele. 

Skopje Ko~ ani Strumica Merka 

min. 120 120 130 KG/@.m 

maks. 145 140 145 KG/@.m 

najzastap. 140 135 135 KG/@.m 

min. 100 100 115 KG/@.m 

maks. 140 125 125 KG/@.m 


min. 150 160 150 KG/@.m 

maks. 190 180 190 KG/@.m 


min. 100 120 100 KG/@.m 

maks. 150 150 150 KG/@.m 


min. 120 120 120 KG/@.m 

maks. 150 150 150 KG/@.m 


min. 140 120 150 KG/@.m 

maks. 160 160 180 KG/@.m 


min. 100 90 100 KG/@.m 

maks. 110 110 115 KG/@.m 


min. 100 100 100 KG/@.m 

maks. 110 120 110 KG/@.m 


Proda` ni ceni vo Albanija vo oktomvri 2009 

(vo Lek) 

Proizvod Tirana Fier Kor~ a 

Jabolko 41 47 

Ajdared 

Zlaten deli{es 45 57 52 

Domati 38 38 39 

Piperki 81 70 65 

(zeleni) 

Zelka 23 30 20 

Krastavici 37 40 35 

1 Evro - 138 

Lek 

Izvor: www.kash.org.al 

Golemoproda` ni ceni za Oktomvri 

Proizvod Klasa Min. Maks. Najzast 

Prva 15 20 15 

Domat Vtora 10 18 12 

Krastavica 10 15 10 

Bel Piper 15 20 15 

Crven Piper 18 20 18 

Zelka 15 20 15 

Korni{on 20 25 20 

Karfiol 22 26 25 

Kru{i 30 40 35 

Jabolki 15 25 20 

Grozje crno 25 30 25 

Grozje belo 25 35 25

VKUSOT NA

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?