Aflevering / Issue 2 - Caert-Thresoor
Aflevering / Issue 2 - Caert-Thresoor Aflevering / Issue 2 - Caert-Thresoor
SGRAVESANI» f 2. Grondbezitskaart uit het kaartboek van de Nassause Domeinraad, 1615-1634. (Nationaal Archief, Archief Nassause Domeinraad, nr. 6691) GIS kan op verschillende manieren een rol spelen in historisch-kartografisch of historisch-geografisch onderzoek (Heere & Storms, 2005a). Het kan: • een applicatie ter ontsluiting van oude kaarten zijn. Gegevens van en over oude kaarten kunnen worden opgeslagen en worden geraadpleegd. Het is echter niet logisch om een GIS uitsluitend als ontsluitingsapplicatiete gebruiken. De software is hiervoorte duur en te ingewikkeld in gebruik. Wanneer er een applicatie gekozen moet worden voor alleen ontsluiting, zijn er betere mogelijkheden, zoals commerciële archiefpakketten. • een rol spelen bij de lokalisatie van afgebeelde gebieden. Dit zal vrijwel uitsluitend worden toegepast bij grootschalige kaarten, zoals prekadastrale kaarten. • gebruikt worden bij nauwkeurigheidsanalyses van oude kaarten. MapAnalyst (Jenny & Heere, 2008) zou bijvoorbeeld prima geïncorporeerd kunnen worden in een GIS. • gebruikt worden bij ruimtelijke analyses (spatial analysis). GIS is oorspronkelijk ontwikkeld als een soort 'rekenmachine' in de geografie, ten behoeve van ruimtelijke analyses. Het is dan ook logisch dat dergelijke analyses, waarbij gebruik gemaakt wordtvan oude kaarten, ook met behulp van GIS worden uitgevoerd. Verder kan een GIS behulpzaam zijn bij: • landschapsreconstructies. Het bij Alterra uitgevoerde project Historisch Grondgebruik van Nederland is hiervan een mooi voorbeeld. Oude kaarten worden gescand en het grondgebruik wordt geclassificeerd. Dit wordt voor diverse jaren gedaan, waarbij de classificatie hetzelfde blijft. Hierdoor ontstaan uitstekende temporele vergelijkingsmogelijkheden (Knol, e.a., 2004, p. 85). Bijzondere vormen van landschapsreconstructies zijn 3D modelleringen en animaties. Beiden zijn krachtige hulpmiddelen, maar door de aard van historische data moet er voorzichtig mee omgegaan worden. • archeologie. Archeologen waren de eerste geesteswetenschappers die het belang van GIS inzagen. GIS kan behulpzaam zijn bij het karteren en analyseren van archeologische sites, maar ook bij het maken van voorspellingskaarten (Verhagen, 2007). • sociaal-historisch onderzoek. Hieronder vallen bijvoorbeeld huizenonderzoek, historisch-economisch onderzoek, onderzoek naar grondbezit en genealogie. • overige kartografische analyses, zoals onderzoek naar staten van kaarten en kompasmiswijzingen. 28STE JAARGANG 2009 - 2 34 CAERT-THRESOOR
llONSlttM.REDiCK. I 3. Kaart van het Tiende Kwartier uit het kaartboek van het baljuwschap Naaldwijk. Historisch Archief Westland, Naaldwijk. administratief gebied is weergegeven, vervaardigd voor de administratie van aan grondbezit gerelateerde belastingen, vervaardigd vóór de totstandkoming van het Kadaster in 1832." Een kaartboek wordt gedefinieerd als een "tot boek samengebonden serie prekadastrale kaarten". Een uitgebreide typologie zal te zijner tijd verschijnen in de studie van Storms. Uit een interviewserie die in 2005 is gehouden onder potentiële gebruikers van prekadastrale kaarten blijkt dat het gebruik van deze kaarten als historische bron niet optimaal is. Als reden hiervoor wordt aangegeven dat de beschikbaarheid van prekadastrale kaarten te versnipperd is. Ook de beperkte toegankelijkheid en het gebrek aan een overzicht van het totale kaartaanbod leidt ertoe dat perceelkaarten niet optimaal gebruikt worden (Heere & Storms, 2005b: 8). Een informatiesysteem voor prekadastraal materiaal moet dus mede als doel hebben de ontsluiting van prekadastrale gegevens te verbeteren. Wanneer er wèl prekadastrale kaarten, of zelfs kaartboeken, voorhanden zijn levert dit vaak zeer waardevolle informatie op. Prekadastrale kaarten kunnen voor diverse soorten historisch onderzoek gebruikt worden, waaronder historische geografie en historische kartografie, archeologie, architectuurgeschiedenis en onderzoek naar persoons- of geografische namen (Heere & Storms, 2005b). Deze veelzijdige gebruiksmogelijkheden van prekadastrale kaarten vloeien voort uit de, vaak grote, topografische rijkdom van de kaarten. Veel prekadastrale kaarten bevatten informatie over grondgebruik, bebouwing, infrastructuur en waterlopen en ze bevatten vaak tal van topografische elementen, zoals bomenrijen, bruggen, dijken, hekken, waterstaatkundige elementen, galgen, poorten en geografische namen. Deze laatste zijn onmisbaar bij het lokaliseren van de percelen op de prekadastrale kaart. Wat in de database ontbreekt, zijn de eigennamen van pachters en eigenaren van belendende percelen. Het toevoegen van deze namen kan voor genealogisch onderzoek van nut zijn. Er staan echter zoveel namen op de kaarten dat het teveel tijd zou kosten deze te transcriberen en op te nemen. Beschrijvingsprobleem Voor het beschrijven, en daarmee ontsluiten, van kartografische documenten bestaat een standaardmethode, de ISBD-methode, die in de meeste kartobibliografieën wordt gebruikt (FOBID, 1982). Deze methode schrijft voor, in welke volgorde de beschreven elementen moeten worden opgenomen in de beschrijving. Het eerste veld is voor de titelgegevens van de kaart en voor de naam van de vervaardiger. Het tweede veld geeft de editie van de kaart aan en het derde veld is gereserveerd voor de schaalvermelding. Vervolgens komen het CAERT-THRESOOR 35 28STE JAARGANG 2009 - 2
- Page 1 and 2: . y I f : Oude kaarten in een GIS j
- Page 3: Het gebruik van geografische inform
- Page 7 and 8: de namen van pachters en pachtprijz
- Page 9 and 10: verwachten dit niet. Dit kan opgelo
- Page 11 and 12: Vanaf de veertiende tot het eind va
- Page 13 and 14: IPLAN VAN DE BRESSE TOT MAASTRICHT
- Page 15 and 16: ï a t . f < ' w . . • / / s i /
- Page 17 and 18: zeer slordige wijze ingekleurd. De
- Page 19 and 20: ' l'A UTK ö"""" 1 " ynT JX J TAH W
- Page 21 and 22: Verweer van Vincendon-Dumoulin In t
- Page 23 and 24: De tekst van de brief luidt: Chatea
- Page 25 and 26: Deze rubriek beschrijft kaartenverz
- Page 27 and 28: Deze rubriek vestigt de aandacht op
- Page 29 and 30: Gijsbert Franco Baron von Derfelden
- Page 31 and 32: De kaart van een verzwegen vriendsc
- Page 33 and 34: Inzendingen voor deze rubriek aan:
- Page 35 and 36: ^ BUBBKUYPER VEILING BOEKEN met o.a
SGRAVESANI»<br />
f<br />
2. Grondbezitskaart uit het kaartboek van de Nassause Domeinraad, 1615-1634. (Nationaal Archief, Archief Nassause Domeinraad, nr. 6691)<br />
GIS kan op verschillende manieren een rol spelen in<br />
historisch-kartografisch of historisch-geografisch<br />
onderzoek (Heere & Storms, 2005a).<br />
Het kan:<br />
• een applicatie ter ontsluiting van oude kaarten zijn. Gegevens<br />
van en over oude kaarten kunnen worden opgeslagen en worden<br />
geraadpleegd. Het is echter niet logisch om een GIS uitsluitend als<br />
ontsluitingsapplicatiete gebruiken. De software is hiervoorte duur<br />
en te ingewikkeld in gebruik. Wanneer er een applicatie gekozen<br />
moet worden voor alleen ontsluiting, zijn er betere mogelijkheden,<br />
zoals commerciële archiefpakketten.<br />
• een rol spelen bij de lokalisatie van afgebeelde gebieden. Dit zal<br />
vrijwel uitsluitend worden toegepast bij grootschalige kaarten, zoals<br />
prekadastrale kaarten.<br />
• gebruikt worden bij nauwkeurigheidsanalyses van oude kaarten.<br />
MapAnalyst (Jenny & Heere, 2008) zou bijvoorbeeld prima<br />
geïncorporeerd kunnen worden in een GIS.<br />
• gebruikt worden bij ruimtelijke analyses (spatial analysis). GIS<br />
is oorspronkelijk ontwikkeld als een soort 'rekenmachine' in de<br />
geografie, ten behoeve van ruimtelijke analyses. Het is dan ook<br />
logisch dat dergelijke analyses, waarbij gebruik gemaakt wordtvan<br />
oude kaarten, ook met behulp van GIS worden uitgevoerd.<br />
Verder kan een GIS behulpzaam zijn bij:<br />
• landschapsreconstructies. Het bij Alterra uitgevoerde project<br />
Historisch Grondgebruik van Nederland is hiervan een mooi<br />
voorbeeld. Oude kaarten worden gescand en het grondgebruik<br />
wordt geclassificeerd. Dit wordt voor diverse jaren gedaan,<br />
waarbij de classificatie hetzelfde blijft. Hierdoor ontstaan<br />
uitstekende temporele vergelijkingsmogelijkheden (Knol, e.a.,<br />
2004, p. 85). Bijzondere vormen van landschapsreconstructies<br />
zijn 3D modelleringen en animaties. Beiden zijn krachtige<br />
hulpmiddelen, maar door de aard van historische data moet er<br />
voorzichtig mee omgegaan worden.<br />
• archeologie. Archeologen waren de eerste<br />
geesteswetenschappers die het belang van GIS inzagen.<br />
GIS kan behulpzaam zijn bij het karteren en analyseren<br />
van archeologische sites, maar ook bij het maken van<br />
voorspellingskaarten (Verhagen, 2007).<br />
• sociaal-historisch onderzoek. Hieronder vallen bijvoorbeeld<br />
huizenonderzoek, historisch-economisch onderzoek, onderzoek<br />
naar grondbezit en genealogie.<br />
• overige kartografische analyses, zoals onderzoek naar staten van<br />
kaarten en kompasmiswijzingen.<br />
28STE JAARGANG 2009 - 2 34 CAERT-THRESOOR
Change language