Aflevering / Issue 2 - Caert-Thresoor

o edle UL.
LaLjue genomen van de Kadastrab
Kaart door L.G.Polvliet
Kaartvan hetfabrieksterrein in Muiden. (Calque genomen door CG. Polvlietvan de Kadastrale Kaart, Gemeente Muiden, Sectie A, schaal 1:2500), in CG.
Polvliet: Beschrijving van den ramp aan de buskruitfabriek De Krijgsman nabij Muiden op den Wden Januari 1883, Seyffardt's Boekhandel, Amsterdam, 1883,
Legermuseum Delft, nr. 00217489.
Er werd een onderzoek naar de oorzaak
van de ramp ingesteld door de Kapitein
der Artillerie C.G. Polvliet, die een rapport
schreef (in boekvorm uitgebracht),
getiteld: Beschrijving van den ramp
aan de buskruitfabriek De Krijgsman
nabij Muiden op den 19den Januari
1883- 22 Hij ondervroeg de overlevenden,
beschreef de schade en de volgorde van
de opeenvolgende explosies. Hij concludeerde
dat de eerste explosie optrad in
de stoomstoof waarna met een tweede
en nog heviger explosie gelijktijdig de
kachelstoof en het oude machinegebouw
ontploften. Daarna ontploften in noordelijke
en oostelijke richting in totaal nog
negen andere gebouwen. In het boek
is een plattegrond van het fabriekterrein
(afgeleid van de kadastrale kaart,
Gemeente Muiden, Sectie A) opgenomen,
waarop deze verschillende (ontplofte of
niet-ontploft) gebouwen staan afgebeeld.
Deze kaart kan als een vroeg document
van een industriële ramp beschouwd
worden.
De fabriek werd weer herbouwd en men
herstartte de productie van buskruit in
1888. De productie van buskruit kwam
echter al in 1895 nagenoeg geheel tot
stilstand; alleen voor enkele specifieke
toepassingen werd buskruit nog in
kleine hoeveelheden gemaakt tot medio
de twintigste eeuw.
Nabeschouwing
Wanneer men de kaarten in chronologische
volgorde beschouwt, is er ondanks
het geringe aantal toch een trend in de
rampenkartografie te ontdekken. Vóór
1762 zijn weliswaar prenten gemaakt
van ontploffingen en overblijvende ruïnes,
maar nooit als plattegrond met de
gebiedsomvang van de schade aan vernielde
en beschadigde gebouwen.
De kaart van Lappé uit 1762 van de
gevolgen van de buskruitramp van Maastricht
in december 1761 is de allereerste
Nederlandse plattegrond waarop dit wel
het geval is. Uiteraard was het primaire
doel van deze kaart om de toestand van
de militaire fortificaties te schetsen,
maar bijzonder is het dat ook een klein
deel van het getroffen civiele Maastricht
is afgebeeld met de locaties waar de
civiele slachtoffers woonden, omdat vlakbij
ook een aantal beschadigde militaire
gebouwen stonden die in ieder geval
afgebeeld moesten worden op de kaart.
De kaart van Pieter van Campen betreffende
de buskruitramp van Leiden in
1807 is de allereerste gedrukte Nederlandse
rampenkaart van een ontploffing.
Alle panden die onherstelbaar beschadigd
waren staan er exact op afgebeeld,
dus de omvang van het beschadigde
gebied is goed te bepalen met deze kaart.
De gedrukte kaart uit 1831 van de ramp
in Bergen op Zoom is de op één na oudste
gedrukte thematische ontploffingkaart,
maar opgemerkt moet worden dat
in tegenstelling tot Van Campens kaart
van Leiden, deze een onnauwkeurige
voorstelling van zaken geeft. Ten eerste
is de gehele stad afgebeeld op klein formaat
en ten tweede zijn de beschadigde
stadsgedeelten gedeeltelijk foutief en op
28STE JAARGANG 2009 - 2 46 CAERT-THRESOOR