Aflevering / Issue 2 - Caert-Thresoor
Aflevering / Issue 2 - Caert-Thresoor Aflevering / Issue 2 - Caert-Thresoor
R J. KIPP RESTAURATIE-ATELIER m Abstederdijk 309 2?ö 3582 BL Utrecht Telefoon (030)2516010 Archivering, conservering en restauratie van kaarten en collecties MERCATOR Achter Ciarenburg 2 3511JJ Utrecht-NL Tel. 030-2321342 Bezoek op afspraak. Conservering en restauratie van kaarten met behoud van authenticiteit Verzorging van grote formaten, inclusief passepartout en lijstwerk Vervaardiging van zuurvrije dozen Beschrijving en restauratie van tekeningen, kaarten, atlassen, reisverslagen, boeken etc. Doen van onderzoek en maken van een inventaris of catalogus van kleine collecties In- en verkoop: antiquarische boeken Grote collectie landkaarten en topografische prenten- en boeken Specialisatie: prenten decoratieve grafiek IN- EN VERKOOP: • landkaarten van de Nederlanden: 17 en 7 provinciën; • landkaarten en prenten van Graafschap Holland; • Zeeland; • Utrecht; < overige provincies Nederland. Turfkaai 11 (bij de bushalte!) 4331 JV Middelburg telefoon 0118 Ó74141 mobiel oó 2814Ó9Ó7 e-mail mai f @datna rrenschip.nl Antiquariaat Dat Narrenschip Openingstijden: donderdag 10.00 - 21.00 uur vrijdag 10.00 -18.00 uur zaterdag 10.00 -17.00 uur Ook gevestigd te Amsterdam Singel 3 IS I0I2 WJ Amsterdam Geopend: zaterdag I0.30- I7.30uur www.datnarrenschip.nl Antiquariaat Plantijn Ginnekenmarkt 5 - 4835 JC Breda Telefoon: 076 560 44 00 Mobiel: 06 532 994 10 E-mail: dieter.d@planet.nl www.plantijnmaps. com Brede sortering: • Geïllustreerde drukken 15-I9e eeuw • Topografie • Atlassen • Reisboeken • Oude kunstgrafiek • Natuurlijke historie 28STE JAARGANG 2009 - 2 40 CAERT-THRESOOR
Vanaf de veertiende tot het eind van de negentiende eeuw werd in Nederland buskruit gefabriceerd. Vele ongelukken en rampen met buskruit hebben in die periode van ruim vijf eeuwen plaatsgehad, zoals in Leiden in 1807 toen een schip geladen met dit explosief midden in de stad ontplofte. Van de aangerichte schade werd destijds een kaart gepubliceerd. Onderzocht is welke andere grote buskruitrampen in Nederland hebben plaatsgevonden en of daar eveneens rampenkaarten van zijn gemaakt. Kaarten en kruit Henk Reitsma Rampenkaarten van buskruitontploffingen in Nederland Op 12 januari 1807 ontplofte in het centrum van Leiden een schip, geladen met ruim 18.000 kg. buskruit. De gevolgen waren verschrikkelijk. Een gedeelte van de stad verdween van de aardbodem, terwijl minstens 154 mensen werden gedood en ca. 2.000 personen gewond raakten. 1 Het stadsbestuur wilde de aangerichte schade in kaart brengen maar de destijds meest recente beschikbare stadskaart met voldoende detail van Leiden was de zogenaamde 'Grote Hagen' uit 1670. Daarvan waren de koperplaten nog beschikbaar en van deze kaart werd een aantal exemplaren herdrukt, waarop vervolgens de aangerichte schade met verschillende kleuren werd aangegeven. 2 Bovendien werd enige tijd later een gedrukte kaart van Van Campen gepubliceerd, waarop de ingestorte en afgebroken huizen waren afgebeeld.' Deze kaart behoort daarmee tot één van de vroegste thematische kaarten uit Nederland. Omdat er in Nederland vaker ontploffingen en ongelukken met buskruit hebben plaatsgevonden, is voor dit artikel onderzocht of er meer van dergelijke rampenkaarten, met de afbeelding van de gevolgen van grote buskruitexplosies, bestaan. Dr. H.J. Reitsma (1945) studeerde scheikunde aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde aldaar in 1975 op aen scheikundig onderwerp. Daarna werkte hij gedurende 29 jaar bij TNO, voornamelijk op het gebied van de ballistiek. Na zijn VUT in 2004 besteedt hij zijn tijd o.a. aan historische kartografie. Buskruit Buskruit, dat in Nederland gemaakt werd vanaf ca. 1350, is tot ver in de tweede helft van de negentiende eeuw het enige explosieve mengsel geweest waarover men kon beschikken. Buskruit komt gemakkelijk tot ontbranding door een vonk en geeft bij grote hoeveelheden aanleiding tot zware ontploffingen. In de buskruitfabrieken vonden vele ongelukken plaats, maar omdat deze fabrieken vanaf de zeventiende eeuw bijna altijd ver buiten de stad stonden waren de Tabel: Buskruitrampen in Nederland Jaar en Locatie Object/oorzaak Hoeveelheid ontploft buskruit 1646Bredevoort Buskruitmagazijn in kasteeltoren 320 vaten (16000 kg) schadelijke effecten van deze ongelukken in de stad meestal beperkt of nihil. Anders was het met de opslagmagazijnen met meestal grote hoeveelheden buskruit, die soms bij een kasteel of in/nabij de vestingwallen lagen of zelfs daarbinnen. Bij een ontploffing van een dergelijke opslagplaats werden vaak grote verwoestingen in de betreffende stad aangericht. De zwaarste ontploffingen die in de noordelijke Nederlanden hebben plaatsgevonden, staan in de volgende tabel genoemd. Aantal dodelijke slachtoffers 40+ Rampenkaart Niet vervaardigd 1654 Delft Buskruitmagazijn 75000 kg 53+ Alleen prenten en schilderijen van de verwoesting 1680Heusden Buskruitmagazijn in kasteeltoren 1761 Maastricht Buskruitmagazijn in vestingwal 1787 Amersfoort Buskruitopslag en munitiewerkplaats 1807 Leiden Schip geladen met buskruit 1831 Bergen op Zoom Buskruitopslag en munitiewerkplaats in vestingwal 1883 Muiden Een groot aantal gebouwen op het fabrieksterrein 30000 kg+ 16000 handgranaten en stinkpotten 14+ Niet vervaardigd 17000 kg 21 Ja 2 vaten buskruit, 400 granaten en 1 bom 18230 kg 154+ Ja ca. 70000 kg totaal in een aantal ontploffingen 17 Alleen een prentvan de in brand staande O.L.V.-kerkinkerk 26+ Ja 12 Ja CAERT-THRESOOR 41 28STE JAARGANG 2009 - 2
- Page 1 and 2: . y I f : Oude kaarten in een GIS j
- Page 3 and 4: Het gebruik van geografische inform
- Page 5 and 6: llONSlttM.REDiCK. I 3. Kaart van he
- Page 7 and 8: de namen van pachters en pachtprijz
- Page 9: verwachten dit niet. Dit kan opgelo
- Page 13 and 14: IPLAN VAN DE BRESSE TOT MAASTRICHT
- Page 15 and 16: ï a t . f < ' w . . • / / s i /
- Page 17 and 18: zeer slordige wijze ingekleurd. De
- Page 19 and 20: ' l'A UTK ö"""" 1 " ynT JX J TAH W
- Page 21 and 22: Verweer van Vincendon-Dumoulin In t
- Page 23 and 24: De tekst van de brief luidt: Chatea
- Page 25 and 26: Deze rubriek beschrijft kaartenverz
- Page 27 and 28: Deze rubriek vestigt de aandacht op
- Page 29 and 30: Gijsbert Franco Baron von Derfelden
- Page 31 and 32: De kaart van een verzwegen vriendsc
- Page 33 and 34: Inzendingen voor deze rubriek aan:
- Page 35 and 36: ^ BUBBKUYPER VEILING BOEKEN met o.a
R J. KIPP<br />
RESTAURATIE-ATELIER<br />
m<br />
Abstederdijk 309<br />
2?ö 3582 BL Utrecht<br />
Telefoon (030)2516010<br />
Archivering, conservering en restauratie<br />
van kaarten en collecties<br />
MERCATOR<br />
Achter Ciarenburg 2<br />
3511JJ Utrecht-NL<br />
Tel. 030-2321342<br />
Bezoek op afspraak.<br />
Conservering en restauratie van kaarten met<br />
behoud van authenticiteit<br />
Verzorging van grote formaten, inclusief<br />
passepartout en lijstwerk<br />
Vervaardiging van zuurvrije dozen<br />
Beschrijving en restauratie van tekeningen,<br />
kaarten, atlassen, reisverslagen, boeken etc.<br />
Doen van onderzoek en maken van een<br />
inventaris of catalogus van kleine collecties<br />
In- en verkoop: antiquarische<br />
boeken<br />
Grote collectie landkaarten<br />
en topografische prenten- en boeken<br />
Specialisatie:<br />
prenten<br />
decoratieve<br />
grafiek<br />
IN- EN VERKOOP:<br />
• landkaarten van de<br />
Nederlanden:<br />
17 en 7 provinciën;<br />
• landkaarten en prenten<br />
van Graafschap Holland;<br />
• Zeeland;<br />
• Utrecht;<br />
< overige provincies<br />
Nederland.<br />
Turfkaai 11 (bij de bushalte!)<br />
4331 JV Middelburg<br />
telefoon<br />
0118 Ó74141<br />
mobiel<br />
oó 2814Ó9Ó7<br />
e-mail<br />
mai f @datna rrenschip.nl<br />
Antiquariaat<br />
Dat Narrenschip<br />
Openingstijden:<br />
donderdag<br />
10.00 - 21.00 uur<br />
vrijdag<br />
10.00 -18.00 uur<br />
zaterdag<br />
10.00 -17.00 uur<br />
Ook gevestigd te Amsterdam<br />
Singel 3 IS<br />
I0I2 WJ Amsterdam<br />
Geopend: zaterdag<br />
I0.30- I7.30uur<br />
www.datnarrenschip.nl<br />
Antiquariaat<br />
Plantijn<br />
Ginnekenmarkt 5 - 4835 JC Breda<br />
Telefoon: 076 560 44 00<br />
Mobiel: 06 532 994 10<br />
E-mail: dieter.d@planet.nl<br />
www.plantijnmaps. com<br />
Brede sortering:<br />
• Geïllustreerde drukken<br />
15-I9e eeuw<br />
• Topografie<br />
• Atlassen<br />
• Reisboeken<br />
• Oude kunstgrafiek<br />
• Natuurlijke historie<br />
28STE JAARGANG 2009 - 2 40 CAERT-THRESOOR
Change language