CAERT-THRESOÖR

2 Het Schermereiland op de uitgave in
16 bladen van de kaart van het hoogheemraadschap
van Uitwaterende
Sluizen, 1680 (Foto: Universiteitsbibliotheek
Leiden).
ter buiten kijf. Als bewijs hiervoor
mag natuurlijk de zojuist genoemde
kaart van Uitwaterende Sluizen
gelden, waarvan de vierblads versie
nog in 1799 werd gedrukt, maar
niet minder die van Rijnland, door
Koeman het 'non plus ultra' van de
Nederlandse waterschapskartering
in de 17de eeuw genoemd 15 .
Inkomsten en vermogen
bleekte handschriftkaart van Leiden en de stadsheerlijkheden
uit 1649 (schaal ca. 1:12.000). Achtergrond van de
opdracht voor het maken van deze kaart was de naleving
van bouwverboden binnen de zogenaamde rechtskringen
van de stad 10 . Een andere grote opdracht was het ontwerpen
van de stadsuitbreiding aan de oostzijde van de
stad in 1658. Dou maakte in totaal drie plannen; het laatste
werd uitgevoerd, zij het in iets gewijzigde vorm 11 .
Dou was ook actief buiten de directe omgeving van
Leiden. De eerder genoemde kaart van Bergen is hiervan
een voorbeeld. Voor het 'kantoor van de regulieren en
conventualen' in Brielle vervaardigde de landmeter tussen
1654 en 1656 een kaartboek van het landbezit, gelegen
op Voorne-Putten en Flakkee.
Dous omvangrijkste werk was de opmeting en kartering
van het hoogheemraadschap van Uitwaterende Sluizen
in Kennemerland en West-Friesland. De opdracht tot vervaardiging
van deze kaart werd gegeven in 1661. De eerste
jaren werkte Dou nauwelijks aan het project, vermoedelijk
als gevolg van zijn activiteiten voor de Leidse
stadsuitbreiding 12 . Na een aanmaning van dijkgraaf en
hoogheemraden in het late najaar van 1664 ging en bleef
de landmeter aan het werk. Pas in 1677 rondde hij zijn
werkzaamheden af en nog eens drie jaar later verscheen
de eerste druk van de kaart, in 16 bladen 13 . Niet lang
daarna verschenen ook nog een vier- en een éénbladsuitgave.
Een onderzoek naar de nauwkeurigheid van de vierbladsuitgave,
door middel van vergelijking met een moderne,
meetkundig juiste kaart, wees uit dat Dou een
fantastisch werkstuk heeft afgeleverd 14 .
Ondanks zijn omvangrijke oeuvre was Johannes Dou als
landmeter minder invloedrijk dan zijn vader. Geschriften
over het landmetersvak, zoals Jan Pietersz. die naliet, zijn
van hem niet bekend. Toch staat zijn kunde als landme-
Een onderwerp waarover weinig is
geschreven is het inkomen en het
vermogen van landmeters, belangrijk
voor de bepaling van de sociale
status van deze beroepsgroep. Over
Johannes Dou zijn diverse gegevens
voorhanden waamit zijn financiële
situatie valt af te leiden.
Uit de rekeningen van het hoogheemraadschap
van Rijnland wordt
duidelijk dat de jaarwedde als landmeter
in dienst van die instelling Dou niet rijk maakte.
Kreeg zijn vader Jan Pietersz. nog het vrij geringe bedrag
van 60 gulden per jaar, Johannes Dou moest dit bedrag
zelfs delen met collega Steven van Broeckhuysen, tot
diens dood in 1661 16 . De jaarwedde is echter eerder te
zien als een bonus boven de eigenlijke verdiensten, die
bestonden uit betaling per verrichting. Jaarlijks kreeg Dou
hiervoor gemiddeld zo'n 400 gulden uitbetaald 17 . Tussen
de jaren bestonden evenwel grote verschillen. Zo kregen
Dou en Van Broeckhuysen in 1646 en 1647 voor de meting
en kartering van Rijnland samen een bedrag betaald
van 4.126 gulden 18 , terwijl Dou in 1655 buiten zijn wedde
niets ontving. Hiernaast moet worden opgemerkt dat
de uitbetaalde bedragen geenszins netto arbeidslonen
3 Hoofdkaart van de ambachten Warmond en Alkemade in het
kaartboek van de landerijen van de Leidse universiteit, 1645
(Foto: Universiteitsbibliotheek Leiden).
CAERT-THRESOOR
16e jaargang 1997 nr. 1