CAERT-THRESOÖR

te voldoen, wil het nog een facsimile mogen heten. Ik vind het
weliswaar verdedigbaar dat er bij facsimilering voor (een aantal
van) van bovengenoemde afwijkingen ten opzichte van het origineel
gekozen wordt, maar dit dient dan zonder meer in een
begeleidende tekst verantwoord te worden en dat is iets wat in
de bekeken deeltjes simpelweg ontbreekt. Sterker nog in de
meeste deeltjes ontbreekt een inleidende tekst en dat vind ik een
omissie.
Ik wil naast de methode van bespreking door vergelijking van
origineel en facsimile ook nog ingaan op twee deeltjes die wel
in de Robas-zakatlassenreeks uitgegeven zijn, maar die daar
naar mijn mening niet in thuis horen. Het betreft de uitgave van
de stadskaarten van Jacob van Deventer (uitgegeven in 1995)
en het boekje dat de titel Randfiguren uit de cartografie (1996)
meekreeg.
Als ik het boekje met de sterk verkleinde reprodukties van de
kaarten van steden door Jacob van Deventer bekijk vraag ik me
af wat dit boekje nog toevoegt aan de op een één-op-één schaal
gereproduceerde bladen die momenteel per provincie uitgegeven
worden. De teksten die de kaarten daar vergezellen zijn veel
uitgebreider dan wat in dit boekje gepresenteerd wordt.
Bovendien zijn de originele kaarten zoveel groter dan de verkleining
in het nu gepresenteerde zakatlassenformaat datje de
details van de meeste kaarten amper of niet meer kunt zien. Het
is wel een leuk boekje, maar het had minstens een slag groter
moeten zijn.
De meeste problemen van alle uitgaven in de reeks heb ik echter
met de uitgave Randfiguren uit de cartografie. Dit komt niet
omdat het geen zakatlas is. De reden is dat het boekje een volstrekt
willekeurige keus van decoratieve ornamenten op oude
kaarten presenteert die geen enkele samenhang vertonen. Het
had voor hetzelfde geld ook een volstrekt andere keus kunnen
zijn. Ook de korte tekstjes die erbij geschreven werden, zijn naar
mijn mening van uiterst beperkte waarde. Reden temeer om dit
te betreuren is dat de samensteller van het boekje eerder in een
artikel in Caert-Thresoor (Kaart als Kunst, jrg. 1995, nr. 4, blz.
77-84) hoog opgeeft van de kunstzinnige kwaliteiten van oude
kaartmakers, maar hij in het commentaar bij de in totaal 100
kaartfragmenten in Randfiguren uit de cartografie op geen enkele
manier op die relatie ingaat. Je leest alleen uit welke atlas
of van welke kaart het afgebeelde detail afkomstig is en je leest
bovendien watje ook op het ernaast staande plaatje kunt zien.
Nergens wordt ingegaan op de vraag waarom een decoratie wèl,
niet, of héél kunstzinnig genoemd zou kunnen worden. Het zou
te gek zijn om alle 100 details (in de verkoopfolder wordt overigens
een aantal van 200 genoemd) over één kam te scheren en
te stellen dat ze allemaal van een gelijkwaardige kunstzinnige
kwaliteit en originaliteit zijn. Integendeel, er zitten tussen de 100
fragmenten wel degelijk betere en slechtere ontwerpen. Nu kan
een lezer hooguit komen tot uitspraken als: Oh, wat een aardig
plaatje is dat! Jammer dat er niet meer van gemaakt werd. Juist
in publikatie die de decoraties op kaarten als onderwerp neemt,
was het heel goed mogelijk geweest om de lezer ook enig inzicht
in de materie te laten verwerven, iets wat nu nagelaten wordt.
Het ontbreken van een verantwoorde invulling aan de relatie
tussen de decoraties op de kaart en de kunstgeschiedenis zal
dan ook tot gevolg hebben, zo voorspel ik dat dit boekje in rap
tempo zal verworden tot een 'randfiguur in de historische kartografische
literatuur".
Mare Hameleers
ART
CONSERVATIO
RESTAURATIES CONSERVERING VAN KUNSTVOORWERPEN
KON. WILHELMINAHAVEN ZZ 19
3134KGVLAARDINGEN
TELEFOON 010 234 02 91
06 529 758 79
06 539 468 40
TELEFAX 010 460 34 37
K.v.K. ROTTERDAM 190851
«t
*y<
30 16e jaargang 1997 nr. 1