CAERT-THRESOÖR

in het Wageningse Jan-Kopshuis van 18 mei tot en met 14 augustus
1994. Tentoongesteld waren Mercators atlaskaarten van
onder meer Gelderland, Overijssel, Holland, Zeeland en
Vlaanderen; en in de vitrine atlassen, o.a. de Mercator-Hondius
atlas, boeken over landmeetkunde en een aantal zakatlasjes.
De getoonde documenten behoren tot de afdeling Speciale
Collecties van de universiteitsbibliotheek Wageningen. Deze afdeling
beheert een drietal verzamelingen, waaronder een verzameling
oude kaarten en atlassen. De basis van deze verzameling
werd in de periode 1917 tot 1924 gelegd door de toenmalige bibliothecaris
dr. FC. Wieder. Na zijn vertrek werd er nauwelijks
iets met de Wageningse collectie gedaan.
In 1982 kreeg de bibliotheek een nieuwe behuizing in het Jan
Kopshuis en sindsdien beschikt de afdeling over een geklimatiseerde
kluis waarin het oude kaartmateriaal veilig en verantwoord
opgeborgen kan worden. De vakgroep cultuurtechniek
van de LUW schonk haar bezit van oude kaartencollecties aan
de afdeling, waardoor het bezit bijna werd verdubbeld.
Hiermee hoop ik de omissie enigszins goedgemaakt te hebben.
Peter van der Krogt
Sir George Fordham Award, 1996
De Sir George Fordham Award die uitgereikt wordt voor bijzondere
bijdragen op het gebied van de kartobibliografie (zie
Caert-Thresoor 1996 nr. 1) is toegekend aan Donald Hodson.
De jury heeft hem onderscheiden in verband met zijn publikatie
County Atlases of the British Isles published after 1703, waarvan
deel 1 en deel 2 verschenen zijn en deel 3 in 1997 zal verschijnen.
Promotie mr. Henk A. M. van der Heijden
Maandag 2 december 1996 is aan de Katholieke Universiteit te
Leuven mr. HAM. van der Heijden gepromoveerd tot Doctor in
de Geschiedenis op het proefschrift getiteld: Oude kaarten der
Nederlanden, 1548-1794. Historische beschouwing, kaartbeschrijving,
commentaar.
Van der Heijden is voor de lezers van Caert-Thresoor zeker geen
onbekende door diverse publikaties van zijn hand over allerlei
onderwerpen betreffende historische kartografie en met name
over het kartografisch beeld van de Nederlanden.
Aan een Belgische universiteit is het gebruikelijk dat de promovendus
zelf zijn proefschrift met een lezing inleidt. Daarbij projecteerde
Van der Heijden een ontwikkeling uit het verleden in
een contemporaine context: in een relatief korte tijdspanne van
50 jaar - door de promovendus geplaatst tussen 1946 en 1996,
een tijd waarin ook enorme veranderingen hebben plaatsgegrepen
- wilde hij het referentiekader van de vroeg-zestiende eeuwse
mens verduidelijken. In die 50 jaar zorgden een drietal toevallig
samenvloeiende historische factoren - het ontstaan van de
eenheid van de Nederlanden onder de Bourgondische en
Habsburgse hertogen, de wetenschappelijke ontwikkeling van
een wiskundige methode van landopmeting en de uitvinding
van de drukkunst - tot datgene wat nu onderwerp van zijn promotie
is: de geschiedenis van het kaartbeeld van de Nederlanden
der XVII Provinciën vanaf zijn ontstaan tot het einde van
de Republiek in de Franse Revolutie.
In zijn verantwoording formuleerde Van der Heijden een drietal
motieven waarom hij wilde promoveren en dan met name in het
Brabantse Leuven.
- Leuven was de bakermat van de moderne kartografie door de
wetenschappelijke en praktische arbeid van Jacob van Deventer,
Gemma Frisius en Gerard Mercator. Vanuit Leuven verspreidde
zich deze nieuwe kennis en techniek De eerste bloeiperiode van
de kartografie van de Nederlandse gebieden vond plaats in de
zuidelijke Nederlanden met als centrum Antwerpen. Later verplaatste
dit centrum zich naar het noorden, naar Amsterdam en
daar kwam de zuidelijke erfenis opnieuw tot grote bloei in de
Gouden Eeuw.
- Daarbij was Leuven een van de kernen van het hertogdom
Brabant en dat vormde op zijn beurt een van de wortels, waaruit
in het begin van de zestiende eeuw de Nederlanden zijn gegroeid.
Hierin ligt een tweede motief besloten, ni. de kaart als
historisch document: elke kaart vormt een weerspiegeling van
de geschiedenis van een gebied en dus ook van de lotgevallen
van de bewoners van dat gebied. De eerste eeuw van de door
Van der Heijden behandelde periode kende een veelbewogen
geschiedenis met grote gevolgen voor de geografische afbakening
van het territorium dat oorspronkelijk de Nederlanden
vormde en tegenwoordig het gebied van België, Nederland,
Luxemburg en een stukje Noord-Frankrijk omvat. Ondanks de
scheiding van de Nederlanden, eerst de facto en later ook de
jure, bleven echter nog tot het einde van de Republiek kaarten
verschijnen met het oorspronkelijke kaartbeeld van de
.. LEOBXLGICVS^^É'
Mm WèL
Ps
i^ ist
26
CAERT-THRESOOR
16e jaargang 1997 nr. 1