Thresoor

More documents

Recommendations

Info

toevertrouwd aan luitenant-kolonel Johannes C. Ninaber (1779-1848), die tot 1829 op het eiland verbleef. Tijdens zijn verblijf werden door Ninaber en zijn staf tientallen kaarten, plattegronden en aanzichten van verdedigingswerken getekend. Onder meer kwam er onder zijn leiding een kaart van het eiland op de schaal 1:50.000 tot stand op basis van een nieuwe triangulatie (afb. 1). Deze manuscriptkaarten zijn ingebonden in een atlas, die aanvankelijk op het ministerie van Oorlog werd bewaard, maar op 8 mei 1905 onderhands aan het ministerie van Koloniën werd overgedragen. Thans bevindt de atlas, door Ozinga (1959) 'map Ninaber' genoemd, den kapitein R.F. van Raders ; Dl. Veelwaard en Zoon, sculp. 1827. - Schaal [ca. 1:74.000]. - kopergravure ; 30 x 44,5 cm. Bonaire: Carte de l'Ile de Bon-Aire, dressée au mois d'Octobre 1866 d'après les ordres du Gouverneur de Curaçao / par A. Conradi et E.E. Jarman. - Schaal 1:80.000. - Lithografie. Sint-Maarten: 9 Kaart van het eiland St. Martin / get. door I. Dornseiffen ; lith. E. de Geest. - Schaal 1:42.000. - Bijlage bij het Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap, 1883. Sint-Eustatius: Kaart van het eiland St. Eustathius vol- «91* ;*".' zich in het archief van dat laatste ministerie in het Nationaal Archief. 6 Een gedrukte kaart die wellicht gebaseerd is op Ninabers werk is de Kaart van het eiland Curaçao benevens een plan van de stad en haven, die in 1836 door de wed. Gerard Hulst van Keulen uitgegeven is (in 1838 volgde een verbeterde tweede uitgave). Deze kaart is vervaardigd door de commandant van het eiland, majoor Reinier F. baron van Raders, die als garnizoensofficier getuige geweest was van de opnemingen door Ninaber. De overige eilanden Terwijl de topografische opnames uitgevoerd in Oost- Indië in de tweede helft van de 19de eeuw als voorbeeld dienden voor vele andere koloniale machten 7 , gebeurde er op de Antillen nauwelijks iets. Curaçao steekt met een paar vroeg-19de-eeuwse kaarten in historisch-kartografisch opzicht nog gunstig af bij de overige eilanden. Na een, in het kader van dit artikel noodgedwongen, kort kartobibliografisch onderzoek 8 bleken van de overige vijf eilanden omstreeks 1900 de volgende kaarten de de meest grootschalige te zijn: Aruba. Kaart van het eiland Aruba, gevolgd naar den opmeting in den jare 1820 gedaan / onder directie van den kapitein ter zee WA. van Spengler en in den jare 1825 met verscheidene nieuwe bepalingen verrijkt door 2. Enkele dammen op de plantage Savonet. Zie ook het fragment van de kaart (afb. 3). De foto is gemaakt vanaf het "Landhuis" in noordelijke richting. Foto van Soublette & Fils, ca. 1900. 3- Fragment van de kaart van Curaçao met de plantage Savonet (kaartencoll. Faculteit Geowetenschappen, Universiteitsbibliotheek Utrecht). gens de opname van A.H. Bisschop Grevelink. - Schaal 1:25.000. - 36 x 38 cm. - Bijlage bij het Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap, 1876. Saba: Map of the island of Saba (Dutch West Indies), lithogr. from a copy sent by M.L. Statius van Eps. - Schaal [ca. 1:18.636]. - 31 x 45 cm. In 1950 vervaardigde de Dienst van het kadaster te Curaçao een kopie van deze kaart, die aan de samenstellers van de Encyclopcedie van Nederlandsch West-Indië onbekend was. 24STE JAARGANG 2005 NR. 1
Noodzaak voor een nieuwe kartering De situatie in de kolonie Curaçao was rond 1900 zeer miserabel. De Tweede Kamer besloot dat een commissie ter plaatse onderzoek moest doen. In december 1901 en januari 1902 bezochten op verzoek van de Kamer prof.dr. RA.F.C. Went, hoogleraar plant- en dierkunde te Utrecht, en J. Havelaar, Nederlands-Indisch ingenieur met verlof, de Antillen. Hun verslag is opgenomen in de bijlagen van het koloniaal verslag van 1903 (Havelaar 1904). Nog voor de publicatie van dat verslag maakte het socialistische lid van de Tweede Kamer, Henri van Kol (1852-1925), op eigen initiatief ook een reis naar de Antillen en publiceerde zijn bevindingen in een reisverslag vol kritische opmerkingen (Van Kol 1904). In mei 1903 was hij een paar weken op Curaçao en beschreef het systeem van watervoorziening voor de landbouw op dat eiland: 'Voor de landbouw had men in een plooi van het terrein een paar aarden dammen aangelegd en na een stevige bui stond daardoor soms 5 à 6 weken lang water, dat dan langzaam in den bodem trok, om weer door windmolens in steenen bakken te worden gepompt, en (...) naar de boomgaarden te worden geleid.' (Van Kol 1904, 297-298) (afb. 2 en 3). 75 jaar eerder was hetzelfde systeem al beschreven door De Veye: 'Eene paar hondert schreden van het huis vind men dan een lage valei, met muuren van klipsteen omgeven, en aan de benedenkant met dijken voorzien, die het regenwater beletten om verder weg te loopen of zich in zee te storten, en hetzelve dwingen in de valei naar de aarde in te dringen.' 10 Van Kol beschrijft de verdere mogelijkheden van dit systeem: 'Reeds bij mijn tocht van de Westbaai naar Savonet, had het mijn aandacht getrokken hoe goed dit terrein zich leent tot het bewaren van regenwater (...). Zelfs hadden enkele kleine grondbezitters hier en daar een zwak begin gemaakt met den aanleg van gebrekkige terrasjes; doch na een korte topographische opname zou men al heel vlug een stel van doelmatig aangelegde dijken kunnen ontwerpen, die, zich aansluitende aan de waterscheidingen, op de nauwste punten der valleien al het water, van de flauwe hellingen naar beneden vloeiende, zouden opnemen en beschikbaar maken voor den kleinen landbouw. Vooral aan de zuidzijde van den weg door mij bereden kon ik op den eersten oogopslag tal van dergelijke punten aanwijzen, en reeds was ik begonnen in der haast met dat doel een ruwe schets te maken van dit terrein, (waarvan geen enkele bruikbare kaart bestaat!) doch het hobbelen van het rijtuig werd àl te erg, en een hevige windvlaag rukte mij daarenboven de papiertjes uit de handen; 11 ik moest dus mijn ingenieurswerk tot mijn leedwezen opgeven.' (Van Kol 1904, 299). Op de plantage Savonet waren er toen al 36 dammen (Havelaar 1904, 56). In het hoofdstuk 'Wat nu te doen?' doet Van Kol een aantal aanbevelingen, die hij in een nota voor de behandeling van de koloniale begroting van Curaçao voor 1904 zou opnemen. Een van de aanbevelingen is: 'Topografische opname der eilanden' (Van Kol 1904, 402). In de betreffende nota is die aanbeveling echter niet te vinden. Went en Havelaar adviseerden alleen het aanleggen van dammen en vergaarkommen, zonder over een kartering te spreken. Gouveneur van de kolonie Curaçao was in die jaren Jan 4. ]. V.D. Werbata (1866-1929), zijn vrouw Clementine Harms en zijn zoons Frits en Ernst. Portret in familiebezit. Olphert de Jong van Beek en Donk (1863-1935), die in I9OI de Curaçaosche Maatschappij tot Bevordering van Landbouw, Veeteelt, Zoutwinning en Visserij had opgericht. Onder invloed van het rapport van Went en Havelaar en Van Kols aanbevelingen werd De Jong verder door de Nederlandse regering gesteund in zijn streven de landbouw te bevorderen. In 1904 kon begonnen worden met het herstel van de grotendeels verwaarloosde dammen en de aanleg van een reeks nieuwe dammen (Hartog 1961, 816-817). Begin van de triangulatie en kartering Zoals Van Kol al voorzien had waren er voor dit project natuurlijk kaarten nodig. Het zal dan ook niet toevallig zijn dat in 1905 de 'map Ninaber' met de resultaten van diens kartering van het ministerie van Oorlog aan dat van Koloniën werd overgedragen. De kaarten daarin waren echter niet gedetailleerd genoeg voor deze agrarische doelstellingen. De beste kaart was de kaart van J.C. Ninaber op een schaal van 1:50.000 uit 1825-26. 12 Havelaar en Went gebruikten tijdens hun bezoek aan Curaçao de kaart van Van Raders uit 1836 en de geologische kaart van Martin uit 1887 13 (Havelaar 1904, 57 en 65). Geen van deze kaarten was gedetailleerd genoeg om de precieze grootte en ligging van de valleien te kunnen vaststellen. Bovendien waren hoogteverschillen op Ninabers kaart weergegeven door gewassen tinten, terwijl voor het aanleggen van de dammen exacte gegevens in de vorm van hoogtelijnen noodzakelijk waren. De gedrukte kaart van Van Raders bevatte ook onvoldoende informatie over de hoogte. Precieze informatie over de hoogteligging en de oppervlakte van de valleien met hun uitlopers was voor de aanleg van dammen 24STE JAARGANG 2005, NR. 1
Page 1 and 2: Caert Thresoor Themanummer: Kolonia
Page 3 and 4: CAERT-THRESOOR Themanummer Kolonial
Page 5: CAEE.T-THRESOOR Peter van der Krogt
Page 9: CAERT-THRESOOR Borneo. Deze opnemin
Page 12 and 13: CAERT-THRESOOR 11. Willem A.Jonckhe
Page 14 and 15: CAERT-THRESOOR Nogmaals de damaanle
Page 16 and 17: CAERT-THRESOOR Pieke Hooghoff en Fe
Page 18 and 19: Nederlands-Indië gebruikt men de t
Page 20 and 21: CAERT-THRESOOR heemsen. In dat jaar
Page 22 and 23: CAERT-THRESOOR I e Z.ib G r» de ra
Page 24 and 25: CAERT-THRESOOR Wilhelm Linnemann in
Page 26 and 27: CAERT-THRESOOR pig een goed jaar in
Page 28 and 29: CAEE.T-THRESOOR herten, zwijnen, or
Page 30 and 31: CAERT-THRESOOR val, hoewel ook geen
Page 32 and 33: CAERT-THRESOOR broek, de breedgeran
Page 34 and 35: CAERT-THRESOOR zware zucht achter m
Page 36 and 37: CAERT-THRESOOR lijst volgden van he
Page 38 and 39: @ la Carte Deze rubriek vestigt de
Page 40 and 41: CAERT-THRESOOR steden tussen 1556 e
Page 42 and 43: CAERT-THRESOOR Marc Lescarbot, Hist
Page 44 and 45: CAERT-THRESOOR Nieuwe literatuur en
Page 46 and 47: CAERT-THRESOOR O'Loughlin, Thomas,
Page 48: IniiiU SaOnoms *n ï\*.Wf| |! im ta

Thresoor

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?