Thresoor

CAERT-THRESOOR
kamer van de Staten Generaal, waarna een nieuwe
Ministerraad en Minister van Koloniën aan het bewind
kwamen.
Deze aflossing van de wacht werkte dan min of meer
door in de hogere ambtenaar- en officiersrangen waar
nieuwe figuren en gunstelingen de oude vervingen, welke
laatste nu pensioenrijp werden geacht. Ik begon deze
samenhang langzamerhand beter te begrijpen dan vroeger
toen ik minder belangstelling had voor de politiek.
Bij de Topografische Dienst bleef de kolonel Kuiper
echter nog aan het roer, omdat er wegens de nog steeds
nawerkende luchtledigheids methode geen directe opvolger
was. Bovendien scheen hij nog een studie of
jaargenoot van de nieuwe legerchef te zijn.
Voorlopig werd ik bij de Triangulatie-brigade te Batavia
geplaatst, die onder leiding stond van Prof. Ir. Schepers
als wiskundige. Hier moest ik mijn kennis van de hogere
wiskunde en geodetische wetenschappen uitbreiden
en mij tevens vertrouwd maken met de praktische
werkzaamheden bij deze brigade. Daarbij behoorde tot
afwisseling een eenzame maandenlange tournee in het
vrije woeste berggebied van de Zuid-West-Preanger
door de triangulering van enkele bergtoppen wel tot
mijn genoegen.
Vervolgens diende ik mij volledig op de hoogte te stellen
van de gang van zaken bij het Centrale Kaarteringsbureau,
waarvan ik plotseling voor geruime tijd de leiding
moest waarnemen wegens ziekte van de hoofd-kartograaf
en zijn daaropvolgend herstellingsverlof in de
koele bergstreken. Tegelijk vroeg de direct aangrenzende
Instrumentenafdeling mijn aandacht en belangstelling.
Hier werden niet alleen alle optische en andere instrumenten
bij onze dienst in gebruik, maar ook die van
andere militaire en civiele diensten hersteld, gereviseerd
en eventueel verbeterd.
Niet lang daarna volgde enigszins tot mijn verrassing de
opdracht om dhr. Ouborg, hoofd van het reproductiebedrijf
of centrale kaartendrukkerij enz. te vervangen
gedurende het jaar dat hij met buitenlands verlof was.
Slechts enkele dagen waren er beschikbaar om me wat
in te leiden in dit toenmaals grootste en best geoutilleerde
grafische en drukkerij bedrijf van Zuid-Oost Azië.
Voor het overige moest ik er maar zelf achter zien te komen,
doch ik had langzamerhand al voor zovele vreemde
taken gestaan, dat ik ook hiermede wel vertrouwd
zou raken.
Luchtkaartering en Reproductiebedrijf
Van lieverlede was het duidelijk geworden dat de kolonel
mij als een algemene reserve beschouwde en door
mij grondig kennis te laten maken met alle onderdelen
van de dienst een all-round overzicht te laten verkrijgen
over het geheel, zodat ik wellicht later de gehele dienstleiding
op mij zou kunnen nemen. Vooral toen ik mij
tussentijds ook nog op de hoogte moest stellen van de
problemen van de 'luchtkaartering' toen in studie, waarmede
enkele collega's bezig waren.
De eerste ervaringen daarmede in Europa en Amerika
(in Nederland onder leiding van prof. Schermerhorn, de
latere politicus na de Tweede Wereldoorlog) moesten
aangepast en omgewerkt worden voor onze specifieke
zwaar beboste Indische terreinen. Vanuit de lucht gezien
had deze 'bloemkool', zoals vliegers dit soort terrein
noemden, te weinig scherpe en markante punten om de
luchtfoto's met de vereiste nauwkeurigheid te kunnen
oriënteren en in te passen in onze triangulatiedienst.
Evenzo moest ik kennis nemen van de voor ons belangrijke
resultaten der bekende zwaartekrachtmetingen,
die prof. Vening Meinesz verrichtte rond de aardbol
aan boord van Nederlandse onderzeeboten enz.
Daardoor zouden onze astronomische plaatsbepalingen
op veraf gelegen eilanden en gebieden, die niet getrianguleerd
konden worden, met meer nauwkeurigheid
kunnen geschieden.
Gedurende het jaar, dat ik de leiding had van het reproductiebedrijf,
raakte ik geheel vertrouwd met de verschillende
druktechnieken als boek en steendruk, de
procédés van koper en steengravures en andere clichévervaardiging
enz. Daarbij had ik de gehele verantwoordelijkheid
van de economische bedrijfsvoering.
Het bedrijf was z.g.n. selfsupporting, moest dus zichzelf
geheel kunnen bedruipen uit eigen inkomsten, voortvloeiend
uit alle verstrekte opdrachten te berekenen
volgens kostprijs.
Het verzorgde de topografische en andere kaarten, alle
boek en drukwerk voor het militaire departement in het
leger, ook de zeekaarten voor de scheepvaart en al het
andere grafisch werk van civiele departementen en
diensten, waaronder ook geld en staatswaarden.
Als chef van dit bedrijf was ik tevens lid van de gouvernementele
papiercommissie, die ingesteld was voor
de sinds enkele jaren opgerichte semi-staatspapierfabriek
te Padelarang als een der eerste pogingen om
Indië meer te industrialiseren. Andere leden van deze
commissie waren de directeuren van deze fabriek, van
's landsdrukkerij en van de dienst voor Inlandse Volkslectuur
met als voorzitter de Algemeen Directeur van
het Departement van Financiën. Aanvankelijk werd ik
als militair en ook nog Indo in dit vrij dure gezelschap
nog wel als een vreemde eend in de bijt beschouwd,
maar daar wende men wederzijds wel aan. Ik begon
enig idee te krijgen wat er achter de schermen van de
meer hoge regionen en ook op politiek terrein werd gebrouwen.
Reeds had ik opgemerkt dat de kolonel Kuiper ook op
het hoofdkantoor een vrij eenzame figuur was. Buiten
hem was er nog maar één hoofdofficier bij de Topografische
dienst overgebleven, terwijl het volgens de
formatie wel vier of vijf moesten kunnen zijn. Dat was
de [zo genoemde] 'djoeroe-toelis', ( kantoorklerk) die in
het bestaande luchtledige nu tot ieders verbazing tot
overste was gestegen. Wie zou straks Kuiper, die al enkele
jaren langer dan de gemiddelde tijd van vier jaren
op deze stoel zat, moeten opvolgen? Er werd reeds gemompeld
dat men genoodzaakt zou zijn een outsider
als een hoofdofficier van de Generale Staf, dus een niet
technicus, tijdelijk met deze functie te moeten belasten.
En wie zou daarna aan de beurt moeten komen? Het
leek of scheen dat Kuiper aan mij had gedacht door mij
in de gelegenheid te stellen met alle onderdelen van de
dienst grondig kennis te maken, waardoor ik een goed
overzicht aan het geheel had gekregen. Men scheen dat
in enkele kringen al min of meer aan te nemen.
Het zou evenwel nog vier à vijf jaar duren voordat ik
van kapitein tot majoor bevorderd zou worden, omdat
de officieren van de topografische dienst de promotie-
24STE JAARGANG 2005, NR. 1 33